ELEEMOSYNARII 3, Glossarium mediae et infimae latinitatis, Du Cange et al.

3. ELEEMOSYNARII interdum dicti, qui eleemosynas testamento relinquebant, Capitula Ludovici Pii Addit. 1. § 50 :

Ut prætermissis partitionibus Psalterii, Psalmi speciales pro Eleemosynariis et defunctis cantentur.

Eadem habentur in Vinea Benedictina cap. 50. Ut hunc locum illustret Baluzius, hæc affert ex Libello supplici, quem Monachi Fuldenses obtulerunt Carolo Magno :

In secunda quoque feria unius cujusque septimanæ orationem pro omnibus Eleemosynas nobis tribuentibus, id est, eundem psalmum L. quem tota congregatio juxta corpus B. Martyris simul prostrata cantavit, cum oratione Dominica et versibus. Pro defunctis ergo fratribus nostris commemorationem, quam quotidie bis habuimus, id est, post matutinam celebrationem et vespertinam, quæ est antiphona videlicet Requiem æternam, et prima pars psalmi Te decet hymnus Deus, versus et collecta.

Eleemosynarii Summorum Pontificum, qui eorum eleemosynas diatim pauperibus distribuunt. Gesta Innocentii III. PP. pag. 150 :

Universales oblationes, provenientes ad pedes ipsius, secundum antiquam consuetudinem accipiebat Eleemosynarius erogandas.

Mox :

Circuibat et investigabat diligenter Eleemosynarius ejus pauperes ac debiles, maxime Nobiles, dabatque illis sigilla, ut per eos, qui ipsa referrent, singulis hebdomadibus acciperent ad victum, etc.

Ita

Eleemosynarii Episcoporum, in Concilio Oxoniensi ann. 1222. can. 2. et in Provinciali Eccl. Cantuariensis Lindwodi lib. 1. tit. 12.

Eleemosynarii Regum Franciæ. Horum dignitas alia prorsus fuit a Capellanorum dignitate, licet aliter censuerit Frisonius. Id præ cæteris arguit Statutum S. Ludovici, quod describitur a Miramontio lib. de Præposito hospitii pag. 50 :

Nul n'ait chambre en l'hostel du Roi que celui, qui porte le Sel, et le grand Maistre d'hostel, et la Chambre aux deniers, le Chapellain, et l'Aumosnier.

Aliud Statutum Philippi Pulchri :

Toutes chambres sont ostées devers le Roy, fors le Maistre d'hostel, la Chambre aux deniers, les Chapellains, les Confesseurs, l'Aumosnier, et le Sel, qui auront chambre.

Quæ totidem verbis habentur præterea in Statuto pro Regio hospitio a Philippo Longo exarato Turonibus 17. Nov. ann. 1317. Eleemosynarii S. Ludovici Regis, qui illius erogabat eleemosynas, meminit Gaufredus de Belloloco de Vita et conversat. S. Ludov. cap. 8. et Nangius in ejusdem Regis Vita sub. ann. 1248. Exstat Charta ejusdem Principis ann. 1269. apud Brolium lib. 3. Hist. Parisiensis pro Typhlocomeo Parisiensi, in qua Eleemosynarii regii habetur mentio. Ex hinc occurrunt aliquot Regum Eleemosynarii, verbi gratia,

Fr. Joannes des Granges Prior Vallis Scholarium, sub Philippo Pulcro, a quo testamenti executor cum aliis dictus est anno 1311. Hunc excepit

Fr. Joannes de Grandpré, qui Eleemosynarius regius inscribitur ann. 1314.

P. Carpentier, 1766.

Guillelmus MoriniEleemosynarius regius, in Charta Caroli IV. ann. 1325. ex Reg. 62. Chartoph. reg. ch. 433.

Mag. Silvester de la Cervelle (al. de la Servolle) Eleemosynarius Regis Caroli V. mense Aprili ann. 1367. nominatur.

Ægidius des Champs, postmodum Episcopus Silvanectensis ann. 1409. apud Monstrellet 1. vol. cap. 55. Alios præterea recenset hac dignitate insignes Frisonius, atque in iis

Petrum Cauchon, Bellovacensem Episcopum, sub ann. 1431.

P. Carpentier, 1766.

Mag. Phil. Aymenon de Ennanio

in Combralia Lemovicensis diocesis oriundus, serenissimique principis regis Karoli VI. quondam Eleemosinarius

, in Necrol. eccl. Paris. Ms. ad. II. Non. Decembr.

Joannem d'Aussi Episcopum Lingonensem, sub Carolo VII.

Joannem de Brevicoxa, postmodum Genevensem Episcopum ann. 1421.

Joannem Baluam Episcopum Ebroicensem, ac demum Cardinalem, sub Ludoxico XI.

Joannem l'Huillier Decanum Parisiensem, sub Ludovico XI. et Carolo VIII.

P. Carpentier, 1766.

Joannes Nepveu abbas hujusce monasterii,

Elemosinarius et sacer oricularius christianissimi regis Francorum

, in Necrol. Ms. B. M. de Josaphat ad V. Non. Mart. Obiit ann. 1498.

◊ Aucta postmodum, et novo titulo donata ea dignitas : nam qui primum nude Eleemosynarii dicebantur, postmodum Magni Franciæ Eleemosynarii appellati : qui quidem in Regum aula deinceps primas tenuere, cum ad id obeundum munus delecti fuerint viri vel pietate ac doctrina, vel natalibus illustres. Primus autem hacce appellatione donatus ligitur

Joannes de Reli doctor Theologus, Regi Carolo VIII. a Confessionibus, Episcopus Andegavensis, nobilissima Reliorum ad Hesdinum in Atrebatibus familia oriundus, cujus Elogium descripsit præ cæteris Joannes Launoius in Historia Navarræ Collegii, sub ann. 1488. Post hunc

Franciscus de Moulins Abbas. S. Maximi in Aurelianis, Magnus Franciæ Eleemosynarius occurrit in Tabulis Typhlocomei Parisiensis ann. 1500. Deinde

Goffridus de Pompadour in Camera Computorum Præses, Petracoricensis, mox Aniciensis Episcopus, Gulferii D. de Pompadour et Isabellæ de Combort filius, sub Carolo VIII. et Ludov. XII.

Adrianus de Goufier, Cardinalis de Boissi ann. 1516.

Franciscus le Roy de Chauvigni, Jacobi Archiepiscopi Bituricensis frater, sub Francisco I.

Joannes le Veneur Cardinalis, Episcopus Lexoviensis ann. 1530. ut est in Francico Ceremon.

Philippus de Cossé, Constantiensis Episcopus, sub ann. 1535.

Petrus Castellanus Matisconensis Episcopus, vir singularis eruditionis, de quo Thuanus lib. 3. Sammarthanus in Elog. viror. illustr. et Pet. Gallandius in ejus Vita, nuper e nostra Bibliotheca edita a Stephan. Baluzio.

Antonius Sanguin Cardinalis de Meudon, sub Henrico II.

Ludovicus de Brezé, Episcopus Meldensis, sub eodem Rege, cujus exequiis hac insignis dignitate interfuit ann. 1559. ut est in Ceremoniali Franc.

Carolus de Humieres Episcopus Bajocensis, eadem donatus ann. 1578.

Jacobus Amiot Melodunensis, Episcopus Autisiodorensis, Magnus Franciæ Eleemosynarius a Carolo IX. cui Præceptor a parente datusfuerat, institutus. Obiit ann. 1593.

Reginaldus de Beaune, Bituricensis ac deinde Senonensis Archiepiscop. Mortuus ann. 1606.

Jacobus Davy Cardinalis du Perron, Senonensis Archiepiscopus, sub Henrico IV. et Ludovico XIII. Obiit ann. 1618.

Franciscus de la Rochefoucaud, Cardinalis.

Alphonsus-Ludovicus du Plessis de Richelieu Cardinalis, Archiepiscopus Lugdunensis, Magnus Franciæ Eleemosynarius ad fidelitatis sacramentum admissus 24. Martii ann. 1632. per Rupifucaldii Cardinalis renuntiationem.

Antonius Barberinus Cardinalis, Archiepiscopus Remensis.

Emmanuel-Theodosius de la Tour d'Auvergne de Bouillon Cardinalis ann. 1672.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Petrus du Cambout de Coislin Cardinalis, Episcopus Aurelianensis. Ob. ann. 1706.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Tussanus de Forbin de Janson Cardinalis, Episcopus Bellovacensis. Obiit. 24. Martii 1713.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Armandus-Gasto-Maxmilianus de Rohan Cardinalis, Episcopus Argentoratensis ad fidelitalis sacramentum admissus 10. Junii 1713. Obiit 19. Jul. ann. 1749.

P. Carpentier, 1766.

Armandus de Rohan de Soubize, Cardinalis, qui in successorem receptus fuerat 6. Jan. ann. 1745. mortuus est 28. Junii ann. 1756.

P. Carpentier, 1766.

Fredericus Hieronymus de Roye de la Rochefoucauld, Cardinalis, 12. Julii ann. 1756. sacramentum regi pro hac dignitate præstitit. Obiit 29. Aprilis ann. 1757.

◊ Magni porro Eleemosynarii apud Reges nostros quanta hodie sit dignitas et prærogativa, accipe ex laudato Petro Gallandio in Vita Petri Castellani, Matisconensis Episcopi :

Est enim is honoris gradus omnium Ecclesiasticorum in Gallia facile princeps ; quo qui donatus est, Regi e somno excitato inter primos salutatores adesse solet, et de eo cognoscere, quo in loco et tempore rem sacram peragi velit : Aulæ totius Regiæ unicus Episcopus est : quocunque in loco per totum regnum Rex versetur, ab eo Sacramenta petere solet : Sacello regis ordinando, Cantoribus ejusdem et Sacerdotibus omnibus Aulam sequentibus præest : dispensatio Regiæ in pauperes beneficentiæ et pauperum omnium curatio ejus unius propria est : ad ejus etiam curam pertinet per universum regnum iis omnibus pauperum peregrinorum domiciliis, quæ tum Ptochodochia, tum Xenodochia appellant, atque etiam iis, quæ lepra infectis olim a Regibus attributa sunt, administratores idoneos præficere, præposteros et mutilos loco movere. Quæ si etiam ab aliis quam Regibus condita primum, in eundem finem et censu dotata sunt, et præter Conditorum et Institutorum mentem, contraque æquum et bonum quid in iis geratur, ejusdem est omnem animadversionem ad se revocare, numerum leprosorum, aut aliorum miserorum explere, ad referendas rationes omne Procuratorum, et administratorum genus cogere, corrupte, infideliter, aut socorditer in suo munere versatos exigere, aliosque in eorum locum subrogare : omnia quoque Sacerdotia, quæ regiæ potestatis sunt, quæ plurima sunt, præter Episcopatus et Abbatias donare et conferre. Ad ejus quoque officium pertinet primo quoque Regis in oppida ingressu maleficos carceribus inclusos regia venia eis concessa laxare, et liberos impune emittere.

Eleemosynarii apud Anglos officium describitur in Fleta lib. 2. cap. 23.