2. FIRMA, Scriptoribus Anglicis, Convivium, cœna, et omnis denique mensæ apparatus, exponitur : voce a Saxonico feorm, vel feorme, victus, cœna, cibarium, prandium ; unde feormian, cibum præbere, convivio excipere. Henricus Huntindonensis lib. 6. pag. 367 :

Tosti igitur furibunde discedens a Rege et a fratre suo, perrexit ad Hereford, ubi frater suus corrodium regale maximum paraverat : ubi ministros fratris sui detruncans, singulis vasis vini, medonis, cervisiæ, pigmenti, morati, siceris, crus humanum, vel caput, vel brachium imposuit : mandavitque Regi, quod ad Firmam suam properans cibos salsatos sufficienter inveniret, alios secum deferre curaret.

Eadem verba habent Matthæus Westmonaster. Ranulfus Cestrensis, et Henricus Knyghton. Brompton. vero aliis rem explicat :

Mandavitque Regi, quod ad Festum suum properans, cibos salsatos sufficienter inveniret, etc.

Trevisa, qui Ranulfum Anglice vertit, tho his Feste etiam habet. Clarius Ordericus Vitalis lib. 4. pag. 514 :

Verum postquam tuta sunt opinati, conviviis provincialium, quæ vulgo Firmam appellant, illecti, ad terram egrediuntur, ambo Comites ex improviso eos invadunt, epulas cruore confundunt, etc.

Atque ita capiendam hanc vocem in Domesdei, ubi crebro occurrit, censet Spelmannus :

Comes Meriton Borne T. R. E. (id est : tempore Regis Edwardi) reddebat Firmam unius noctis.

Alibi :

Tempore Adeldredi patris Regis Edwardi reddebant hæc tria maneria dimidiam Firmam noctis.

Rursum :

Reddit Firmam trium noctium, hoc est, 100. libr.

Ibidem :

Tunc reddidit hoc manerium 10. noctes de Firma, modo 100. libras ad pondus, et 100. solid de gersuma.

Alio loco :

Reddebat unum diem de Firma, et valebat 95. libr. 6. den. et post valuit 50. libr. modo 3.

Alibi :

Hæc tria maneria... reddunt Firmam unius diei... de hoc manerio ablatæ sunt terræ, quæ redd. Canonicis T. R. E. Firmam 4. septimanarum.

Ubi Firma noctis, pro cœna, ut Firma diei, pro prandio : Firma denique 7. septimanarum, pro pastu tantidem temporis videtur usurpari : ita tamen ut ejusmodi pastus, quemadmodum nostris dicuntur, in redditus pecuniarios interdum conversos fuisse, ex laudatis locis liquido appareat. Quæ quidem priscum morem, qui in Anglia diutius perstitit, arguunt, annuos prædiorum redditus non ad certam duntaxat annonariam, sed ad rerum, quæ ad victum conducunt, præstationem redigendi. Sic tamen ut non pro libito imponerentur ii a dominis prædiorum, sed specierum, quas quilibet agri modus deberet, numerus vel qualitas Legibus præscriberentur. Quippe Ina Rex in suis Legibus cap. 70. statuit, ut ex 10. hidis terræ, seu aratris vel carrucatis, exhiberentur

mellis dolia 10. panes 300. cervisiæ Wallicæ, i. potentioris ambræ 30. cervisiæ tenuioris ambræ 30. boves adulti 2. aut verveces 10. anseres 10. gallinæ 20. casei 10. butyri ambra 1. salmones 5. fodri seu pabuli libræ 20. anguillæ 100.

Quod si hæc ad unam hydam seu carrucatam reducantur, erunt pro qualibet, mellis dolium 1. panes 30. vervex 1. gallinæ 2. anguillæ 10. etc. Hæc porro in Anglia obtinuere etiam post Normannorum ingressum, atque adeo usque ad Henricum II. quod potissimum discere est ex libro Scacarii Anglici, cujus auctor creditur Gervasius Tilleberiensis, Marescallus Arelatensis, cujus etiam liber exstat de Otiis Imperial. MSS. Locum a Spelmanno, verbo Firma, et Seldeno in Notis ad Eadmerum, descriptum, cum rem haud adeo tritam doceat, hoc loco perinde describimus :

Sicut traditum habemus a patribus, in primitivo Regni statu post conquisitionem, Regibus de fundis suis non auri vel argenti pondera, sed sola victualia solvebantur, ex quibus in usus quotidianos domus Regiæ necessaria ministrabantur : et noverant, qui ad hoc deputati fuerant, quantum de singulis fundis proveniebat. Cæterum ad stipendia et donativa militum, et alia necessaria de placitis militum vel conventionibus, et ex civitatibus, vel castellis (a quibus agricultura non exercebatur) pecunia numerata succrescebat. Toto igitur Regis Willelmi tempore, perseveravit hæc, intitutio, usque ad tempora Regis Henrici filii ejus : adeo ut viderim ego ipse quosdam, qui victualia statutis temporibus de fundis Regiis ad Curiam deferri viderint. Certumque habebant Officiales domus Regiæ, a quibus Comitatibus triticum, a quibus diversas species carnium, vel equorum pabula, vel quæque necessaria debebantur. His vero solutis secundum constitutum modum cujusque rei, Regii Officiales computabant Vicecomiti, redigentes in summam denariorum :

Pro mensura, scil. tritici ad panem centum hominum solid. unum.

Pro corpore bovis pascualis solid. unum.

Pro ariete vel ove iiii. den.

Pro præbenda 20. equorum similiter iiii. den.

Succedente vero tempore cum idem Rex in transmarinis et remotis partibus, sedandis tumultibus bellicis operam daret, contigit ut fieret sibi summa necessaria ad hæc exempla numerata pecunia. Confluebat interea ad Regis Curiam querula multitudo colonorum, vel (quod gravius sibi videbatur) prætereunti frequenter occursabat, oblatis vomeribus in signum deficientis agriculturæ. Innumeris enim molestiis premebantur occasione victualium, quæ per plurimas Regni partes a sedibus propriis deferebant. Horum igitur querelis inclinatus Rex definito magnorum concilio destinavit per Regnum, quos ad id prudentiores et discretiores cognoverat, qui circumeuntes et oculata fide fundos singulos perlustrantes habita æstimatione victualium, quæ de aliis solvebantur, redegerunt in summam denariorum. De summa vero summarum, quæ ex omnibus fundis surgebat in uno Comitatu, constituerunt Vicecomitem illius Comitatus ad Scaccarium teneri, addentes, ut ad scalam solveret, hoc est, propter quamlibet numeratam libram 6. den. Rati sunt enim tractu temporis, de facile posse fieri, ut moneta tunc fortis, a suo statu decideret. Nec eos fefellit opinio : unde coacti sunt constituere, ut Firma maneriorum non solum ad scalam, sed ad pensum solveretur.