« »
 
[]« 4 gabella » (par les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 4, col. 004c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/GABELLA4
4. GABELLA, Pensitatio Clericalis. Vita S. Bernardi Menthonensis tom. 2. Junii pag. 1078 :
Gabellam in nodo paratam ministrando atque vera judicia faciendo.
Gabella Vini. Gobelinus Persona in Cosmodromio ætate 6. cap. 78 :
Gabellum in vulgo dicitur certa quota, quæ datur de certis vasis vel mensuris Vini vendendi, domino terræ vel Communi civitatis.
Occurrit etiam in tom. 2. Spicilegii Acheriani pag. 576. et in Epist. Nicolai Papæ V. Carolo VII. Franc. Regi. Statuta Arelat. MSS. art. 171 :
De Gabella vini... Quilibet Arelatensis solvat pro singulis modiis vini, quod vendet, xii. den.
Gabelle de Vins, in Statutis Ducis Bullionensis art. 572.
Gabelle des Draps. Rotulus ann. 1332 :
L'on souloit rendre de l'imposition de la Gabelle des Dras de la Senechaussée de Carcassone 4500. liv. T. par an, laquelle fu abatue l'an 1333. parmi France.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Gabella Piscariæ, f. Lex scripta quæ continebat Gabellas ab iis qui vendebant pisces, exsolvendas. Statuta Massil. lib. 1. cap. 49 :
Item, Statuimus quod aliquis extraneus vel civis non possit vendere pisces nisi in piscaria communis, vel ante bruginos in scario navium, secundum quod continetur in Gabella Piscariæ.
Gabella Salis. Consuetudines Municipales Aquarum mortuarum oppido concessæ a S. Ludovico ann. 1246 :
Sed neque Gabellæ Salis, seu alterius mercimonii possint ibi fieri contra homines villæ.
Ex quibus docemur, Gabellam, quæ vox hodie salis tributo nude adscribitur, longe ante Ludovicum Magnum, seu Longum, exstitisse, quem illius auctorem quidam volunt. Consule Probationes Hist. Monmoren. pag. 58. Habetur in Regesto Cameræ Computorum Parisiens. signato B. incipiente ab anno 1330. et desinente in ann. 1340. f. 156. Statutum Philippi Regis ann. 1331. quo, ut hostibus suis obsisteret, ad levius subditorum gravamen, aliquot salinaria horrea intra regni fines instituit, quorum procuratores, commissarii, ac supremi judices (Souverains Commissaires, Conducteurs et Executeurs desdits Greniers et Gabelles) delecti fuere Mag. Guillelmus Pinchon, Archidiaconus Abrincensis, Petrus de Vilain Archid. Parisiensis, Mag. Philippus de Tire, Thesaurarius Bajocensis, Magister Requestar. Hospitii, Mag. Rainaldus Chaviau, Guido Chevrieres, Artus de Provins, Milites, et Mag. Jacobus de Boulon. Qui quidem procuratores, in alio Statuto 2. Octob. ann. 1342. dicuntur les Deputez sur le fait du sel. Joan. Abbas Laudun. in Speculo Histor. MS. lib. 11. cap. 71 :
En ce meismes an (1342.) mist le Roi une exaction au Sel, laquelle est appellée Gabelle, dont le roi aquist l'indignation et malegrace tant des grans comme des petits, et de tout le peuple.
◊ Postmodum vero, cum vererentur Franciæ Ordines, ne ejusmodi salarium vectigal, fiscale perpetuumque fieret, et [] Principis ærario in posterum adscriberetur, pollicitus est idem Rex Edicto 15. Febr. ann. 1345. se, cum primum Regnum ab ingruentium bellorum metu vacaret, illud sublaturum. Exstat præterea Statutum aliud Joannis Regis 28. Decemb. ann. 1355. in Regesto Memorialium Cameræ Comput. Paris. signato C. f. 203. cujus meminit Froissartes 1. vol. cap. 155. quo ex universorum ordinum consensu rursum in toto regno impositum ac exactum est salarium tributum, pro bellorum impensis.
◊ Rege postmodum in Pictavensi prælio ab Anglis capto, rursum, inter cætera tunc temporis ad illius redemptionem imposita tributa, Gabella Salis a Parisiensibus ad annum permissa Carolo Delphino, intra Vicecomitatus Parisiensis limites, 11. Augusti ann. 1358. moxque totius salis, quod Parisiis tum exstitit, intra 13. ejusdem mensis recensionem, 28. Octobr. subsequentis salis modio 60. scutorum aureorum pretium est impositum, quorum 26. essent mercatoris, 34. Ducis et Ædilium urbis : ac Ducis quidem 26. Ædilium vero 8. Demum 26. Novembris ejusdem anni salis modio centum scutorum pretium, fuit indictum, quorum 26. essent mercatoris, 56. Regis, et 18. urbis : quod auctum postmodum fuit 1. Febr. subsequentis.
◊ Inito denique ad Brettiniacum cum Anglis fœdere, quo Joannis redemptioni satisfieret, ab eodem Rege litteris 5. et 18. Decemb. ann. 1360. varia fuere indicta tributa, atque in iis salarium vectigal, quod Aide sur le sel, appellatum fuit, ut et Gabelle de sel, in Chronico Flandriæ cap. 111. extremo. Describuntur eæ in 8. Regesto Memorialium Cameræ Computor. Paris. fol. 12. et 13.
◊ Exinde Gabella, seu salarium istud vectigal, ut cætera pæne tributa, quod in regni necessitates ex trium ordinum consensu, solebat indici, in fiscalem et perpetuam pensitationem transiit, quæ pro arbitrio Principis in immensum postea excrevit. Jo. Fortescutus de Laudibus Legum Angliæ cap. 35 :
Præterea non patitur Rex (Franciæ) quemquam regni sui salem edere, quem non emat ab ipso Rege, pretio ejus solum arbitrio assesso. Et si insalsum pauper quivis mavult edere, quam salem excessivo pretio comparare, mox compellitur ille tantum de sale Regis ad ejus pretium emere, quantum congruet tot personis, quot ipse in domo sua fovet.
Tradit Ægidius de Roya ann. 1450. Philippum Ducem Burgundiæ et Comitem Flandriæ,
more Regum Franciæ petiisse a suis de Gandavo, concedi sibi Gabellam Salis
, quam ab iis denegatam idem scribit. Sed et ab Andronico Seniore Imper. CP. exactam refert Pachymeres lib. 10. cap. 9. Vide Constit. Siculas lib. 1. tit. 87.
P. Carpentier, 1766.
◊ Hujus seu granariorum salis, ut verius dicam, institutionem Philippo Valesio adscribit Auctor Chron. abbat. Corb. Ms. fol. 70. v° :
Anno 1343. cum Philippus Valesius multis bellis occupatus contra Edouardum Anglorum regem pro jure regni Franciæ, quod Edouardus reclamabat ad se spectare, cum re pecuniaria laboraret, novam inventionem exigendæ pecuniæ excogitat, qua sine discrimine cujuscumque conditionis omnes regnicolæ tenerentur. Nam prohibet sal, quo nemo abstinere potest, comparari aliunde, quam ex publicis granariis quæ instituit. Quæ exactio vulgariter dicitur Gabella salis. Id genus tributi, etsi grave nostris visum est, tamen usque ad hanc ætatem penditur, a quo nemo liber est.
[] Vide hac de re ejusd. reg. Literas et ad easd. observat. de Lauriere tom. 2. Ordinat. reg. Franc. pag. 179.
© École des chartes.