DOMNUS, Glossarium mediae et infimae latinitatis, Du Cange et al.

DOMNUS. Apud Scriptores ævi medii venerationem præcipuam habere appellationem Domni, apice uno ex Domini voce rejecto, observarunt pridem viri docti, et tribui vulgo Ecclesiastica dignitate fungentibus ac vitæ Sanctitate insignibus. Ita passim Episcopis hanc tribuunt Gregorius Mag. Paulinus, Evodius, Fortunatus, Nicetius Trevir. Avitus Viennensis, Gregor. Turon. Ennodius, Ivo Carnot. et alii. Vide Murator. Antiq. Ital. tom. 2. col. 346. et Forcellinum voce Dominus in fine.

◊ Summis primum Pontificibus peculiarem fuisse appellationem contendit Onuphrius. Constantinus Pogonatus Imp. in VI. Synodo :

Σάϰρα δόμνῳ τῷ ἁγιοτάτῳ ϰαὶ μαϰαριωτάτῳ ἀρχιεπισϰόπῳ τῆς πρεσϐυτέρας Ρώμης.

Fulco lib. 1. Gestor. viæ Hierosolymitanæ :

Prospiceret Domnus sapienti pectore Papa

Quid facto sit opus ?

Postea Abbatibus etiam et Claustralibus attributa Domni appellatio. Joan. de Janua :

Domnus et Domna, per syncopen, proprie convenit Claustralibus ; sed Dominus Domina, mundanis.

Regula sancti Benedicti cap. 63 :

Abbas autem qui vices Christi creditur agere Domnus et Abbas vocetur.

Odilo in Vita S. Maioli :

Et ab omnibus Domnus et Abba honoratur.

At ex Casinensibus Constitutionibus ad hoc caput, aliis quoque Monachis communis erat :

Ex nostra consuetudine ad differentiam mendicantium Monachos nostros appellamus Domnos, sed affectu fratres. Juniores seniores suos Patres vocant, Abbas vero Juxta Regulam Domnus et Abbas, non Dominus appellatur.

Et certe constat, Benedictinis, Cartusiensibus, et Cisterciensibus Monachis hanc vulgo etiamnum tribui appellationem : tametsi quod ad Cartusienses spectat, id in Statutis antiq. part. 2. cap. 32. § 25. potissimum caveatur,

ut nulli prælati aut subditi Domini appellentur

. Et alibi :

ut moniales (ejusdem ordinis) non vocent se Dominas, sed sorores.

P. Carpentier, 1766.

◊ Hanc appellationem summis pontificibus promiscue et episcopis in eodem instrumento tributam fuisse observare est in Charta Lamb. Abbat. Laub. ex Chartul. Clarifont. ch. 9 :

Actum anno 1148. incarnat Domin. Domno Eugenio pontifice summo concilium universale Remis celebrante, Domno Henrico Leodiensium et Domno Nicolao Camera censium præsulibus, Conrado imperatore et Ludovico Francorum rege de paganis triumphantibus.

Verius dixisset a paganis profligatis et expulsis, ut norunt omnes historiæ horum temporum studiosi. Ubi notandum præterea concilium Remense appellari universale, tametsi pro œcumenico nusquam habitum fuerit, quod huic 1100. prælati ex Gallia, Hispania et Anglia interfuerunt, præsidente Eugenio III. Papa.

◊ Sunt qui putant, atque in iis Belethus de divinis offic. cap. 25. et Molanus lib. 3. de Canonicis cap. 15. Monachos et Abbates abnuisse nomen Domini, quod soli Deo competit : Domni vero haud recusasse, quod subordinationem quamdam respectu superioris Domini denotaret. Auctor Græcismi :

Cælestem Dominum, terrestrem dicito Domnum.

Gloss. Lat. Gallic. Dominus, Sires. Domnus, Siret, id est, Domicellus, seu minor Dominus. Observat præterea Baronius ann. 416. n. 23. Evodium in libro de Mirac. S. Stephani clarissimis viris et feminis Domni et Domnæ nomen Dare ; cum vero de Deo loquitur, non Domnum, sed Dominum appellare,

ut, inquit, appareat usu loquendi, vocem Dominum tribui solitam Deo tantum, Domnum vero communem sanctis, vel clarissimis viris ac mulieribus

. Lactant. lib. 4. Divin. Instit. cap. 3. 4 :

Solus Dominus nuncupandus, qui regit, qui habet vitæ ac necis veram et perpetuam potestatem.

Certe id videntur observasse Franci nostri, qui discrimen posuere inter Dame, et Dan, Dans, et Dant : nam Dame vocabulum, quo Dominum denotabant, soli Deo, quem Dame Dieu, seu Dominum Deum indigitabant : Dan vero appellabant quosvis aliqua dignitate insignes. :

Grandes miracles fit Dames Dex par lui.

Guill. Guiart :

Se Dame Dieu n'eust

A Richart mué son corage.

Chronicon Bertrandi Guesclini MS.

Et jura Dame Dieu, qui maintte firmament.

De usu vocis Dan, sic :

En fuerre est alez Dans Auberis.

Alibi :

Et maintefois Dant Girard desconfit.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

◊ Pro hodierna Monachi appellatione Gallica Dom, legimus Damp in Instrumento anni 1408. ex Chartulario S. Vandregesili tom. 2. pag. 1742 :

Damp Beram de l'Epinette Segretain (Sacristain) Damp Jehan du vol Garnier Religieux dudit lieu.

Vide Dompnus suo loco.

Domnos etiam peculiari appellatione donari solitos olim Franciæ Reges, auctor est Landulfus Sagax :

Genti Francorum moris est Domnum, id est Regem, secundum genus principari.

Rabanus Maurus ad Othgarium :

Reges nostri propter excellentiam commune nomen Domini, sive Domni effecerunt suum.

Domna, Eadem ratione pro Domina. Commodian. Instr. 59 :

Matronas vis esse, Christiana, ut sæculi Domnas

Auro te circundas, aut serica veste, pudica.

Gregorius M. lib. 6. Epist. 27 :

Gloriosissimas autem filias meas Domnam Dominicam, et Domnam Eudochium vice mea salutato.

Fortunatus lib. 6. Poem. de Brunechilde Regina :

......... Quis crederet autem

Hispanam tibimet Domnam Germania nasci.

Bondovinia lib. 2. de Vita S. Radegundis Reginæ cap. 5 :

Intrat in Monasterium in Oratorio Domnæ Mariæ.

Apud Gregor. Turon. lib. 9. cap. 20 :

Domna Brunechildis

. In nummis Juliæ Severi uxoris, Julia Domna Aug. Ιουλία Δόμνα Σεϐ. et Δόμνα Σεϐ. Αυγούστα, apud Adolph. Occon. Δόμνα dixit etiam Oppianus lib. 1. Cynegetic. Dominas appellatas Magnatum uxores testatur Salvianus lib. 7. de Gubern. Dei :

Cogitat forte aliquis, non ita ad plenum esse ut loquor, habuisse enim illic matres familias jus suum, et Dominarum honorem potestatemque tenuisse.

S. Fulgentius Epist. 2 :

Quæ cum sit avis abavisque nata Consulibus, et deliciis regalibus enutrita, tanta illi est humilitas dono gratiæ cælestis infusa, ut amore subjectionis et usu serviendi, Dominam se aliquando fuisse jam nesciat, cum omnes Dominos habere delectatione sanctæ servitutis affectat.

Vide S. Hieronymum Epist. 23. cap. 2. et Epist. 99.

Domnæ dictæ etiam Sanctimoniales. Ugutio : A Dominus vel Domina, hic Domnus et hæc Domna per syncopen, et proprie convenit claustralibus, sicut Dominus vel Domina mundanis. Vide Domina.

Domnula, diminutivum a Domna. Salvianus in Epistola ad Hypatium :

Illa ergo vestra Palladia, vestra Gracula, vestra Domnula : cum qua his tot vocabulis quondam indulgentissima pietate lusistis, quæ vobis per varia nomina nunc fuit mater, nunc avicula, nunc domina : cum esset scilicet unum vocabulum generis, aliud infantiæ, tertium dignitatis.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Domni Ordinis, Tenentes et regentes Conventum, uti habetur in Constitutione Domni Valentini Prioris B. Mariæ de Charitate ann. 1416. Non semel memorantur ibi Domni Ordinis, vel Domini de quibus jam supra.