GRADUS 1, Glossarium mediae et infimae latinitatis, Du Cange et al.

« 1 gradus » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 4, col. 092b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/GRADUS01

1. GRADUS, in Ecclesia, Ambo, Analogium, Lectrum. Suggestio Germani et Joannis Episcopor. post Epist. 38 : Hormisdæ PP. :

Suscepimus (libellum,) et præsente omni Clero vel plebe in Gradu a servo vestro Notariæ sanctæ Ecclesiæ Romanæ est relectus.

Lex Alemannor. tit. 16. § 2 :

Clericus qui in Gradu in Ecclesia publice Lectionem recitat, vel Gradale.

Recitabantur itaque Lectiones in gradibus. Sed et ex gradibus sermones habebantur ad populum. Sidonius Carm. 16 :

Seu te conspicuis Gradibus venerabilis aræ

Concionaturum plebs sedula circumsistit.

Monachus Sangallensis lib. 1. cap. 20. de quodam Episcopo :

Et post Evangelii lectionem ascendit ad gradus, quasi ad colloquendum populum.

Erant porro Gradus ante altare seu potius ante altaris gradus, unde pars ea ædis sacræ βῆμα Græcis dicta ; vel sane quod ad eum lectionis locum per gradus perveniretur, uti de ambone a nobis observatum in Descriptione ædis Sophianæ. Leo Ost. lib. 3. cap. 19 :

Fecit libellum ad cantandum ante altare, sive in Gradu.

Infra :

Sed et Gradum nihilominus ligneum ejusdem operis extra Chorum ambonis in modum satis pulcrum constituit, in quo videlicet tam Lectiones in nocte quam etiam et Epistolæ et Evangelia ad Missas præcipuarum festivitatum legerentur.

Perperam in Edit. Brolii est umbonis in morem. Cæsarius lib. 6. cap. 5 :

Alleluya festivis diebus, sicut cæteri, ad Gradum ipse cantavit.

Lib. 7. cap. 20 :

Sanctus vero Joannes Evangelista Dalmatica indutus legit Evangelium,... quo perlecto, Dominus (Jesus) secundum morem Ordinis nostri (in die Purificat. Deip.) ad Gradum rediit, et ab offerentibus candelas suscepit.

GRADUATIO 2. GRADUS © École des chartes.

« 2 gradus » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 4, col. 092b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/GRADUS02

2. GRADUS, pro Annus. Hepidanus in Vita S. Wiboradæ lib. 2. cap. 4 :

Soror erat huic B. Martyri nomine Willidruda tricesimum possidens Gradum.

Mox :

In Gradu sexageno a morte inventa est.

Epitaphium Willelmi Nothi Reg. Anglor. apud Ordericum Vitalem lib. 8 :

Per septem Gradibus se solverat atque duobus

Virginis in gremiis Phœbus, et hic obiit.

1. GRADUS 3. GRADUS © École des chartes.

« 3 gradus » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 4, col. 092b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/GRADUS03

3. GRADUS, pro Generatione. In Lege Bajwar. tit. 14. cap. 9. § 4. dicitur omnis

cognatio et parentela finiri in septimo gradu. Vide Generatio.

2. GRADUS 4. GRADUS © École des chartes.

« 4 gradus » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 4, col. 092c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/GRADUS04

4. GRADUS in Ecclesiarum atriis ; seu propylæis. Anastasius Bibl. in Symmacho PP. pag. 32. 33 :

Gradus vero ante fores Basilicæ B. Petri ampliavit : et alios Gradus construxit sub tigno, dextra lævaque... Item sub Gradus in atrio alium cantharum foris in vulgo campi posuit... Item et alios Gradus ascendentibus ad B. Andream fecit, et cantharum posuit... Item ad Archangelum Michaelem Basilicam ampliavit, et Gradus fecit, et introduxit aquam.

Gradus Presbyterii, seu qui jacent ante cancellos, Solea Græcis, ex Italico Soglia, ad quos amandari solebant Monachi pro levioribus culpis, ut habent Usus antiqui Ordinis Cisterciensis cap. 75. de Monachis, qui ad opus Dei tardius veniunt :

Venient ad Gradum,... et tunc petant veniam ante Gradum, aut flexis genibus in terra, etc.

Cap. 76 :

Si quis de comedentibus vel de servitoribus offenderit aliquo modo, petat veniam ante Gradum.

Cap. 114 :

Ante gradum Presbyterii satisfaciat.

Ita passim hæc formula cap. 81. 88. 89. 94. 102. in Institut. Cisterc. Rainardi Abbat. cap. 45. 62. etc. legitur.

3. GRADUS 5. GRADUS © École des chartes.

« 5 gradus » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 4, col. 092c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/GRADUS05

5. GRADUS, in urbibus, in quibus distribuebantur panes plebi, qui inde Gradiles dicti, de quibus infra v. Panis gradilis. De ejusmodi gradibus pluribus agimus in CPoli Christiana.

L. Henschel, 1840–1850.

Judicia Ad vel Circa Gradus. Vide Haltaus. Glossar. German. col. 747. Grimm. Antiq. Jur. German. pag. 805. et infra Staplus.

4. GRADUS 6. GRADUS © École des chartes.

« 6 gradus » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 4, col. 092c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/GRADUS06

6. GRADUS, Ordines Ecclesiastici :

Canonici Gradus vel plebei,

in Epist. Bonifacii Mogunt. ad Cuthpertum Archiep. Cantii præfixa Concilio Cloveshoviensi ann. 747. Anastasius in S. Hygino PP. :

Hic Clerum composuit, et distribuit Gradus.

Nicolaus I. PP. Epist. 8. ad Michaelem Imp. :

Hinc etiam confessor Christi Sylvester fecit Gradus in gremio Synodi, ut non Presbyter adversus Episcopum, non Diaconus adversus Presbyterum,... det accusationem aliquam.

Hæc verba habentur in Synodo Rom. ann. 324. cap. 3. Capit. Caroli M. lib. 7. cap. 309. 393. Clerici cujuslibet Gradus, etc. Pœnitentiale Theodori Archiep. Cantuariensis cap. 1 :

Gradus non debemus facere ante altare, ubi reliquiæ Sanctorum venerandæ sunt.

Cap. 2. inscribitur :

De tribus Gradibus Ecclesiæ principalibus.

Capitula Theodori Cantuar. apud Acherium tom. 9. Spicil. pag. 61 :

Nullus per pecuniam obtineat Gradum : sin vero, et ipse, et ordinator ejus omnibus modis a communione projicientur.

Capitula Walterii Episcopi Aurelian. cap. 20 :

Gradus quoque Ecclesiasticos similiter memoriæ commendatos habeant, (Sacerdotes) et unde unicuique Gradui in Veteri Testamento origo fuerit, et quomodo Novum in idipsum concordet, etc.

Et cap. 21 :

Ut Presbyteri, (alumnos suos) in quolibet Gradu promovendos in supradictorum tenore sacramentorum et Graduum edoctos exhibeant, quatinus et memoriter ea tenere, et intellectuose sciant explanare.

5. GRADUS 7. GRADUS © École des chartes.

« 7 gradus » (par les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 4, col. 092c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/GRADUS07

7. GRADUS, nude pro xv. psalmis qui Graduales vocari solent. S. Wilhelmi Constit. Hirsaug. lib. 1. cap. 29 :

Post prædictas tres orationes recitantur quindecim Gradus vel triginta psalmi, si talis est dies, quando non debent ad orationem procumbere. Ad illas eorumdem quindecim Graduum incisiones, hi, qui super sedilia sedent, exerta manu, propter hoc parum, retro versi solent leniter ea erigere.

Schramb. Chron. Mellicense pag.

426 :

Quia Quindecim Gradus sedendo dicuntur, ad Gloria Patri sine resurrectione tamen erit aliquantulum inclinandum.

6. GRADUS 8. GRADUS © École des chartes.

« 8 gradus » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 4, col. 093a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/GRADUS08

8. GRADUS, Trajectus maritimus, angustus maris, atque interdum fluminis meatus ; quilibet etiam portus seu locus quo navigium adpelli potest, Occitanis Grau. Gradus a gradiendo dictus, quia qui de navi ad littus adpulsa exit, continuo terram aqua altiorem ingreditur et ascendit tanquam per Gradus. Hinc portus Asiæ minoris Galli vocant, Echelles du Levant, scalæ vel Gradus Orientis. Vide Scala 9. Passio S. Torpetis MS. :

Præceptum est, ut in Gradu ad mare ibidem decolletur ; et venerunt in Gradum Arnensem, exierunt ad ripam fluminis, etc.

Ita porro appellant Ammianus lib. 15. et Itinerarium Hierosol. meatus seu trajectus, per quos Rhodanus in mare volvitur, reliquo fluvii ostio arenis pæne obsito. Gratus dicuntur in Itinerario Antonini et Maritimo : indigenis vero Gras. Gradus etiam appellatur, meatus stagni Magalonensis, ubi naves e mari in stagnum trajiciunt. Versus antiqui in Arnaldum Episcopum Magalon. :

Iste Gradus clausit, quo prædo piraticus hausit.

Et infra :

Navibus introitus per eum Gradus alter apertus.

Arnaldus de Verdala in Hist. Episcop. Magalonensium pag. 796 :

Erat enim ibi portus maris vocatus Portus-Saracenus usque in hodiernum diem, ad quem per Gradum galeæ Saracenorum liberum habebant ingressum.

Et pag. 798 :

Quibus peractis, idem sanctæ memoriæ Arnaldus Episcop. ponens manum ad fortia, Gradum præfatum lapidibus et lignis ante omnia claudere et obstruere festinavit, etc.

Philippus Aug. in Charta ann. 1208. quæ exstat in Regesto Carcassonensi pag. 50. dat facultatem Episcopo Magalonensi aperiendi portum, qui dicitur Gradus. Et infra :

Adhuc etiam concessit eidem Joanni et Magalonensi Ecclesiæ auctoritatem faciendi Gradum.

Alia Philippi Aug. ann. 1208. in 30. Regesto Tabularii Regii Ch. 145 :

Hoc est, in mari piscationes suas, et ubicumque in Melgoriensi Comitatu et Magalonensi Episcopatu portus, qui dicitur Gradus, aperiatur.

Infra :

Adhuc etiam concessit eidem Joanni et Magalonensi Ecclesiæ auctoritatem faciendi Gradum, ubi ei visum fuisset in Episcopatu Magalonensi, salvo eo, quod spectat ad Comitem de redditibus Gradus, et salvo eo quod spectat ad Ecclesiam Magalon.

Pactum ann. 1272. inter Jacobum Aragoniæ Regem et Berengarium Magalonæ Episc. :

Item fuit actum quod ubicumque fiat Gradus in Episcopatu Magalonensi, domini Montispessulani et Latarum, habeant et percipiant, et habere et percipere libere valeant, sua etiam auctoritate, id totum quod pro stacha et ratione stachæ percipere consueverunt.

Aliud pactum inter eosdem ann. 1278 :

Mandamus quod si aliquis delinquat vel contrahat in castro de Latis vel alibi in juridictione domini Regis, et delinquentes vel contrahentes se fugæ committerent per stagnum et Gradus prædictos, nuncii seu curiales insequentes possint ibi eos capere sua propria auctoritate et retinere.

Vide Gariellum in Episcopis Magalon. pag. 100. 106. 286. 288. Breviarium Hist. Pisanæ ad ann. 1166. apud Murator. tom. 6. col. 177 :

Ad Gradus quoque Mercurii quinque magnas, quamvis vacuas, naves combusserunt, et unam bene caricatam de Garbo ceperunt.

Oberti Cancellarii

Annales Genuens. ad ann. 1164. apud eumdem ibid. col. 305 :

Et nostri illuc euntes fecerunt jurare quemdam Provincialem sibi vera dicturum de galeis Pisanorum, qui ait illas in Gradu illo, non esse, neque in flumine. Invenerunt tamen ibi naves Pisanorum, et combusserunt illas igne... Quo facto redierunt ad Gradum Montispessulani, et vento contrario intraverunt Gradum Capræ.

Chronicon MS. Consulum Monspeliensium ann. 1262 :

En aquel an fou discord entrel Conte de Proenza et homes de Massalha, et adonc lo Coms lo desbaratet al Gra de Magalona, et aprés feron plus ambel.

Charta Ludovici Ducis Andegavensis et Turonens. Reg. Franc. fratris, et ejus locum tenentis in tota Lingua Occitana ann. 1372. ex Tabulario Narbonensi :

Per querelam Consulum Narbonæ percepimus, quod licet pluribus aliis mediantibus litteris per nos eisdem Consulibus concessis pro commodo et utilitate totius reipublicæ tam dictæ villæ Narbonæ, quam locorum circumvicinorum, nonnulla impedimenta seu obstacula, quæ in ea circa Gradum, et introitum atque egressum, tam Gradus quam maris, quæ in gula seu exitu fluminis Atacis, et præcipue in loco vocato Lardalho, amoveri eis mandatum extiterit, et pro ipsis amovendis, ut navigia possint inde vehi et navigari, mercesque et aliæ res tam victualium, quam aliæ, etc.

Raimundus Montanerius in Chron. Aragon. cap. 86. meminit Gradus Cullerensis, del Grau de Cullera, in Catalania : Gradus Seryniacensis, del rau de Serinya, cap. 152. Gradus Narbonensis, del Grau de Narbona, eod. cap. Petrus IV. Rex Aragon. in Chr. lib. 6. cap. 6.

del Grau de Murvedre, del Grau de Valencia

. Surita in Indice Rer. Aragon. lib. 1. sub ann. 1080. observat, Pinam Hispaniæ oppidum ædificatum ad fiuvii Hiberi trajectum, quem Gradum vocant :

Pina oppidum situm ad Hiberi trajectum, (Gradum vocant) incursione hostili deflagrat.

Et sub ann. 814. Gradus videtur appellare fauces Pyrenæi, quas alii Portus. Statuta Arelat. MSS. art. 105 :

Piscator qui juxta Gradum moram faciet causa piscandi.

Et art. 185 :

Quicumque saorrim proicerit (projecerit) in Gradibus vel a Gradibus infra vel extra duo miliaria in X. libr. puniatur.

Vide Valesium in Notitia Galliarum pag. 475. Mitto reliqua, haud ita pridem a me observata ad Alexiadem pag. 313. 314.

« 9 gradus » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 4, col. 093b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/GRADUS09

9. GRADUS. Sententia arbitrorum ann. 1205. in Hist. Monmorenciac. pag. 75 :

Gradus Gurardi usurarii, et occupatio Gradus Domino remanet Montismorenc. extra partem alterius plateæ, in qua domus ejus fuit, etc.

Infra :

Excepto Gradu et platea, quam diximus.

Dotatio Monasterii S. Mariæ de Ovarra in Ripa-curtia tom. 3. Collect. Conc. Hispan. pag. 125 :

Et sunt ipsos alodes, de ipsum Gradum de Aras usque in ipsum Gradum de S. Christophoro, et de Isavana usque in castrum Ripa-Curtiæ.

Primo saltem loco pro Officina, ut videtur.

« 10 gradus » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 4, col. 093b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/GRADUS10

10. GRADUS, in quatuor qualitatibus secundum Medicos sic explicat Constantinus Africanus lib. de Gradib. :

Antiqui concordati sunt dicentes, unamquamque rem esse calidam aut frigidam, humidam aut siccam. Quorum quidem intentio ad temperamentum humanæ complexionis fuit. Humana enim complexio cæteris animalium complexionibus temperatior est, et mediocritati propinquior, etc.

P. Carpentier, 1766.

◊ Adde ex animadversionibus D. Falconet : Passim physicis et medicis, Quantitas, ut ita dicam, qualitatis. Joan.

Haslerus in Logistica medica, hoc est, de morborum et medicamentorum qualitatum Gradus ratione investigandi, etc. Jac. Alkindus de medicinarum compositarum Gradibus, idem de rerum Gradibus ; Joan. Bapt. Montanus de Gradibus et facultatibus medicamentorum ; Paracels. de Gradibus et composit., etc.

« 11 gradus » (par P. Carpentier, 1766), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 4, col. 093c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/GRADUS11

11. GRADUS, Ad honores seu aliquod officium ascensus, promotio. Charta Roricon. episc. Laudun. ann. xv. Lothar. reg. ex Chartul. S. Vincent. Laudun. :

Concessimus igitur præfato Reinoni canonico et S. Vincentio supradictam terram, hoc est, dimidiam abbatiam S. Hilarii et ecclesiam ejus cum altari ex integro, salvo ecclesiastico jure, synodorum scilicet et Graduum sacerdotum.

« 12 gradus » (par P. Carpentier, 1766), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 4, col. 093c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/GRADUS12

12. GRADUS, Domus contignatio, tabulatum, Gall. Etage. Inventar. Chart. reg. ann. 1482. fol. 91 :

Acquisitio duorum cellariorum et unius Gradus supra unam domum, ubi est domus monetæ Parisiensis in vico Theobaldi ad taxillos. De anno 1340.