«
6 credentia » (par C.
du Cange, 1678), dans
du Cange,
et al.,
Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 611b.
http://ducange.enc.sorbonne.fr/CREDENTIA6
6. CREDENTIA, Creditum. Italis
Credenza, Gallis
Credit, et
Creance, ut in
Consuetudine Pictavensi art. 79. Matthæus Paris. ann. 1247 :
Et cum sacros apices
Papalis mandati eminus dejurantes præcipue de Credentia pecuniæ, nam... sex millia
videlicet marcarum ex Episcopatu suo exigebant.
◊ Credentiam, vel
Creditionem habere dicebantur
domini, jure quodam peculiari, in rebus præsertim ad victum necessariis, quas emebant a
subditis, quasve ab illis mutuo sumere iis fas erat, quæ
Creditio rationabilis
appellatur in Charta Communiæ Mellentensis, quod ea certis finibus coarctaretur, nec obvia
ac indefinita esset. Quippe in tabulis seu potius pactis initis inter dominos et subditos,
plerumque definiebantur pecuniarum summæ ad quas creditio ista extenderetur. Charta ann.
1243. de Lege Landousiarum in Tabulario Foisniacensi :
Ditior nihil Credet
communibus dominis, nisi panem, vinum aut carnes, et hæc usque ad 5. sol. mediocriter
dives usque ad 3. sol. pauper usque ad 12. denarios. Du Pas
in Familiis Britann.
pag. 398. 500 :
Guigueneus Archiepiscopus dedit Ruellano fratri suo..... feuda 12.
Militum, et masuras quas habet in burgo S. Mariæ, et Creditiones mille solidorum in
Dolo.
Charta Balduini Comitis Flandriæ pro Abbatia S. Amandi
ann. 1116. apud Miræum tom. 2. pag. 1346 :
Neque Creditionem ullam unde damnum
aliquod homines Sancti sustineant, habeat, neque exactionem, quam vulgo Tolpri
vocant.
Occurrit in altera Charta ann. 1123. apud eumd. Miræum tom. 1. pag. 373.
in alia ann. 1158. ex Tabular Majoris-Monasterii, in Charta Philippi Franc. Regis ann.
1187. de Consuetudinibus Lorriaci ex Archivis Archiepiscopi Senon. in Charta Comitis
Mellenti tom. 4. Hist. Harcur. pag. 2173. etc.
◊ Interdum etiam res ipsæ designabantur, quas dominis mutuo
sumere jus erat, quæ fere semper eæ fuere quæ ad victum sunt necessariæ, ut panis, vinum,
et carnes. Nam mutui datio consistit in his rebus, quæ pondere, numero et mensura
consistunt, ut est in l. 2. D. de Rebus creditis. (12, 1.) Tabul. S. Dionysii de Capella,
Ch. 17. et 23 :
Habebit quoque Creditionem in villa in pane et in carnibus et in
omnibus aliis rebus venalibus usque ad 14. dies. In vino autem quod venditum fuerit,
habebit Creditionem post 14. dies venditionis vini.
Lex Vervini ann. 1233. art.
26 :
Ditior nihil Credet domino nisi aut panem, aut vinum, aut carnes, et hæc usque
ad 5. solidos : medîocris dives usque ad 3. solidos, pauper usque ad 15. den. nec plura,
donec dominus ea solverit.
Bulla Innocentii Papæ ann. 1249. in Archivo Castri
Nannet :
Multa etiam idem Comes sub Credentia recepit ab hominibus Ecclesiæ
Nannetensis, videlicet in pane, vino, carnibus, et aliis comestibilibus et
pannis.
Vide Thomasserium pag. 239.
◊ Rerum creditarum pretii exsolvendi tempus ipsis interdum
tabulis præfinitum erat. Charta anni 1145. in Tabul. Episcop. Autissiod. :
Credentiam habet Episcopus in omnibus victualibus 40. diebus, et inde donec
reddiderit, ab eis quibus debetur, nihil ei Credetur.
Consuetudo Lorriaci ann.
1187 :
Lorriaci autem habebimus Creditionem in cibis ad nostrum et Reginæ opus ad
dies 15. completos persolvendam.
Charta Libertatum Bellevillæ ann. 1233 :
Bellijocensis Dominus debet habere Credentiam in villa Bellevillæ
per 14. dies.
Charta Libertatum villæ S. Laurentii super Barenjonem ann. 1234.
art. 11 :
In villa autem sancti Laurentii habebimus Creditionem in cibis ad nostrum
et uxoris nostræ opus ad dies 15. completos persolvendum.
Alia Ludovici Comitis
Blesensis et Clarimontis pro villa Creduliensi ann. 1197 :
Creditionem in cibis
meis et Comitissæ Credulii emendis ad tres menses habeo persolvendum.
Ita etiam
in Charta Communiæ Suessionensis, in
Compendiensi, et in alia ann. 1310. apud Duchesnium in Hist.
Monmorenc. pag. 339. in Charta Guidonis Comitis Nivern.
ann. 1231. apud D.
Secousse tom. 3. Ordinat. Reg. pag. 116.
Adde Perardum in Burgundicis pag. 274. 333. 529. Thomasserium in Consuetud. Bituric. lib.
1. cap. 58. 61. 65. 66. lib. 3. cap. 6. Historiam
Dalphin. tom. 1. pag. 123. col. 2. et pag. 126. col. 1. et Hist. Ecclesiæ Meld. tom. 2.
pag. 657. etc.
◊ Interdum præterea dominis res ad victum necessarias mutuo a
subditis sumere licuit, sed dato pignore, vel vadimonio præstito. Charta Joannis II.
Comitis Pontivi ann. 1184. pro Communia Abbatisvillæ cap. 16 :
Nec Credent mihi,
neque alicui dominorum, sine vadimonio, nisi ex propria voluntate, nisi tale fuerit
tenementum, cujus possessor certam summam domino suo ex debito Credere teneatur.
Charta Libertatum urbis Aussonæ ann. 1229. apud Claudium
Jurain in Histor. urbis
istius, et Chiffletium in Beatrice Cabilon. :
Li Courtilaige de la ville seront
sehur en telle maniere que l'on n'y peut riens prendre de par vous, si par achat non,
iceux deulx choses de foin et de courtilaige sont sans Creance, mais que par le gaige
rendant, tant que cils qui le vent, en ait son grantey, et qui se brisera, il lui
coustera 60. sols. A ceux qui vendent à derraul, comme cil qui achetent pour revendre,
avons nous 40. jours de Creance, en tel maniere que ce qui vendront les danrées, doivent
avoir bon gaige en bonne seurreté : et aprés les 40. jours cil qui auront les gaiges,
les pourront vendre sans toutes accusons, se il ne sont payé.
◊ Rei creditæ et mutuo datæ pretium imponebant, ex condicto,
viri selecti. Libertates MSS. villæ. S. Desiderii in Campania ann. 1228 :
In eadem
villa habebit dominus appretiationes escarum suarum, sive eodem modo quo Comes
Flandrensis habet in villa Ypræ, et expectabitur de debito, sicut expectatur dictus
Comes in dicta villa.
Charta Henrici D. Solliaci ann. 1301. pro Libertatibus
oppidi
des Ais in Biturigibus :
Credentiam meam habebo, et cibos meos et
uxoris meæ, ita quod tenebor pagare de tribus mensibus in tribus mensibus, et duos
legitimos homines, sicut credam, in dicto villa bona fide eligam, qui per sacramentum
suum cibos meos appreciabunt.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
◊ Seligebantur etiam aliquando viri, qui nomine Dominorum peterent Credentiam,
sacramento prius præstito sese in illa postulatione bona fide acturos esse. Ordinatio
Gregorii X. Papæ ann. 1274. Hist. Dalphin. tom. 1. pag. 126. col. 1 :
Archiepiscopus (Viennensis)
amodo certos deputet ad petendam dictam
Credentiam, qui ad sancta Dei Evangelia jurent, quod bona fide, sine dolo et exactione
aliqua, juxta facultates hominum, petent Credentiam fieri de iis quæ exponuntur venalia,
quæ necessaria fuerint ad usum dicti Dom. Archiepiscopi et suorum, et quod elapso
statuto tempore ad solvendum, si non solverit dictus Dom.
Archiep. non petent ab aliis, quibus persolutum non fuerit, Credentiam,
nec illi tenebuntur Credere ; si vero certo statuto tempore non solverint eisdem, non
petent etiam ab aliis ejusdem negotiationis, seu qui vendunt merces consimiles,
Credentiam, (id quoque notandum)
neque ipsi tenebuntur facere, donec dicto
Creditori fuerit satisfactum. Ordinantes et præcipientes, quod occasione seu timore
hujus Credentiæ dicto Dom. Archiepiscopo faciendæ, dicti homines, nec aliquis eorum
exposita venalia, vel quæ alias essent vendituri non occultent, nec ob hoc vendere seu
exponere ad vendendum prætermittant ; et hoc volumus et præcipimus, quod jurent etiam,
cum super iis fuerint requisiti a petentibus Credentiam juratis.
◊ Quod si dominus jure credentiæ abuteretur, nec pretium
rerum creditarum exsolveret, eo excidebat, donec satisfecisset. Tabularium Monasterii S.
Sergii Andegav. fol. 143 :
Tali convenientia, ut Credentiam habeat in burgo, sicut
prius habuerat cum omnibus hominibus illius burgi, usquequo injuriam illis faciat : et
si injuriam illis fecerit, perdat Credentiam, donec reddat ; et postquam reddiderit,
suam habeat sicuti prius Credentiam.
Pactum inter Clericos Ecclesiæ Lugdunensis
et Guigonem Comitem Forensem ann. 1167 :
Archiepiscopus et Comes communiter habent
per totam civitatem, excepto claustro, Credentiam in cibo et potu tantum, eo excepto
quod ab extraneis vendendi causa defertur, ita tamen ut quater in anno Credentias
persolvant. Si vero persolvere noluerint, Credentiam amittant, quousque
solverint.
Charta Communiæ Meldensis ann. 1170. in Tabulario Campaniæ Thuano fol.
290 :
Homines mihi de pane et vino et carnibus, et aliis victualibus die quo Meldis
venero, et in crastino, si tamen ibi fuero, Creditionem facient : et si infra 15. dies
Credita non reddidero, nihil amplius mihi Credent, quousque iis debita
persolvantur.
Charta Petri filii Regis Ludovici VI. ann. 1170. pro Montargiaco :
Homines de Monteargo domino suo de rebus suis pro victu Creditionem per unum
mensem facient. Et si Præpositus Montisargi debitum domini non persolverit, dominus
facta conquestione a Creditoribus illud infra mensem alium persolvi faciet.
◊ Denique adeo invaluerat jus istud Creditionis, ut pro
ordinario et ab omnibus recepto haberetur : ita ut cum domini subditis suis immunitates ab
consuetis oneribus impertiebant, fere semper
Creditionis immunitatem adjungerent.
Charta Radulfi de Balgenciaco in Tabulario Vindocinensi fol. 193 :
Et in dicto
burgo, vel in omnibus rebus ad jus Monachorum pertinentibus ipse per vim nihil faciet,
nec quenquam suorum facere jubebit, aut consentiet, sed a nullo burgensium Creditionem
quæret, aut mutuum et hospitalitatem in domibus eorum, vel suorum, vel
extraneorum.
Charta Libertatum Villæ-francæ apud Gallandum :
Non
hospitabitur ibi Archembaldus, nec habebit ibi Credenzam,
seu
Credensam, ut legit Thomasserius in
Consuetudinibus Bituric. pag. 227. Charta Communiæ Meduntensis in
Regesto Rerum Normannicarum signato P. ex Camera Computor. Paris. :
Ut qui in eadem
permanebunt Communitate, ab omni talliata, injusta captione, Creditione, et universa
rationabili exactione sint liberi et immunes.
Vide Miræum in Diplomat. Belgic.
lib. 2. cap. 44. et Thomasserium in Consuetudinib. localib.
Bituricensib.
cap. 29. Historiam Dalphin. tom. 2. pag. 593.
initio.
Creditensia, Eadem notione. Tabularium Morigniacense :
Creditensiam facere non
cogantur.
In prima Glossarii editione legitur
Creditantia.