« »
 
[]« Osa » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 6, col. 070c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/OSA
OSA, Hossa, Hosa, Ossa, Houcia, etc. Tibiale, crurale, caliga, Germanis Hose, Cambrobritannis Hosen, Gallis Heuse, houseaux, Italis Uosa, Saxonibus Hosa, Anglis Hose.
Osa, cum unico s, Ugutio, et ex eo Joannnes de Janua : Osa quoddam genus calceamenti, et dicitur ab os, ossis, quod primo de coriis boum Osæ factæ sunt, et quamvis nunc ex alio genere fiant, pristinum tamen nomen retinent : unde Osatus, Osas habens : Osare, calciare. Glossar. Lat. Gall. : Osatus, heusez, chaussez de houses. Osare, chausser heuses. Ossula, la petite heuse. Ita etiam Catholicum Armoricum voce Heus. Ex his emendandus forte, a quo accepere, Isidorus lib. 19. cap. 34. de Calceamentis :
Ossas, puto ab Oso primum factas, et quamvis ex alio genere, tamen nomen pristinum retinent.
Ubi legendum ab Osse censerem, si Osas ex ossibus factas liceret conjicere. Paulus Warnefrid. lib. 4. cap. 23 :
Postea cœperunt Osis uti, super quas equitantes tybrugos byrreos mittebant.
Vide Murator. Antiq. Ital. med. ævi tom. 2. col. 433. Chronicon Besuense pag. 558 :
Omnia reddidit per caligulam suam, quæ vulgo Ose dicitur, quam implevit de ipsa terra, etc.
Udalricus lib. 3. Consuetud. Cluniac. cap. 22 :
Cavet autem omnimodo ne quis aliquando intret, vel calcaria portans, vel Osis de corio factis indutus.
MS. :
Au matinet quant soleux deust raier,
Li Rois se leve por soi appareiller,
D'une grant Hose se fist le jor chaucer.
[]
Ossa, cum duplici ss, apud Isidorum loco citato. Adalbero Laudunensis in Carm. ad Robertum Regem :
Ossa superficiem stringit diffusa deorsum.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Hosa. Charta ann. 1164. e Chartul. S. Vandreg. tom. 2. pag. 1841 :
Hujus autem terræ donatione factus est Hugo Pantouf Frater Abbatiæ S. Wandregisilli, et de caritate ejusdem Ecclesiæ habuit VII. lib. Andegav. et præfatus Ernaldus quasdam Hosas.
Hossa. Monachus Sangallensis lib. 2. de Carolo M. :
Cumque ad obsequium domini cuncti Hossas suas vellent extrahere, etc.
Supra Galliculam, mox ocream dixit.
Heuse. Matth. Paris ann. 1247 :
Calceamentis militaribus, quæ vulgariter Heuses dicuntur, seculariter, imo potius prodigaliter calceati et calcarati.
Wilharduinus n. 116 :
Et Marcuflex chaussa les Hueses vermeilles, par l'aie et le conseils des autres Grecs.
Fecialis qui vixit sub Henrico VI. Rege Angl. in tract. MS. de Officio Heraldorum :
Heuses sont faites pour soy garder de la boe et de froidure, quand l'en chemine par pays, et pour soy garder de l'eauë.
Philippus Mouskes MS. in Henrico I. Rege Franc. :
Et de ses Hueses emboées,
Qui grandes estoient et lées.
MS. :
Cil chamberlanc vont à li por servir,
Vest le bliau et peliçon hermin,
Hueses tirées, esperons à or fin.
Gloss. Lat. Gall. : Ocrea, Heuse, ou Estivaux, ou Esquembaux, pour chaucier les gembes. Ocreare, Heuser.
Houcia. In Statutis Synodalibus Guillelmi Majoris Episcopi Andegavensis ann. 1298 :
Houcias et clochas deferre præsumerent.
Joinvilla in Histor. S. Ludovici :
Et le cuir nous devenoit tanné de noir et de terre, à ressemblance d'une vieille Houze qui a esté long temps mucée derriere les coffres.
Hosella, ex Gall. Houseaux. Concil. Parisiense ann. 1212. part. 2. cap. 9 :
Ne calceamentis secularibus, puta Hosellis, vel calceis nimis strictis et peracutis....... utantur.
MS. :
Et vest les dras qui furent au paumier,
Et les Houziaus qui ni volt atargier.
Robertus Bourron in fabulosa Hist. Merlini MS. :
Et vint en la ville comme un boskillons, une cuignie à son col, uns grans Housiaus couchiés.
MS. :
Heusiax fronchis et larges botes,
Qui ressemblent borse à cailler.
Et alibi :
N'est pas de Heusiax estrenée
Car elle n'est pas de Paris née.
Quasi Hossellæ fuissent Parisiensium propriæ.
P. Carpentier, 1766.
Oseaulx, in Lit. remiss. ann. 1474. ex Reg. 195. Chartoph. reg. ch. 1199 :
Le ribault m'a robé ung cheval, mon espée, ungs Oseaulx, etc.
Hinc Oser, Caligas induere, in aliis Lit. ejusd. ann. ibid. ch. 1312 :
Le suppliant fist seller son cheval et se Osa, en disant à sa chambriere par fiction : Je m'en vois à Amiens.
Vide infra Osilla.
Uosa, Itali dicunt voce trisyllaba. Matthæus Villaneus lib. 8. cap. 74 :
Dove gli Unghieri, in Uosa e gravi di lor armi giobboni, non potean salire.
Hosobindæ, Fasciæ crurales, hosebendas[] Saxonibus ; Hose-banden, Theutonibus ; Hose-gartiers, Anglis ; Bendes de Houseaux, Jarretieres : ex Hose, et Binden, ligare, nectere, vincire. Epistola Synodalis Concilii Duziacensis I. :
Inde umgas ad spatas et balteos, et calcaria, atque ligaturas hosarum, quas Hosobindas dicunt, fieri jussit.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Hosarius, Præfectus hosis regiis, qui eas comparabat apparabatque, vulgo Hosier. Liber niger Scaccarii pag. 350 :
Hosarii in domo comedent, et hominibus suis unusquisque tres denarios.