TERTIATOR, Colonus forte, qui ad Tertium tenet, seu qui tertiam fructuum agri domino pensitat. Frequens occurrit mentio Tertiatorum in Capitulari Sicardi Principis Beneventani ann. 836. ac primum cap. 4 :

Hoc promittimus de Tertiatoribus, ut si a Longobardo venditi fuerint, comparentur, et nullatenus in nave imponatur, aut trans mare venundetur, excepto si homicidium fecerit, aut facere voluerit, habeat sibi licentiam eum vendere.

Cap. 14 :

De Tertiatoribus vero hoc stetit, ut nulla nova eis a parte Reipublicæ imponatur, excepto antiqua consuetudine, hoc (est) responsaticum solum, et angarias, et calcarias, etc.

Ejusdem præterea Capitularis, quod imperfectum editum est a Camillo Peregrino in Hist. Longob. supersunt capita aliquot de Tertiatoribus. Cap. 20 :

Ut non præsumat aliquis Tertiatorem exercitalem aut militem facere.

Cap. 21 :

Ut si Tertiator absconse exercitalis factus fuerit aut miles.

Cap. 22 :

Ut si quis homo liber uxorem duxerit Tertiatricem.

Cap. 25 :

De nefandis criminibus, vel aliis causis si in Tertiatores devenerint.

Cap. 26 :

Ut si aliquis cum Tertiatore causam habuerit a parte Reip.

Cap. 29 :

Ut non tollatur a Tertiatoribus excusaticum et porcos.

Cap. 30 :

Ut invito non detur pretium a Tertiatore pro tritico aut vino.

Denique cap. 32 :

Ut coloni Tertiatores non dent in collata nec in pactum.

In Pacto Arichis Principis Benevent. cum Neapolit. :

Firmatum est qualiter inter partes esse deberent de terris in liburia, de servis, et de ancillis, et de Tertiatoribus, et de omnibus causis, etc.

Vide Terzarinus.