COMMENDATUS, Glossarium mediae et infimae latinitatis, Du Cange et al.

COMMENDATUS, Vassallus Domino fidelitate ac hominio astrictus : interdum obnoxius ratione beneficii et feudi, quod olim Commendabatur seu ad vitam concedebatur. Qui in vassallitico Commendati sunt, in Capitul. Pipini Regis Italiæ cap. 36. Charta Caroli magni pro divisione Imperii cap. 5 :

Et unusquisque liber homo post mortem Domini sui licentiam habeat se Commendandi inter hæc tria regna ad quodcumque voluerit ; similiter et ille qui nondum alicui est Commendatus.

Nithardus lib. 1. sub ann. 840 :

Et quoniam olim regnum Aquitaniæ Carolo donaverat, ut illi se Commendarent, hortando suasit, jussit. Qui omnes Commendati, eidem sacramento fidem firmarunt.

Vide eumdem lib. 3. pag. 371. Capitul. 3. ann. 811. cap. 8. Capitul. Pipini Regis Italiæ cap. 13. Præceptum Lud. Pii pro Hispanis ann. 816. Chartas 44. et 74. in Appendice ad Capitul. Steph. Baluzii, Legem Longobard. lib. 3. tit. 9. § 1. Pipin. 23. Concilium Duziacense I. part. 4. cap. 3. pag. 253. et tom. 13. Spicilegii Acher. pag. 314. 315.

P. Carpentier, 1766.

◊ Non raro etiam, qui alterius tutelæ sese commendavit, ob idque fidelitatis sacramento ei astrictus. Vide supra Commendationem reddere et infra Vassaticum in Vassus 2.

Se in Vassaticum Alicui Commendare, in Charta Privilegior. concessorum Hispanis tom. 2. Hist. Franc. :

Noverint tamen iidem Hispani sibi licentiam a nobis esse concessam, ut se in vassaticum Comitibus nostris more solito Commendent.

Alia ann. 816. ibidem :

Se ad Comites, sive vassos nostros, vel etiam ad vassos Comitum Commendaverat. Se in manus alicujus Commendare,

apud Eginhardum Epist. 27. 28. Se solenni more Commendare, apud eumd. Epist. 26. Querimonia Berengarii Vicecom. Narbon. adversus Guifredum Archiepisc. Narbon. :

Insuper, quod pejus est et inhonestum, Commendavit se manibus ad Comitissam Urgelli. Homo manibus Commendatus.

Usatici Barcinonenses MSS. cap. 68 :

De donatione facta a parentibus : Constituerunt Principes sæpe dicti qualiter omne donum stet inconvulsum perenniter... talem convenit adhibere firmitatem, quod etiam postmodum voluntatem suam nullatenus mutare possit, hoc scilicet ut recipiat eum ad hominem manibus Commendatum, aut donet ei potestatem de Castro, etc.

Cap. 70 :

Sed postea non possunt mutare suam voluntatem, si adquisitor jam erat homo illorum manibus Commendatus, aut propter illud ad hominem receperint.

Cap. 116 :

Statuerunt etiam quod si parentes cum filiis, aut filii cum parentibus intentionem vel placilum habuerint, parentes sint judicati et seniores, et filii velut manibus propriis Commendati.

Cap. 128 :

Et utraque parte sacramenta fiant per singulos homines qui sint Christiani, et homines illorum manibus propriis Commendati.

Joannes VIII. PP. Epist. 303 :

Joannes Diaconus, fidelis Commendatus noster.

◊ Non multum absimile fuit quod jus applicationis Romani appellabant, quod ab Atheniensibus ortum aiunt, apud quos peregrini se alicui opulento civi in clientelam dabant dicabantque. Hinc Commendare se in clientelam, apud Terentium in Eunucho. Vide quæ in hanc rem congessit Turnebus lib. 24. Advers. cap. 32. Sed et hac voce applicare eadem propemodum notione utitur Charta Ludovici Comitis Sacricæsaris ann. 1219. ex Tabul. S. Satyri :

Quod si aliquis de omnibus hominibus S. Satyri hominem se domini de Sancero esse dixerit, et ei se applicare voluerit, ubi Abbas tres legitimos homines jurare fecerit, quod eum vel eos Ecclesia S. Satyri per unum annum et unum diem sine calumnia tenuerit, deinceps eum vel eos in pace habebit, sine campo, et batalia, vel aliqua contradictione.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Commandus, Eadem notione. Chartularium Virzionense fol. xvii :

Theudorius dat suam Commandam quidtam de omnibus hominibus huic suo Commando nomine Archembaldo.

Commendati, Dicuntur liberti, qui libertatem consecuti Patroni, seu manumissoris patrocinio se commendaverant. Quippe per Chartam ingenuitatis servo in libertatem adserto facultas dabatur, seu Ecclesiæ, seu alterius cujuscumque personæ, quæ jus ingenuitatem tueretur, patrocinio se commendandi, ut patet ex Marculfo lib. 2. Form. 32. etc. Canon Lugdunensis in Canonibus selectis apud Jacobum Petitum post Pœnitentiale Theodori pag. 242 :

Quicumque contra libertos Ecclesiæ Commendatos actionem habet, non audeat magistratui eos tradere, sed in Episcopi judicio, quæ sunt veritatis audiantur ; quia justum est ut contra calumniatorum versutias defendantur, qui immortalis Ecclesiæ patrocinium concupiscunt.

Concilium Toletan. IV. can. 72 :

Liberti qui a quibuscumque manumissi sunt, et Ecclesiæ patrocinio Commendati existunt,... sacerdotali defensione a cujuslibet insolentia protegantur.

◊ Legibus vero Scaniæ editis ab Andrea Suenonis Archiepisc. Lundensi lib. 6. cap. 5. servum, statim atque libertatem consecutus erat,

ex auctoritate consuetudinis approbatæ, ingenuorum aliquis suo generi conjungebat, eum in suum consanguineum eligendo, et qui pro factis ejus se sponderet responsurum, et hoc facto pro parte tertia recipiendæ satisfactionis lucrum percipiebat cum liberto, duplo minore semper liberto quam ingenuo satisfactione pro homicidio attinente.

◊ Neque tantum liberti, sed quivis villarum incolæ, liberi et ingenui, qui sub dominorum tutela et protectione vivebant, et in signum ejusmodi protectionis certam præstationem annuam vel servitium iis exsolvebant, Commendati dicuntur. Scribit Lactantius lib. de Mortibus persecutor. num. 21. apud Persas eum fuisse morem,

ut Regibus suis in servitium se addicerent, et Reges populo suo tanquam familia uterentur.

Leges Wisigoth. lib. 5. tit. 3. § 1 :

Si quis ei, quem in patrocinio habuerit, arma dederit, vel aliquid donaverit, ad ipsum quæ sunt donata permaneant. Si vero alium sibi patronum elegerit, habeat licentiam cui se voluerit Commendare : quoniam ingenuo homini non potest prohiberi, quia in sua potestate consistit, etc.

Adde § 3. et 4. et Legem Longobardorum lib. 3. tit. 9. Tabularium Burguliense fol. 94 :

Guillelmus Castri Mirabelli Princeps requirebat in Vosallia villa pravas consuetudines, et homines, quos Commendatos vocant.

Neque alii sunt de quibus agit Conventus Ticinensis ann. 853. cap. 3 :

De liberis hominibus qui super alterius res resident, et usque nunc a ministris reipublicæ contra legem ad placita protrahebantur, et ideo pignerabantur, constitutum est, ut secundum legem patroni eorum vos ad placitum adducant, etc.

Domesdei :

In eadem (villa) tenet Ailwi Commendatus antecessori

(Mallet) 60. acr. pro manerio, tempore Regis Edwardi. Alio loco :

Soca Abbatis in eadem 11. liberi homines 70. acr. et fuere Commendati antecessori Malet, præter unum qui fuit Commendatus antecessori Rogeri Bigot, nomine Harainus.

Ex quibus patet Commendatos fuisse liberos homines, quibus licitum fuit cui vellent sese commendare. Ranfredus Jurisconsult. qui vixit sub Frederico II. in Ordine Judiciario, tit. de Villanis :

Recommendati dicuntur, qui veniunt sub alienis partibus, et habitare volunt in civitate tua, elegit patrocinium tuum, et dicit, Domine, volo esse tuus Recommendatus, ut habeamus tuam defensionem annis singulis, et serviam in Pascha vel in Natali duas gallinas, vel libram piperis, vel aliquid aliud. De istis multos invenies apud Neapolim in villis eorum et Bononiæ. Isti de jure nihil aliud debent conferre ; sed Neapolitani ab illis multa exigunt, et fere omnia, quæ exigunt Domini a vassallis.

◊ Interdum tamen ita clientelæ ac patrocinio Domini alicujus sese commendabant, ut obnoxiæ conditionis censerentur, et tanquam servi, si fugitivi essent, retraherentur, ut est in Lege Ripuar. tit. 72. § 5. Hac enim lege alterius potestati se commendabant, ut quoad viverent, de victu ac vestitu sibi ab illo caveretur, cui ingenuili ordine, hoc est absque ingenuitatis ac libertatis præjudicio, servitium et obsequium sese præstituros profitebantur, hoc addito quod ab eo se subtrahendi potestatem non haberent, ut est in Formulis secundum Legem Roman. cap. 44. Diploma Ludovici Imp. filii Lotharii ann. 24. pro Monasterio Casauriensi in Tabul. ejusdem Monasterii :

Vel quæ extrinsecus ad eandem respiciunt cum servis et ancillis, cartulariis, Commenditis, aldionibus, libellariis, etc.

Aliud ibidem :

Necnon etiam universos Commenditos, Cartularios, vel libellarios ipsorum.

Alibi Commendati dicuntur. Occurrunt passim in Chartis, apud Puricellum in Monumentis Ambrosianæ Basilicæ pag. 215. 216. 226. 228. 231. Ughellum tom. 2. pag. 580. tom. 5. pag. 646. Perardum in Burgundicis pag. 276. Duchesnium in Probat. Hist. Monmorenciacæ pag. 34. Vide Affidati.

◊ Interdum ejusmodi Commendati servis ipsis accensebantur. Quoniam Attachiam. cap. 54. § 7 :

Est autem tertius modus nativitatis et bondagii, cum aliquis liber homo pro Domino habendo vel manutenentia alicujus Magnatis, reddit seipsum illi Domino, suum nativum, sive bondum in Curia sua per crines anteriores capitis sui, etc.

L. Henschel, 1840–1850.

Commendati ecclesiæ. Papyr. Ravennat. ap. Maium Classic. auctor. tom. 5. pag. 362 :

Actores ecclesiasticos, domesticos aut Commendatos Ecclesiæ diverso sexu, staurophoros, etc.

Vide supra linea Commendati, dicuntur liberti, etc.