CELIA, Glossarium mediae et infimae latinitatis, Du Cange et al.

« Celia » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 249c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/CELIA

CELIA, Ceria, Potio Hispanis veteribus familiaris, ut auctor est Plinius lib. 22. cap. ult. qui Celiam et Ceriam, promiscue nominari indicat. Hujus conficiendæ modum describit Paulus Orosius lib. 5. cap. 7 :

Postmodum diu obsidione conclusi Numantini duabus de subito portis cuncti eruperunt, larga prius potione usi, non vini, cujus ferax is locus non est, sed succo tritici per artem confecto, quem succum a calefaciendo Celiam vocant : suscitatur enim illa ignea vis germinis madefactæ frugis, ac deinde siccatur, et post in farinam redacta molli succo admiscetur, quo fermentato sapor austeritatis et calor ebrietatis adjicitur.

Ab Orosio excerpta, quæ habent Isidorus lib. 20. cap. 3. sect. 18. et Papias.

◊ Glossar. Lat. Gall. ex Cod. reg. 7692 : Celia, cervoise de forment. Glossar. Lat. Ital. MS. : Celia, la bevanda de suge de formento. Seilla, eadem notione, apud Oger. Vienn. in satyra adversus eos, qui vetulis serviunt :

E laissa vin, et bevia de la sellia.

◊ Ex hac descriptione liquet, non multum absimilem fuisse Celiam a cervisia, quæ quidem non ex tritico, sed ex hordeo vulgo conficitur : quin et a Celia, seu potius ceria, cervisiam dictam opinor, ita ut vocabulo additæ aliquot syllabæ, discrimen ab Hispana potione, quod in hordeo videtur constitisse, ostendant, cum celiæ materia triticum fuerit secundum Orosium. At Florus lib. 2. cap. 18. eamdem Numantinam describens obsidionem, Celiam ait, e frumento potionem fuisse, sicque ab indigenis appellari. Qua frumenti voce hordeum constat contineri, quo cervisia conficitur. Tacitus de Germanis, lib. de Morib. Germanorum :

Potus, humor ex hordeo aut frumento in quamdam similitudinem vini corruptus.

Unde quidam censent Celiam sive ceriam Hispanorum, eamdem fuisse potionem cum Gallorum cervisia. Gloss. Angl. Saxon. Ælfrici : Cervisia, Celia, Eala. Matth. Silvatic :

Celea, potio ex succo tritici inebrians.

Infra :

Cellia, i. cervisia, dicta a calefaciendo.

Joan. Sarisberiensis Epistola 85 :

Hoc itaque (vinum) paratius est quam Celia, quæ a nostratibus usu vulgari Cervisia nuncupatur.

Charta Edmundi Regis Angliæ tom. 2. Monast. Angl. :

Quinque congios Celiæ, et unum ydromeli, et 30. panes reddat.

Chilienus Monachus in Vita S. Brigidæ cap. 1 :

Qui latices gelidos Celiæ convertit in undas.

Ubi perperam Colganus ex MSS. cellæ edidit ; ibi enim agitur de aqua in cerevisiam mutata, ut est apud Laurentium Dunelmensem in Vita ejusdem Brigidæ n. 55. Adde Ordericum Vitalem pag. 539.

◊ Certe Dani, ut auctor est Pontanus, Oel, et Angli Ael, cervisiam vocant, vocibus ex Celia confictis. Gloss. Saxonicum post Leges Henrici I : Oalehus, cervisiæ domus ; Oalegavel, cervisiæ gablum. Teloneum Monasterii S. Bertini :

Omnis tonellus sive vini, sive cervisiæ, sive Alæ,... dabit 2. den.

◊ Ejusdem originis est Godale Theutonicum, quasi Goed-ael, proba cerevisia. Regestum Cameræ Comput. sign. 123. fol. 10 :

Foragia Godalarum seu cervesiarum quæ nos Episcopus habebamus in villa Tornacensi una cum jure ad nos Episcopum ratione dictarum Godalarum spectante.

Ibidem :

Le Roy a acquis de l'Evesque de Tournai... le bracin des Godales, etc.

Guill. Guiart ann. 1214 :

A grans henas plains de Godale.

An. 1303 :

Ribaus d'autre partie boivent,
Sans demander chambre ne sale,
Parmi les rues la Godale.

Rursum :

Li autre leur Godale crient,
C'est d'Arras si comme il dient.

Computum domanii Comitatus Bononiensis ann. 1402 :

Recepte des dangiers de Godales, de chervoises, de Bromars, et de Houppenbiers amenées par mer à Boulogne, etc.

Vide Hadr. Junium lib. 2. Animadvers. cap. 12. etc. Glossar. Prisco-Gallicum Pontani pag. 282. Perperam vero Franciscus Bivarus ad Pseudo-Chronicon Maximi, a Ceria, vocem Cidre, accersit, indeque confectam contendit pag. 306. 332.

« 1 ceria » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 273b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/CERIA1

1. CERIA. Capitulare Pipini Regis Italiæ anno 793. cap. 32 :

De pravis illis hominibus qui brumaticos colunt, et de hominibus suis subtus maida Cerias incedunt, et votos vovent, etc.

Ubi Cerias pro Cereos ponitur. Candelas dixit Concilium Nannetense cap. 20. Amalthea :

Ceriæ, Fasciæ sepulcrales.

Vide Votum et Cœmeterium.

« 2 ceria » (par P. Carpentier, 1766), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 273b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/CERIA2

2. CERIA, Casei species, seu lac certa ratione coagulatum, Bulla Eugenii PP. III. ann. 1152. inter Instr. tom. 11. Gall. Christ. col. 134 :

Dedit..... decimam dominii ejusdem comitis (Ebroicensis) lanæ scilicet, caseorum et Ceriarum, quæ ibi fiunt.

Nisi sit pro Seria, vasis ceu cistæ genus. Vide in hac voce et infra Saria.