«
1 francia » (par C.
du Cange, 1678), dans
du Cange,
et al.,
Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 3, col. 590c.
http://ducange.enc.sorbonne.fr/FRANCIA1
1. FRANCIA, Gallia, a Francis, qui eam invaserunt, et Romanis abstulerunt, dicta. Primus
autem hac appellatione Galliam donasse dicitur Gregorius M. lib. 4. Epist. 31. ad
Mauricium Imp. et lib. 6. Epist. 33. quam prioribus eorum sedibus tribuit præ cæteris
Nummus Constantini Imperatoris, quem alibi proferimus, in cujus aversa parte
Francia legitur.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
◊ Longe ante
Gregorium M. Galliam nomine Franciæ designavit Eumenius in Panegyrico Constantino filio
Constantii dicto :
Quid loquar rursus intimas Franciæ nationes non jam ab his
locis, quæ olim Romani invaserant, sed a propriis ex origine suis sedibus, atque ab
ultimis Barbariæ litoribus avulsas, ut in desertis Galliæ regionibus collocatæ, etiam
pacem Romani imperii cultu juvarent, et arma dilectu ?
Infra :
Affecisti
pœna temeritatis Reges ipsos Franciæ, qui per absentiam patris tui pacem
violaverant.
◊ At posterioribus sæculis, et potissimum sub prima et secunda
Regum nostrorum stirpe, cum Francorum Imperium et dominatio in exteras regiones, atque
adeo longinquas sese protendisset, Franciæ nomine intellectæ eæ omnes, quæ Francis
parebant, aut paruerant. Id vero ab eo manavit, quod Reges harum provinciarum a Francis
orti, et a Francia digressi, sese indidem Francorum, non autem regionum, quibus
imperabant, Reges inscriberent, uti observatum ab Ottone Frising. lib. 6. cap. 17. et
Sirmondo ad Capit. Caroli C. tit. 1.
◊ In primis vero Germania hacce appellatione innotuit, quod ea
provincia diu Francis nostris paruerit, ut constat ex Eginhardo ann. 820. 823. Hermanno
Contracto ann. 838. et aliis Rerum Francicarum Scriptoribus : unde etiamnum Franconiæ
nomen inditum. Lexicon MS. Gr. Reg. Cod. 2062 :
Γερμανιϰός, ὁ Φράγϰος. Vetus Scholiastes Juvenal. Stat. 4. de Cattis :
Gentes
Germanorum sive Francorum.
Et S. Hieronymus in Vita S. Hilarionis :
Inter
Saxones quippe et Alemannos gens ejus non tam lata quam valida, apud Historicos
Germania, nunc vero Francia vocatur.
◊ Cum igitur tam late sese diffudisset Francorum nomen et
virtus bellica, et in exteras ac remotas Europæ regiones sese propagasset eorum Imperium,
inde factum, ut Græci non modo, sed et Saraceni, Arabes, et Abyssini Europæanos populos
Francorum nomine donarint. Monachus Sangall. lib. 1. de Carolo M. cap. 11 :
In illo tempore propter excellentiam Caroli, Galli et Aquitani, Edui et Hispani,
Alamanni et Bajoarii, non parum insignitos se gloriabantur, si vel nomine Francorum
servorum censeri mererentur.
Georg. Monachus S. Sabæ apud Eulogium lib. 2.
Memorial. cap. 10 :
Cœpi cogitationibus variis æstuare, ut aut proprium solum
reviserem, aut regna Christianorum, id est, Franciam peterem.
Luithprandus in
Legat. :
Residentibus nobis ad mensam,...... ex Francis, quo nomine tam Latinos,
quam Teutones comprehendit, ludum habuit.
Id potissimum observatum a Guiberto in
Hist. Hieros. lib. 2. cap. 1. Conrado Usperg. in Henrico IV. Vincentio Belvacensi lib. 30.
cap. 87. lib. 31. cap. 146. Abulfeda pag. 4. Josepho Barbaro in Itinerario in Persiam pag.
465. Belono lib. 2. Observ. cap. 8. 85. Damiano a Goes tom. 2. Hist. Hisp. Gabriele
Sionita ad Geograph. Nub. Clim. 4. part. 1. Abrahamo
Echellensi in Hist. Arabum cap. 5. etc.
Francia Antiqua, Franconia, vetus Francorum sedes, quam
Francorum Regionem vocat Hieronymus
in Chron. ann. 377.
Franciam supradictus Constantini M. Nummus. Ita porro
appellatur ab eodem Hieronymo in Vita Hilarionis, et a Monacho Sangallensi lib. 1. cap.
25. et lib. 2. cap. 16.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
◊ Errat
Cangius, si fides Schiltero ; neque enim Franconia, inquit,
Francia Antiqua usquam
appellata est. Cangio præivit Erasmus ad Epistolam S. Hieron. 51. qua in re et ipse quoque
falsus est. Monet iterum Schilterus Franconiam non Germaniam ipsam esse, sed partem
Franciæ Orientalis transrhenanæ, cujus fines indicat Chron. magn. Belg. :
Franconia
pars Alemanniæ intra Rhenum et Danubium in qua Bamberg.
Interdum
Francia
nude dicitur. Eckeardus Jun. de Casib. S. Galli cap. 1 :
Nondum Suevia in Ducatum
erat redacta, sed fisco regio peculiariter parebat, sicut hodie et Francia. Procurabant
ambas Cameræ, quos sic vocabant nuncii : Franciam ad Alpes tum Werinhere.
Regnum Francorum pro
Germanorum, in chart. Wernher. Argentin. Episc. ann. 1004. in Alsat. Diplom.
tom. 1. pag. 147 :
Pro statu regni Francorum et domini mei Heinrici dilectione,
etc.
Ita
Reges Francorum, i. e. Germanorum, in chart. ann. 959. ibid.
pag. 113.
Francia Interior, Gallia ipsa, ad discrimen ulterioris, seu Germanicæ. S. Eulogius Archiep.
Toletan. in Epist. ad Willesindum Pampilon. Episc. :
Quos vulgi opinio negotiatorum
cohortibus interesse nuper ab ulterioris Franciæ gremio ibidem descendentibus
jactitabat. Deinde urbi appropinquans negotiantes quidem reperi, peregrinos autem meos
eorum relatione apud Moguntiam nobilissimam Bajoariæ civitatem exulasse cognovi. Et
verum fuisse hoc negotiatorum nuncium regredientibus...... ab Interiori Francia
fratribus nostris didicimus.
Francia Latina, Gallia ipsa, Wipponi de Bello Saxon. pag. 112. Vetus Chronicon apud Lambecium
lib. 2. Commentar. de Biblioth. Cæsarea pag. 394 :
Hic divisio acta inter Theutones
Francos, et Latinos Francos.
Francia Magna,
Μεγάλη Φραγϰία, Germania, apud Constantinum de
Adm. Imp. cap. 26. 29.
Francia Media, quæ inter Austriam et Neustriam interjacet, in Vita Aldrici Episcopi Cenoman.
num. 57.
Francia Nova, Neustria, quæ distinguitur ab Austria. Albericus :
Successit ei in regno
filius ejus Clodoveus in Neustria, id est, Nova Francia, per annos 17. vivente adhuc
Sigeberto in Austria.
In veteri Notitia præfixa tom. 1. Hist. Franc. :
Senonensium Archiepiscopus, Franciæ Novæ Archiepiscopus nominatur.
Vetus
Notitia apud Dominicum :
Civitas Parisius, civitas Aurelianis, ubi deficit Nova
Francia.
Francia Occidentalis, Gallia, Francia proprie dicta, et quidem
ϰατ΄ ἐξοχὴν, etiam ante Sigebertum ann.
844. Occurrit apud Ottonem Frising. lib. 5. cap. 35. lib. 6. cap. 17.
Albert. Aq. lib. 8. cap. 6. Asserum de Ælfridi rebus gest. ann. 884. 886. Pactum Bonnense inter Carolum Simplicem Franciæ, et
Henricum Aucupem Germaniæ Reges ann. 921. apud Aubert. Miræum tom. 1. pag. 37 :
Anno vero regni Domini et gloriosissimi Regis Francorum
Occidentalium Caroli 29. redintegrante 24........ anno quoque regni Domini et
magnificentissimi Regis Francorum Orientalium Henrici 3.
Francia Orientalis, dicta Germania, ad discrimen Franciæ Occidentalis, seu Galliæ. Annales Francor.
Metenses ann. 688 :
Pipinus Orientalium Francorum, quos illi propria lingua
Osterlandos vocant, suscepit principatum.
Ubi
Osterland idem valet ac
Austrasia, seu
Austria, de qua voce supra egimus. Unde passim legere est,
Reges et Imperatores Germanicos sese subinde
Francorum Reges aut
Imperatores
inscripsisse, licet non essent de stirpe Regum Francicorum orti. Vide Ditmarum lib. 6.
pag. 60. Harigerum Abbat. in Vita sancti Landoaldi n. 12. Vitam B. Mathildis Reginæ 2.
Crantzium in Metrop. lib. 4. cap. 13. etc.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
◊ Qui fuerint
Franciæ Orientalis limites discimus ex Gothofredo Viterb. ad ann. 881 :
Arnulphus
totam Franciam Orientalem, quæ hodie Teutonicum regnum vocatur, id est, Bavariam,
Sueviam, Saxoniam, Thuringiam, Frisiam et Lotharingiam rexit : Occidentalem vero
Franciam Odo tenuit.
Wippo in Vita Conradi Imper. pag. 430 :
E Saxonia
Boiariam et Orientalem Franciam pertransiens, ad Alemanniam pervenit.
Francia Orientalis, Gallia ipsa, respectu Angliæ, apud Asserum de Ælfredi rebus gest. ann. 880.
P. Carpentier, 1766.
◊ Chron. Mediol. apud
Murator. tom. 2. Antiq. Ital. med. ævi col. 1021 :
Sciendum est quod ultra montes
fuit duplex Francia. Una dicitur Francia Orientalis, ubi est Magancia caput regni, unde
et dicitur Francia Maganciæ. Et hinc natus est Carolus Magnus cum tota sua posteritate.
Alia dicitur Francia Occidentalis, ubi est Parisius, quæ quondam dicta fuit Provincia
Gaudiana, et postea dicta est Francigena, a Franchis superata.
An a
Gaudus, nemus, silva, accersenda hæc ultima appellatio ? Vide
Gualdus.
Francia Romana, Gallia, sic dicta, inquit Albericus ann. 939.
non a Roma, sed a lingua
Romana, apud Luithprandum lib. 1. cap. 6. Ottonem Frising. lib. 7. cap. 15. et
Albertum Aquens. lib. 1. cap. 9. 17. lib. 3. cap. 30.
Gallia Romana, apud Contin.
Reginonis ann. 939.
Francia, seu
Gallia secunda, apud Lambertum Tuitiensem in Vita S. Heriberti
Archiep. Colon. n. 22. est Francia nostra.
Francia Sequanorum, Senonensis provincia, quæ circa Sequanam fluvium limites suos habet, quæ
Francia Senonensis, in veteri Notitia Galliæ appellatur. Acta Conversionis S.
Huberti Comitis tom. 1. Hist. Franc. pag. 678 :
Hic, quia prudentis erat ingenii,
considerans Ebroinum ad omnem malitiam promptissimum, execratus omnes actus illius,
Franciam Sequanorum deseruit, et in Austriam apud Pipinum Ducem...... se
contulit.
Francia Theutonica, Franconia, apud Lambertum Schafnaburg. pag. 242. Minus recte, ex contextu enim potius Germania ad Rhenum intelligitur, quam
Franconia.
L. Henschel, 1840–1850.
Terra Francorum. Arnulf. Conc. Tribur. ann. 895. ap. Pertz. Leg. tom. 1. pag. 559 :
Venit
in villam regiam, videlicet Triburiam, in Terra Francorum
consistentem.