TRACTUS 3, Glossarium mediae et infimae latinitatis, Du Cange et al.

« 3 tractus » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 8, col. 145c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/TRACTUS03

3. TRACTUS, vel Tractus decimæ, in agris ac culturis, alius prorsus a Tractu piscatorio. Charta Petri Leucorum Episc. ann. 1179 :

Hauvidis Ducissa fondatrix Ecclesiæ Casteniensis dedit in præfata villa Tractum et decimas Ecclesiæ, et quidquid allodii ibidem possidebat.

Charta Alexandri III. PP. anno 1180. in Historia Vastinensi :

Decimam de la Narville, et Tractum per singulos annos... apud Chaloereth quartam partem decimæ de Fratevilla, et duos Tractus ; quartam partem decimæ de Varennis, et quartum Tractum ; Decimam in terra Burchardi Gononis,....... et ipsius decimæ Tractum.

Charta Hugonis Decani Paris. ann. 1213. in M. Pastorali lib. 7. ch. 33 :

Ipsi autem Monachi nobis quitaverunt medietatem totius decimæ in proventibus, videlicet in dominio, in justitia, in Tractu.

Alia ann. 1248. lib. 8. ch. 22 :

Medietatem in quadam decima,.... videlicet in grano, palea, Tractu, stramine, et in omnibus aliis quibuscunque proventibus ratione decimæ supradictæ.

Charta ann. 1239. apud Roverium in Reomao pag. 263 :

Cum Abbas et Conventus Reomaensis, Laurentium de Crie piscatorem coram nobis authoritate Domini Lingonensis, super terris tertialibus sitis in finagio de Crie, in quibus dictus Laurentius dicebat se Tractum habere, et super sergenteria ad Prioratum de Asiaco spectantibus traxissent in causam, etc.

Quæ hic commentatur idem Roverius pag. 640. nihili sunt. Index MS. Beneficiorum Ecclesiæ Constant. fol. 46. v° :

In qua parochia sunt tres Tractus decimarum, de quibus rector ejusdem Ecclesiæ percipit unum Tractum feodi de Colonc. et in aliis duobus non percipit nisi terciam partem.

Chartularium S. Vincentii Cenoman. fol. 43 :

De Tractu vero fuit constitutum, quod utraque pars tam monachi quam domina et sui hæredes de anno ad annum alternatim Tractum decimæ possidebit, et eodem anno quo monachi Tractum habebunt, per ipsos attrahetur decima ad domum dominæ et hæredum suorum ; et eodem anno habebunt clavem domus, ad quam decima attrahetur ; domina vero et sui hæredes habebunt paleas.

Vide Granchiagium in Granea.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

◊ His omnibus in locis, si bene conjecto, Tractus decimæ idem est quod alibi, Cario, Decima decimæ, Redecima, seu pars decimarum, quam percipiebat is qui eas colligebat, trahebat seu vehebat in horreum decimatoris. Hoc jus, ut in Cario dictum est, ad varios pertinuit, modo ad Majorem loci, modo ad Dominum, modo ad Ecclesiam aliosve, qui nullam forte ponebant operam in decimis sive colligendis, sive advehendis : sed collectio seu vectura decimarum prima fuit hujusce juris causa, quod deinceps ad varios transierit, ut in aliis similibus juribus factum est sæpissime. Interpretationi nostræ non parum favet locus e Chartulario S. Vincentii laudatus : cum enim monachi tractum habent, per ipsos attrahi, seu advehi debet decima ad domum dominæ et hæredum suorum. Annis vero quibus domina et hæredes sui tractum habebant, ab ipsis attrahi, seu advehi, debebat decima ad domum monachorum, ut dicitur in alio ejusdem Chartularii loco, supra relato in voce Tractor. Præterea nullus alius est locus, sive a Cangio, sive a nobis citatus, cui hæc nostra explicatio nequeat accommodari : qua de re tamen penes attentum lectorem esto judicium. Vide Trahere 8.

P. Carpentier, 1766.

◊ Quam interpretationem rursum firmare licet ex Charta Barthol. episc. Laudun. ann. 1116. in Chartul. S. Vinc. Laudun. ch. 32 :

Notificamus præterea tam præsentibus quam futuris, quod inter eandem ecclesiam et memoratum Odonem ingens querela extitit super quinque modiis frumenti, quos ecclesia extra partem in decima singulis annis percipiebat, prædicto Odone dicente, quod ecclesia propter illos quinque modios propriis vecturis decimam trahere debebat, aut ex illis trahentes conducere, absque ulla aliqua redecimatione. Super Tractu decimæ etiam idem Odo asserebat, quod sicut tertiam partem in decima habebat, ita tertio anno decimam trahere debebat. Sæpedicta vero beati Vincentii ecclesia Tractum decimæ omnino liberum, et præscriptos quinque frumenti modios se extra partem antiquitus, absque ulla calumnia possedisse, legitimis testibus in curia nostra comprobans obtinuit. Tractus

ergo decimæ pretium erat, quod pro ducenda decima exsolvebatur.