◊ Eorum porro Antistitum, quorum nomina in ejusmodi sacra Diptycha referebantur post illorum excessum, quæ recitabatur in Liturgia memoria longe alia erat ab ea, quæ fiebat pro defunctis : cum Sacerdos, non pro iis oraret, sed deprecaretur. ut cælitibus adscriptos, cum cæteris Sanctis, qui ante consecrationem invocantur. Atque hinc initium sumsit Canonizationis ritus, cujus vocabuli vis nulla alia est, quam quod summi Pontificis jussu et arbitrio, re prius diligenter expensa, virorum vitæ integritate et sanctitate insignium nomen in Canonem Missæ referretur, quod alias docuimus. Hadrianus II. PP. Epist. 9 :

Dictum Apostolicæ recordationis Papam Nicolaum in Codicibus vel Diptychis Ecclesiarum vestrarum scribi, et nomen ejus inter sacra Missarum solennia inprætermisse recitari faciatis.

Fulcuinus de Gestis Abbatum Lobiensium cap. 7 :

Dixit etiam Episcopus supra nominatus (Adalbero Remensis) prædecessorum suorum ductam usque ad se consuetudinem, ut inter Missarum solennia, in ea speciali commemoratione defunctorum, quæ supra Diptycha dicitur, et in consecratione Dominici corporis solenniter agitur, cotidie in aurem Presbyteri recitante silenter Subdiacono, omnium ipsius Sedis nomina scripto viritim recitentur Episcoporum.

Vide August. de Unitat. Eccl. cap. 7. Epist. 152. ad Donatum, Socratem lib. 6. cap. 10. lib. 7. cap. 40. Niceph. Gall. lib. 7. cap. 7. et 28. Anastas. PP. Epist. 2. cap. 3. Acta Concilii CP. Regulam Magistri cap. 93. extremo, Pachym. lib. 7. cap. 19. lib. 11. cap. 20. etc.

◊ Quemadmodum igitur scribi in Diptychis, erat quodammodo inter Sanctos collocari ; ita ex iis deleri, erat e memoria hominum aboleri, et perpetua notari infamia : quod in hæreticis potissimum, aut schismaticis, vel etiam aliqua male actæ vitæ labe infectis, (quos Episcopi succedentes eadem vel hæresi, vel vitæ ratione infamati, contra jus in Diptycha retulerant) jubente summo Antistite, cujus id munus erat, contingebat. Anastasius in Agathone PP. pag. 55 :

Deinde abstulerunt de Diptychis Ecclesiarum nomina Patriarcharum, vel de picturis Ecclesiæ, figuras eorum, aut in foribus, ubi esse poterant auferentes, id est, Cyri, Sergii, Pauli, Pyrrhi, Petri, per quos error orthodoxæ fidei pullulavit.

Justinianus in Edicto de Fide orth. de Theodoro Mopsuest. inter Acta Synodi Univers. :

Ἀπέλειψαν ἐξ ἐϰείνου τῶν ἱερῶν τῆς ἐϰϰλησίας διπτύχων τὴν τοῦτου προσηγορίαν. Deleverunt e sacris Ecclesiæ Diptychis ejus nomen.

Hincmarus Remensis Opusc. 17. ad Nicolaum PP :

Nunc autem in epistolis Sanctitatis vestræ... invenimus, ut Teotgaudum et Guntharium in Catalogo Episcoporum non recipiamus, et Antiochenum Concilium, ut præmisimus, et melius ipsi scitis, de eo, qui post damnationem juxta præcedentem consuetudinem Episcopale præsumit ministerium, quod Ebonem fecisse non dubium est, rescribere mihi dignetur Apostolica vestra auctoritas, utrum eundem Ebonem inter Episcopos in sacris Diptychis in Ecclesia nostra nominare permittam, an ne de cætero in Episcoporum catalogo nominetur, prohibere debeam, etc.

Vide Concil. Calchedonense act. 14.

◊ Interdum Ecclesiarum Præsules, vel hæretica labe infecti, vel odio aut malo affectu ducti Episcoporum orthodoxorum nomina eraserunt. Ita apud Victorem Tunnensem in Chron. Petrus Patriarcha Antiochenus hæreticus

nomina Proterii et Salafatiarii (decessorum) de Ecclesiasticis Diptychis sustulit, et Dioscori et Helluri, qui Proterium interfecerat

, scripsit. Quæ quidem postmodum restituebantur ab orthodoxis Præsulibus, ut in Constantinopolitana Synodo decretum legimus act. 1. Vide Glossar. med. Græcit. voc. Άναφορά et Δίπτυχα col. 73. et 314.

◊ Cur autem vivorum in sacris Liturgiis celebraretur memoria, docet Theodorus Antidori Episcopus in Expositione Missæ, ut subditorum scilicet erga superiores obedientia, et viventium in eadem fide ac mysteriis unio et commemoratio indicaretur. Relatio Joannis Episcopi CP. post Epist. 28. Hormisdæ PP :

Tantum ad satisfaciendum scripsimus, ut venerabile nomen sanctæ recordationis Leonis, quondam urbis Romæ Archiepiscopi, in sacris Diptychis tempore consecrationis propter concordiam affigeretur.

◊ Recitabantur et offerentium nomina, seu eorum commemoratio fiebat, ut est in Addit. 4. Ludovici Pii cap. 59. 81. Innocentius I. Epist. ad Decentium cap. 2 :

De nominibus vero recitandis, antequam preces Sacerdos faciat, atque eorum oblationes, quorum nomina recitanda sunt, sua oratione commendet, quam superfluum sit, et ipse pro tua prudentia recognoscis, ut cujus hostiam necdum Deo offeras, ejus ante nomen insinues, quamvis illi incognitum sit nihil. Prius ergo oblationes sunt commendandæ, ac tum nomina, quorum sunt oblationes, edicenda, ut inter sacra mysteria nominentur, non inter alia, quæ ante præmittimus, ut ipsis mysteriis viam futuris precibus aperiamus.

Vide Capitul. Aquisgranense ann. 789. cap. 53. et Capitul. Francoford. ann. 794. cap. 49. Alcuinus de divin. Offic. ubi de Canone :

Cum dicitur, Memento, Domine, famulorum famularumque tuarum, et deinde subjungitur : Et omnium circumstantium, manifestum est, quod quasi quidam locus sit, ubi aliquibus specialiter nominatis, etiam cæterorum, qui assistunt in Ecclesia, commemoratio adjungatur. In quo loco liberum est Sacerdoti, quos desideraverit, peculiariter nominare, aut nominatim Deo commendare : aut certe illud ab antiquis est observatum, ut ibi offerentium nomina recitarentur. Prius enim oblationes commendandæ sunt, ac tunc eorum nomina, quorum sunt edicenda, ut inter sacra mysteria nominentur, non inter alia, quæ præmittimus.

Eadem habet auctor Exegeseos in Canonem Missæ (quem quidam Floro Lugdunensi adscribunt) pag. 20.

◊ Tertium Diptychorum genus erat mortuorum, eorum nempe omnium, qui in fide obdormierant, pro quibus Deum orabant, quorum nomina recitabantur. non tamen omnium, sed eorum, quæ Sacerdoti a Diacono indicabantur. Liturgia S. Marci :

Ὁ διάϰονος, τὰ δίπτυχα τῶν ϰεϰοιμημένων,

nempe, legit. Cui Sacerdos, se inclinans, apprecatur, dicens :

ϰαὶ τούτων πάντων τὰς ψυχὰς ἀνάπαυσον δέσποτα ϰύριε ὁ Θεὸς ἡμῶν ἐν ταῖς τῶν ἁγίων σου σϰηναῖς,

etc.

Et horum omnium animabus dona requiem dominator Domine Deus noster in sanctis tuis tabernaculis, etc

. Liturgia S. Chrysostomi supra laudata :

Ὁ δίαϰονος τῶν τε ϰεϰοιμημένων ϰαὶ ζώντων. ὡς βούλεται, μνημονεύει, ut illi lubet.

Id porro

pro dormitione alicujus oblationem vel deprecationem nomine ejus in Ecclesia celebrare

, vocat Cyprianus Epist. 66.

◊ Hunc etiam usum amplexata est Romana Ecclesia, uti testatur Alcuinus :

Post illa verba, quibus dicitur : In somno pacis, usus fuit antiquorum, sicut etiam hodie Romana agit Ecclesia, ut statim recitarentur a Diptychis nomina defunctorum.

Alcuino consentit Florus Magister in Expositione Missæ, et Auctor Vitæ S. Samsonis Episcopi Dolensis lib. 1. cap. 1. Cumeanus lib. de mensura pœnitentiarum cap. 13 :

Diaconus obliviscens oblationem adferre, donec auferatur linteamen, quando recitantur nomina pausantium, similiter pœniteat.

Memoria vero illa, quæ agitur pro defunctis in sacrificio Missæ, fitque post divinæ hostiæ consecrationem, inscribitur apud Gregor. M. in libro Sacramentorum :

Super Diptycha ;

in Expositione Missæ :

Oratio super Diptychos

, atque in hæc verba concipitur :

Memento etiam, Domine, famulorum famularumque tuarum ill. qui nos præcesserunt cum signo fidei, et dormiunt in somno pacis. Ipsis, Domine, et omnibus in Christo quiescentibus, locum refrigerii, lucis, et pacis, ut indulgeas, deprecamur.

Quæ quidem oratio a Sacerdote, sacra faciente, inter ipsa Missæ solennia, recitatur post consecrationem, quam Missæ partem ; τὸν ϰαιρὸν τῶν διπτύχων, vocat Quinta Synodus œcumenica. At in Ecclesia Græca legebantur Diptycha a Diacono ad altare, ut ex prædictis plus satis constat ; quibus lectis, Sacerdos sacra faciens adprecabatur iis, quorum nomina recitata fuerant, varie autem pro varia Diptychorum parte. Nam cum vivorum et defunctorum recitabantur nomina, Sacerdos pro iis Deum deprecabatur : cum vero Præsulum aut aliorum pietate et vitæ integritate illustrium virorum, tunc populus iis acclamabat, dicendo :

Gloria tibi, Domine

. Id docemur ex Synodo quinta laudata :

Τῷ ϰαιρῷ τῶν διπτύχων μετὰ πολλὴς τὴς ἡσυχίας, συνέδραμον ἅπαν τὸ πλῆθος ϰύϰλῳ τοῦ θυσιαστηρίου, ϰαὶ ἠϰροῶντο, ϰαὶ μόνον ἐλέχθησαν αἱ προσηγορίαι τῶν εἰρημένων ἁγίων τεσσάρων συνόδων παρὰ τοῦ διαϰόνου, ϰαὶ τῶν ἐν ὁσίᾳ μνήμῃ Ἀρχιεπισϰόπων Εὐφημίου, ϰαὶ Μαϰεδονίου, ϰαὶ Λέοντος, ϰαὶ φωνῇ μεγάλῃ ἔϰραξαν ἅπαντες, Δόξα σοι Κύριε. Tempore Diptychorum cucurrit omnis multitudo cum magno silentio circa altare, et audiebant : et cum solæ lectæ fuissent a Diacono appellationes prædictarum sanctarum 4. Synodorum, et sanctæ memoriæ Archiepiscoporum Euphemii et Macedonii et Leonis, voce magna universi clamaverunt : Gloria tibi, Domine.

◊ Verum non solum in Ecclesia tempore sacrosancti Missæ sacrificii, sed etiam in Capitulo ex Diptychis recitata fuisse defunctorum nomina discimus ex Statutis antiquis Ecclesiæ Parisiensis laudatis in Observationibus ad Librum Johannis Abrinc. pag. 100. ubi sic legere est :

Inde ad Capitulum progrediuntur, ubi gestis Sanctorum et Diptychis defunctorum perlectis, fiunt preces pro eorum requie.

Quo referri possunt ea quæ etiamnum post Primam Acolythus canit :

Commemoratio omnium fratrum, familiarium Ordinis nostri atque benefactorum nostrorum :

quibus Superior subdit, Requiescant in pace, ad quod Chorus respondet, Amen.

◊ Porro ut damnatorum vel hæreticorum Episcoporum et Præsulum nomina de Diptychis delebantur, ita et Imperatorum, qui hæreseos labe infecti decesserant, ut in Gestis Concilii CP. in quo deleta sunt de Diptychis Zenonis et Anastasii Augustorum nomina.

◊ Statuit præterea Concilium Emeritense cap. 19. recitari inter Missæ solennia eorum nomina, a quibus Ecclesias constat esse constructas, vel qui iis quidpiam contulerunt, siquidem adhuc essent in vivis, ante altare ; si decesserant, cum defunctis suo in ordine. Atque inde Diptycha vocant quidam libros anniversarios, in quibus defunctorum, qui pro animæ suæ remedio Ecclesiis bona contulerunt, nomina describuntur, quæ vulgo Obituaria, et Necrologia nuncupantur. Hac notione Diptycha usurpavit Eckehardus junior de Casib. S. Galli cap. 5. pag. 62.

◊ In Diptycha denique quatuor prima Concilia relata fuisse docent Acta Synodi CP. œcumenicæ, id est, eorum tituli.

◊ Erant et alia Diptycha in Ecclesia, in quibus scilicet recens baptizatorum et susceptorum nomina exarabantur, quod et hodie in Ecclesia fit, diversa omnino a Diptychis vivorum, quæ inter Missarum officia a Diacono recitabantur, etsi in eo errore versatus sit Pachymeres in Paraphrasi Dionysii de Eccles. Hierarch. cap. 2. De ejusmodi Diptychis intelligendus Joannes Diaconus in Vita S. Pelagiæ.

◊ Prædictis lubet hoc loco addere, quod habet Hieronymus Rubeus lib. 3. Hist. Ravennatis sub ann. 515.

Quanquam, inquit, Ecclesiarum Diptycha putantur fuisse tabulæ sacræ duæ, quarum in altera vivorum, in altera mortuorum Episcoporum, qui recitabantur in sacrificio Missæ, nomina describantur ; non erit tamen fortassis absonum opinari, fuisse etiam quandoque vestem illam, qua supra cæteram induitur Sacerdos, cum missam celebrat : Casulam et Planetam appellant. In hanc sententiam adducit me, tum quod ea sit vestis duplex, anterius et posterius ex humeris delabens, tum quod inter sacras divorum reliquias, in Classensi sacrario, hujusmodi vestem repererim, vel antiquitate venerabilem, in qua talia inscripta sunt nomina.

Et alio loco :

Quam vero diximus in hac historia casulam, Diptychorum imaginem referentem, in sacrario Classense servari, ea e serico argenteo texta est, in cujus anteriori parte, intra duas lineas sursum ac deorsum recta deductas descripta opere Phrygio in circulis habet hæc nomina, Sigebertus Episcopus, Andreas Episcopus, etc. Transversum vero ab uno humero ad alterum intra duas item lineas minime rectas, sed arcus modo sursum flexos, eodem opere, hæc sunt, Concessus Episcopus, etc. In dorso, inter duas lineas item, sursum ac deorsum excurrentes, in medio, paulo supra locum, ubi sunt renes, in circulo manus est aperta, transversum locata ; supra ipsam hæc, in circulo quodque suo, leguntur, Gabriel Angelus, S. Rusticus, Euprepius Episcopus, etc. Infra manum hæc sunt, Michael Angelus, Hescirmus, Petronius Episcopus, etc. In cornu transverso, sursum etiam sinuato, ita habetur, Zeno Episcopus, etc.

Episcoporum aliorum nomina brevitatis causa omisimus. De Diptychis sacris et profanis multa etiam congessit Rosweidus in Onomastico ad Vitas Patrum, ut et Card. Bona lib. 2. Rerum Liturg. cap. 12. et Steph. Baluzius ad Capitul. pag. 1129.