EXCOMMUNICATIO, Glossarium mediae et infimae latinitatis, Du Cange et al.

EXCOMMUNICATIO, A communione fidelium prohibitio. Leges Alfonsi IX. Regis Castellæ 1. part. tit. 9. leg. 1 :

Descomulgacion es sentencia que extranna et aparta al home contra quien es dada, à las veces de los Sacramientos de la santa Eglesia, et à las vegadas de la companna de los leales Cristianos. Et descomulgacion tanto quiere decir como descomunaleza que aparta, et descommulga los Cristianos de los bienes espirituales, que se facen en santa Eglesia. Et son dos maneras de descomulgamiento, la una mayor que vieda al home que non pueda entrar en la Eglesia, nin haya parte en los Sacramentos, nin en los otros bienes que se facen en ella, nin se pueda accompanar con los otros fieles Christianos. La otra es menor, que departe à ome tan solamiente de los Sacramentos, que non haya hi parte nin pueda dellos usar.

S. Cyprianus Epist. 28 :

Si quis... ausus fuerit ante sententiam nostram Communicare cum lapsis, a communicatione nostra arceatur.

Epist. 41 :

A communicatione cohibere

dixit. S. Augustinus de Genesi ad literam lib. 11. cap. 40 :

Tanquam Excommunicatus, sicut etiam in hoc paradiso, id est, Ecclesia, solent a Sacramentis altaris visibilibus homines disciplina Ecclesiastica removeri.

Idem lib. 1. de Corrept. et gratia cap. 15 :

Quia et ipsa quæ Damnatio nominatur, quam facit Episcopale judicium, qua pœna in Ecclesia nulla major est.

Excommunicatio, quam disciplina invexit Ecclesiastica, successit veteris synagogæ gladio, et præfigurata eo fuit, ut docent Cyprianus lib. 1. Epist. 11. et Hieron. Epist. 1. ad Heliodor. Augustin. de Fide et oper. cap. 2. Vide Baron. ann. 57. n. 11. et seqq. Morinum in Exercitat. Eccl. lib. 2. etc. Varias vero Excommunicationis formulas apud Baluzium tom. 2. Capitul. col. 663. et seqq. in Hist. Eccl. Meld. tom. 2. pag. 173. in Statutis Eccl. Trecor. ann. 1371. apud Marten. tom. 4. Anecd. col. 1121.

P. Carpentier, 1766.

◊ Varie hanc vocem, ut et verbum Excommunicare reddiderunt nostri. Escumeniement, in Ch. Theob. comit. Campan. ann. 1256. apud Brussel tom. 2. de Usu feud. pag. 1018. col. 2. Escommeniement, in Lit. Phil. Pulc. ann. 1314. ex Reg. sign. Pater Cam. Comput. Paris. fol. 153. v°. Excommeniement, in Lit. remiss. ann. 1456. ex Reg. 183. Chartoph. reg. ch. 103. Aliæ ann. 1359. in Reg. 87. ch. 231 :

Icellui Colin eust esté Escomminchié en plusieurs Escomminges, etc. Esconminge,

in aliis ann. 1389. ex Reg. 135. ch. 210. Escumenge, in Lit. ann. 1305. ex Reg. 160. ch. 259. Escumminge, in Reg.

sign. Noster Cam. Comput. fol. 291. r°. Escumenier, in Ch. Guid. episc. Lingon. ann. 1262. ex Chartul. Campan. fol. 208. col. 1. Escomenier, in Chartul. Carnot. ad ann. 1306.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Excommunicare Ecclesiam, Interdicere, vetare ne in ea divinum peragatur officium, apud Canisium tom. 6. Lect. antiq. pag. 1155.

◊ Excommunicationis species sex recensent Canones Hibern. lib. 30. cap. 1 :

A celebratione, a communicatione Missæ, a cohabitatione, a benedictione, a conloquio pacifico, a commeatu.

Adde cap. 4. 7. 8. et 11. et lib. 44. cap. 32. et Scripta S. Patricii pag. 26. 32. Has fere attigit Concilium Vernense ann. 755. cap. 9 :

Et ut sciatis qualis sit modus istius excommunicationis, in Ecclesiam non debet intrare, nec cum ullo Christiano cibum vel potum sumere, nec ejus munera quisquam accipere debet, vel osculum porrigere, nec in oratione se jungere, nec salutare, antequam episcopo suo sit reconciliatus.

Quæ omnia uno versiculo resumuntur :

Os, orare, vale, communio, mensa negatur.

Cujus regulæ exceptiones altero versu sic exprimuntur :

Utile, lex, humile, res ignorata, necesse.

Vide præterea Isidorum in Regula cap. 16. Capit. Caroli M. lib. 5. cap. 42. 62. lib. 6. cap. 92. 140. 93. 142. lib. 7. cap. 216. 295.

Excommunicatio a Pace, Missa, et mensa, Episcopis inflicta qui parochiam alienam invadunt, in Canonib. Hibern. lib. 1. cap. 22.

Major et Minor Excommunicatio. Synodus Nemausensis ann. 1284 :

Dicitur autem Mujor Excommunicatio, cum dicit Prælatus, Excommunico te... Talis excommunicatio separat excommunicatum a communione fidelium, et participatione et perceptione Sacramentorum. Minor autem Excommunicatio,[quæ locum non habet in Galliis,] dicitur, cum quis communicat excommunicato majori excommunicatione : et tunc participans excommunicato, est remotus a perceptione Sacramentorum : ita non debet recipere Eucharistiam vel alia Sacramenta, quousque fuerit absolutus. Interdictum dicitur cum dicit Prælatus, Interdico te ; vel dicit, Suppono te Ecclesiastico interdicto ; vel, Interdico seu prohibeo tibi ingressum Ecclesiæ : et talis interdictus, et ille qui est Majori Excommunicatione ligatus, non debent intrare Ecclesiam quandiu sunt in sententia, sed nec juxta Ecclesiam stare, quando divina officia celebrantur, etc.

Lib. 6. Capitul. cap. 190. et Isaacus Lingon. Episc. tit. 9. cap. 8 :

Ut excommunicatus a Sacerdote, quamdiu in ipsa est Excommunicatione majores natu vel Episcopos accusare non præsumat. Quod si præsumpserit, non recipiatur, sed aut Majori Excommunicationi subjaceat, aut ab Ecclesia pellatur.

Hinc Excommunicationem majorem puto idem atque anathema : quod olim ab Excommunicatione simplici distinguebant. De minori Excommunicatione, Sulpitius Severus lib. 3. Hist. Sacræ, ubi de Synodo Cæsaraugustana :

Additum etiam, ut si quis damnatos in communionem recepisset, sciret in se eandem sententiam promerendam.

Bertholdus Constant. ann. 1089 :

In tertio autem gradu (anathematis) eorum communicatores posuit, quos etsi non Excommunicaret, adeo tamen eos externa communione commaculatos asseruit, ut in Catholicam societatem sine absolutione et pœnitentia recipi non deberent, videlicet qui excommunicatis salutatione, osculo, oratione, convictu, et ignoranter communicassent.

Vide Pachymer. lib. 7. cap. 6.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

◊ Aliæ rursus distinguuntur Excommunicationis species. Antiquissima est Excommunicationis distinctio Medicinalem inter et Mortalem. Medicinalis erat cum quis, crimen suum confessus, injunctam pœnitentiam ultra subibat. Ea vero aut ad mortem usque, pro gravioribus scilicet criminibus, aut ad præfinitum tempus præscribebatur. Mortalis qua quis ob hæresim aut crimen in quo obstinate perseverat ab Ecclesia habetur ut Ethnicus et Publicanus. Utriusque meminit Augustinus Serm. 357 :

Nos vero quempiam a communione prohibere non possumus, quamvis hæc prohibitio nondum sit Mortalis, sed Medicinalis, nisi aut sponte confessum, aut in aliquo sæculare sive ecclesiastico judicio nominatum atque convictum.

Vide Dupin. tr. Hist. de Excommunicationibus.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

◊ Recentior distinctio quam a jure, et ab homine appellitant, vel sententiæ ferendæ, et latæ sententiæ, seu ipso facto incurrendæ. A jure dicitur quam lex delinquentibus intentat. Ab homine vero quæ a Superiore cum aliqua temporis, personæ locive circumstantia profertur. Sententiæ ferendæ vocant quam meretur quis ob factum a Lege interdictum. Latæ autem sententiæ, vel ipso facto, ea est quæ eo ipso quo, etiam nemine conscio, fit actio prohibita, incurritur, ita ut nulla alia requiratur sententia. Hujus profecto difficile erit vel unum exemplum apud Antiquos reperire. Casus in quibus, recentioribus sæculis, quis excommunicatur ipso facto a jure fusius recensentur in Statutis Ecclesiarum Cadurc. Ruthen. et Tutel. apud Marten. tom. 4. Anecd. col. 742. et seqq.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

◊ Olim Excommunicatio ab anathemate nihil differebat. At in sequioribus sæculis haud leve discrimen inter utrumque interjectum est. Gratianus causa 3. qu. 4. refert

Engeltrudam uxorem Bosonis non solum Excommunicatione, quæ a fraterna societate separat, sed etiam Anathemate, quod ab ipso Christi corpore, quod est Ecclesia, recidit, crebro percussam esse.

Vide cap. 11. qu. 3. Nemo Episcoporum et Audi, cap. 5. qu. 2. Præsenti, etc. Concil. Turon. ann. 570. cap. 24 :

Necatori pauperum, qui res pervadit ecclesiasticas, psalmus cviii. dicatur, ut veniat super eum illa maledictio, quæ super Judam venit, qui dum loculos ferret, subtrahebat pauperum alimenta, ut non solum Excommunicatus, sed etiam Anathematizatus moriatur.

Et Hadrianus PP. II. Epist. 25 :

Non solum Excommunicationis nexibus innodabitur, verum etiam vinculis anathematis obligatus in gehenna cum diabolo deputabitur.

P. Carpentier, 1766.

◊ Excommunicationum species earumque ferendarum ritus exhibet Pontif. Ms. eccl. Elnensis :

Super Excommunicationis et absolutionis formam prænotandum est quod triplex est Excommunicatio ; minor, major et anathema..... Anathema vero, id est sollempnis Excommunicatio, pro gravioribus culpis profertur hoc modo, etc. Et est notandum quod in prolatione anathematis debent duodecim sacerdotes episcopum circumstare et lucernas, id est candelas ardentes, in manibus tenere, quas in conclusione, id est in fine anathematis, projicere debent in terram et pedibus conculcare : quæ candelæ, sicut sal infatuatum projici et ad nullum usum ulterius poni possunt.

Ejusdem moris testis est Charta Eustacii de Campanis ann. 1210. inter schedas Mabill. :

Omnes isti (sacerdotes) sacris vestimentis induti, pulsatis campanis, candelis accensis, Excommunicabunt illos, qui hanc eleemosinam ab usibus eorum alienare præsumpserint.

Vide in Candela.

◊ In sententia excommunicationis lata a Bernardo Belli-loci abbate in capellanum sancti Hilarii Bonevallis, legimus :

Preterea vobis mandamus sub pena excommunicacionis, predicta quathinus finita missa, indutis sacris vestibus, minus casula, una cum cruce, stola et aqua benedicta ante domum habitacionis dicti excommunicati personaliter accedatis et ibidem dictas sententias denuncietis alta et intelligibili voce, dicendo psalmum Deus, venerunt gentes cum oracione consueta Hostium nostrorum prohicientesque tres lapillos versus domum dicti excommunicati, primum in signum maledictionis, secundum ad terrorem populorum, tertium ut nimio rubore confusus ad sanctam matrem Ecclesiam se convertat, taliter super his vos habentes et dictas sentencias denuncietis ut a nobis possitis de inhobedientia seu contemptu merito redargui seu puniri.

(Arch. dép. Haute-Vienne, Solignac, II, 1388.)

P. Carpentier, 1766.

◊ Nec minori pompa atque apparatu lata Excommunicationis sententia adversus Chartarum futuros violatores, ab iis, ad quos spectabat earum utilitas ; quod etiam a monachis, ex licentia tamen Romani pontificis, factum non semel legitur. Charta Rob. abb. Corb. ann. 1136. ex magno Chartul. nig. ejusd. monast. fol. 89. v° :

Ut autem hoc privilegium permaneat ratum, auctoritate Domini Dei nostri et clavigeri cœli B. Petri et dom. papæ Innocentii II. et nostra, qui eorum vice, auctore Deo, huic ecclesiæ præsideo ; ego et sacerdotes nostri sacramentalibus jugi divini stolis induti, et omnes fratres reliqui tenentes lucernas ardentes in manibus nostris, conservatoribus hujus sancti et devote peracti privilegii portas inferi horribiles claudimus, et civitatis Jherusalem cœlestis duodecim portas ex singulis margaritis pandimus. Scienter vero violatoribus hujus privilegii nos idem omnes de manibus extinctas projicientes lucernas, regni cœlestis januas claudimus et horribiles inferi portas pandimus, ut cum Datan et Abiron et cum Juda de fure traditore viventes, hoc est scientes in eas decrusi, et cum divite carnali filio sancti Abrahæ in flammis sulfureis sepulti, non adjiciant ut inde resurgant.

Bulla Alex. PP. III. ex Cod. reg. 5956. A. fol. 68. r° :

Præterea abbati (Vindocinensi) et successoribus ejus præcipimus, ut quocienscumque tu (episcopum Carnot. alloquitur) vel tui successores eis justitiam negaveritis, tociens ipsi oppressores monasterii sui nostra auctoritate Excommunicent, et quos excommunicaverint, in vestræ diocesis ecclesiis non suscipiatis, sive suscipi consentiatis.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

◊ Regum et Principum id singulare fuit privilegium, ut si cui excommunicato Rex communicaret, statim Ecclesiasticæ communioni restitueretur. Id ex Capitularibus Regum auctoritate Episcoporum constitutis refert Ivo Carnot. Epist. 171 :

Si quos culpatorum Regia potestas, aut in gratiam benignitatis receperit, aut mensæ suæ participes effecerit, hos et Sacerdotum et populorum conventus suscipere ecclesiastica communione debebit ; ut quod principalis pietas recipit, nec a Sacerdotibus Dei extraneum habeatur.

Idem exstat in Conc. Toletan. XII. cap. 3. Vide Gregor. Tur. lib. 5. Hist. cap. 19. et lib. 7. cap. 7. Regibus nostris id quoque concessum est a Rom. Pontificibus, ut in terra Regia nemo excommunicationem vel interdictum ferre posset, nisi speciali mandato Sedis Apostolicæ. Literæ Philippi VI. ann. 1335. apud de Lauriere tom. 2. Ordinat. Regum Franc. pag. 103 :

Ad nostrum pervenit auditum, quod licet a Sede Apostolica Nobis et nostris prædecessoribus per plures Rom. Pontifices, per privilegium sit indultum, ut nullus in terra Regia Excommunicationis, vel interdicti sententias proferat, absque mandato Sedis Apostolicæ.

Sed hoc privilegium non omnibus Gallis sapit.

P. Carpentier, 1766.

◊ Nemo, sive ex ministris, sive ex familia regis, absque ejusdem aut senescalli illius consensu excommunicari debet, ut definit Scacar. Rotomag. ann. 1205. in Reg. S. Justi Cam. Comput. Paris. fol. 25. v°. col. 2 :

Item ecclesiastica persona non debet Excommunicare baronem vel baillivum regis, vel servientem, vel clericum domus suæ, rege non requisito vel senescallo suo.

P. Carpentier, 1766.

◊ An vero jure aut injuria lata fuerit ab archiepiscopo sententia excommunicationis vel interdicti, judices fore eligendos inter diaconos presbyterosve, omissis episcopis, conveniunt Philippus Augustus rex Francorum et Richardus rex Angliæ in Pacto ann. 1195. ex Reg. 3. Chartoph. reg. ch. 5 :

Si contigerit quod archiepiscopus Rothomagensis in terram regis Franciæ aut suorum sententiam interdicti vel excommunicationis miserit, dominus rex Franciæ poterit assignare ad Andeliacum et ad ea quæ archiepiscopus ibi habet et ad ejus pertinentias, usque dum duo diaconi vel presbyteri, quos rex Franciæ per sacramentum suum bona fide ad hoc elegerit, et duo diaconi vel presbyteri, quos nos per sacramentum nostrum bona fide elegerimus, decreverint utrum interdictum vel excommunicatio juste latum fuerit, an injuste. Si decreverint quod juste, rex Franciæ prædicto archiepiscopo reddet Andeliacum et ea quæ interim exinde levaverit, et ad verbum dictatorum faciet emendari. Si vero decreverint quod injuste positum fuerit, ea quæ rex Franciæ de Andeliaco et de ejus pertinentiis levaverit, in deperdito erunt archiepiscopi, et archiepiscopus interdictum vel excommunicationem solvet.

Excommunicatio inter pœnas monasticas recensetur in Regula S. Benedicti cap. 23. 24. 25. in Regula S. Isidori cap. 16. sub finem, in Regula Magistri cap. 19. 23. 80. etc. Ea autem varia fuit, interdum a mensa, interdum ab oratorio, ut est in Regula Magistri cap. 13. Cæsarius Arelatensis serm. 14. ad. Monachos Lerinenses :

Illis ipsis qui apud nos gravius delinquunt, nullam tristiorem, nullamque acerbiorem possumus invenire sententiam, quam a corpore congregationis abscisi sine prece abscedant. A mensæ participatione privari,

in Regula S. Donati cap. 69. ubi exponitur cujusmodi est ea excommunicatio, ut et in Regula Magistri cap. 23. Vita S. Benedicti Abbat. Anianensis :

Tanta erat ejus sollicitudo, ut si vel modica grana leguminum, vel exiguæ porri comæ cauliumque folia ab eo neglecta invenirentur, mox digna Excommunicationis advertebat sententia, cujus probaretur esse delictum.

Veteres consuetudines Ordin. S. Benedicti de septem modis pœnitentiæ :

Primus ammonitio semel ac iterum atque tertio. Secundus correptio publica coram omnibus absque Excommunicatione. Tertius Excommunicatio pro levioribus culpis. Quartus Excommunicatio pro gravioribus culpis. Quintus verberum vindicta, vel corporis castigatio. Sextus oratio communis ab omnibus. Septimus expulsio de Monasterio.

Excommunicatio Monastica sicut et Ecclesiastica in majorem et minorem dividitur. Utriusque formam videre est apud Schramb. Chronic. Mellicens. pag. 331. col. 2 :

Excommunicatio regularis Minor est privatio a communis mensæ Fratrum consortio, ut quando quis in terram comedit, etc. Major est quando frater excluditur tam a refectorio quam a choro, ita ut publice solus nil audeat incipere aut facere, vel quando separatur a Conventu in loco privato, sive in carcere includitur.

Vide Cumeanum Abbatem de mensura pœnitent. cap. 2. et Vitam S. Eupraxiæ virg. n. 20. De hac excommunicationis specie pluribus disserit Haeftenus lib. 8. tract. 5. disq. 1. et seqq. Ad ejusmodi excommunicationes monasticas referri potest Charta Hugonis Abbat. S. Dionysii ann. 1193. ex Tabul. ejusdem Monast. :

Eos autem, qui contra hanc constitutionem nostram aliquatenus venire præsumpserint, de clavo et corona domini solenniter in capitulo nostro accensis candelis Excommunicavimus.

Alia Lucianæ Abbatissæ Faræmonasterii ann. 1168. Hist. Meld. tom. 2. pag. 57 :

Et si quis hanc nostram institutionem quassare præsumpserit, et inde damnum ad pretium duodecim denariorum fuerit, sciat se inde reum esse, et a quatuor Sacerdotibus in Capitulo coram omni Conventu excommunicatum.

Notandus est hic ritus, quo Sacerdotes in Capitula Monialium introducuntur ad promulgandam excommunicationem, quam ipsæ non poterant promulgare.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

◊ Apud Cistercienses, Dominica Palmarum, generalis quædam excommunicatio ferebatur a Capituli Præside in conspiratores, incendiarios, fures, proprietatem habentes, aliosve maleficos, ut habetur in Statutis ejus Ordinis ann. 1183. 1184. 1300. apud Marten. tom. 4. Anecd. col. 1255. 1257. 1497. ex antiquis vero Constitutionibus Ordinis Vallis-Caulium promulgabatur Dominica Passionis, ibid. col. 1658. et 1660.

Excommunicari Cibo. Pœnitentiale Egberti Archiep. Eborac. cap. 25 :

Si quis Clericus superbire præsumpserit, sæpius proprio Excommunicetur Cibo.

Id est, in pane et aqua pœniteat, ut est in cap. 32.

Excommunicatio ob Debita non soluta interdum inflicta, ut colligitur ex Stabilim. S. Ludov. lib. 1. cap. 121. et ejusd. Edicto ann. 1245. Pontesiæ exarato. Vetus Consuetudo Franciæ lib. 3 :

Si un homme, animo indurato se laisse en Excommuniment par an, l'Official dit qu'il le peut convenir sur crime de heresie. Toutefois puis que l'Excommuniment est pour cause de debte, ce n'est mie si propre heresie que l'en le doive poursuivre.

In Concilio Marciacensi ann. 1326. cap. 55.

Vetatur, ne locus ullus pro pecuniario debito supponatur Ecclesiastico interdicto, sine Sedis Apostolicæ speciali licentia.

Concilium Herbipolense ann. 1287. cap. 29 :

Nonnulli, sicut audivimus, pro maritorum seu filiorum debitis, uxores seu matres Excommunicant, ordinaria fulti jurisdictione. Quod juri et æquitati contrarium reputantes, id fieri de cætero prohibemus, nisi mater et uxor succedant in bonis mariti, seu filii, defunctorum.

Videtur deesse patris. Habentur exempla ejusmodi excommunicationum in Manuali placitorum, in Parlamento 3. Febr. ann. 1364. et apud Radulphum de Rivo in Engelberto a Marka cap. 5. Vide Stephanum Tornac. Epist. 39. 40. et tom. 6. Spicilegii Acheriani pag. 481. 494. En aliud ineditum :

In nomine, etc. Quod anno 1350. venerabilibus et discretis viris N. N. ex parte una, et nobili viro D. Galchero de Lauda Milite Trecensis diœcesis, ex altera, etc. Joannes Maurelli Præpositus Ecclesiæ S. Crucis Leodiensis Curiæ Cameræ D. Papæ generalis Auditor, discretis viris Trecensi et Parisiensi Officialibus ad quos præsentes litteræ pervenerint, salutem in Domino. Vobis comittimus quatenus nobiles et magnificos viros dominos Joannem de Noeriis, Comitem de Joigniaco, Senonensis diœcesis, Robertum de Grattis, Dominum de Murisallo, Eduensis diœcesis, Gaufridum Dominum de sancta Liveria, Cathalaun. diœc. et Hugonem Dominum de Vulpilleriis, Lingon. diœces. Milites, Galterum de Lauda, Dominum de Soylleriis, Trecensis diœcesis, et Anseletum de Brecuria, Rothomagensis diœcesis, domicellum et familiarem commensalem D. N. Papæ, ab Excommunicationis sententia in eos lata propter solutionis moram cujusdam debiti 1500. florenorum auri, etc. absolvatis. Actum anno et mense prædictis.

Vetantur etiam hujusmodi excommunicationes in Consuet. Britan. art. 6. Jam eas prohibuerat Bonifacius PP. VIII. ann. 1302. Sub ejus tamen Successoribus iterum valuisse, imo ab ipsismet usurpatas, ubi de re eorum agebatur, certum est ex Charta ann. 1341. inter Instrum. Hist. Dalphin. tom. 2. pag. 437 :

Anno 1341. Ind. 9. die 22. mens. Aug. Illustris Princeps Dom. Humbertus Dalphinus Vienn. tam in solutum et recompensationem sexdecim millium et ducentorum auri ponderis Florentiæ, in quibus tenetur SS. Patri Benedicti PP. XII. quam Dei et S. Matris Ecclesiæ contemplatione, ut absolutionem Excommunicationis qua tenetur ligatus pro dicto debito mereatur obtinere.

Cæterum huc referri potest, qui olim obtinuit mos inhumanus, ut creditori liceret mortuum debitorem humo mandari prohibere, nisi debito satisfactum esset ; cujus quidem meminit S. Ambrosius in Tobia cap. 10 :

Quotiens vidi a feneratoribus teneri defunctos pro pignore, et negari tumulum, dum fœnus exposcitur.

Et Edictum Theoderici Regis cap. 75 :

Si quis autem sepeliri mortuum, quasi debitorem suum adserens, prohibuerit, honestiores bonorum suorum partem tertiam perdant, et in quinquennale exilium dirigantur : humiliores cæsi fustibus perpetui exilii damna sustineant.

Conf. Paul. R. S. lib. 5. tit. 26. § 3. Vide Menæa in S. Donato 7. Augusti.

◊ Excommunicatorum corpora insepulta, nec corrupta. Vide Imblocatus.

◊ Excommunicati tenebantur intra annum absolutionem ab Episcopis impetrare, et Ecclesiæ satisfacere, ad idque cogebantur a judicibus sæcularibus. Edictum S. Ludovici ann. 1228. a nobis allatum in Not. ad Joinvillam :

Et si aliqui per annum contumaces extiterint, ex tunc compellantur redire ad Ecclesiasticam unitatem, ut quos a malo non retrahit timor Dei, saltem pœna temporalis compellat. Unde præcipimus quod Ballivi nostri omnia bona talium excommunicatorum mobilia et immobilia post annum capiant, nec eis aliquo modo ea restituant, donec prædicti absoluti fuerint, et Ecclesiæ satisfecerint.

Et in Stabilim. ejusdem Regis lib. 1. cap. 123 :

Se aucuns est excommuniés un an et un jour, et li Officiaus mandast à la justice laie, que il le contrainsist par la prise de ses biens, ou par le cors... Et si ne le doit pas prendre pour que ce soit de detes, més la justice doit tenir toutes les choses en sa main, sauf son vivre jusques à tant que il se soit fet absoudre. Et quand il sera absous, il paiera neuf lib. d'amende, dont les soixante s. seront à la justice laie, et les six liv. seront à l'autre justice, et les doit avoir par la main de la justice laie. Et se il étoit souspeçonneus de la foy, la justice laie le devroit prendre adoncques, et envoier au juge ordinaire ; car quand sainte Eglise ne puet plus fere, elle doit apeler l'aide des Chevaliers, et la force.... Et quand li juges l'auroit examiné, se il trouvoit que il feust Bougres si le devroit fere envoier à la justice laie, et la justice laie le doit faire ardoir.

Interdum etiam ad absolutionem petendam a judicibus Regiis cogebantur sub pœna carceris, ut ibi docuimus ex Chronico Abbatum Castrens. cap. 19. Vide eumdem Joinvillam pag. 13. In Anglia ad id tenebantur intra 40. dies, quibus elapsis, Ordinarius Cancellarium regni de ea re certum faciebat, qui continuo ad Vicecomitem breve mittebat, quod de excommunicato capiendo dicebatur ; vi cujus excommunicatum in carcerem compingebat. Si ille Ecclesiæ satisfecisset, tunc aliud breve ad Vicecomitem mittebatur, quod de excommunicato deliberando vocabatur. Ita Bracton. lib. 5. de Except. cap. 23. § 3. 4. Fleta lib. 6. cap. 45. § 2. et Rastallus verbo Excommengement. Quod si denique post dictos 40. dies Barones vel alii et eo amplius excommunicationem in se latam sustinuissent, eorum subditi ab eorum fidelitate absolvebantur, et eorum terra interdicto supponebatur, eorumque feuda in manus superioris domini transibant, quousque injuriam passis et Ecclesiæ ab eisdem fuisset satisfactum competenter, ut est in Chartis Anglicis apud Gul. Prynneum in Libertatibus Anglicis tom. 2. pag. 358. et 410. et in Tabulario Episcopatus Ambian. f. 5. v°. Agunt de hac re Concilia varia, Triburiense ann. 821. cap. 5. apud Campiniacum ann. 1238. cap. 18. Bitterrense ann. 1246. cap. 36. Copriniacense ann. 1260. cap. 15. Lambethense ann. 1261. cap. de Excommunicatis capiendis, Burdegalense ann. 1262. cap. 1. 2. Coloniense ann. 1266. cap. 38. Langiense ann. 1278. cap. 6. apud Pontem Audomari cap. 1. Synodus Santonensis ann. 1282. cap. 2. Senonensis sub Petro Archiep. cap. 2. Avenionensis ann. 1326. cap. 41. Concil. Londinense ann. 1342. cap. 13. Synodalia Statuta Anonymi ann. 1287. cap. de Sententiis tom. 2. Concil. Angl. Provinciale Ecclesiæ Cantuariens. lib. 3. tit. 28. lib. 5. tit. 17. Vide præterea Stabilim. S. Ludovici lib. 1. cap. 121. et aliud ejusd. Edictum Pontesiæ exaratum ann. 1245. a nobis laudatum ad ead. Stabilim. Hemereum in Augusta Viromand. in Regesto pag. 51. Legem Friderici I. Imp. apud Conrad. Usperg. ann. 1187. veterem Consuetud. Normann. cap. 21. etc.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

◊ Durius etiam aliquando actum est contra excommunicatos, præsertim cum absolutionem petere et Ecclesiæ facere satis non festinabant ; lapides

projiciebant in domum excommunicati, feretrum deferebant quasi illius funus curaturi, aliaque similia factitabant quæ nec a jure nec ab Episcopis permitterentur, ut discere est ex Concilio Avenion. ann. 1337. apud Baluzium in Conc. Galliæ Narbon. pag. 352. ubi genuinam lectionem restituimus ex ipso Concilii autographo quod vidit vir probatæ fidei D. le Fournier :

Statuimus quod abinde in antea nullus ecclesiasticam jurisdictionem exercens, contra Excommunicatos ab ipsis, quantocunque tempore Excommunicationis sententiam animo sustinuerint indurato, procedat ad faciendum projici lapides in domum Excommunicationis sententia innodati, vel faciendum venire capellanum indutum veste sacerdotali, vel alios ad domum Excommunicati prædicti, vel portandum literbiam seu ferret (l. libitinam seu feretrum) vel alia similia quæ a jure non reperiuntur expressa, sed aliis a jure provisis (l. permissis) remediis utatur ad pœnam contumacium aggravandam.

P. Carpentier, 1766.

◊ Addere placet antiquius eadem de re monumentum, aliaque, unde manifestum fiat ubique eosdem viguisse ritus. Juram. præst. a recipiendis in studio Montispess. ex Ch. S. Ludov. ann. 1230. inter Probat. tom. 3. Hist. Occit. col. 350 :

Juro.... quod contra eumdem (episc. Magalon), ejusque ecclesiam non me scienter opponam, nec etiam aggravandi excommunicatos per eum, aut per ejus vicarium seu officialem, qui in sua malitia persistentes, ad obedientiam sanctæ matris ecclesiæ venire contempserint, per projectionem lapidum, et portationem feretri seu beræ ante domos ipsorum excommunicatorum ; et alias juxta modum et consuetudinem in dicto episcopatu, contra tales excommunicatos ab antiquo observatos.

Lit. remiss. ann. 1376. in Reg. 116. Chartoph. reg. ch. 168 :

Toutes les festes et Dimenches le curé de la ville venoit tout revestu à grant procession portanz la croix et l'eaue benoite, à l'uis dudit Jaquelin chanter et getter pierres à sa porte.

Aliæ ann. 1383. in Reg. 122. ch. 379 :

Lors icellui Perrin... lui dist : male santé te suye ; nous te saluons bien et courtoisement, nous ne sommes pas escomeniez,.... et tu nous huches, aux veaulx, aux veaulx.

Rursum aliæ ann. 1449. in Reg. 180. ch. 64 :

Le suppliant fist porter, ainsi qu'il est acoustumé de faire oudit pays (de Comminges), quant ung homme est ainsi excommenié, engregié et rengregié, une biere, ou l'on mect les mors, devant l'huys d'icellui Jehan Loo.

P. Carpentier, 1766.

◊ Inflicta quoque non semel excommunicatio bestiis agros depopulantibus, facta tamen prius ipsis monitione ; cujus moris testis est Comput. ann. 1479. inter Probat. tom. 3. Hist. Nem. pag. 342. col. 1 :

Item solverunt pro litteris monitoriis a curia domini officialis impetratis, ad instantiam dominorum consulum Nemausi, contra mures, darbos et talpas et alia animalia fera dampnum inferencia in fructibus excretis in campis.

Solemnis vero est hac in re sententia officialis Trec. ann. 1516 :

In nomine Domini. Amen. Visa supplicatione seu requesta pro parte habitantium loci de Villanoxa Trecensis diœcesis nobis officiali Trecensi in judicio facta, adversus bruchos seu erucas, vel alia non dissimilia animalia, Gallice Hurebecs nuncupata, fructus vinearum ejusdem loci a certis annis, et adhuc hoc præsenti anno, ut fide dignorum testimonio, et quasi publico rumore asseritur, cum maximo incolarum loci et vicinorum locorum incommodo depopulantia, ut prædicta animalia per nos moneantur, et remediis ecclesiasticis mediantibus compellantur a territorio dicti loci, abire, etc. visisque, etc. Nos auctoritate qua fungimur in hac parte, prædictos bruchos et erucas et animalia prædicta, quocumque nomine censeantur, monemus in his scriptis sub pœnis maledictionis et anathematisationis, ut infra sex dies a monitione in vim sententiæ hujus, a vineis et territoriis dicti loci de Villanoxa discedant, nullum ulterius ibidem, nec alibi in diœcesi Trecensi nocumentum præstitura. Quod si infra prædictos dies, jam dicta animalia huic nostræ admonitioni non paruerint cum effectu, ipsis sex diebus elapsis, virtute et auctoritate præfatis, illa in his scriptis anathematisamus et eisdem maledicimus.

Hanc sententiam et alias haud absimiles aliorum officialium refert Theoph. Raynal. in tract. de Monit. et Excomm. cap. 12. qui consulendus omnino est, ut et Malleolus de Exorc. Vaïrus de Fascin. et Mart. de Arles in tract. de Superstit. contra maleficia seu sortilegia, quæ hodie vigent in orbe terrarum, edito Romæ ann. 1560. Vide supra Darbus.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Excommunicator, Qui sententiam fert excommunicationis. Statuta Synodalia Ecclesiæ Leodiens. in Anecd. Marten. tom. 4. col. 874 :

Si autem sic absolutus convaluerit ab infirmitate sua, tunc accedat ad suum Excommunicatorem cum litteris ejus qui eum absolvit, continentibus absolutionem, et qualiter fuerit absolutus ; et tunc ipse absolutus faciat id quod Excommunicator ei injunxerit super his pro quibus fuerat excommunicatus.