«
1 parcus » (par C.
du Cange, 1678), dans
du Cange,
et al.,
Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 6, col. 168b.
http://ducange.enc.sorbonne.fr/PARCUS1
1. PARCUS, non tam Stabulum, vel Ovile, quam liberior et spatiosior locus in quo grex totus
includitur. Nos
Parc etiamnum appellamus Septum ex cratibus, in quo de nocte oves
quæ ad pascua educuntur, includi solent, quo ab luporum incursibus tutæ sint. Glossar. Provinc. Lat. ex Cod. reg.
7657 :
Parc, Prov. caula, ovile.
Vide Graff. Thesaur. Ling. Franc.
tom. 3. col. 348. Lex Angliorum et Verinorum tit. 7. § 1 :
Qui
gregem equarum in Parco furatus fuerit, etc.
Lex Ripuar. tit. 82. § 2 :
Si quis peculium alienum in messe adprehensum ad Parcum minare non permiserit,
etc.
Editio Heroldi habet
parricum, Codex Regius
parricium, alius
parium, etc. Vita Alcuini n. 10 :
Curte sive equarum sub uno Parco omnis
mundus collectus ostenditur.
Charta ann. 1092. tom. 4. Hist. Harcur. pag. 1328 :
Addita ex meo dono decima fœni de Parco meo quod est prope Rothomagum supra
ripam Sequanæ.
Alia ann. 1236. in Tabular. B. M. de Bono-nuntio Rotomag. :
Concesserunt.... octo acras prati quas ipsi in prædicto Parco nostro juxta
Rothomagum possidebant et quidquid juris in toto Parco prædicto
habebant.
Pecora porro dicuntur
ad Parcum duci in
laudatis legibus, quæ ob forisfactum et damnum pignorantur, et in ejus, cui damnum factum
est,
parcum, seu
imparcum, uti etiam appellabant, conservanda ducuntur,
donec illud resarciatur. Atque ita
Parcum Publicum appellant JC. Angli, quem sic definit Cowellus :
Parcus publicus, est area
in quolibet feudo seu manerio circumseptus, in quo animalia damnum frugibus aut
fructibus terræ quibuscumque facientia includuntur, donec de damno per dominum
satisfiat, aut saltem cautio apud Vicecomitem per dominum interponatur de
stando juri.
Tabularium Fiscamnense f. 36 :
Nammia quæ capta fuerint in
terra Abbatis, nonnisi in terra Abbatis ponentur in Parcum.
Lex Burgundion. tit.
49. § 3. de Animalibus damna facientibus :
Sane si eos in re sua damnum sibi
facientes invenerit, clauseritque, etc.
Acta Murensis Monasterii pag. 60 :
Nemo audebat taurum vel verrem sive arietem præter eam habere, et quocunque
introibant, vel exiebant in hortum vel in segetem, nullus ausus est lædere, vel
includere.
Imparcare,
Parco includere animalia quæ in damno sunt, quod etiam de reis hominibus
usurpatum. Bracton. lib. 3. de Corona cap. 9. § 4 :
Ex eo crimine...... propter
quod inducti sunt in carcerem, et Imparcati.
Cap. 37. § 9 :
Juste cepit
averia sua, quia illa invenit in damno suo, et secundum legem et consuetudinem regni
Imparcavit illa, donec damnum suum ei esset emendatum.
Monasticum Anglic. tom.
2. pag. 828 :
Et prohibemus ne...... eorum oves aut animalia capiantur in namium,
neque in communia pastura Imparcentur, etc.
Et pag. 832 :
Per eamdem
cartam suam fecit eisdem fratribus de habendo separatim super terram, et solum ipsorum
fratrum in Beneford, suum proprium imparcum et messarium ad capiendum, chareandum et
Imparcandum...... animalia in damnis dictorum inventa, et rationabiles damnorum
estimationes inde exigendos et inconcusse percipiendos.
Synodus Exoniensis ann.
1287. cap. 52 :
Quidam vero sinunt rectores decimas libere colligere et asportare,
sed equos et boves suos et subjugatos (an subjugales ?)
capiunt, et
Imparcant, et decimas ipsas depascunt propriis animalibus et alienis. Averia
imparcata,
in Fleta lib. 1. cap. 20. § 87.
Bestes emparchées, in Consuetud.
Britanniæ art. 418. Adde eumdem librum Fletæ lib. 2. cap. 47. § 45. cap. 48. § 2.
P. Carpentier, 1766.
◊ Lit. remiss. ann. 1384. in
Reg. 125. Chartoph. reg. ch. 14 :
Se mes bestes ont esté en voz prez et vous ont
fait aucun dommaige, prenez icelles bestes et les mettez en Parc ou en tect, ainsi comme
accoustumé est tel cas.
Rursum occurrit in aliis ejusd. an. ibid. ch. 90. Hinc
P. Carpentier, 1766.
Parci Custodia inter subditorum servitia recensetur, in Charta ann. 1292. ex Reg. 70. Chartoph.
reg. ch. 252. quod non de animalibus, quæ in damno inventa sunt, tantum intelligitur, sed
etiam de reis hominibus carcere inclusis, ut docemur ex Charta ann. 1306. in Reg. 38. ch.
215 :
Item la droiture et le service que doivent et font la gent, que on appelle
Parquiers ; c'est asavoir de garder les bestes quant elles sont prises ou dommage,... et
de garder les prisonniers et de mener en la prison le roy avec les autres, selonc ce
qu'il est accoustumé.
Imparcamentum. Monasticum Anglic. tom. 1. pag. 819 :
Ita quod nullus ponat tempore
prædicto aliqua averia in prædicta landa ad destructionem herbagii ejusdem landæ, salvis
sibi Imparcamento, et emenda Imparcamenti de alienis averiis, quæ landam prædictam
intraverunt.
Ita
Imparcatio, tom. 2. pag. 176. Charta ann. 1405. apud
Madox Formul. Anglic. pag. 66 :
Et
si contingat quod aliqua averia..... in prædictis duobus clausis pro defectu clausuræ
aliquo tempore intraverint, et absque wardo facto, sine gravamine et Imparcatione
recaciantur.
Parcus, Locus ad ferarum custodiam,
palis, cratibus, muris aut fossis circumseptus : cujus primum inventum
Henrico I. in Anglia adscribit Joannes Rossus : sed contrarium ex Domesdei evincit
Spelmannus in
Derefald, et sub Anglo-Saxonibus exstitisse
parcos asserit.
Sane Persicos Reges ejusmodi silvas muris clausas habuisse testatur in primis Zozimus lib.
3. pag. 724. ubi de Rege Persarum :
Γίνεται δὲ ϰαὶ εἰς περίϐολον, ὅν
Βασιλέως θήραν ἐϰάλουν, ἦν δέ τι τειχίον χωρίον ἀπειληφὸς ἐνδὸν πολὺ, δένδρεσι
πεφυτευμένον παντοδαποῖς. ἐν τούτῳ θηρίων παντοίων ἐναποϰλειόμενα γένη τροφῆς τε οὐϰ
ἠποροῦντο, διὰ τὸ ϰαὶ ταύτην ἐπεισάγεσθαι, ϰαὶ παρεῖχον τῷ βασιλεῖ τῷ θηρᾷν, ἡνίϰα ἄν
βουληθείη, ῥᾳστώνην.
S. Hieronym. in cap. 13. Esaiæ :
Didicimus a quodam
fratre Elamita,.... venationes Regis esse in Babylone, et omnis generis bestias murorum
ejus tantum ambitu coerceri.
Vide
Peribolus. Petrus Cellensis de
Disciplina Claustrali cap. 1 :
Regulares incluserunt in claustro, tanquam cervos et
capreas in clauso, ut ita dicam, Parco.
Chronicon Andrense :
Dum.... pro
sylvestribus custodiendis Parcum facere vellet.
Romualdus Salernitanus in
Chronico MS. ann. 1149. nunc edito apud Murator. tom.
7. col. 194. ubi habetur
Parchum :
Quosdam autem montes et nemora, quæ sunt circa Panormum, muro fecit lapideo
concludi, et Parcum deliciosum satis et amœnum diversis arboribus insitum et plantatum
construi jussit, et in eo damas, capreolos, porcos silvestres jussit includi.
Silvester Giraldus lib. 1. Itiner Cambr. cap. 5 :
Silvis et Parcis urbs
illustrata.
Matth. Westmonast. ann. 1246 :
Eodem anno conditæ sunt leges
cum rigoris incremento super his qui furtive damna faciunt in alienis Parcis et
vivariis.
Thomas Walsinghamus ann. 1343 :
Henricus quondam Lincolniensis
Episcopus... apud prædium suum de Tynghurst, Parcum fecerat, et suorum terras contiguas
ipsis junctis eidem parco adjecerat, et sepibus ac fossatis incluserat, etc.
Chartular. S. Vincentii Cenoman. fol. 32 :
Eis
similiter dedit, et in perpetuum in defenso suo concessit..... et Parco ad usum furni
sui et calefactionis suæ, nemus mortuum.
Comment. Franc. Carpesanni apud
Marten. tom. 5. Ampliss. Collect. col. 1417 :
Cingebantur regia castra, ut
prætulimus, munimentis validissimis, et alicubi perennibus rivis, sed qua eadem castra
in Septentrionem respiciebant, etiam muro perpetuo, qui septa ferarum, theriotrophion
Græci, populares dicunt Parcum.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Parcare,
Parco seu septo ex cratibus oves per noctem includere, quo terra earum
fimo impinguatur, nostris,
Parquer, in Consuetud. municipal. Arvern.
Parger.
Charta Radulfi Abb. de Viconia ann. 1206. in Chartular. S. Quintini in insula :
Si
Parcaverit, duplo de nostris quam de suis Parcabit.
Parcarius, Qui parcorum curam gerit, parci custos,
Sergenteriæ species. Testam. Guillelmi de Gisortio ex Tabular. S. Martini
Pontisar. :
Item (lego)
Theobaldo qui custodit Parcum, centum sol.
Paris.
Parker Littletoni sect. 378. officium vero,
Parkarship. Leges Rotharis apud Murator. tom. 1. part. 2. pag. 45 :
Si duo Parcarii inter se batiderint, aut scandalum commiserint,
etc.
cap. 358. ubi leg.
porcarii. Statutum Edw. I. ann. 21 :
Si quis
Forestarius, Parcarius, aut Warennarius in bailliva sua malefactores aliquos invenerit
vagantes ad damnum ibidem faciendum, etc.
Monasticum Anglicanum tom. 1. pag.
960 :
Excepto servitio Ricardi Parcarii et hæredum suorum, de una
virgata terræ, quam tenet in Henton ; quod servitium pertinebit in perpetuum ad
prædictos Monachos et Fratres, sive prædictus Ricardus defendat prædictam virgulam terræ
per custodiam parci, vel per servitium Militare, etc.
Vide tom. 2. pag. 23. et
infra in
Putura.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
◊ Devoir le
Parc inter vassallorum servitia recensetur in Excerpto recognitionis D.
de la
Trimouille factæ Comiti Andegav. :
S'ensuivent ceux qui doivent le Parc, pour
garder les bêtes, quand elles sont prises par mes sergens et forestiers, en domageant
mes bois et mes forests, lesquels me sont sujets à plesser mesdites garennes : Primo P.
pour sa maison me doit la garde desdites bestes, etc.
Parcorum Clausura, inter onera quibus tenebantur Angli erga Regem, in Charta Guillelmi Nothi pro
Monasterio de Bello in Monastico Anglic. tom. 1. pag. 317. Idem quod
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Parcorum Operationes dicitur in Charta Henrici II. Reg. Angl. ann. 1156. apud Kennet. Antiquit.
Ambrosden. pag. 114 :
Quieti sint... de operationibus castellorum et murorum et
fossatorum et Parcorum et Pontium, etc.
Th.
Blount in Nomolex. Anglic. :
Gulielmus Conquestor liberam fecit ecclesiam de Bello de opere Parcorum.
Parcagium, Tributum quod pro reparatione
parcorum
domini, vel pro jure
parcum construendi, a vassallis exigitur, nostris
Parcage. Charta Henrici I. Regis Angl. tom. 3. Monastici
Anglic. pag. 267 :
Et hanc terram concessi... solutam et quietam de langabulo, et
Parcagio, et omnibus aliis rebus, etc.
Idem videtur quod
Parcatio, quæ inter jura dominica recensetur in Monastico Anglic. tom. 3. pag. 111 :
Et quietudinem Parcationis meæ, quam habebam apud Wikingiam eis clamo quietam et
perpetuam.
Parcata. Monasticum Anglic. tom. 2. pag. 279 :
De octo Parcatis prati juxta
Longare.
Modus f. prati cratibus et palis interclusus, ni legendum sit
percatis.
P. Carpentier, 1766.
◊ Nihil emendandum opinor :
nam
Parquet, eadem notione, occurrit in Charta ann. 1385. ex Reg. 128. Chartoph.
reg. ch. 51 :
Un tenement, contenant dix acres de terre et demie et dix
Parquez.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Parcierenghus.
Parcierenghæ salices, Quæ
parcis contexendis sunt aptæ, ut videtur.
Statuta Perus. fol. 53 :
Bannum idem intelligatur de salicibus Parcierenghis. De
salicibus vero ligatoriis, si quis inciderit vel exportaverit, etc.