« »
 
[]« Ligius » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 5, col. 104b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/LIGIUS
LIGIUS, Is, dicitur qui domino suo ratione feudi vel subjectionis fidem omnem contra quemvis præstat. Leges Henrici I. Reg. Angl. cap. 32 :
Nemo dominum suum judicet, vel judicium proferat super eum, cujus Ligius est.
Cap. 43 :
Quantumcunque dominos aliquis habeat, vel quantumcunque de aliis teneat, ei magis obnoxius est, et ejus residens esse debet, cujus Ligius est. Si multis homagium fecerit, et ab aliquo eorum captus et implacitatus sit, ille cujus residens et [] Legius est, erga quoslibet alios jure potest eum plegiare, nec debet ei denegari.
Eadem ferme habentur cap. 55. Baldricus lib. 3. Chron. Camerac. cap. 66 :
Cujus Legius miles erat.
Homo Ligius, in Charta Philippi Regis Fr. ann. 1076. et in alia Henrici Episcopi Suession. in Chronico S. Joan. de Vineis pag. 44. 56. cum ante hæc tempora voces istæ rarius occurrant. Will. Brito lib. 9. Philipp. :
Præsulis et Regis homo Ligius, et feodali
Jure tenens ab eis terrarum quicquid habebat.
Le Roman du Rou MS. :
Tu dois, dit le messager, ton Seigneur honorer,
Ses homs es, et li dois foi et amor porter,
Et s'honor et sa vie et ses membres sauver,
Et lui dois au besoin ni faillir, ni fausser,
Tu es ses Liges hons, si nel veus avouer.
Dupliciter autem aliquis dicitur esse Ligius domini sui. Nam alia est Ligeitas nuda ac principalis, in qua nemo excipitur. In nuda Ligeitate, vassallus dominum contra omnes qui possunt vivere et mori, adjuturum se profitetur. Ejusmodi fuit non tam hominium, quam pactum initum inter Carolum M. et Stephanum 1V. PP. in Cod. Carolino Epist. 1 :
Excellentiam vestram oportet meminisse ita vos beato Petro et præfato Vicario ejus (Stephano III.) vel ejus successoribus spopondisse se amicis nostris amicos esse, et se inimicis inimicos, sicut et nos in eadem sponsione firmiter dignoscimur permanere.
Ea enim fuit ligeitatis præcipua conditio. Hujus professionis formula hisce concipitur verbis in Assisiis MSS. Hierosol. cap. 198 :
Quant home ou fame fait homage au chief Seignor dou Roiaume de Hierusalem, doit estre à genouls devant luy, et mettre ses mains entre les soues, et dire li : Sire, je deviens vostre home Lige de tel fié, et vous promets je à garder et à sauver contre tous ceaus et toutes riens qui vivre et mourir puissent. Et le Seigneur li doit respondre, et je vous en reçoi en Dieu foi et la moie de vos droits, sauve les miens. Et le doit baiser en la bouche en foi.
Adde cap. seq. Ejusmodi est Edwardi II. Regis Angliæ professio, quam edidit Diplomate suo in Echon exarato 12. Martii ann. 1331. quod habetur in Tabulario Regio, et ex parte apud Froissartem 1. vol. cap. 25. nam cum pro Ducatu Aquitaniæ hominium præstitisset, hacce verborum formula,
Come ses ancestres Rois d'Angleterre et Ducs de Guienne avoient fait pour la mesme Duchié à ses devanciers Rois de France
 : Philippus Franciæ Rex, ut Ligium esse istud hominium agnosceret, a Rege Angliæ expetiit, quod ille præstitit in hæc verba :
Nous reconnoissons par les presentes lettres que ledit hommaige que nous feismes à Amiens au Roy de France, combien que nous le feissions par parolles generalles, est et doit estre entendu Lige, et que nous devons foi et loyauté porter. Et pour ce que ou tems à venir de ce jamais ne soit contens ne descort à faire ledit hommaige, nous promettons en bonne foi par nous, et nos successeurs Ducs de Guienne, entrerons et entreront à l'hommage du Roy de France, et de ses successeurs qui seront pour le tems : l'hommaige se fera par telle maniere. Le Roy d'Angleterre Duc de Guienne tiendra ses mains entre les mains du Roy de France, et cil qui parlera pour le Roy de France, addressera ses parolles au Roy d'Angleterre Duc de Guienne et dira ainsi : Vous devenez homme Lige du Roy de France, et lui promettés foi et loyauté porter ; dites, [] Voire. Et ledit Roy et Duc et ses successeurs Ducs de Guienne, diront, Voire. Et lors le Roy de France recevra ledit Roy d'Angleterre et Duc audit hommaige Lige à la foi et à la bouche, sauf son droit et l'autrui.
Alias ligeitas est quæ a vassallo domino feudi præstatur, ligeitate quam priori domino ratione alterius feudi debet, excepta : adeo ut qui semel fidelitatem Ligiam alicui domino juravit aut præstitit, alteri, si forte feudum aliquod ei obvenerit, eamdem fidelitatem Ligiam præstare non possit, nisi priori excepto domino : etiamsi prior dominus vassallus sit posterioris : quod attigit etiam Bodinus l. 1. de Republ. cap. 9. adeo ut, ait ille, si duo domini antiquitate pares habeantur, neutrum, si inter illos bellum intercedat, juvare teneatur. Assisiæ Hierosolymitanæ MSS. cap. 198 :
Se celui qui fait homage (lige) au chief Seignor, a fait avant homage à home ou à fame, qui ne soit home dou chief Seignor, il le doit sauver à l'omage faire : pour ce que nul qui est home d'autrui, ne peut aprés faire homage à autre, se il ne sauve son premier, ou se il ne le fait par son congé, que il ne mente foi vers celui de qui il fu avant home. Et qui fait homage de chose qui soit à Roiaume à autre que au chief Seignor, il le doit faire en la maniere dessus devisée, mais que tant il ne li doit pas faire ligesse : pource que nul home ne peut faire que une ligesse, et que tous les homes des homes dou chief Seignor dou Royaume li doivent faire ligesse par l'Assise. Et puis que l'on li doit ligesse, l'on ne la peut faire à autre sans mesprendre à lui : et home et feme qui fait homage à autre, est tenus à son Seignor par la foi que il li doit, et par l'omage que il li a fait, de lui garder et sauver contre toutes riens que vivre et mourir puissent.
Prostant passim hujusmodi reservationum exempla in veteribus Tabulis : sed insigne illud est quod habet Pachymeres lib. 12. cap. 12. MS. Regii : ubi cum Berengerus Entenza nobilis Catalanus, Magnus Dux, id est, Regiarum Triremium Præfectus, ab Andronico Palæologo Seniore dictus fuisset, ab eoque sacramentum exigeretur, quod a cæteris aulæ CPolitanæ officialibus præstari in usu erat, videlicet ut φίλον τῶν τοῦ Βασιλέως φίλων, ἀντίπαλον δὲ τῶν ἀντιπάλων, amicum amicorum, et inimicum inimicorum, futurum se juraret, id prorsus abnuerit, id se facere non posse dictitans, quin Fridericus Siculorum Rex, cui hominium ligium præstiterat, exciperetur :
Δῆλος ἦν ἐξαίρειν τὸν Φευδερίχον τῶν λοιπῶν πολεμίων· φθάσαι γὰρ ϰαὶ παρ᾽ ἐϰείνων ὀρϰώσεις πράξαι, ϰαὶ οἷ δουλεῦσαι, ὂν οὐ δίϰαιον μηδὲν τῶν συγϰειμένων αὐτοῖς ἀθετήσαντα εὐθὺς ἐπαρθεῖν, ϰαθάπαξ τῶν φίλων φανέντα ϰαὶ δεσποτῶν.
Istiusmodi autem reservationis is est effectus, ut si bellum inter duos dominos ligios intercedat, vassallus eum juvare teneatur, cui absque ulla reservatione est ligius, etiam contra alium dominum cui ligeitatem juravit cum reservatione : quod exertis verbis habetur in Statutis Hierosol. cap. 97. et cap. 214. ubi de officio vassalli erga dominum. Ibi enim vassallum contra dominum suum bellum facere non posse statuitur, nisi in comitatu domini sui superioris, cui ante illum fide ligia obstrictus est. Ita tamen si bellum proprium dominus Ligius, non vero pro suis affinibus aut fœderatis suscipiat. Priori vero casu, id est si bellum proprium sit, [] vassallus feudum suum quod a secundo domino tenet, ut et vassallos et castra, si quæ habet, eidem dimittere tenetur, quibus sese in bellis suis juvare possit. Alias si bellum proprium habeat secundus dominus, eum juvare tenetur vassallus contra quoscumque exceptis iis quibus ligeitatem antea juravit. Bracton. l. 2. tract. de Acquirendo rerum dominio cap. 35. § 5 :
Poterit quis de pluribus tenementis plura facere homagia uni domino simul vel successive, vel diversis et pluribus ; et sic poterunt plures domini plura capere homagia ratione plurium tenementorum, dum tamen unus ex pluribus dominus sit præcipuus et legitimus, quia feoffator primus, et propter primum feoffamentum et capitale. Et talis semper habebit maritagium hæredum, propter primum feoffamentum, nisi tenens in capite tenuerit de domino Rege, prout inferius inter custodias provisum est per statutum. Et si inter dominos suos capitales oriantur inimicitiæ, in propria persona semper stabit cum eo, cui facit Ligeanciam et per attornamentum cum aliis, vel salvo eis forinseco servitio, in quo eis tenetur de tenemento quod de eis tenet.
Similia habet Nicolaus Uptonus lib. 1. de Militari officio cap. 18. In Tabulario Campaniæ, Simon de Rupeforti fit homo ligius Blanchæ Comitissæ Campaniæ, et Theobaldi filii ex escheeta Comitatus Barri super Sequanam,
salva, inquit ille, ligeitate D. Ducissæ Burgundiæ, et salva ligeitate D. Galteri de Wangionisrivo, et eis juravi super Sanctos quod eos juvabo bona fide et sine malo ingenio contra omnem creaturam quæ possit vivere et mori, præterquam contra duos prædictos, Ducissam videlicet et Galterum, quos etiam non juvarem contra Comitissam et Comitem supradictos, nisi ipsi guerriarent in capite, et pro guerra sua propria. Sed si ipsi pro guerra sua propria guerriarent, ego ipsos juvarem ; Comitissæ tamen et Comiti memoratis dimitterem totam terram meam de escheta prædicta de Militibus et hominibus meis de illa terra tanquam de suis gentibus se juvarent. Præterea sciendum est, quod si duos hæredes habuero, ego alteri eorum dabo portionem prædictam, et ipse inde faciet homagium Ligium prædictis Comitissæ et Comiti contra omnes, et jurare tenebitur quod ipsos juvabit bona fide contra omnem creaturam quæ possit vivere et mori. Act. ann. 1220. mense Julio 4. Kal. Aug.
Exstat in eodem Tabul. Campaniæ simile Diploma, ex quo ligeitatis conditiones percipere licet :
Ego Joannes de Tulla not. fac, quod ego Ligius homo sum dominæ Beatricis Comitissæ Trecensis et carissimi domini mei Th. Comitis Campaniæ nati ejus contra omnem creaturam quæ possit vivere et mori, salva ligeitate D. Ingerrandi de Cociaco, D. Joannis de Arceiis, et Comitis Grandisprati. Si autem contingeret Comitem Grandisprati guerram habere in capite, et pro querela propria contra Comitissam et Comitem Campaniæ, ego in propria persona juvarem Comitem Grandisprati, et mitterem Comitissæ et Comiti Campaniæ, si me submonerent, Milites ad deserviendum feodum quod teneo de ipsis. Si vero Comes Grandisprati Comitissam et Comitem Campaniæ guerriaret pro amicis suis, et non pro querela propria, ego juvarem in persona propria Comitissam et Comitem Campaniæ, et Comiti Grandisprati mitterem unum Militem pro feodo deserviendo, sed non irem in terram Comitis Grandisprati ad forefaciendum, etc.
[]
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Iis a D. Cangio allatis Diplomatibus alterum ann. 1219. ex eodem Campaniæ Tabulario addere juvat, ut pote eidem rei illustrandæ aptissimum :
Ipse Bartholomæus propter hoc devenit homo noster Ligius, salva ligeitate domini Episcopi Lingonensis, domini Ducis Burgundiæ, Galteri de Wangionis-rivo, et Renardi de Choisolio, ita quod nos tenetur juvare bona fide de se et de suis, sicut dominos suos Ligios, contra filios Comitis Henrici et contra hæredes ipsarum, et contra omnes homines et feminas, præterquam contra quatuor prædictos, quorum quemlibet, etiam contra nos, tenetur juvare pro guerra sua propria, etsi corporaliter præsens esset ; ita quidem quod in juvamine illo contra nos vel alterum nostri, non haberet secum nisi tantum unum militem : quam cito autem recessisset ab illo, veniret ad nos, si inde esset requisitus, ad nos juvandos sicut dominos suos Ligios de se et de suis gentibus bona fide. Si vero illi quatuor quos juvare tenetur contra nos, vel aliquis illorum non esset præsens in propria persona, vel si contra nos guerram propriam non haberet, ipse non juvaret contra nos.
Ejusdem usus ac moris exemplum aliud edidimus ad Joinvillam Dissert. 30. pag. 355. in quo Nunius Sancius Ruscinonis et Ceritaniæ Comes S. Ludovico hominium ligium præstat pro vicecomitatu Fenolhedensi et Petræ Pertusæ, reservata ligeitate quam debebat Regi Aragonum : ita ut si bellum inter utrumque Regem excitaretur, Nunius Aragonensem juvare posset, traditis Francico terris quas ab eo tenebat, durante bello : quo confecto, eæ ad ipsum vel ad ejus hæredes sine contradictione reverterentur.
Ligeitatis istiusmodi conditiones plurimos Scriptores induxere, ut existimarent nulli alii posse ligeitatem præstari, quam Regi ac superiori domino, maxime Carolum Molineum in Consuet. Paris. art. 1. Gloss. 5. verb. Fief, § 9. et 11. quia in Francia nullum esse feudum ligium putat, quod non nude a Rege pendeat : cum rationi omnino contrarium sit, ut quis Regem suum in homi nio ligio non excipiat, cui fidelitatem ante omnes dominos debet. Ex quo post Baldum elicit feudum ligium magis esse personale, quam patrimoniale, seu Ligeitatem magis personam spectare, quam feudum ratione cujus debetur. Nec obstare subdit ille Consuetudines municipales Andium et Cenomanensium, quæ ligeitates in feudis dominorum inferiorum admittunt, cum in iis Ligeitatis vox abusive sumatur, et usurpetur tantum, ut Ligia feuda a simplicibus discernantur.
Tametsi Molineus hæc ex more hodierno scripserit, ac revera illius sententia vera sit secundum rerum præsentium statum, longe tamen aliter durante feudorum usu sese res habuit : quod etiam observatum a Curtio 1. part. Feud. q. 8. n. 23. Constat quippe ex infinitis hominiis ligiis quæ vassalli dominis suis præstitere, nusquam Regem aut superiorem Dominum exceptum : sed nude ligios sese dominorum suorum agnovisse, in Regestis potissimum Campaniæ, Tolosæ, Carcassonæ, Andegav. etc. quæ infinita, ut dixi, Comitibus Campaniæ, Tolosæ, et Andium Comitibus exhibita ligia hominia subministrant. Quod quidem adeo certum est, ut in bellis quæ majores vassalli contra Regem Franciæ habuere, verbi gratia Comites Tolosæ, [] Aquitaniæ, Britanniæ, Flandriæ, Campaniæ, etc. qui nude a Regia pendebant Corona, nullam unquam feloniam ab inferioribus procerum istorum vassallis committi existimatum sit, cum et Regum ipsorum se esse vassallos, atque illis fidem ullam debere prorsus denegarent, ut pluribus ostendimus ad Joinvillam Dissert. 13.
Sane in Regno Hierosolymitano id inductum legimus in Statutis MSS. Hierosol. cap. 136. ut Regi soli hominium ligium, non ab iis duntaxat qui nullo medio prædia a Rege possidebant, sed et ab eorumdem vassallis deberetur, ac præstaretur : quod quidem intelligendum colligere licet ex variis eorumdem Statutorum locis, si bellum in Regem ab ejus vassallis excitaretur : cum cæteroquin ubi Regia auctoritas salva erat, Ligeitas locum haberet :
Et fu celle Assise ensi faite de establie, que tous les homes des homes dou chief Seignor du Royaume fissent la ligesse par l'Assise au chief Seignor et fié que il tenoient de ses homes, et que tous ceaus qui auroient fait homage au chief Seignor, ou ligesse, fu par l'Assise, ou autrement, fussent tenus les uns aux autres, et aussi les homes de chascune Court pour soi.
Sed et in Anglia videtur id obtinuisse ex peculiari Statuto, ut qui a Rege ratione feudi nude penderet, nulli alii Ligeitatis ratione obnoxius esse posset, ex Bractono l. 2. cap. 35. § 5. Quod etiam testatur Charta sub Edw. I. ann. 6. scripta, apud Prynneum in Libertatib. Eccles. Angl. tom. 3. pag. 201 :
Quod cum Dominus Rex ratione Regiæ dignitatis et coronæ suæ tale habeat privilegium, quod nullus in regno suo, de aliquo, qui sit de regno Angliæ, alicui homagium sive fidelitatem ab aliquo recipere debeat, nisi facta mentione de fidelitate, eidem Domino Regi observanda, etc.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Præter allatam superius Ligeitatis distinctionem, aliam infert D. Brussel de Usu feudorum lib. 1. cap. 11. ubi Ligeitatem in personalem et realem distribuit. Hæc ob tenementa in feudum ligium concessa præstabatur, quam qui tenebatur exhibere, Ligium de feodo vocant Chartularia 12. sæculi. Altera vero quæ etiam de corpore et persona dicitur, fit ob annuam pensitationem quæ sub titulo feodali conceditur. Huic autem præstandæ teneri omnes successores masculos hæreditario jure probat Salvaingus, ex Charta ann. 1421. quam loco citato refert D. Brussel, unde etiam qua ratione exhibita fuerit hæc Ligeitas discere licet :
Recognoverunt palam et manifeste tamquam si essent in judicio, seipsos et utrumque ipsorum, suosque in futurum successores, esse, velleque, et debere esse, et suos prædecessores fuisse homines ligios nobiles et fideles de corpore et persona ejusdem domini Cassenatici et suorum successorum præ cæteris dominis, et ante omnes alios homines et dominos hujus mundi, et... pro se et tota sua posteritate de corpore et persona, homagia nobilia corporalia et personalia ac fidelitates ligias ante omnes alios homines et dominos totius hujus mundi, dicto domino præsenti et recipienti pro se et suis, præstiterunt, nobilium more stando pedes, tenentes manus suas junctas inter manus ejusdem domini, et osculo pacis inter dictum dominum ac dictos Johannem et Ludovicum... præstito.
Verum isthæc distinctio non diu perseveravit : mediante enim sæculo 13. Ligeitatis personalis a reali minime distinguebatur, ut ex Regesto Campaniæ ann. 1256. constat, in [] quo unusquisque ligius, ligius de feodo inscribitur.
P. Carpentier, 1766.
Ligius Terræ, subditus, indigena. Joan. de Trokelowe Annal. Eduard. II. reg. Angl. pag. 6 :
Perpendentes postea Ligii homines terræ quod, eis contemptis, rex alienigenam et ignobilem magnatibus præposuit universis, adeo quod tota terræ dispositio post eumivit, etc.
Libert. Dalph. ann. 1349. tom. 5. Ordinat. reg. Franc. pag. 43. art. 18 :
Voluit, concessit et declaravit ipse dominus delphinus, quod homines Ligii ecclesiarum, nobilium et valvassorum, non debeant neque possint compelli ad faciendum domino delphino coroatas, etc.
P. Carpentier, 1766.
Ligius dicebatur etiam dominus feudi, cui vassallus ligie subjectus erat. Charta ann. 1203. in Chartul. Campan. fol. 200. v° :
Ego Hugo castellanus Vitriaci notum facio... quod ego in plegiam misi dominam meam Ligiam Blancham illustrem Comitissam, etc.
Alia Erardi de Chacenaio ann. 1221. ibid. fol. 49. v°. :
Veni ad fidelitatem dominæ meæ Ligiæ Blanchæ comitissæ Trecensis palatinæ et domini mei Ligii Theobaldi nati ejus comitis Campaniæ et Briæ palatini, et eisdem feci homagium ligium.
L. Favre, 1883–1887.
Noverit universitas vestra quod karissimus dominus noster Ludovicus, rex Francorum illustris creantavit nobili domine Johanne, Flandrie et Hainonie comitisse, sicut dominus suus ligius quod nobilem virum Ferrandum comitem Flandrie, liberabit de prisonia in instanti festo nativitatis Domini, anno ab Incarnatione ejusdem MCC. vicesimo sexto.
(Mus. Arch. dep. p. 115.)
P. Carpentier, 1766.
Interdum homagium ligium absque ligentia erat, hoc est, ni fallor, absque obligatione dominum in bello juvandi ; vel ea conditione præstitum, ut alteri domino fidem suam dare possit. Vide supra in Hominium. Charta ann. 1403. in Reg. feud. comitat. Pictav. fol. 209. v°. ex Cam. Comput. Paris. :
Je Regnault de Vivonne chevalier, seigneur des Exars, tiens et advouhe à tenir à foy et hommaige lige sans Ligence, garde ne estage et à rachapt, quant le cas y advient, etc.
Ligeus, pro Ligius. Ligeum hominium, ligea fidelitas, apud Matth. Westmonaster. pag. 324. Thomam Walsingham. pag. 270. Bractonum lib. 4. tract. 7. cap. 4. § 1. Nicolaum Uptonum lib. 1. cap. 18. in Vitis Abbat. S. Albani pag. 4. etc.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Litges, in Charta ann. 1163. apud Justellum in Hist. Turen. pag. 34. et in Homagio præstito a Silvione de Crista Ecclesiæ et Episcopo Diensi ann. 1207. Home Litge, in Charta vernacula ann. 1178. apud eumdem Justellum ibid. pag. 35.
Ligantia, Ligentia, Ligeitas, etc. Dominium, seu jus quod Dominus habet in vassallum, qui ligio hominio obnoxius est : vel sacramentum fidelitatis quod is domino suo præstat. Radulfus de Diceto :
Homagium Regi fecit, fidelitatem juravit, et rursum in suam Ligantiam rediit.
Alii :
Redierunt in homagium et Ligantiam meam.
Rogerus Hovedenus in Ricardo I. pag. 662 :
Eum et omnes hæredes suos clamavit liberos et quietos ab ipso et Regibus Angliæ in perpetuum de omni Ligantia et subjectione de Regno Scotiæ.
Infra :
Reddidimus etiam ei Ligantias hominum suorum, etc.
Matthæus Westmonast. ann. 1152 :
Comites et Barones Angliæ fecerunt Ligantiam et fidelitatem Eustachio filio Regis Stephani.
Adde eumdem ann. 1189. 1214. et Matth. Paris. pag. 59. 845. etc.
Ligantiam autem sive Legalitatem de omnibus hominibus [] tocius provinciæ debet habere
Princeps Normanniæ, in Codice Legum Norman. apud Ludewig. tom. 7. pag. 177.
Ligeancia, Eadem notione, apud Glanvillam lib. 7. cap. 10. lib. 9. cap. 1. in Regiam Majest. lib. 2. cap. 61. et apud Bractonum lib. 2. de Acquir. rer. domin. cap. 35. § 5.
Ligeancia, in Regiam Majest. lib. 2. cap. 12. § 15. ubi dominus dicitur amittere Ligeanciam servi sui nativi, si per septem annos pacifice super terram alicujus sederit. Item districtus illius sub quo quis manet, et cui Ligeanciam debet. Littletonus sect. 198 :
Un alien que est née hors la Ligeance notre Seignior le Roi, etc.
Vet. Consuet. Norman. MS. part. 2. sect. 1. cap. 2 :
Le Duc doit avoir la Liance de loyauté garder de tous ses hommes et de toute la contrée, par quoy ils sont tenus à donner luy conseil et ayde de leur propre cors contre tous hommes qui poent vivre et mourir, et garder len d'injure, de traison, etc.
Et paulo post :
Et pour cen nus ne doit recevoir homage de nullui, ne feelté, fors sauve la feelté del Prince, laquelle chose doit estre especialement exceptée au recevoir l'homage.
Ligiantia. Willelmus Neubrig. lib. 2. cap. 37 :
Regi Anglorum, tanquam principali domino, hominium cum Ligiantia, i. solenni cautione standi cum eo et pro eo contra omnes homines.
Ligencia. Tabular. S. Victoris Paris. ch. 20 :
Homagium cum Ligencia facere.
Ligence, in Consuetud. Andegav. art. 135. 136. Cenomanensi art. 146. Britanniæ art. 329. 330. 332.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Litgensa. Consuetud. MSS. S. Augustini Lemovic. fol. 23 :
De Abbas V. Ecclesiæ S. Aug. Lemov.... accepit in pace perpes hominium et Litgensa et juramentum fidelitatis a Falcone Milite.
Ligeitas. Charta Stephani de Monte S. Johannis apud Gollutum lib. 7. cap. 3 :
Rogavit me per homagium suum ligium, et per Ligeitatem, qua ei obligatus eram, submonuit, etc.
Charta ann. 1209. tom. 2. Macer. Insulæ Barbaræ pag. 426 :
Salva Ligeitate domini Ansæ acceptis ab eis viginti libris fortium.
Charta Jo. de Vergiaco ann. 1273 :
Par tele condition, que ge et mi hoir en serons si home lige devant tous homes, sauves les Ligeitez que je doi à l'Evesque de Langres, etc.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Ligianitas. Regestum Campaniæ fol. 54. apud D. Brussel de Usu feud. tom. 1. pag. 124 :
Similiter Gibuinus devenit homo ligius D. Comitissæ, et quicquid habebat apud Argier cepit ab ea Ligianitatem.
Ligiatio. Charta ann. 1237. apud Chiffletium in Beatrice :
Devenit homo ligius noster ante omnes, salva Ligiatione aliorum dominorum suorum.
Gesta Consulum Andegav. tom. 10. Spicil. Acher. pag. 477 :
Qui terram illam tali pacto suscepit homagio et Ligiatione Consuli facta.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Legiatio. Charta ann. 1232. ex Archivo Bonæ-vallis :
Ego eum ab omni fidelitate et Legiatione... quitavi penitus et absolvi.
Recta Legiatio, in chart. ann. 1236. Chartul. S. Petri Carnot. pag. 691.
Ligeia. Charta Matthæi de Marliaco ann. 1202 :
Pro quo mihi Matheo fidelitatem et Ligeiam fecit.
Ligiamentum. Cistrensis lib. 2. cap. 23 :
Quod ipse et successores sui et homines Scotiæ facerent homagium, Ligiamentum, et hominium Regibus Angliæ.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Legiamentum. Charta Alienordis Reginæ Angliæ ann. 1199. tom. 4. Hist. [] Harcur. pag. 1377 :
Homagia et Legiamenta prædicti feodi.
Ligecia. Regestum Philippi Aug. Herouvallianum fol. 165 :
Et 2. feoda quæ Garinus de S. Leodegario tenet de ipso, et duas Ligecias, et feodum de Mantvilla, etc.
Ligium, Idem quod Ligeitas. Charta Simonis D. Joinvillæ ann. 1218. in Tabulario Campaniæ :
Ego autem redii ad fidelitatem eorum, quod est Ligium contra omnem creaturam quæ possit vivere et mori.
Fief tenu à plein Lige, in Consuet. San-Paulana art. 10.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Ligie Tenere, Sub Ligeitate, seu sacramento fidelitatis tenere. Stabilimentum Philippi Regis Franc. ann. 1209. tom. 6. Spicil. Acher. pag. 465 :
Quidquid tenetur de domino Ligie, vel alio modo, si contigerit per successionem heredum, vel, etc.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Ligietarie Recipere, Simili notione. Charta ann. 1292. in Hist. Lossensi part. 2. pag. 20 :
Recepimus et relevavimus Ligietarie in feudum et in homagium domum nostram de Pietersheim, turrim, propugnacula, superius et inferius, integraliter prout se extendunt, nobili viro charo nostro Arnoldo Comite de Loz.
De vocis Ligius origine ac etymo plures habentur Scriptorum sententiæ. Guido Papæ decis. 309. Gloss. in Clement. Pastorales, de Sentent. et rejudic. Nicol. Uptonus de Militari offic. cap. 18. et alii, a ligare effictam volunt, quod hominio ac professione fidei strictius domini servitio alligetur vassallus. Ad quam sententiam referri possunt ista Guillelmi Apuliensis lib. 3. de Gest. Norman. :
Sed tandem fidei jurando jure Ligatus.
Et Willelmi Armorici lib. 2. Philippid. :
Esse tenebatur homo ligius atque fidelis,
Et tanquam domino jurando jure Ligari.
Lib. 3 :
Cum foret Anglorum feodali jure Ligatus.
Infra :
Ipsis nullius fundi ratione Ligatus.
Lib. 19 :
Hervæusque Comes nobis est jure Ligatus
Jurando.
Infra :
Solus noluerat vires promittere Regi,
Nec se cum reliquis jurando jure Ligare :
Quippe juratus erat per ligamenta Johanni.
Guillelmus Guiart in Philippo Augusto :
Qui en celui Reaume furent,
A Seigneur Lige le receurent ;
Par leur fois à lui se Lacierent,
Et le Roy Jehan en chacierent.
Alia est Joviani Pontani lib. 2. de Gestis Ferdinandi sententia :
Dicti, inquit, ligii, quod ligatis Reges pollicibus illos fidei imperiisque sic suis vinciant, atque obnoxios statuant.
Quo spectant ista Dudonis lib. 2. de Morib. et Actis Normann. :
Dedit omnem terram suæ ditionis filio suo Willelmo, Popæ filio ; atque inter manus Willelmi adolescentis manus suas mittentés Principes conligavit illi conjurationis sacramento.
Vox autem Conligare eadem fere notione occurrit in Synodo Tullensi apud Saponarias cap. 5 :
Et qui sibi pro hoc ipso inimici sunt quos ipse voluerit, si potuero, Conligare eidem procurabo.
Cujacius ad lib. 1. Feudor. Vignerius [] in Tract. de Minori Britan. pag. 159. et Bignonius ad Formulas Marculfi lib. 1. cap. ult. vocem lige, ejusdem esse origiginis volunt, qua leudis, leodis, id est, fidelis : quemadmodum ex Leodium, urbe nota in Eburonibus, Liege dicimus.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Sua est etiam D. Brussel in Tract. de Usu feud. tom. 1. pag. 116. sententia ; censet enim a liga, quod idem ac fœdus, confœderatio, sonat, accersendam vocem Ligius. Et certe fidei professio, quæ in homagiis præstabatur, reciproca erat : nam ut fidelitatem domino vassallus, ita et vassallo dominus protectionem tutelamque pollicebatur : in cujus rei exemplum Chartam Philippi Augusti ann. 1198. profert idem D. Brussel ibid. in qua legitur :
Theobaldum Comitem Trecensem recepimus in hominem nostrum ligium contra omnem creaturam quæ vivere possit aut mori.
Et infra :
Nos quoque propria manu eidem Comiti Theobaldo juravimus, quod nos ipsum contra omnem creaturam quæ possit vivere et mori, tanquam hominem nostrum ligium juvabimus.
Alia exempla vide in Hominium.
Sed probabilior longe videtur eorum sententia, qui a Litis accersunt, quos mox ostendemus ita appellatos Ascriptitios quosdam, qui dominis suis ratione servitii obnoxii erant : adeo ut qui ejusmodi servitiis ratione prædiorum, beneficiorum, ac feudorum nobiles tenerentur, litgium servitium debere dicerentur : quod omnino suadent Tabulæ veteres aliquot, in quibus Litge scribitur. Charta Rainaldi Vicecomitis de Gimel ann. 1163. apud Justellum in Hist. Turen. pag. 34 :
Pro isto vero feudo idem Rainaldus fuit homo Litges prædicti Vicecomitis Raimundi.
Alia vernacula ann. 1178. ibid. pag. 35 :
Devan sor Seinior, cui home Litge ero pel do que Coms d'Alverngne avia faith al Vesconte de Torena de tota la seniora que avia en lor in el Castel, etc.
Litgantia, in Charta Arcembaldi Vicecomitis Comborn. ann. 1229. in Regesto Carcassonensi pag. 53 :
Salvo in omnibus jure domini Lemovicensis Episcopi, cui hominium et Litganciam debemus.
Erant igitur Ligii vel Litgii, dominis suis omnino et in solidum obnoxii, adeo ut ab iis nude penderent. Unde hominium solidum ab iis exhiberi dicebatur, uti supra observatum in voce Hominium. Ita qui ligius est, totus est domini sui, familiaris, domesticus, atque, ut verbo dicam, vassallus. Neque aliter hanc vocem intellexere Græci ac Byzantini Scriptores, quibus λίζιος, idem est quod οἰϰεῖος, ut apud Moschopulum περί σχεδῶν pag. 166. οἰϰέτης, apud Ann. Comnenam lib. 13. Alex. pag. 406 :
Ὅστε λίζιον γένεσθαι τοῦ σϰήπτρου σου ἄνθρωπον, ϰαὶ ἵνα σαφέστερον εἲποιμι, ϰαὶ φανερώτερον, οἰϰέτην ϰαὶ ὑποχείριον.
Ἴδιος, apud Pachymerem lib. 5 :
Ἄλλως δὲ παρέσπα, ϰαὶ ἰδίους ἐποίει, λιζίους εἶπεν ἄν τις, ἐϰείνων ταῖς εὐμενείαις. λίζιον
etiam dixit Nicetas in Joanne cap. 7. et in Manuale lib. 7. cap. 1. Vide Glossarium mediæ Græcit. in Λίζιος.
Sed et hac ferme notione vocem hanc in aliis quam hominiorum occasionibus usurpatam legimus. Leges Edw. cap. 29 :
Judæi... sub tutela et defensione Regis Ligea debent esse,
id est, sola et omnimoda. Ita Ligia residentia, integra, solida, omnimoda, continua, uti appellatur in Charta P. Episcopi Meldensis ann. 1239. in Tabulario ejusdem Eccles. fol. 50. Honorius III. PP :
Juramentum præstitisti de facienda residentia, quæ Ligia nuncupatur, in Ecclesia S. Martini [] Turon. in qua Præposituram obtines.
Juramentum eorumdem Præpositorum, ex Tabul. Eccles. S. Martini :
Et Ligiam faciam secundum interpretationem Dom. Innocentii Papæ mansionem.
Charta ann. 1272. tom. 2. Chart. S. Vandreg. pag. 1798 :
Capellani ibidem instituendi personalem et Ligiam facient residentiam.
Lige estage, Garde Lige, in Consuet. Andegav. art. 134. 174. et Cenomanensi art. 144. 194. id est, perpetua residentia. Ligia potestas, et viduitas, qua uxor defuncto marito tota sui juris est. Monasticum Anglican. tom. 2. pag. 10 :
Ego Juliana quondam uxor Willelmi le Bret... in Ligia potestate et viduitate mea tetigi et inspexi, etc.
Ita pag. 53. 329. Alia pag. 247 :
Ego Beatrix quæ fui uxor Rualdi de Calva, post mortem ejus in Ligia potestate mea, etc.
Alia pag. 644 :
In pura viduitate nostra.
Pag. 811 :
In libera viduitate mea, et in Ligia potestate mea.
Adde tom. 1. pag. 763. et Bractonum. lib. 4. tract. 7. cap. 4. § 1. Ita Ligia voluntas, in veteri Charta apud Augustinum du Pas in Stemmatib. Britannic. part. 2. pag. 455 :
In propria et Ligia voluntate mea do et concedo, etc.
Ligia fidelitas, est omnimoda fides quam vassallus domino, nemine excepto, præstat. Foi Lige, in Consuetud. Lodunensi, Andegavensi, Cenomanensi, etc. Concil. Claromont. ann. 1095. cap. 17 :
Ne episcopus vel sacerdos regi vel alicui laico in manibus Ligiam fidelitatem faciat.
Willel. Tyrius lib. 13. cap. 21 :
Fidelitatem Ligiam in palatio suo illi exhibuerunt.
S. Bernardus Epist. 230 :
Omnes simul se humiliaverunt ad pedes domini Papæ, et facti homines ejus ligii juraverunt ei Ligiam fidelitatem.
Hac notione passim occurrit vox Lige apud Froissartem : Ville Lige, 2. vol. cap. 109.
Vous estes de Tournay, laquelle est toute Lige au Roi de France.
Cap. 127 :
Ceux de Bruges se rendoient purement et Ligement à toujours mais Liges au Roi de France.
Vol. 3. cap. 85 :
La ville de Berci sans moien est toute Lige à l'Evesque d'Utrect.
Ita cap. 77 :
Quitterent Ligement et franchement, etc.
Cap. 127. et 1. vol. cap. 112. Purement et Ligement. Quod purement et sans reservation dixit 3. vol. cap. 98. Eodem sensu in Chart. Bressiæ et Dumbarum :
Homo Ligius, quittus, etc.
et in alia Nicolai Episc. Noviom.
Quiete, Ligie et libere tum pro venditionibus dicti vendagii non solutis.
Adde Cod. MS. redituum Episcop. Autiss. an. circiter 1290 :
Magnum pondus Autissiodorense est Ligium Comitis ;
hoc est, ad Comitem pure omnino pertinet. Vide Ledighman.