RUBRICA, Glossarium mediae et infimae latinitatis, Du Cange et al.

« Rubrica » (par les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 7, col. 229c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/RUBRICA

RUBRICA, Terra rubra, sinopica Vitruvio, Μίλτος, in Glossis Lat. Græc. Rubriche, in Glossis Lat. Gall. Sangerm. MSS. et alibi apud veteres Gallos. Vox nota Plinio et aliis hac significatione, hincque ad varias res translata, quas totidem articulis indico. Ac primo quidem

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Rubricæ, Tituli, seu inscriptiones, librorum et indices, legumque capita passim dicuntur Jurisconsultis, quod rubrica, seu terra sinopica, vel minio, solerent exarari, διά μίλτου ἐπιγραφή, in Glossis Lat. Græc. Hac notione Sidonius lib. 8. Epist. 6. etiam dixit :

Per ipsum fere tempus, ut decemviraliter loquar, lex de præscriptione tricennii erat perquirata, cujus peremptoriis abolita Rubricis lis omnis in sextum tracta quinquennium terminabatur.

Ubi Savaro :

Rubricis, id est, titulis, qui Rubrica miniabantur.

Clarius iterum idem Sidonius lib. 7. Epist. 12 :

Si amicitiæ nostræ potius affinitatisque, quam personæ tuæ tempus, ordinem, statum cogitaremus, jure vobis in hoc opere primæ titulorum Rubricæ, prima sermonum officia dedicarentur.

Statuta Ecclesiæ Nemausensis apud Martenium tom. 4. Anecdot. col. 1023 :

Ultimo quædam ponuntur capitula et præcepta non habentia speciales titulos, seu Rubricas.

Eadem repetuntur ibid. col. 1065. Chartularium Æduense in annotatione eidem præfixa :

Ut liberius jura et præeminentiæ Ecclesiæ Æduensis unicuique lucide appareant, poterit inspector prius videre Rubricas hujus libri superius scriptas, ut citius invenire possit quærenda.

Tum subditur :

Sequuntur Rubricæ præsentis libri seu repertorium Literarum (id est, Chartarum) contentarum in eodem.

Professio fidei Henrici VII. Imp. apud Bzovium ad ann. 1312 :

Hanc itaque nostræ Serenitatis Constitutionem in corpore juris sub debita Rubrica volumus inseri, et mandamus.

Adde Ludewigi Reliquias MSS. tom. 4. pag. 110. et consule Juris Lexica. Hinc Rubricati libri, Quorum capita et tituli rubrica, seu minio, notati sunt, apud Petronium Fragm. pag. 18.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Rubrica quoque aliquando dicta est Lex ipsa integra per Synecdochen, scilicet pars pro toto, quod initium Legis rubrica vulgo notaretur. Quintilianus lib. 12. cap. 3 :

Quorum alii se ad album ac rubricas transtulerunt, et Formularii, ac, ut Cicero ait, Legulei esse maluerunt.

Persius satyra 5. loquens de Masurio celebri Jurisconsulto tempore Tiberii, cujus et crebra mentio est apud Gellium, Athenæum et in Digestis :

Cur mihi non liceat, jussit quodcumque voluntas,
Excepto si quid Masuri Rubrica vetavit.

Prudentius lib. 2. contra Symmachum :

Quæ qui constituunt, dicant cur condita Lex sit
Bis sex in tabulis, aut cur Rubrica minetur,
Quæ prohibet peccare reos, etc.

Ad quæ Iso Magister in Glossis : Rubrica nomen Legis, Lex ; Lineæ cæmentariorum, quibus aspiciunt, an sit recta ipsa maceries, an non ; sed pro lege ponitur, aut judicio. Eadem ratione pleræque Consuetudines municipales, ut Tolosana, quemadmodum et Statuta Civitatum, ut Avinionis in Rubricas veluti in totidem titulos, articulosve seu leges dividuntur : quo etiam revocari potest

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Rubrica, pro Regula, in Vita S. Deicoli Abbatis Lutrensis, tom. 2. Januarii pag. 206. col. 1 :

Dedit autem Dominus per merita servi sui Deicoli eidem loco talem profectum, ut multi nobilium atque potentum, relicto vertiginis spiritu sæcularis, cum omnibus quæ habere poterant, monachicam disciplinam eligerent, et monasterium satis ditarent ; ipsi quoque sacræ subjacerent Rubricæ.

Hericus Autissiodorensis Monachus lib. 1 :

Servabat teneros custodia pervigil annos,
Et casti comites, et opis Rubrica magistræ
Adposita, et curvos efformans regula mores.

Neque hic omittendum est, licet omnibus notum sit, Rubricas etiam dici Missalium, Breviariorum aliorumque librorum ecclesiasticorum regulas seu leges, modum, rationem ac ritus divini Officii celebrandi continentes : quod hæ rubrica seu minio alias notarentur, atque etiamnum notari soleant. Unicum refero de re notiori testimonium. Modi, seu Ritus, in coronatione Regis Hungariæ observandi apud Ludewig. tom. 6. Reliq. MSS. pag. 345 :

Coronandus in throno, sive in sede sibi facta, flectit genua ; Litaniæ canuntur, quibus peractis, reliqua exequuntur juxta Pontificalis Rubricam.

Hoc est juxta ritum in Pontificali descriptum. Minus noti usus est, licet ejusdem originis,

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Rubrica, pro Commentarium, memorialis liber, seu scheda, in qua quid notatu dignum refertur. Hac notione Humbertus II. Dalphinus in Ordinatione ann. 1340. tom. 2. Hist. Dalphin. pag. 400. col. 1 :

Item quod si contingat, prædictis Nobilibus et Officialibus, aut personis aliis pro cavalcatis, adjornamentis, dietis tenendis, et pro aliquibus ordinationibus observandis aliquas litteras destinari, dicti Secretarius et socius papyrum faciant, in quo Memoriale seu Rubricam faciant de prædictis, ut habeatur certificatio exinde, prout fuerit opportunum.

Charta ann. 1268. ex Archivo Ecclesiæ Massil. :

Dominus R. Cardinalis S. Angeli inquisitionem aperuit juxta mandatum domini Papæ, ac etiam publicavit, mandans.... fieri Rubricas de castris domini Regis et civitatis Massiliensis ad eumdem Episcopum pertinentis super inquisitione prædicta, alioquin dominus Cardinalis ipsas Rubricas fieri faceret, absentia domini Regis vel procuratoris non obstante.

Sententia Ottonis Episc. Portuensis ann. 1248. apud Lobinellum tom. 2. Hist. Britan. col. 415 :

Quibus in nostra præsentia constitutis, post examinationem quarumdam Rubricarum ex dictis testium quos dicti Comites produxerant confectarum, etc.

Vita S. Philippi Archiep. Bituric. apud Marten. tom. 4. Anecdot. col. 1942 :

Testificantur testes, scilicet Johanna sanata prædicta, quæ loquens de se testificatur.... ut in Rubrica continetur.

Vide mox Rubricare.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

◊ Peculiarem et bene longam de variis vocis Rubricæ significationibus adnotationem edidit Pignorius ad Historiam Albertini Mussati in plures Rubricas, velut in totidem capitula, distributam. Ex ea Pignorii adnotatione unum hic addam, nempe Rubricæ vocem adeo familiarem Historicorum aliquibus exstitisse, ut non tam ipsi Librorum suorum titulos ea nominatos vellent, sed in aliorum quoque Scriptorum Epigraphis laudandis, vocem non aliam usurparent, licet ea vox illis, ne per somnium quidem venisset in mentem. Factum id a Gulielmo Ongarellio Historico Patavino nec uno in loco ; laudans enim is Epigrammata Martialis suis in historicis monumentis, ubi de Timavo loquitur, hæc scribit :

Timavus Euganeus, quod hic in Euganeis, alii alibi, ut lib. xiii. sub Rubrica quadam, quæ incipit, Lupus, a docto Poeta Martiali testatum est.

Et infra, ubi de T. Livii natali solo :

Et licet Tituli (vulgo Teolo) natum credant, et ob id vocatum Titum ; falsum id tamen, cum Martialis Vates in Rubrica nescio qua libri i. Scriptorum veterum patrias terras enumerans, aperte de Livio sic loquatur :

Censetur Apona Livio suo tellus.

Plura profert laudatus Pignorius, quæ, si vis, consulere potes apud Muratorium tom. 10. col. 27. et seqq. Addi possunt, Martinius in Lexico, Cangius in Notis ad Alexiadem pag. 253. et Mabillonius lib. 1. de Re Diplom. cap. 10. ubi narratur, Rubrica, seu minio, in subscribendis Literis suis usos fuisse Imperatores Græcos : quos hac in re, ut et in pluribus aliis, aliquando imitatus est Carolus Calvus, atque etiam Principes et Achiepiscopi Capuani, qui eodem minio sua Diplomata subscribebant. Vide Rubricii.