![[]](img/image.png)
1. GUARDIA, Custodia, etc. Vide Warda.
Ordinamus quod nulla terra comitatus vel districtus bon. possit vel debeat compelli ad aliquod laborerium faciendum in alia curia, seu Guardia ;- et tom. ii. pag. 406 :
Statuimus quod (Calcaria) debeat cavari et in suum locum reddi... et hoc faciant terre, per quarum curiam, seu Guardiam decurrit, etc.()
Si quis wactam aut Wardam dimiserit, etc.Leges Edwardi Confess. cap. 35 :
Et ut Wardæ juste et rite observentur, et ut caute deinceps incendiis sibi illic provideant, cum ad propria redibunt.Thomas Walsinghamus pag. 120 :
Data suis custodibus soporifera potione, evasit per omnes turris custodias, quas Wardas vocamus.Pag. 314 :
Cepit insuper ulteriorem custodiam, quam Wardam vocant, Castelli Papæ et gardinum ejus.Id est, l'avantgarde. Vide Graff. Thes. Ling. Franc. tom. 1. col. 953. voce Warta, sqq.
Et insuper quod Gardiam seu custodiam castri nostri dictæ civitatis alicui civium prædictorum committeremus.In Statutis Massil. lib. 5. caput 46. inscribitur de Gardia vinearum.
Pisani... fecerunt quinque galeas ad Guardiam maris.Occurrit rursum col. 175.
Et de eorum consilio in muris ipsius terræ scalas apponi, asserentes habere se intus dictam terram quam plures partiales eorum, qui Guardiam suam erant eis dare parati.Et col. 685 :
Et ecce universus populus civitatis ipsius distribuitur per Guardias mœniorum,... ne cum scalis ascenderemus per muros.
Promittimus bona fide vos et vestra temporalia rationabiliter et benigne Gardare tanquam bonus garderius et superior vester dominus.Regest. Magn. Dier. Campaniæ fol. 71. ann. 1288 :
Utrum..... ad legem apertam (eum) receperat, videlicet de corpore suo defendendo (et de)Charta Beatricis Delphinæ Viennensis :honore suo Gardando.
Juravit... feudum supradictum Gardare, defendere, et tueri. Fiat bona Garda de suo honore,apud Stephanotium tom. 2. Antiquit. Bened. Occitan. MSS. pag. 490.
Homines, res, bona, et jura eorum, nos et successores nostri tenebuntur deffendere, et Guardiare ab omnibus injuriis, violentiis, bona fide, modis et remediis quibus bonus dominus et Guardiator debet suos fideles deffendere et etiam Guardiare.
Quæ (navis) nondum tota erat exonerata, per malam custodiam Guardatorum accensa fuit et igne combusta.
Exceptis pro capitaneis, Vardis, custodibus castrorum Cadubrii, etc.
Et hæc est justitia domini Normanniæ, quod in curia sua, vel eundo ad curiam, vel redeundo de curia nullus homo Gardam habuit de inimico suo.
Ne prædictorum Regum(Siciliæ et Aragoniæ)Guardiam recipere.... præsumas.
Venditiones, donationes et dispositiones Wardorum nostrorum quorumcumque.... remittimus.
Et ibi omnes Barones concesserunt sibi Wardam et relevium de hærede cujuscumque Baronis defuncti ad sustentationem Domini Regis.Adde Quoniam attach. cap. 18. et Will. Thorn. ann. 1206. De his Wardis plura habes in verbo Custos 4.
Anno sexto Henrici Regis magnates Angliæ concesserunt eidem Henrico Wardas heredum et terrarum suarum, quod fuit initium in Anglia multorum malorum.
Quicumque in sua Warda puerum habuerit, qui fuerit infra annos et ipsum maritaverit sine consilio parentum, etc.
Si Guillelmus major infra ætatem viginti annorum decesserit, quicumque filiorum meorum sibi successerit, similiter in Garda et in baillia, dominæ matris meæ usque ad ætatem viginti annorum permaneat. Garde de proisme,custos proximi, seu consanguineus in successione proximus, custos, et curator bonorum consanguinei absentis, in Consuet. Leod. cap. 11. art. 10. Gardeur, pro Tuteur, in Charta ann. 1247. ex Chartul. 21. Corb. fol. 115. v° :
Par le volenté d'ichiaus nobles homes mes curateurs et Gardeurs de ma terre, etc. Garde,eodem significatu, in Charta ann. 1393. ex Chartul. Episc. Carnot. :
La dame de la Lande comme Garde de ses enfans.Vide Gardiatrix in Gardia.
Cum igitur cives nostri Parisienses.... liberi usi fuerint et uti consueverint Gardiis et Ballis liberorum et consanguineorum suorum, etc.Eædem vernaculæ ibid. pag. 418 :
Adoncques, comme noz citeiens de Paris.... aient usé et accoustumé à user de Gardez et banz d'enfans et de leurs cousins, etc.
Ad prædicta omnia et singula exequenda..... constituo Gardiatores et executores meos D. Raymundum de Medullione.... Si vero unus dictorum Gardiatorum meorum decesserit, sit loco illius executor frater Raymundus Gibosi filius meus de Ordine Prædicatorum.Vide Gardiator.
Nul n'a le Garde des Eglises, se n'est li Rois, ou cil qui du Roy tiennent en Baronie.Deinde magnum statuit discrimen inter Wardam et Justitiam : cum quis justitiam habeat in aliquo loco, in quo wardam non habet. Mox subdit :
Que li Rois generalement a le Garde des Eglises du Royaume, mais especialement cascuns Barons l'a en sa Baronnie, se par renonciations ne s'en est ostez.Quod si Baro wardæ renuntiavit, ad Regem continuo illa revertitur, cui alias warda generalis omnium Ecclesiarum regni sui competit : adeo ut si Barones in ea suo minus recte fungantur officio, ad Regem cuivis recurrere liceat : quo pertinent ista ex Charta Ludovici VII. ann. 1172. in Tabul. S. Victor. Paris. n. 24 :
Quoniam decrescente zelo Dei homines secularium rerum amore fervescunt, et si concessa eis potestas fuerit quorumcumque, et maxime Ecclesiæ bona diripiunt, necesse est, ut Majestas Regia Ecclesiis provideat, et protectionem suam omnibus modis apponat.Et ex alia Regis Ludovici VI. ann. 1133. ex eod. Tabul. n. 30 :
Regiæ incumbit curæ et magnificentiæ Ecclesiis omnibus inposterum utiliter providere, earumque bona sub sua tutela conservare, et ab omni injuria defensare.
præcepit Dominus Rex, et voluit in pleno Parlamento, quod novæ avoëriæ, seu Gardæ, quas Baillivi et servientes Domini Regis cœperunt de hominibus aliorum dominorum a 12. vel 10. annis citra, revocentur, et cassentur omnino, et pro nullis habeantur, nec nove de cætero recipiantur.</cit>
Nos dicimus et recognoscimus, quod idem Episcopus et ejus successores habent de jure in Abbatem, Ecclesiam, villam, et Burgenses Besuenses Gardiam et ressortum, etc.Infra :
Ratione tamen Gardiæ et ressorti non poterit in villa Besuensi facere extorsionem quamlibet, etc. Gardarum</cit>
Cunctosque ad eorum molarias, molendinum et opera vevientes, et in veniendo, et in manendo, et in redeundo sub nostræ protectionis defensione suscipimus.Occurrit ibi non semel. Vide Commendisia : præterea Chopinum lib. 2. de Domanio tit. 6. n. 1. Bretium de superioritate Regia, et Duchesnium
In omnibus et singulis superius nominatis nobis et nostris successoribus Gardam atque omnimodam justitiam retinuimus.Litteræ Philippi Pulchri ann. 1290. apud Marten. tom. 1. Anecd. col. 1234 :
Et quia nos dicebamus ad nos pertinere Gardas, seu custodias ecclesiarum et abbatiarum prædictæ terræ : easdem Gardas seu custodias ecclesiarum de Ostrevant in manu nostra posuimus.... Guardam etiam ecclesiæ de Faimi in manu nostra posuimus,.... et super eadem Guarda veritas inquiretur.Statutum ejusd. Reg. ann. 1302. tom. 1. Ordinat. pag. 344 :
Item. Prætextu alicujus Gardiæ nostræ antiquæ in personis ecclesiasticis, non impediatis, nec impediri permittatis jurisdictionem ecclesiasticam Prælatorum. In his tamen quæ ad ipsam Gardiam nostram spectant, jus nostrum et illorum qui sunt de nostra antiqua Gardia, conservetis.Occurrit præterea in Hist. Comit. Ebroic. pag. 29. apud Lobinell. tom. 3. Hist. Paris. pag. 131. col. 2. pag. 473. col. 2. tom. 5. pag. 656. col. 2. tom. 2. Hist. Britan. col. 334. et 452. Baluz. tom. 2. Hist. Arvern. pag. 152. etc.
Retineo autem gardiam dictorum canonicorum quantum ad temporalia, nec aliam quam me et heredes meos dominos Castri villani poterunt pro Gardiano dicti canonici advocare.
Solvimus ad ipsas Guardas ipsius loci, ad Raymundum Guillelmum, et ad Guillelmum Bernardum, et ad filios eorum hoc nomine,... ut sint adjutores S. Petri et Abbati et Monachis ipsius loci(Lezatensis.)Similiter nos qui sumus Gardas ipsius loci suprascripti nomina, guarpimus et solvimus per istam ipsam convenientiam ; etc.
Et ego frater P. Sablera promitto pro me et successoribus meis non ponere in dicta domo super dictum Arthaudum et successores suos alium aliquem Gardiatorem vel deffensorem.Charta ann. 1288. tom. 2. Hist. Dalph. pag. 45. col. 2 :
Item promittimus nos abbas prædictus modo quo supra, quod in abbatia, villa seu mandamento S. Theuderii, nullum Guardatorem vel avogerium seu etiam deffensorem, sub quocumque nomine apponemus nec apponi faciemus, etc.
Promiserunt bona fide quod in empta medietate nullum introducant Guarderium, nec in personam transferant alienam.
Dilectos nostros religiosos priorem et conventum monasterii Cœlestinorum.... in nostris protectione, tuitione ac salva et speciali gardia suscipimus per præsentes ;Vide in Gardia, pag. 31. col. 1.eisdemque religiosis Gardiatores concedimus et deputamus universos et singulos ostiarios parlamenti nostri, et servientes nostros qui nunc sunt et qui fuerint temporibus affuturis ; quibus et eorum cuilibet præsentium serie committimus et mandamus, quatenus prædictos religiosos.... defendant ab omnibus injuriis, violentiis, gravaminibus,... et in suis possessionibus, franchisiis,.... conservent.... Et qui prædictis Gardiatoribus aut eorum alteri Gardiatoris officium exercendo injuriam fecerint vel offensam,.... coram dilectis et fidelibus gentibus requestarum palatii nostri Parisius adjournent.
Redargutus est insuper, quod Episcopatus et Abbatias, et etiam Gardas vacantes immisericorditer depauperat, contra juramentum suum.Huc spectant, quæ habet Concilium Lambethense ann. 1261. cap. De Custodia Cathedralium Ecclesiarum et Conventualium.
Volumusque quod custodes seu Gardiatores regaliarum predictarum et Ecclesiarum vacantium..... compellantur ex nunc summarie et de plano, ad restituenda seu resarcienda damna et gravamina que eos fecisse constiterit.Aliud Philippi VI. ann. 1338. ibid. tom. 2. pag. 124 :
Item. Edicto perpetuo prohibemus, ne amodo Gardiatores ecclesiarum, aut commissarii a nobis, vel senescallis nostris deputati, penuncellos vel gardias ponant, nisi in rebus de quibus Ecclesiæ fuerunt in possessione pacifica vel quasi.Vide in Vicedominus.
Fiant et fieri debeant per Gardam Dalphinalem ipsarum monetarum deliberationes secundum remedia in qualibet prædictarum monetarum ordinata..... Quibus Gardis etiam dictus dom. Dalphinus statuit et concessit de jure suo, pro qualibet marcha quæ cudetur, unum obolum, sic ut ipsæ Gardæ tam magistri quam subrogati ab eisdem magistris Gardis ipsarum monetarum.... tres obolos habeant. Garda major et magistri monetarum,in Litteris Clementis VI. PP. ann. 1345. ibid. pag. 516. col. 2. Vide Custodes monetæ in Custos 4.
Ludovicus de Villariis primæ Lugdunensis Ecclesiæ Archiepiscopus.... creat et ordinat illustres viros dom. Johannem Dalphini Comitem Vapincensem, et dom. Guidonem ejus fratrem, et quemlibet eorum in solidum, custodes et Garderios domus fortis de Bechevelleyn et totius ejusdem domus mandamenti,.... volens.... quod.... ut Garderii et custodes ejusdem... redditus et obventiones,.... qui vel quæ ad dictam domum fortem spectant et pertinent.... per se vel per alium percipiant et habeant ex causa Garderiæ prædictæ.Litteræ ejusd. ann. 1307. ibid. tom. 2.
Constituimus illustrem virum carissimum consanguineum nostrum D. Guidonem Dalphini Garderium nostrum in villa et civitate Lugdunensi, et in ejus pertinentiis universis, et sibi dare promittimus singulis annis nomine et ex causa salarii annui mille libras Viennensis monetæ, et eidem solvere quandiu officium Garderiæ exercebit.Vide Chorier Hist. Dalph. tom. 2. pag. 216. et Valbonnais tom. 1. ejusd. Hist. pag. 7.
Nisi per nos qui Gardiata eorum sumus, vel ad dictam gardiam per nos deputatam occurreretur, etc.
Sunt quieti de telonio et pontagio,.... et hydagio et Wardis, et operibus castellorum, etc.Pag. 16. 17 :
Et sint liberi a..... placitis, querelis, et Warda, et warpani, etc.Vide Wardpeni.
Sed sint quieti in civitatibus, burgis, foris, et nundinis per totam Angliam de quolibet telonio, tallagio, passagio, pedagio, lastagio, hydagio, Wardagio, et omnibus geldis, etc.
Ego Aelidis Ducissa Britanniæ et Comitissa Richemondiæ confirmavi abbati et monachis Majoris Monasterii quidquid habent in villa de Lamballia, nihil mihi retinens, exceptis octo libris mihi per manus prioris in Quadragesima Domini, de Gardagio annuatim solvendis, et quod homines dicti prioris ibunt in exercitu meo et calvachia cum aliis hominibus meis de Lamballia.
Et ipsi dederunt omnia quæ in ea terra sunt, quomodo sunt vineæ, decimum, Gardia, obedimentum, etc.Charta Godefridi Episc. Lingon. inter Instr. tom. 4. Gall. Christ. novæ edit. col. 179 :
Gardia autem et justitia, et quidquid præter usum molendi reddiderint molendini proprie monachorum erunt.Inventar. Chartar. Reg. ann. 1482. fol. viixx vi. v° :
Littera Alfonsi filii Regis Franciæ Comitis Pictavensis et Tholosæ per quam dat abbati et conventui Majoris Monasterii Gardiam et omne quod habebat in dicta abbatia ex dono Johannis Comitis Blesensis. De anno 1255.Charta ann. 1217. apud Gariellum in Episcopis Magalon. pag. 228 :
Et generaliter omnes Gardias, et usatica, quæ habebat nomine et occasione dictarum Gardiarum, etc.Vide Commendaria et Salvamentum 1.
Recognovit... se nihil juris vel consuetudinis habere in dicta villa de Ferraboet,Charta ann. 1309. tom. 1. Hist. Dalph. pag. 86. col. 2 :nisi quatuor sextarios avenæ annuos tantum de Garda.
Item habet dominus in parochia de Loco Dei et apud Locum Dei in omnibus et singulis habitatoribus dicti loci Gardam, quæ Garda levatur in hunc modum ; videlicet de quolibet hospitio habente carrucam, levatur unum sextarium avenæ ; in hospitio habente duos boves vel tres, levatur tantum una hemina avenæ ; in hospitio non habente carrucam neque boves, levatur tantum unum quartale avenæ.Alia ann. 1407. ibid. pag. 87. col. 2 :
Quæ Gardæ sunt talis naturæ, quod quando persona debens Gardam dom. nostro Dalphino moritur, vel recedit a dicta castellania nullis hæredibus relictis, dicta Garda moritur et est expirata ; cum dicta Garda proprie debetur pro persona et domicilio suo.Charta ann. 1426 :
Petrus Jossadi recognoscit se esse hominem ligium, quittum, justiciabilem, burgensem et subditum domini Ducis Borbonii ad causam castri sui Villenovæ absque aliqua Garda seu tributo in persona ejusdem confitentis. Piper, cera et aurum pro Gardis,in Comput. Grasivod. ann. 1337. Adde Tabul. Aurel. in Lemovic. Charta ann. 1260. ex Chartul. Campan. fol. 389. col. 2 :
Nostre taille de la saint Reme chacun an que nos avons acoutumé à faire por la reison de la Garde que li diz Rois a an nos hommes et an nostre eglise chacun an.
Promittentes... quod Guardias seu commandarias nullas recipiamus.Charta ann. 1298 :
Promisit solvere... tascam, decimam, Guardiam et civatam de blado quod ex eisdem terris contigerit provenire.
Faciemus eidem Radulpho vel hæredibus suis competens escambium in Wardis et escheatis ad valentiam prædicti manerii.Charta ann. 1360. apud Lobinell. tom. 2. Hist. Britan. col. 503 :
Liberis consuetudinibus, Wardis, maritagiis, etc.
Item voluit ipse Do. Delphinus quietas esse, et quietavit pariter et remisit gardas quascunque, et Gardarios facientes dictas gardas, quas et quos habet in castris, villis, seu mandamentis Baronum et Banneretorum quorumlibet dicti D. Delphini, a decem annis citra receptis, etc.Garderii, tom. 2. Hist. Dalph. pag. 588.
Quod ipse dom. Dalphinus emendaret aut emendari faceret dicto dom, Regi et regnicolis, ac Garderiis regiis plurima damna et gravamina illata eis....... Habita informatione eidem dom. Regi et gentibus ac Garderiis suis faciet emendam aut fieri faciet.Alia ann. 1342. ibid. pag. 439. col. 2 :
Tuebitur et deffendet a quibuscumque personis, tanquam si essent sui proprii homines, et Garderii speciales.Alia ann. 1343. ibid. pag. 481. col. 1 :
Necnon et Garderios quos habet de præsenti ipse dom. Dalphinus et in futurum habebit ipse et successores sui prædicti servare, custodire et deffendere teneantur contra omnes personas. Gardoiens,in Charta ann. 1256. apud D. Brussel de Usu feud. tom. 2. pag. 1017 :
Et si est à savoir que si aucuns de mes homes, ou de mes fihex, ou de mes Gardoiensvenoient pour demorer en la comuneté dou Nuef-Chastel, etc.
Item que nostre sire le conte(de Savoye)ne prendra, ne recevra par soy, ses gens, ne officiers quelconques, les hommes et subgetz desdits nombles(nobles)en garde ou à Gardiers, saulvegarde ou bourgoigie, sans la volunté ou exprés consentement desdits nombles.
Guirpisco etiam atque dimitto villare Berbeiano qui terminat in loco qui vocatur Archas,... aliudque terminum infrontat in petra quæ est in via super portellum de Coteanicis et terminatur in Guardia Judaica.Charta ann. 1019. ex Tabul. S. Victoris Massil. :
Ab Oriente terminatur usque ad montes majores, a Septentrione usque ad pojoles quos vocant Guardias, etc.
Et quum milites dom. Spini, et octo nobiles, et Guardatores vellent ipsos malefactores de domo, in qua erant, extrahere, et ad supplicium ducere, mulieres cœperunt projicere lapides et impellere Guardatores.Ibidem col. 524 :
Item quod haberet secum unum judicem et duos scribas ad salarium communis, et Guardatores seu executores duodecim, et servientes sive clientes cum armis 50.Statuta Castri Redaldi lib. 3. fol. 47 :
Item statutum est quod omnes homines videntes vel audientes cridare camparios seu Guardatores, teneantur currere ad prædictum rumorem, et dare auxilium et favorem campariis vel Guardatoribus capienti malefactores.Statuta Genuens. lib. 1. cap. 3. fol. 21 :
Si vero nuncius communis, sive Guardiator reum præsentem in Janua vel districtu quæsierit, etc.
Chacun an à certain jour, les chiefs d'ostel heritez de ladicte ville (de Tournay)..... à son de cloche,... assemblez... esliront trente preudommes, appellez les Eswardeurs..... lesquieulx trente..... eslirront vint Jurez,..... desquieulz vint, ils esliront deux Prevostz,....... et leur feront faire sairement solennel en la main du Maire des Eswardeurs... lesdiz trente Eswardeurs esliront quatorze preudommes, bourgois, herité et nez de la ville pour estre Eschevins... Les Jurez et Eschevins et les Eswardeurs, donront les offices de la ville....... Seront lesdix Eswardeurs tenuz de venir et assembler en la halle, avecques les Prevostz, Jurez et Eschevins, touz les Mardis, auIi vero potissimum ita nuncupantur qui ex quolibet artificio electi, rebus quæ venum exponuntur inspiciendis, præfecti sunt, Inspectores, Gall. Egards. Regardeurs, in Litteris Caroli V. ann. 1372. ibid. pag. 682. art. 20 :son de la cloche, pour avoir ensemble avis et conseil des choses et besoingnes touchans le corps de la ville ; et ce qui par l'accort des trois concistoires, sera ordonné pour le proufit et utilité de la ville, vaudra et tendra ; et se les Prevoz et Jurez pour aucune chose, mandoient lesdiz Eswardeurs à venir à leur hale plus souvant, et en autres journées, ils seront tenuz de venir à leurs mandemens, et que aucune des choses contenues en cest article, ne puissent passer ne estre valables, se il n'y a pas assenz d'accort, onze Jurez, seize Eswardeurs et huit Eschevins du mains... Que aucuns de ceulx qui auront été Eswardeurs une année, ne puissent estre Eswardeur l'autre année ensuivant... Que les Eswardeurs n'aient aucune congnoissance de cause pardevant eulx ; fors tant seulement de eslire et creer les Prevoz, Jurez et Eschevins, comme dit est cy-dessus ; excepté que se aucuns des Jurez ou Eschevins se meffaisoient contre bien de justice, ou pechoient en leurs offices faisant, que ou lieu de celui ou de ceulx qui se meffairoient, il puissent remettre, et instituer un autre ou plusieurs, et iceulx meffaisans oster et destituer de leurs offices..... Que lesdiz Prevoz, Jurez, Eswardeurs et Eschevins, ou les trois concistoires seront d'accort, puissent faire toutes manieres de Ordonnances, et ycelle rappeler, muer, accroistre et diminuer en tout ou en partie si comme bon leur semblera ; pour le proufit de la paix, la transquilité et le bien du commun peuple de la ville de Tournay.
Le Maire doit mettre Regardeurs sur les bouchers et poissonniers, qui jurent et rapportent se il font choses qui ne soit bien à poinct.Vide in Probus.
Per appretiationem inspectorum villæ S. Quintini, qui Gallice nominantur les Eswardeurs de le ville, etc. Les Wards sur les mestiers,in Ch. Phil. ducis Burg. ann. 1447. ex Tabul. Audomar. Vide supra in Regardus.