« »
 
[]« 4 decanus ecclesiæ cathedralis » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 3, col. 019a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/DECANUS4
4. DECANUS Ecclesiæ Cathedralis. Leges Alfonsinæ seu Partidæ, 1. part. tit. 5. lege 4 :
Decan es el primero personaje, el mayor en algunas Eglesias Cathedrales, a fuera del Obispo, etc.
Gervasius Doroberniensis in Episcopis Cantuariens. in Egelnotho :
Erant tunc temporis Cantuariensis Ecclesiæ Monachi, quasi Canonici Cathedrales, Monachorum quidem habitum gerentes, sed regulam non adeo plane observantes... Præpositum suum Decanum vocabant, quem nos post adventum Lanfranci Priorem appellamus.
Idem in Ceolnotho :
Æstuabat enim animo quid in tali faceret articulo, cum non videret Monachos nisi 5. ubi cum Decanus esset, quem nos Priorem vocamus, etc.
Radulfus de Diceto in Henrico II :
Quam in Ecclesiis Cathedralibus, ubi Canonici divinis mancipantur obsequiis, Decani sibi vendicant dignitatem ; hanc si Monachorum Conventus in Episcopali sede præmineat, sibi jure possunt vendicare Priores.
Concilium Arvernense sub Urbano II. et Londoniense ann. 1127. apud Continuatorem Florentii Wigorn. :
Nullus in Decanum nisi Presbyter, nullus in Archidiaconum nisi Diaconus constituatur.
Concilium Coloniense ann. 1260. cap. 9 :
Consistente autem penes Decanos Ecclesiarum, potestate, lege, ac gubernatione canonicæ disciplinæ exercenda, etc.
Constitutiones Odonis Legati in Cypro ann. 1248. cap. 9 :
Statuimus ut in Nicosiensi[] Ecclesia de cætero sit dignitas Decanatus, percipiatque Decanus quantum duo Canonici, et habeat curam animarum personarum Canonicorum et Clericorum Ecclesiæ memoratæ ; jurisdictionem tamen aliquam contentiosam non habebit. Sitque major persona post Archiepiscopum, tam in Capitulo quam in Choro, vigiletque circa bonum et honestum statum tam spiritualium quam temporalium omnium Ecclesiæ supradictæ.
In quibusdam Ecclesiis Decani dignitatis suæ possessionem ineunt superpellicio induti, gladio cincti, pera instructi, calcaribus aureis pedes revincti, cum accipitre super pugno. Vide Historiam Ecclesiæ S. Aniani Aurelian. pag. 92. 111. et in Probat. pag. 50. Quale autem sit officium Decani, vide Statuta Ecclesiarum Leichefeldensis et Londinensis, in Monastico Anglic. tom. 3. pag. 241. 243. 247. 335. 336. 347. Plurima ecclesiarum Germanicarum ap. Würdtweinum, quæ indices demonstrant.
P. Carpentier, 1766.
◊ Non solum Cathedrales ecclesiæ decanos suos habebant. Dean, in Charta ann. 1262. ex Chartul. Latiniac. fol 183.
Deiens de l'iglise S. Maclo le Bar sur Aube
, in Ch. ann. 1250. ex Chartul. Campan. fol. 90. v°. Charta ann. 1325. in Lib. nig. 2. S. Vulfr. Abbavil. fol. 114. r° :
Disoit lidis Jehan de Friencort... que decair devoient li dit Dien et capitles de le complainte qu'il avoient faite. Mre Jacques d'Andelaincourt grantz Dienz de Laingres,
in Ch. ann. 1350. ex Chartul. S. Benigni Divion.
◊ Episcopus Londonicensis dicitur Cantuariensis Archiepiscopi Decanus, in Provinciali Cantuar. lib. 5. tit. 15. Ubi Lindwodus observat Archiepiscopum Cantuariensem in Collegio Episcoporum, Episcopos Londoniensem Decanum, Wintoniensem Cancellarium, Lincolniensem Vicecancellarium, Sarisberiensem Præcentorem, Wigorniensem Capellanum, denique Roffensem Cruciferarium habere.
Subdecanus, Dignitas in Ecclesia Carnotensi, quæ in Charta Calixti PP. in Tabulario ejusdem Ecclesiæ Ch. 2. post Decanum et Præcentorem ; et ante Succentorem recensetur. Obtinet etiam in Ecclesia S. Pauli Londinensis, de cujus officio, vide Statuta ejusd. Ecclesiæ in Monastico Anglic. tom. 3. pag. 337.
Decanus Scholarum, Dignitas Ecclesiastica, qui Scholis præerat. Charta Hugonis Episc. Suession. ann. 1100 :
In Ecclesia BB. Martyrum Gervasii et Protasii assignata est prædictæ Ecclesiæ S. Joannis (de Vineis) in perpetuum Prebenda eodem ordine, quo solet præbenda Decaniæ Scholarum, etc.
De Decanis Facultatum vide Savin. Histor. Jur. Roman. mediis temporibus tom. 1. cap. 21.
Decanus Episcopi, Idem qui vulgo Decanus ruralis, aut Christianitatis, in Legibus Edwardi Confess. cap. 31. Christianorum, in Charta Stephani Episc. Tornac. ann. 1192. apud Miræum tom. 2. pag. 1202. Ita autem appellatur, quod is ab Episcopo constitueretur, ut est in Charta Petri Archiep. Senonensis ann. 1201. apud Jacobum Petitum post Pœnit. Theodori pag. 721. Concilium Lateranense sub Alexandro III. can. 15 :
Quidam in quibusdam partibus sub pretio statuuntur, qui Decani vocantur, et pro certa pecuniæ quantitate Episcopalem jurisdictionem exercent, etc.
Inquisitiones synodales cap. 69. apud Reginonem lib. 2. cap. 5 :
Si in unaquaque Parochia Decani[] sunt per villas constituti, viri veraces et Deum timentes, etc.
Innocentius III. cap. 7. de Offic. Archidiaconi :
Archipresbiteri autem, qui a pluribus Decani nuncupantur, ejus (Archidiaconi) jurisdictioni se noverint subjacere.
P. Carpentier, 1766.
◊ Decanus publice sedis, eadem notione, in Ch. ann. 1097. tom. 1. Hist. Trevir. Joan. Nic. ab. Hontheim pag. 449. col. 2. Decani Christianitatum, in Pontif. Senon. Ms. ubi de consecrat. chrismat.
Decania, Decanorum Christianitatis jurisdictio et territorium. Hincmarus ann. 12. Episcopatus :
Et semper de Kalendis in Kalendis mensium, quando Presbyteri de Decaniis simul conveniunt, conlationem de pœnitentibus suis habeant, etc.
Capit. Caroli C. tit. 5. § 3 :
Qui autem (Presbyteri) longius ab urbe commanent, statuant Episcopi loca convenientia per Decanias, sicut constituti sunt Archipresbyteri, etc.
Vide Leges Edwardi Confess. cap. 32. ¤ Decanus Ruralis. Gall. Curé de campagne :
Dedimus.... parrochialem ecclesiam de Crociaco..... salvo tamen in omnibus jure tam episcopi, tam archidiaconi, quam Decani ruralis.
(Cart. N. D. Paris. I. 143. an. 1212.)
© École des chartes.