OBEDIENTIA 1, Glossarium mediae et infimae latinitatis, Du Cange et al.

« 1 obedientia » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 6, col. 002c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/OBEDIENTIA1

1. OBEDIENTIA, Munus ac officium omne monasticum, quod per obedientiam injungitur, vel confertur, adeo ut ipsum munus Abbatis Obedientia sit, et ita appelletur a Gregorio VII. PP. lib. 1. Epist. 32. et ab Udalrico lib. 3. Consuetud. Cluniacens, cap. 1 :

De officiis, vel, ut regulariter loquar, obedientiariis, nondum quicquam dixi ; quarum omnium cum sit principalis Obedientia domini Abbatis, sit etiam principium relationis nostræ.

Cap. 6 :

Si dominus Abbas non adest, nec Prior, non solum omnes Obedientiarii, qui in claustro sunt, obediunt ejus imperio, sed etiam ipsi ad quodcunque opus fuerit, Decani.

Et cap. 10. de officio Præcentoris et Armarii :

Hæc est Obedientia, quam ex more nullus meretur, nisi nutritus.

Lanfrancus in Decretis Ord. S. Benedicti cap. 2 :

Omnes qui intra Monasterium Obedientias habent, et res Monasterii servant, suarum Obedientiarum claves ante pedes ejus ponant.

Chronicon Virdunense Hugonis Flaviniac. anno 582 :

Hic monasticum vitam ducens, cum in pistrino fratrum habuisset Obedientiam, etc. Obedientia hospitalis,

in Tradit. Fuld. lib. 3. Trad. 29. Obedientia Præposituræ, apud Leonem Ost. lib. 2. cap. 51. Obedientia Cellerarii, apud Gervasium Dorobernensem pag. 1504. et apud Vindricum in Vita S. Gerardi Episc. Tullensis n. 5. Vitæ Abbatum S. Albani :

Auxit siquidem supradictam Obedientiam, videlicet coquinam Monachorum proprii laboris acquisitione annuo reditu librarum 100. et 3. marcarum.

Alibi pag. 91 :

Exceptis suarum Obedientiarum summis Procuratoribus, videlicet summis Cellerario, Coquinario. Camerario, Infirmario, et Sacrista.

Literæ S. Abbatis Mosomensis ann. 1199. apud Marten. tom. 1. Anecd. col. 762 :

Ego siquidem ad petitionem ipsorum omnes Obedientias ad conventum pertinentes, videlicet Præposituram, Camerariam, Cellariam, Thesaurariam, Infirmariam, Præposituram de Roferolis ex integro, et absque ulla partium substractione, salvo tamen jure nostro et Regula B. Benedicti in renovando Obedientiarios et compoto recipiendo, voluntarie concessi de cetero per Monachos administrandas, qui sciant Fratribus necessaria providere.

Adde Gerardum Abb. in vita S. Adalhardi sæc. 4. Benedict. part. 1. pag. 347. Paschasium Radbertum in Epitaphio Walæ ibid. pag. 472. Gerardum Presbyt. in Vita S. Udalrici sæc. 5. Benedict. pag. 432. Hinc

P. Carpentier, 1766.

Obedientia, nude, pro Monastica professione, in Charta Joan. episc. Camerac. pro fundat. hospit. S. Joan. Bapt. Bruxel. ann. 1211. ex Cod. reg. 10197. 2. 2. fol. 15. r° :

Statuimus quod quicumque divina inspiratione tractus in eadem domo se Deo famulaturum obtulerit, non prorsus ad Obedientiam recipiatur, nisi quatuor mensibus tanquam novitius inter fratres et sorores conversando probetur...... Tunc demum si...... unicorditer placuerit, sæculo et propriis ac propriæ voluntati renunciet, votum continentiæ sub stola in manu sacerdotis deponat.

◊ Sed et quicquid Monachis ab Abbate injungitur, Obedientia dicitur. Hinc Obedientiam Abbatis sui exercere, in Concilio Vernensi ann. 755. can. 10. Capitul. Caroli C. tit. 6. cap. 15 :

Ut Monachi ad palatium non veniant, nisi causa Obedientiæ, exceptis Abbatibus. Obedientiam suam explere,

id est munus sibi impositum, apud Chrodegangum in Reg. Canonicorum Metensium cap. 9 :

Sub prætextu Obedientiæ villicationibus inservire

vetantur Monachi, in Concilio Meldensi ann. 845. can. 57. Vita S. Romani Presbyteri MS. :

Sanctus autem vir Dei Sacerdos Romanus, illuc cum de quadam Obedientia remearet, nutu Dei accessit. In Obedientiam exire, proficisci, transmitti,

in Capitulari Aquisgr. ann. 817. in Addit. 1. Capitul. cap. 33. in Vita S. Aicadri cap. 27. in Vita S. Bavonis cap. 8. apud Leonem Ost. lib. 2. cap. 53. etc. Ad Obedientiam foris pergere, in Capitulari 1. Caroli M. ann. 802. cap. 17. Victor III. PP. lib. 2. Dialog. :

Quidam frater cum causa Obedientiæ e Monasterio ad civitatem descendisset, etc.

Adde Hist. Monasterii Rotonensis lib. 21. cap. 1. 2. 8. Hugonem Monachum in Vita S. Hugonis Abbatis Cluniac. pag. 442. et Rainaldum Vezeliac. in ejusdem S. Hugonis Vita n. 19. etc.

P. Carpentier, 1766.

◊ Unde Obedientiam facere, pro Operi ab abbate imposito vacare, in Vita S. Almiri tom. 3. Sept. pag. 805. col. 2 :

Quadam autem die Obedientiam, cum fratribus juxta prædictam cellulam, sancto Almiro faciente, etc.

P. Carpentier, 1766.

Obedientiam Facere, alia notione, Reverentiam scilicet profiteri, in Stat. Præmonst. MSS. dist. 4. cap. 1 :

Quo (sermone) finito, abbates, qui Obedientiam non fecerint, eandem faciant domino Præmonstratensi ; quæ non debet recipi, nisi in capitulo generali.

P. Carpentier, 1766.

Obedientia Manualis, Pari intellectu. Charta Hugon. Claromont. episc. ann. 1244. in Chartul. Cluniac. :

Qui Aldemarus (electus abbas Figiacensis) eidem abbati Cluniacensi fecit Obedientiam manualem.

Alia ann. 1287. apud Ludewig. tom. 12. Reliq. Mss. pag. 351 :

Decanum a nobis electum, postquam sibi præsentatus fuerit, confirmabit, recipiens ab ipso Obedientiam manualem.

Vide Haltaus. Glossar. German. voce Handpflicht, col. 811. Obedientiam Manualem et cum stola ei debent facere universi, in Transact. inter abbat. Murbac. et Collegiat. S. Amarini ann. 1222. in Alsat. Diplom. num. 429. tom. 1. pag. 348.

Obedientiæ vero præsertim dictæ, Cellæ, Præposituræ, et grangiæ, a Monasteriis dependendes, quod Monachi ab Abbate illuc mitterentur vi ejusdem Obedientiæ, ut earum curam gererent, aut eas deservirent. Vita S. Ysarni Abb. sæc. 6. Benedict. part. 1. pag. 619 :

Ego, inquit, Obedientiam, cui Languinas nomen est, procurabam, etc.

Chron. Farfense apud Murator. tom. 2. part. 2. col. 408 :

Item in Quinto concessit casam, quæ est Alpharium ad S. Laurentium, in vineam omnem, qualiter ad ipsam Obedientiam pertinet.

Juramentum Oddonis Abb. Farf. ann. 1099. ibid. col. 530 :

De Obedientiis, quas ex aliquibus fratribus dedero, nullum pretium accipiam more simoniaco.

Gregorius VII. lib. 6. Epist. 36 :

Quicunque Obedientias vel Ecclesiæ dispensationes pretii pactione adepti sunt, etc.

Sugerius de Administratione sua cap. 23 :

In ea autem, quæ dicitur Bernevallis, possessione,.... in qua etiam primam alicujus Præposituræ ab antecessore meo suscepi Obedientiam, etc.

Concilium Eboracense ann. 1195. cap. 9 :

Prohibemus ne redditus, quos Obedientias vocant, ad firmam teneant, etc.

Matth. Paris. ann. 1213 :

In qualibet baliva, quas Obedientias appellamus, etc.

Idem ann. 1238. ex Statuto Honorii III. PP. :

Nec alicui commitatur aliqua obedientia perpetuo possidenda, tanquam in sua sibi vita locetur, sed cum oportuerit amoveri, sine contradictione qualibet removeatur.

Concilium Eboracense :

Ut ergo eis (Monachis) adimatur opportunitas evagandi, prohibemus ne redditus, quos Obedientias vocant, ad firmam teneant.

Ejusmodi Obedientiarum mentionem agunt Fulbertus Carnot. Epist. 1. et 21. Jo. Sarisberiensis Epist. 55. 85. S. Bernardus Epist. 326. Goffridus Vindocin. lib. 1. Epist. 9. lib. 2. Epist. 32. lib. 4. Epist. 7. lib. 5. Epist. 18. Leo Ost. lib. 1. cap. 34. lib. 2. cap. 51. Petrus Diac. lib. 14. cap. 98. 100. 101. Ivo Carnotensis Epist. 161. 187. Innocentius III. PP. lib. 1. Epist. pag. 120. Edit. Venet. Chronicon Laurishamense pag. 93. præterea variæ Chartæ apud Beslium in Comitibus Pictaviensibus pag. 468. 504. 505. in Episc. Pictav. pag. 79. Joannem Columbum in Episc. Vivariensib. n. 46. Ruffium in Comitibus Provinciæ pag. 59. Marcam lib. 5. Hist. Beneharn. cap. 12. n. 1. Henr. Meibomium ad Witikindum pag. 109. Sanjulianum in Matiscone pag. 239. Guichenonum in Episc. Bellicens. pag. 26. Du Pas in Stemmatibus Armoric. part. 2. pag. 510. in Chronico Besuensi pag. 621. etc.

P. Carpentier, 1766.

◊ Obedientiæ a præpositura distinguntur, in Stat. Vodalrici patriarch. ann. 1181. inter Monum. eccl. Aquilej. cap. 64. col. 622 :

Statuimus ut omnia bona, tam ea quæ de præpositura, videlicet ecclesiis et prædiis, quam quæ de Obedientiis proveniunt, in communes usus fratrum redigantur.

Ubi census, decimæ, obventiones seu adventitia emolumenta, ut in ecclesia Lugdunensi, haud ægre intelligi possunt. Vide in Obedientiarius 1.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Obedientiaria, Eadem notione. Charta ann. 1256. apud Rymer. tom. 1. pag. 596 :

Contra compositionem... initam inter ipsos Abbatem et dictos Priorem et Conventum, super quibusdam maneriis, Obedientiariis possessionibus, et aliis statum eorumdem Prioris et Conventus contingentibus.

◊ Ab istis cellis Obedientiariis originem duxere Prioratus rurales. Cum enim interdum plures ad eamdem Obedientiam procurandam mitti necesse esset ; Monachi Obedientiarii subinde Capellas et Ecclesiolas sibi construxere, quo in iis sacrum peragerent officium, et monastica munia obirent, quibus præerat qui ab Abbate Prior dicebatur. Liber Ordinis S. Victoris Parisiensis cap. 51 :

Fratres qui ad Obedientias commorantur, singulis locis tres, si fieri potest, aut duo ad minus esse debent. In Victu et vestitu et tonsura a communi constitutione non recedant : ad mensam silentium teneant : in Ecclesia non loquantur : Completorium et in æstate et in hyeme tempestive dicant....... per vicos non discurrant, etc. In quocunque loco, ubi duo vel plures simul habitant, unus eorum, cui Abbas hoc injunxerit, inter eos Prioris officium agat, et cæteri obediant ei.

Idem fere statuitur in Concilio Monspeliensi ann. 1214. cap. 30. ubi Prioratus et Obedientiæ confunduntur.

Et in Conventu Aquisgran. ann. 817. vetantur Abbates, ne minus de Monachis in cellis habitare permittant quam sex. Hinc igitur Prioratuum ruralium origo manavit, unde Chronicon Novaliciense lib. 6. Prioratum vocat : quem paulo ante Obedientiam appellavit, pag. 643. et Concilium Lateranense sub Innocentio III. :

Prioratus quoque seu Obedientiæ pretii traditione nulli tradantur. Altare in Obedientiam suscipere,

in Catalogo Episcop. Frisingensium tom. 1. Metropol. Salisburg. pag. 138.

◊ Cum porro labente sensim disciplina Ecclesiastica et Monachica, Monachi vel Canonici Regulares per Ejusmodi Obedientias inobedienter viverent, ut ait Stephanus Tornac. Epist. 114.

nec Abbati revocanti responderent, nec corrigenti vellent acquiescere, nec credere corripienti

, nec nisi eorum morte ad Monasteria eæ redirent, tandem habitæ sunt pro Beneficiis, quomodo etiam vocamus, id est, feudis Ecclesiasticis. Statuta Ecclesiæ Lugdun. ann. 1251 :

Honores Ecclesiæ, quæ Obedientiæ appellantur.

Ubi Honor idem valet quod Beneficium et feudum. Et Monachi vel Clerici, qui ejusmodi feuda Ecclesiastica possidebant, dicuntur ea tenere in Obedientiam, in Testamento Hugonis I. Episcopi Tolosani apud Catellum pag. 838. Tabularium Brivatense ch. 32 :

Post mortem vero Raginberti si Golfaldus Sacerdos vivit, ista superius scripta in manu teneat per Obedientiam.

Ch. 215 :

Et ipsum mansum teneat Vitalis Sacerdos in Obedientia.

Adde ch. 179. Vide Jacobum Petitum post Pœnitentiale Theodori pag. 610.

Obedientiarii, Qui vel aliqua in Monasterio officia exercebant, uti supra diximus, vel qui in Cellas et Prioratus, seu Obedientias mittebantur, easque procurabant : qui regebant Obedientiam, ut est in Chron. Besuensi pag. 621. Leges Henrici I. Regis Angl. cap. 23 :

De Monacho, quem Obedientiarium fecerit, respondeat Abbas ejus per omnia sicut rectum sit.

Chronicon Andrense :

Ita ejus exemplo singuli et omnes, sive Obedientiarii, sive claustrales, ad horas canonicas et ad missam majorem accedere certatim contendebant.

Ejusmodi Obedientiariorum meminit Matth. Paris. pag. 432. 441. et alii passim.

Obedientialis, Eadem notione. Petrus Diac. lib. 4. Chron. Casin. cap. 102 :

Facto ab Obedientialibus sacramento.

Idem in Disciplina Casin. apud Marquardum in vet. Discipl. Monast. pag. 3 :

Diebus autem præcipuis, id est, S. Benedicti, S. Mauri, S. Scholasticæ, Dedicatio Ecclesiæ, Idus Septembris, Caput Quadragesimæ... omnes ad Casinense monasterium Obedientiales redeant, ut insimul prædictos dies celebrent.

Adde tom. 5. Annal. Benedict. pag. 386. Tabularium S. Amantii Inculism. :

Qui tunc temporis Obedientialis erat Turnæ.

Occurrit ibi non semel, in Provinciali Cantuariensis Ecclesiæ lib. 3. tit. 19. 29. et in Tabulario Conchensi ch. 73.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

◊ Suos etiam habuit Obedientiarios Cathedralis Ecclesia Massiliensis, hoc uno, ut videtur ab Obedientiariis Monachis, qui cellas et prioratus procurabant, distinctos, quo hi Clerici essent, non Monachi ; eo namque modo ad ecclesias huic Cathedrali subditas procurandas missi videntur, quo Monachi ad cellas vel prioratus, ut colligimus ex Charta Archivi Episcopatus ejusdem urbis data ann. 1158. ubi legitur :

Mandaverunt quod Præpositus Priores, vel Obedientiarios, vel illum qui ad custodiam castri de Alaudio deputatus fuerit, nullo modo præsumat mutare vel de novo instituere.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

◊ Ad hujuscemodi, ni fallor, Obedientiarios, seu cellarum Monasticarum procuratores allusit Sefridus in Vita S. Ottonis Episcopi Bamberg. et Pomeranorum Apostoli, tom. 1. Julii pag. 403. ubi S. Præsulem Domini Apostolici Obedientiarium appellat, qui haud parum profecerat

apud gentem illam, vellendo et plantando, ædificando et destruendo

; hæc enim fere sunt procuratorum munia, quæ etiam viris sanctis, ac præsertim Apostolis, vitiorum extirpatoribus et satoribus virtutum, spiritali modo passim tribuuntur.

Obedientiarius, præterea idem qui Advocatus, seu Defensor Monasterii. Berthold. Constant. ann. 1092 :

His temporibus Rex Hispaniæ Aldefonsus in fide Catholicus, et in conservatione Cluniacensis Abbatis Obedientiarius, etc.

Idem ann. 1093 :

In hac Synodo venerabilis Abbas Sigefridus de cella S. Salvatoris super Dudonem Obedientiarium suum se proclamavit, qui se et bona sua ad aliud Monasterium libere contradidit ; sed non multo post sacrilege se et sua inde penitus abalienare tentavit. Unde sancta Synodus juxta Canonum statuta judicavit, ut vir ille absque omni contradictione, ad obedientiam Abbatis sui rediret, eique cum bonis suis jure perpetuo humiliter subjaceret, etc.

P. Carpentier, 1766.

Ad Obedientiam Tenere, Idem quod jure precario seu usufructuario possidere. Charta ann. 936. inter Probat. tom. 1. Hist. Nem. pag. 20. col. 2 :

Ugo levita, nepos noster, teneat eum (mansum) ad Obedientiam, etc.

Vide Obedientiarius 2.

P. Carpentier, 1766.

Obedientia Custodialis, Prædium quod Custodis officio assignatum erat. Vide supra Custodialis.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Obedientia Ultima, Mors. Udalricus in Epistola, quam præfixit Consuetudinibus Cluniac. in tres partes seu libros a se divisis :

Tertia de obedientiis, quibus et ultima Obedientia est subjuncta, qua quisque Fratrum ab hoc sæculo migraturus vocatur ad Christum.