CAPELLA 6, Glossarium mediae et infimae latinitatis, Du Cange et al.

6. CAPELLA postmodum dicta quævis ædicula sacra, oratorium, quod proprios Sacerdotes non habebat : seu ædes sacra, quæ non erat baptismalis. Joan. de Janua :

Capella, parva Ecclesia, quæ nec habet baptismum, nec cimiterium.

Lex Longob. lib. 3. tit. 3. § 2. Carol. M. 61. :

Ecclesiæ et Capellæ, quæ in vestra parochia sunt.

Vita S. Pirminii Chorepiscopi, inter Acta SS. Bened. sæc. 3. part. 2. pag. 149 :

Contigit eum ad quemdam devenisse locum, in quo piorum operum commorabatur femina, quæ et ipsi grata præbuit hospitii commoda. Hæc etiam habuit Capellam mansioni propriæ contigue adhærentem, in qua orationis pensum jugiter solvere consueverat.

Concilium Parisiense VI. ann. 829. lib. 3. cap. 6 :

Admonemus, ut posthabitis ædiculis, quas usus inolitus Capellas appellat, basilicæ Deo dicatæ ad Missarum celebrationem audiendam, et corporis et sanguinis Dominici perceptionem sumendam, assidue devoteque adeantur.

Concilium Meldense ann. 845. can. 74 :

Provideant viri potentes... ut suos Presbyteros, qui cum eis in Capellam vadunt, hujusmodi virtutem habere faciant, quatenus omnia vitia in domibus suis resecent,... quia parochiani Presbyteri et Episcoporum ministri de minoribus et vilioribus personis hoc providere studebunt.

Capitulare Caroli C. Compendiense ann. 868. cap. 3 :

Ut missi nostri... inquirant de Capellis et Abbatiolis, ex casis Dei in beneficium datis.

Frotharius Episcop. Tull. Epist. 30 :

Propter Teuderici a vobis dedicatas novas Capellas.

Charta Ludovici Regis German. apud Guilliman. lib. 3. de Reb. Helvet. pag. 321 :

Concessimus... Capellam unam, sitam in villa Zurich, quæ est constructa in honore S. Petri, et alteras duas Capellas in valle Uraniæ.

Alia ejusdem Regis apud Meurissium in Episcopis Metensib. pag. 272 :

Præcepto nostræ auctoritatis constituimus Capellam ex villa Rumiliaca in honore S. Martini, etc.

Occurrit passim. Vide Honorium Augustod. lib. 1. cap. 128. Hincmar. Litter. ad. Eccles. Laudun. cap. 2. ap. Baluz. in Capit. vol. 2. col. 624. et ejusd. Baluz. not. ibid. col. 1064. Murator. Antiq. Ital. vol. 6. col. 408. B. et 414. D.

P. Carpentier, 1766.

◊ Capella, etsi non benedicta et in ea divinum non celebretur officium, ab oratorio distinguitur, eoque quod capella sit et cruce insignita, eximitur a jurisdictione laica. Charta ann. 1313. in Reg. 49. Chartoph. reg. ch. 203 :

Majores et pares Rothomagenses dicebant quod hospitale prædictum (vici S. Audoeni) erat in justitia eorumdem tamquam feodum laicale, quodque administrator prædictus seu gentes ejusdem, in quodam oratorio existente in hospitali prædicto, indebite posuerant quamdam crucem, in juris et justitiæ eorumdem præjudicium et gravamen : quare petebant amoveri seu dirui dictam crucem : dicto administratore e contrario dicente crucem prædictam amoveri vel dirui non debere, cum ædificium in quo erat afixa, non sit oratorium, sed Capella. Tandem post multos et diversos tractatus, concordatum extitit inter partes prædictas, quod crux prædicta, eo modo quod nunc est, in dicta capella de cætero remanebit, et quod dictam capellam, quando dictus administrator vel successores sui expedire viderint, facient benedici, et in ea divina poterunt celebrari ; ita tamen quod major et pares prædicti, quotienscumque casus se obtulerit, in dicto hospitali et pertinentiis ejusdem, excepta capella prædicta, habebunt justitiam, et eam ibi poterunt libere exercere de cætero, non obstantibus crucibus, si quæ reperiantur in eisdem.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Capella decimalis et Baptismalis. Præceptum Ottonis Imp. ann. 977. apud Martenium tom. 1. Anecd. col. 93 :

Adelheidis Imperatrix Capellam decimalem et baptismalem cum tota villa, in qua sita est, cum Clerico suo Odelrico ejusdem villæ legitimo Sacerdote cum tota familia sua, tam libera quam servili, cum agris, etc.... Murbacensi donavit Ecclesiæ.

Hinc patet Ecclesias parochiales aliquando Capellas dictas fuisse. Equidem antiquitus, ut septimo sæculo, solæ ædiculæ non baptismales Capellæ dicebantur, at seqq. sæculis non ita. Vide Mabill. Oper. posth. tom. 1. pag. 531. Chart. Ludolph. Monaster. Episc. ann. 1231. ap. Kindling. Anecdot. Monast. vol. 1. pag. 7 :

Cum Capellam Dullmene dedicaremus.... ad multam Castellanorum instantiam et ob difficultatem veniendi ad matricem ecclesiam, de consensu sacerdotis in ecclesia matrice tunc deservientis, Capellæ ejusdem in perpetuum indulsimus, ut parvulos castellanorum infra castrum sive extra prope muros manentium ad baptizandum recipiat et eorum vxores, postquam genuerunt, eas ecclesiæ reconciliando introducat. Item, etc.

Albertinus Mussatus de Gestis Henrici VII. Cæsaris lib. 10. rubrica 1 :

Mane facto, prædestinatis concurrendi signis, triplex ad S. Mariæ basilicam exauditus est campanæ sonus, post quem Cathedralis Ecclesiæ ac omnium civitatis Capellarum increbuere tinnitus.

Ubi recte Pignorius :

Capellæ hic sunt templa parœciarum, unde et apud nos Parochi antiquissima nuncupatione, etiam nunc Capellani appellantur.

Vide Capellani 3.

◊ Capellas, Bononiæ in Italia, urbis regiones appellari, observatum ab Antonio Paulo Masino, qua nomenclatura Parochias indigitari ait. Vide doctissimum Henschenium in Miraculis B. Simonis Tudertini 20. April. pag. 819. et 820.

P. Carpentier, 1766.

◊ Vide quæ profert Murator. in Dissert. 74. tom. 6. Antiq. Ital. med. ævi col. 360.

L. Favre, 1883–1887.

◊ Hæ duæ voces, Capella et Parochia, promiscue usurpatæ sunt ad eandem rem significandam in Statutis comunis Bonon. ann. 1250-67. tom. I. pag. 314 :

Statuimus quod (meretrices) non morantur in parochia sancte Marie Rotunde, nec in parochia sancti Barbatiani, nec in parochia sancti Bartholomei in palatio, nec in Capella sancti Ypoliti, nec in Capella sancte Marie de caritate, etc.

Fr.

P. Carpentier, 1766.

Capella, Ecclesia per vicarios deservienda, cujus proventus alteri ecclesiæ assignantur. Charta M. reg. Scot. in Chartul. Glasg. ex Cod. reg. 5540. fol. 11. v° :

Do et concedo prædictæ ecclesiæ Glasguensi... Capellam de castello meo in Rochesburc,... cum parochia et decimis, et oblationibus, et ceteris ecclesiasticis rectitudinibus et dignitatibus.

Capella Campestris, ubi non est atrium, id est, cœmeterium, in Legibus Henrici I. Regis Angliæ cap. 79.

Capellula, Parvula capella, apud Fortunatum de Vita S. Medardi. cap. 22.

Capella ad Succurrendum, quomodo Ecclesia succursalis apud nos dicitur, quæ ad parochiæ auxilium et succursum ædificatur, cujusmodi erant castellorum. Lambertus Ardensis :

Unde licet Capellam haberet in castello suo, quasi ad Succurrendum factam : eam tamen nullus, nisi in voluntate Canonicorum Ardensis Ecclesiæ, deservire vel ministrare poterat aut debebat Capellanus.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Capella Filialis, Minor Ecclesia quæ pendet a majori. Christoph. Mulleri Introduct. in Hist. Canonicæ Sand-Hippolyt. apud Duellium lib. 1. Miscell. pag. 350 :

Succedunt, quæ nostris adhuc temporibus exstant reliquæ Filiales Capellæ, utpote quæ S. Andreæ Apostoli honoribus sacra nomen inde acceptum tenet, medioque cœmeterio conspicitur.

P. Carpentier, 1766.

Capella Ardens, vulgo Chapelle ardente, Pyra ardentibus cereis, cujus usus est in officiis defunctorum. Comput. ann. 1482. inter Probat. tom. 4. Hist. Nem. pag. 21. col. 2. :

Pro aptando lo paly et mutando penuncellos et los pendens, ad fines reponendi in dicto cantari, subtus Capellam ardentem, etc.

P. Carpentier, 1766.

Capella Cardinalis, Ecclesia parochialis, cujus presbyter titulo Cardinalis donabatur. Diploma ann. 943. apud Murator. tom. 5. Antiq. Ital. med. ævi col. 169 :

Concedimus... omnes cardinales Capellas tam extra, quam infra urbem positas.

Vide Cardinalis.

P. Carpentier, 1766.

Capellæ Papales. Parid. de Grassis Cæremon. MS. :

Divina officia, quæ Capellæ Papales vulgo appellantur, quæque ordinarie et communiter in majori capella, sive in basilica principis apostolorum, aut alibi solemniter infra annum fieri solita, præsente vel absente Pontifice, cum cardinalibus et prælatis, sunt in totum numero quinquaginta.

Capellas etiam vulgo appellamus sacella, seu majorum templorum appendices,

vel ædiculas, ædi sacræ majori adjunctas, quas Cubicula, vocant veteres. Vide Octavium Ferrarium in Orig. Ital. in voce Capella et infra Capellania 2.