Provisor Episcopi, Qui ejus vices gerit, nostris Grand-Vicaire, ut discimus ex Itiner. Adriani VI. PP. apud Baluz. tom. 3. Miscell. pag. 354. ubi Ortizius hujus Itiner. auctor de seipso sic scribit :

Cum essem Lucronii in palatio Episcopi Calagurritani domini mei Joannis Castellanos a Villalva cujus vices, quamvis immeritus tunc agebam, quidam ejusdem urbis stabularius ad me veniens ait : Noveris, Provisor, etc.

Ibid. pag. 469 :

In prædictam urbem antiquam Calagurram vigesima nona Aprilis die accesseram ; cujus diœcesim, ut in exordio opusculi tetigi, jussione Episcopi domini mei Joannis a Villalva sub officio Provisoris regendam quondam suscepi.

Sæpius memorantur Provisores Episcoporum in Conciliis Hispan. ut videre est tom. 3. eorumd. pag. 622. tom. 4. pag. 5. et 446.

Provisores Ecclesiarum nuncupati Laici, qui earum bona et possessiones administrabant. Litteræ Bonifacii VIII. PP. ann. 1294. apud Miræum tom. 2. pag. 878. col. 1 :

Nonobstante quod per quosdam laïcos, Provisores vulgariter nominatos, redditus et proventus ipsius ecclesiæ pro parte consueverunt recipi, et per eosdem laïcos presbyteris in eadem ecclesia servientibus et aliis quibuscumque ipsi ecclesiæ suas operas vel alias obsequia impendentibus ministrari.

Neque aliter intelligendus videtur Hincmarus in Epist. apud Flodoard. lib. 3. cap. 26 :

Ivoni Comiti, pro rebus hujus Ecclesiæ in regno Aquitanico conjacentibus, ut auxilium ferret earum Provisori, cui committebantur.

Provisores dicti etiam ex Spelmanno, qui vel Episcopatum, vel Ecclesiasticam aliam dignitatem in Romana curia sibi ambiebant de futuro, quod ex gratia expectativa nuncuparunt : quia usque dum vacaret, expectandum esset. Hos adversum magnus fit antiquorum statutorum apparatus : ab anno 25. Edwardi III. quo conditum illud fuit quod de Provisoribus appellatur. Vide Provisio 2.

Provisores Exteriorum, apud Præmonstratenses in eorum Statutis dist. 2. cap. 10. dicuntur ii,

ad quos pertinet exteriora providere, circuire curias et carrucas, et domos in eis construere, numerum animalium scire, etc.

Provisor Hospitii, Officium aulæ Dalphinalis, cui competebat hospitium Dalphini de rebus necessariis providere. Hæc fusius descripta legesis in Ordinat. Humberti II. ann. 1340. tom. 2. Hist. Dalph. pag. 395.

Provisor Legum, Jurisconsultus. Charta ann. 1308. in Reg. 41. Chartoph. reg. ch. 101 :

Magister Gerardus de Landrito legum Provisor, etc.

Idem Gerardus supra in ch. 99. Seigneur de lois nuncupatur. Vide in Dominus 9.

Provisor Monasterii, Cui thesaurus Monasterii commissus erat. Ingulfus pag. 887 : Abbas Tarketulus...

Dominum Egelricum tunc Provisorem suum, statum domus tam in thesauris, quam in jocalibus aliis jussit ostendere, etc.

Infra :

Vasa vero aurea et argentea multa, quæ omnia integra in necessitatem Monasterii sub Provisoris et Procuratoris custodia deputaverat conservanda. Erant enim ambo Egelrici cognati sui secundum carnem, et fratres secundum Deum religiosissimi, alter Monasterii Provisor, alter Procurator : Provisor in temporalibus tractandis prudentissimus : Procurator, vir Scholasticus, et omnium litterarum scientia profundissima imbutus.

Ita Provisores in Monasterio eos, qui rerum sæcularium curam habebant, seu qui necessaria emebant, inferebant, exportabant, et lites et cætera negotia procurabant, vocant Regula S. Aureliani cap. 19. 48. et Regula S. Cæsarii ad Virgines cap. 39. Chart. Sigehardi Laurens. Abbat. ann. 1195. apud Schannat. in Histor. Wormat. tom. 1. pag. 176 :

In cella nostra Nuwenburg liceat eis conventum sanctimonialium coadunare, sub abbatissa secundum regulam S. Benedicti viventium... Provisor idoneus per abbatissam et sorores, pro beneplacito eorum, de quo ordine voluerint, assumatur, qui respectum ad abbatissam habebit.

Chronicon S. Michaelis Virdun. :

Is quoque Ermengodus ordinavit... quid Abbas, quid Provisor Panis, et salis, sagiminis, quid Provisor piscium, quid Provisor vini, quid Provisor luminarium, quid Provisor pauperum, quid Provisor hospitum habere deberent, et inde Abbati responderent.

Vide Regulam Tarnatensem cap. 11.

Provisor Refectorii, apud Guidonem in Discipl. Farf. lib. 1. cap. 5 :

Statim ut sonuerit squilla iterum, eat Provisor refectorii, faciat, ut mos est.

Provisor Studiorum. Antiquæ Definitiones Ordinis Cisterciensis distinct. 9. cap. 41 :

Monachus vero qui prædictorum studiorum cuilibet pro tempore præpositus fuerit, non Prior, sed Provisor vocetur, et ubique extra studium stet in dextro choro immediate post Abbatem, etc.

ubi plura de ejus officio. Vide Willigisi Archiep. Mogunt. chart. ann. 976. apud Guden. Codic. Diplom. tom. 1. pag. 356.

Provisores Victualium, Quos nostri Pourvoyeurs dicunt, apud Thomam Walsinghamum pag. 279. et in Itinere Camerarii Scotici cap. 17. Vide Glossar. med. Græcit. vocibus Πρόϐοδος, col. 1234. et Προνοηταί, col. 1246. Ruodlieb. fr. 2. vers. 70 :

Ex jussu regis Provisorem dedit illis,

Qui procuraret, quod opus sit eis, ut haberent.

Adde vers. 166. Vide Provisio 1.

Provisores Villarum, qui et Decani appellantur, villas seu obedientias a Monasterio dependentes curabant. Vide Decanus 6.

Provisores, Officium municipale apud Pisanos. Breviar. Hist. Pisanæ ad ann. 1158. apud Murator. tom. 6. col. 172 :

Omnes (turres) ceciderunt, ubi mortui sunt Simon de Parlascio, Henricus Uguccionis villani, Vecchius Bonacii, qui tunc erant Provisores, et alii.

Provisor, Tutor, curator. Chart. ann. 1269. apud Haltaus. in Glossar. German. voce Pfleger, col. 1482 :

De consilio Sifrid avunculi sui, qui Provisor eorum fuit.

Provisor, Qui officium proxenetæ præstat in qualibet re emenda. Comput. eccl. Paris. ann. circ. 1381. ex Bibl. S. Germ. Prat. :

Item Johanni Herpini.... Provisorem (l. Provisori) Gall. Courretier, pro servitio per ipsum impenso in emptione dictæ terræ de Sancto Fargello,..... quatuor francos auri.