« »
 
[]« 2 cupa » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 657a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/CUPA2
2. CUPA, Cuppa, Coppa. Hesychius : Κύϐϐα, ποτήριον. Gloss. Lat. Gr. : Cupa, βούττις μεγάλη, ἥν τινες γαυλὸν ϰαλοῦσιν. Est autem γαυλὸς, certa navigii species : et apud Hesychium, ϰύπαι, εἶδος τι νεὼς, pariter esse dicuntur. Sic vocem Copa Nicolaus Specialis usurpat lib. 7. de Rebus Siculis cap. 17. apud Murator. tom. 10. col. 1070 :
Sed die tertia, ut ipsos defensores urbis in multarum partium defensione distraherent, quo debilitatam urbem viris bellatoribus facilius superarent, cathenam quæ portum urbis concluserat, præmissis portennis, quas vulgo alii Filvas, alii Copas vocant, magnisque navibus succedentibus infringere conabantur.
Idem Glossarium Κόψα, urna, hydria. Ubi forte legend. Κόπα. At apud Heronem Mathematicum, ϰοῦπα, et βοῦττις, pro vasis vinariis sumuntur ; sed Cupa major est butti. Recentioribus vero Cupa et Cuppa, usurpantur pro poculo, seu vase potorio, quod videtur sic appellatum, quod Cupæ formam referat. Nostri Coupe appellant, Armorici Cop. Vita sancti Guidonis Abbatis Pomposiani :
Cuppam, qua bibebat Abbas, ab eo sibi petiit porrigi.
Cupa S. Columbani, in ejus Vita inter Acta SS. Benedict. sec. 2. pag. 53. Cuppæ aureæ et argenteæ, in Constitut. Siculis lib. 3. tit. 36. § 1. Liber de Contemptu mundi :
Insignesque thori, Cupæ, cyphique decori.
Vide Lupum Ferrariensem Epist. 85. Salmasium ad Hist. Aug. pag. 253. Nævium ex quo laudatur :
Duas Cupas mero plenas exhausit ;
et Anecd. Marten. tom. 1. col. 1527. Coppa una argentea, in Chronico Romualdi II. Archiep. Salern. apud Muratorium tom. 7. col. 242. Cuppa argenti fusilis, quam Calicem interpretatur Mabillonius, in Translatione S. Filiberti, inter Acta SS. Bened. sæc. 4. part. 1. pag. 552.
P. Carpentier, 1766.
Copa, Patera, crater, Italis Coppa. Inventar. ann. 1389. tom. 3. Cod. Ital. diplom. col. 364 :
Planeta una drappi brocati auro in campo rubeo, laborati ad Copas, leones et alia animalia.
Coppa, Eadem notione, apud Simeonem Dunelmens. Charta Æthelstani Regis Angl. tom. 1. Monastici : Tria tapetia, et duas Coppas argenteas cum cooperculis. Cuppas vocat mox idem Dunelmensis. Eckeardus junior de Casib. S. Galli cap. 1.
Coppam auream Domini tui... pincernæ meo confestim afferto.
Supra cantharum appellavit. Chronicon Casinense lib. 3. cap. 57. (al. 58.) :
Coppas duas argenteas deauratas cum nigello librarum 15.
Liutprand, Antapod. lib. 2. cap. 6 :
Coppas argenteas deauratas 2.
Romualdus Salernitanus in Chronico MS.
Scrinium Hugolini Boni Comitis fregerunt, et ex eo Coppam unam argenteam, et privilegium, quod Rex Imperatori fecerat, asportarunt
. Otto Morena :
Et ipsi unam Copam auri et denariis plenam ipsi Regi portaverunt.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Copa Ferrea, recensetur inter coquinæ vasa, in Inventario anni 1342. ex [] Archivo S. Victoris Massil. Armar. Din. num. 38.
Coparius Major, dignitas in aula Regum Lusitaniæ. Vide Brandaonum in Monarch. Lusitan. tom. 5. pag. 304. v.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Cupparius. Traditiones San-Emmeram. apud Bernardum Pez tom. 1. Anecd. part. 3. col. 171 :
Udalric Swarscepfe Cupparius.
Cupha, Idem quod Cupa 2. Vita S. Godehardi n. 62 :
Petendo eum, ut benedicat parum vini in Cupha vel scypho suo.
Cupellus, vel Cupella. Vasis potorii species, ex Cupa, aut a Græco ϰύπελλον, quod Hesychio est εἶδος ποτηρίου ἀωτοῦ. Ubi forte legendum ὠωτοῦ, in formam ovi. Alii a Germanico, Kübel deducunt. Gloss. Lat. Græc. : Cupillum, γευστρίδιον, f. γευστήριον, poculum quo vini gustuscapiebatur, apud Athenæum ; Gustatorium, in Fragmento Petronii de Cœna Trimalcionis. Apitius lib. 1. cap. 2 :
Piper tritum cum melle despumato in Cupellum conditi modo mittito.
Alia Editio habet Cupellam.
Cupella, Vas potorium Supplem. Antiquarii : Cupella, βούττιον, Gaulus. Vita S. Paterni Episc. Abrincat. cap. 5 :
Potum per Cupellas dispositum evellere voluerunt.
Est etiam Cupella, parva cupa apud Gregorium Turon. lib. 2. de Mirac. cap. 35.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Cupella Apum, Vas apum, Alvus, Gall. Ruche. Instrumentum anni 1267. ex Archivo S. Victoris Massil. :
Rector hospitalis S. Andreæ... inter alia promittit reddere Priori ejusdem Sancti a S. Victore dependentis Cupellas apum quadraginta.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Coppula, Cupa minor. Computum ann. 1333. Hist. Dalphin. tom. 2. pag. 277 :
Item pro duobus bacilibus de ære pro Domino, taren. viii. gran. iii. Et pro Coppulis pro Domino, taren. iii.
Cuppa. Charta Henrici III. Regis Angl. apud Prynneum in Libertatib. Eccl. Angl. tom. 2. pag. 834 :
Cum ex consuetudine approbata et obtenta habere consueverimus palefridos et Cuppas Episcoporum et Abbatum regni cedentium, etc.
Habentur similes aliæ Chartæ aliquot tom. 3. hujusce juris Regii testes. Vide Heriotum.
Cuppa vel Copa ad reponendam Eucharistiam. Necrologium Eccl. Parisiensis Id. Aug. :
Dedit nobis Calicem aureum cum patena ponderis 4. marcarum auri, de quo facta fuit Cuppa ad reponendum Eucharistiam.
Charta Anglica apud Prynneum in Libertatib. Angl. tom. 3. pag. 798 :
Mandatum est Justiciario Hiberniæ, quod in singulis Ecclesiis Cathedralibus Hiberniæ inveniat unam Cuppam ad Eucharistiam in ea reponendam.
Chartularium S. Martialis Lemovic. :
Capsa capitis Apostoli (S. Martialis) manet renovata et Copa ubi Corpus Domini reservatur.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Coppa, apud Martenium Itiner. tom. 2. pag. 241. ex antiquo Inventario Thesauri Monasterii Abdinghoff. Paderborn. :
Aureus calix i. cum patena lxx. lapidum decoratus ornatu. Argentei vero vii. Coppa i. argentea.
An ad reponendam Eucharistiam, non satis liquet.
P. Carpentier, 1766.
◊ Nostris Ciboire. Inventar. S. Capellæ Paris. ann. 1363. ex Bibl. reg. :
Item una Coppa argentea deaurata ad portandum Corpus Christi. Item une Couppe d'argent dorré à porter le Corps nostre Seigneur,
in Inventar. Gallico.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Copa Calicis, in Notis marginalibus antiqui Martyrologii Ecclesiæ Aquensis. []
P. Carpentier, 1766.
Cupa Elemosynaria, Colligendis vel reponendis eleemosynis destinata. Inventar. MS. thes. Sedis Apostol. ann. 1295 :
Item unam Cupam elemosynariam fractam, cum circulis deauratis.
© École des chartes.