« »
 
[]« Claustrum » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 362b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/CLAUSTRUM
CLAUSTRUM. Breviloq. :
Claustrum dicitur inhabitatio Religiosorum, vel domus includens Monachos et Moniales sub certa regula viventes.
Concil. Bitterens. ann. 1233. cap. 17 :
Claustrum quoque diligenter observetur et claudatur, ut re et nomine Claustrum valeat appellari.
Conc. Forojuliense ann. 791. cap. 12 :
Ut Monasteria puellarum, quæ sub disciplina regulæ degunt, obstructius munitis Claustris, nulla pateant nisi forte summa compellente necessitate, aditu virorum. Claustra Monasteriorum,
in Concilio Turonens. III. can. 22. 29. Adde Capitul. 3. Caroli M. ann. 789. cap. 3. Capitulare 1. anni 802. cap. 18. 20. Capitulare 2. cap. 5. Capitulare 1. ejusdem Imp. incerti anni cap. 35. etc.
Claustra, feminini generis. Chrodegangus Edit. Labbei cap. 3 :
Ita instituimus, ut in illa Claustra ille Clerus Canonicus, qui sub ipso ordine, Deo adjuvante, vivere debent, et omnes in uno dormiant dormitorio, etc.
Ita alibi non semel.
Claustra Monachorum, in Capitulis Caroli Magni lib 5. cap. 148. 279. in Capitul. Caroli Calvi tit. 32. § 9. apud Tusiacum ann. 865. apud Honorium Augustod. lib. 1. cap. 148. 149. etc. Vide Gazæum ad Cassianum. []
Claustra Canonicorum, in Capitulari 5. ann. 819. cap. 7. Capitul. Caroli Magni lib. 1. cap. 95. 89. lib. 4. cap. 50. in Capitulis Caroli Calvi tit. 6. cap. 53. In villa Sparnaco ann. 846. tit. 32. cap. 9. in Regula Canonicorum cap. 144. in Synodo Pontigonensi ann. 876. can. 8. in Præcepto Ludovici Pii pro Ecclesia Tornacensi apud Miræum in Cod. Donat. Belgic. pag. 7. etc.
Claustra Clericorum, id est, Canonicorum, in Epistola Ledradi Archiepiscopi Lugdunens. ad Carolum Magn. apud Paradin. lib. 2. Histor. Lugd. cap. 20. In Concilio Meldensi ann. 845. can. 53. in Capitulis Caroli Calvi tit. 6. cap. 53. etc.
◊ Capitula Caroli Calvi tit. 41. cap. 8. Synod. Pontigon. ann. 876. Pertz. pag. 529. :
Ut Episcopi in civitatibus suis proximum Ecclesiæ Claustrum instituant, in quo ipsi cum Clero secundum canonicam regulam Deo militent : et Sacerdotes suos ad hoc constringant, ut Ecclesias non relinquant, et aliubi habitare præsumant.
Idipsum statuitur in Synodo Rom. sub Eugenio II. cap. 7 :
Necessaria res existit, ut juxta Ecclesiam Claustra constituantur, in quibus Clerici disciplinis Ecclesiasticis vacent. Itaque omnibus unum sit refectorium ac dormitorium, etc.
Ubi morem, qui in Monasteriis diu obtinuit, observare est, cum in claustris lectioni vacarent Monachi, ut est in Epitome Ludovici Imp. in Regulam S. Benedicti, in Concordia S. Dunstani cap. 5. et in Actis S. Wolphangi cap. 7. Studium Claustri, seu scholæ, in veteri Charta apud Gariellum in Episcopis Magalonensibus pag. 144. Vita S. Anskarii cap. 4. Petrus Blesensis serim 25. varias monasticas functiones in singulis claustri lateribus exactas annotat :
Inde est quod in Claustro Conventuum quatuor loca cum propriis deputantur officiis : in latere Claustri occidentali est scholaris subjectio : in eo quod contingit Ecclesiam lectio moralis : ad Orientalem in Capitulo materialis.
In claustris etiam certis horis dabatur copia fratribus invicem confabulandi, ut docent Lanfrancus in Constitut. sect. 3. Petrus Venerabil. in Statut. Cluniac. cap. 5. etc. unde creatus est Prior Claustri, qui disciplinæ claustri curam ageret, de quo suo loco agimus. Prælectiones etiam scholasticas in claustris factas videtur innuere Herimannus de Restauratione S. Martini Tornacensis cap. 3.
◊ Claustrorum forma fuit quadrata. Carmen de Laude vitæ monasticæ edit. a Sirmondo ad Goffrid. Vindocin. :
Quadratam speciem structura domestica præfert,
  Atria bis binis inclyta porticibus.
Quæ tribus inclusæ domibus, quas corporis usus
  Postulat, et quarta quæ domus est Domini,
Quarum prima domus servat potumque cibumque
  Ex quibus hos reficit juncta secunda domus.
Tertia membra fovet vexata labore diurno,
  Quarta Dei laudes assidue resonat.
Petrus Damian. lib. 6. Epist. 26 :
Ipsam Claustri tui fabricam respice : ecce enim quadrifida est, ut nimirum ipse loci situs evidenter edoceat, quod undique te a mundanæ conversationis strepitu semotum esse oporteat.
Adam Bremens. cap. 103.
Composita ergo mensa, manum vertit ad Claustrum, quod ille, dum prius ligneum esset, lapideum fecit, forma, ut mos est, quadrata, vario cellarum ordine distinctum.
Iisdem verbis Albertus Stadensis ann. 1095. Vide Durand. lib. 1. Ration. cap. 1. n. 42. 43.
Claustrum, Monasterium ipsum, Germanis[]Klooster ; in Actis Murensis Monasterii pag. 14. Disertinense Claustrum, quod infra, Disertinense Monasterium, dicitur. Pag. 17 :
Discessit hinc et rediit in suum Claustrum.
Pag. 35 :
More aliorum Monasteriorum et Claustrorum.
Pag. 37 :
Claustra regularia.
Compositio inter Patriarcham Constantinop. et Francos, in Gestis Innocentii III. PP. pag. 106 :
Claustra vero omnia tam intra civitatem, quam extra libera erunt Ecclesiæ, etc.
Henricus Rosla :
Ecclesias quantas, quot, Claustraque quanta dicarim.
◊ Occurrit præterea in Vita B. Mariani Abb. Ratlspon. n. 17. 18. 20. 23. 26. 27. et in Charta ann. 1153. in Chronicon Reichersperg. pag. 188. Henricus Aquilonipolensis in Adolpheide cap. 12 :
Christiparæ Claustrum in Kylo Dux struxit Adolphus.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Claustra Sacrorum, Gazophylacium eleemosynarum. Prudentius de Peristeph. Hymno in honorem S. Laurentii :
Claustris Sacrorum præerat.
P. Carpentier, 1766.
Claustrum Regulare, Ea pars claustri, quæ Ecclesiæ adhæret. Ordinar. MS. S. Petri Aureæ-val. :
In Claustro, quod dicitur vulgaliter Claustrum regulare, quod est a parte ecclesiæ, semper silentium est tenendum. Clouastre,
pro Cloistre, Claustrum, in Charta ann. 1399. ex Tabul. Carnot.
P. Carpentier, 1766.
Claustri Domus, vulgo Maison claustralle, apud Provinciales appellatur domus rectoris parochiæ. Charta ann. 1442. ex schedis Pr. de Mazaugues :
Acta tam in domo Claustri, quam in platea prope dictam domum.
P. Carpentier, 1766.
Claustrum, pro Claustralis, in claustro degens. Acta B. Cicci tom. 1. Aug. pag. 661. col. 1 :
Quinimo in ostensione triplicium graduum salvandorum, videlicet conjugatorum, et virginum seu Claustrorum.
P. Carpentier, 1766.
Claustrum, pro Clausum, et vicissim, Locus aut ager sepibus vel muris clausus. Charta ann. 1366. in Reg. 97. Chartoph. reg. ch. 54 :
Johannes episcopus Belvacensis, cancellarius noster nuper fundavit Parisius in vico Claustri Brunelli unum collegium scolarium.
Alia ann. 1374. in Reg. 106. ch. 368 :
Les escoliers de Dormans, fondez en Cloz Brunel à Paris par feu seigneur de bonne mémoire monsieur le cardinal de Beauvez, etc.
Claustrare, Monachum, vel Sanctimonialem facere, vel in Monasterium relegare. Summula Raimundi Ordinis Prædicat :
Claustrare poteris, licet adultera negat.
Utitur semel alibi.
Claustra Montium, quæ recentioribus Clusæ, Clusuræ, et Clausuræ dicuntur. Claustra Pyreneorum, apud Orosium lib. 7. cap. 40. quæ Puertos, seu Portus appellant Hispani. Gunther. lib. 4. Ligurini :
Difficilesque vias, et tristia Ciaustra sequentes.
Infra :
Ventum erat ad fauces, angustaque Claustra viarum,
Qua se nubiferis horrendæ nivibus Alpes
Exiguo tantum penetrandas limite præbent,
Uniusque capax scopuloso semita calle,
Arcta laboranti pandit vestigia turbæ.
Vide Canalis et Graffii Thes. Ling. Franc. vol. 4. col. 565.
Claustra Italiæ, apud Warnefridum lib. 5. de Gestis Longobard. cap. 2. Senator lib. 7. Epist. 4 :
Rhetiæ namque munimina sunt Italiæ et Claustra Provinciæ.
Claustra Carceris, in leg. 2. 3. Cod. Th. de custod. reor. (9, 3.) Claustra carceralia,[] leg. 23. eod. Cod. de Pœnis. (9, 40.)
Claustrales, Monachi, qui intra claustra Monasterii recluduntur, ac degunt. Joann. de Janua :
Claustralis, Monachus vel Monacha stans in claustro.
Ordericus Vitalis in Præfat. lib. 1 :
Quia Claustralis cœnobita ex proprio voto cogor irrefragabiliter ferre Monachilem observantiam.
Lib. 3 :
Dum adhuc Claustralis esset Monachus.
Petrus Blesensis Epist. 13 :
Quid est Claustratem redire ad seculum, nisi cœli habitatorem cadere in infernum ?
Hildebertus Cenoman. Epist. 38 :
Claustrales, quibus conventicula plebis et sermones otii lex arctior interdicit, plateis pro claustro, scurrilitatibus pro lectione utuntur.
Joann. Sarisberiensis lib. 7. Policrat. cap. 21 :
Claustrales, qui plane vere religiosi sunt, dum professionibus serviunt : ab hac malitia immunes sunt. Nulla vita fidelior, nulla simplicior, nulla felicior, quam eorum qui humiliter in claustris degunt, abjectione sua gaudentes, etc.
Tidericus Langenius in Saxonia :
Degunt Claustrales sanctæ Christi Moniales
In claustris, clausæ remanent concentibus ausæ.
Scripsit Trithemius librum de Triplici regione Claustralium ; Thomas a Kempis alium de Disciplina Claustrali.
Claustrenses, Moniales, quæ in claustro seu Monasterio educatæ sunt, vocat Andreas Monachus Fontevraldensis de morte B. Roberti de Arbresello. hisque opponit Laicas :
Quomodo poterit quælibet Claustrensis Virgo exteriora nostra convenienter dispensare, quæ non novit nisi psalmos cantare, etc.
Infra :
Hinc factum est, ut Robertus noster generale præceptum Abbatissæ, quam elegerat, dedisset, ut nunquam aliqua ex Claustrensibus in Fontevraldensi Monasterio Abbatissa ficret.
P. Carpentier, 1766.
Claustrales Obedientiæ, Quarum officia intra claustrum exercentur, forensibus oppositæ. Stat. eccl. Traject. ann. 1088. in Batav. sacr. pag. 136. edit. ann. 1714 :
Item cum episcopus præposituram Tielensem, thesaurariam, scholastriam, chori-episcopum, et quædam alia officia,... præposituræ nuncupata, quæ etiam Claustràles obedientiæ appellantur, suæ collationi reservaverit, nulli eam conferre, nisi canonico majoris ecclesiæ, poterit aut debebit.
Bulla Joan. XXII. PP. qua Phil. regi concedit annalia benef. ecclesiast. ex Reg. A. Cam. Comput. Paris. fol. 100. r°. :
Declaramus ut concessum tibi hujusmodi privilegium nullatenus extendatur... ad prioratus, supprioratus, Claustrales, forestarias, cellarias,.. et administrationes alias.
L. Henschel, 1840–1850.
Claustralis Mansio, Area, Curia, Ædificium in fundo Ecclesiæ exstructum a Canonico ; forte ita dictum quia vice habitationis in Claustro ei ejus exstruendi facultas dabatur. Charta Wortwini Præposit. Wormat. ann. 1178. ap. Schannat. Episcop. Wormat. tom. 1. pag. 128 :
Invenientes ædificia Claustralium Mansionum... neglectu deformata, ex eo quod potestas ordinationis fundi, quæ ex antiquitatis consuetudine post transitum alicujus fratris Præposito pertinere videbatur, vires testamenti super ædificiis confecti prægravabat... jus præscriptarum Claustralium Arearum... universis fratribus resignavimus.
Chart. Arnold. Archiepiscop. Magunt. ann. 1160. ap. Guden. Cod. Diplom. tom. 1. pag. 403 :
Henrico, Aschaffinburgensis ecclesiæ Canonico... de petitione... Præpositi, locum... juxta eandem ecclesiam assignavimus, ut ibidem [] mansione facta, divinis obsequiis jugiter valeat interesse. Nichilominus quoque statuimus, quatinus respectu laboris ac sumptuum, quas predictus Heinricus ibidem impenderit, de illa mansione tanquam de Curia Claustrali sibi licitum sit, testamentum conficere, videlicet ut cottidano alicui memorate ecclesie prioratui vel honeste conversationis Canonico, illam legati nomine possit assignare.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Claustralis Murus, Quo prædium clauditur vel cingitur. Madox Formulare Anglic. pag. 139 :
Ipseque et hæredes sui prædictam domum sic de novo constructam et ædificatam, et muros Claustrales circa dictum mesuagium... in bono statu reddet et dimittet.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Claustreyra Priorissa, Eadem quæ Claustralis, in Necrologio Parthenonis S. Petri de Casis.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Claustrum, Piscaria clausa ex lapidibus lignisve constructa. Acta S. Euflami MSS. :
Claustrum quoddam quod ex quadris lapidibus sub civitate in mari compositum fuerat, etc. Mane igitur facto Custos Claustri illius ad Claustrum veniens ut solitam prædam caperet, nam singulis diebus piscium quoddam genus solitus erat illic invenire, hoc solum depositum invenit. Tirannus vero præfate civitatis quæ prope Claustrum sita erat, quæsivit quid illo die in Claustrum foret repertum : cui cum nunciatum esset nihil contra morem ibi deprehensum, ratus se a Custode Claustri deceptum, turbata mente ad domum ipsius properavit.
Vide Clausura post Clausuræ.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Claustrum Cordiale, Cordis intimum metaphorico sensu. Charta Edwardi III. ann. 1373. apud Rymer. tom. 7. pag. 16. col. 1 :
Præmissis omnibus et singulis propositis per eosdem et oblatis, visis benigniter et pronis auribus auscultatis, diligenter circumspectis, et debite consideratis, Claustris cordialibus, intima meditatione revolvens quam generosum sit et regale, sinceris affectibus regalibus, mero motu proprio, gratantius dilatatis eos dignis attollendo laudum præconiis, etc.
Armoricanis Claustr vel Claustre est pignus : an huic loco conveniat penes attentum Lectorem esto judicium.
© École des chartes.