1. CONSOLATIO, Serotina cœna, quæ post Collationem fiebat a Monachis, qui quod vice Consolationis, et gratuitæ refectionis, post impensas orationi et lectioni horas complures iis impertiretur, detorto inde vocabulo, Consolationem hanc refectionem pro collatione appellarunt. Chrodegangus Metensis Episc. in Regula Canonicorum cap. 8. novæ Edit. 23 :

Si vero contigerit quod vinum minus fuerit, et istam mensuram Episcopus, vel qui sub eo est, implere non potest,... impleat de cervisia, et eis Consolationem faciant.

Idem cap. 36. novæ Edit. 30 :

Postquam de refectorio exierint, in caminada bibant duabus vicibus aut tribus, qualiter Consolatio fit, et ebrietas non dominetur.

Conventus Aquisgranensis ann. 817. et Additio 1. Capit. cap. 11 :

Ut certum phlebotomiæ tempus non observent, sed unicuique secundum quod necessitas expostulat, concedatur, et specialis in cibo et in potu tunc Consolatio præbeatur.

Charta ann. 862. apud Doubletum pag. 793. et in Tabul. S. Dionysii Ch. 31 :

Et Consolatione carnium in famulos eorum censita quæ illis dabatur in iisdem tribus festivitatibus, et initio Quadragesimæ.

Concilium Moguntinum ann. 847. can. 16 :

Sanctimoniales vero..... horas canonicas.... celebrent, et omnibus diebus ad Consolationem veniant, et ut cætera servent, quæ in regula sanctimonialium continentur.

Atque hac notione usurpatur in variis Tabulis apud Browerum in Antiquitatib. Fuldensib. pag. 207. 269. 270. et in Privilegio ann. 1323. apud Ludewig. tom. 1. Reliq. MSS. pag. 304. 305. et 307. necnon in Vita S. Aldrici Episc. Cenom. pag. 76. 92. Vita S. Nili Junioris pag. 80 :

Ἠνεγϰέ τις ἰχθύας ἐν τῇ μονῇ ϰαλοὺς ϰαὶ μεγάλους,... ἵνα μιϰρὰν παράϰλησιν λάϐωσιν οἱ ἀδελφοὶ ἐϰ τῆς πολλῆς ϰαὶ μαϰρᾶς νηστείας.

Vide Glossar. med. Græcit. voce Παράϰλησις, Refectio extraordinaria, col. 1107. S. Rosa de Viterbo Elucid. pag. 306. voce Consolaçao, qui serotinam cœnam post jejunium Lusitanis significare scribit, supra Caritas 3. et Consolatio 3.

2. CONSOLATIO, Solatium, auxilium, in Form. 33. apud Lindenbrog. et Gloss. med. Græcit. in Παράϰλησις et Παραμυθία. Concil. Agathense can. 10 :

Ut nullus clericorum extraneæ mulieri qualibet Consolatione aut familiaritate jungatur.

Concil. Andegavense :

Sed si qui sunt cœlibes, nonnisi a seroribus aut amitis suis aut matribus Consolentur.

Vide Solatium.

3. CONSOLATIO, Dicitur quædam denariorum distributio, quæ canonicis fit, ab annuo reditu beneficii distincta. Stat. capit. Gandersh. apud Leuckfeld. in Antiq. Gandersh. pag. 447 :

Si aliquis absentium canonicorum de hac vita migraverit, præbenda integra, exceptis Consolationibus et bursa, anno integro post mortem illius dabitur eidem.... Omnes obventiones et proventus, tam Consolationum quam bursarum, etc.

Charta ann. 1277. inter Probat. tom. 2. Annal. Præmonstr. col. 730 :

Ne denarii Consolationum et præsentiarum inter vos de cætero dividantur.

Nihil ergo emendandum in Privileg. Phil. Aug. in Consolatio 2. laudato : ibi enim idem sonat quod Collata et Collatio 1. Vide Consolatio 1. neque enim semper est serotina cœna, sed distributio quævis extraordinaria, seu denariorum seu vini et similium, item cœna vel prandium extra ordinem et solito suavior atque delicatior, præsertim in vigiliis et anniversariis. Vide Haltaus. Glossar. German. voce Trostpfennige, col. 1809. et Guden. adnotat. in cod. Diplomat. tom. 1. pag. 509. Charta Capitul. Mindens. ann. 1264. ap. Würdtwein. Subsid. Diplomat. tom. 10. pag. 23 :

Distributionem autem prædictæ Consolationis taliter ordinavit, scolaribus ad prandium sol. unum, octo denarios ad nocturnalem candelam, campanariis quatuor denarios ; reliqui 17. solidi inter canonicos et vicarios, qui presentes fuerint, equaliter dividentur.

Alia ann. 1285. ibid. pag. 39 :

Bona comparabimus, quibus eadem Consolatio certo tempore peragatur, in supradicto autem festo quilibet de sex minoribus canonicis recipiat 6. denarios, quilibet de duodecim vicariis 6. denarios, scholares solidum ad prandium, etc.

Chart. Siguiwin. Archieg. Colon. c. ann. 1080. ap. Seibertz. Hist. Ducat. Westphal. num. 33 :

In anniversario supradicti .... Consolationem quam refectoriam vocamus largiter exhibeat.

4. CONSOLATIO, Ceremonia, qua aliquis inter Catharos admittebatur, idem quod Consolamentum. Sent. ann. 1244. apud Cl. V. Garamp. in Dissert. 4. ad Hist. B. Chiaræ pag. 175 :

Andreas filius Ugolini... dixit interrogatus, quod ipse est hæreticus consolatus, et consolatus fuit ab hæreticis, jam 13. vel 14. anni, et dixit quod Consolationem recepit apud Pratum a Marchisciano consolato.

Alia ann. 1268. ibid. pag. 169 :

Consolationi filii sui, quin potius desolationi interfuit, qui fuit in quadam infirmitate hæreticus consolatus per impositionem manuum hæreticorum.

Vide supra Consolare.