1. FOSSATUM, Vallum, fossa : sed ea præsertim, quæ circa urbium mœnia circumducitur nostris, Fossé. Gloss. Gr. Lat. : Τάφρος, Fossa, sepes, Fossatum. Papias : Fossatum dictum, quod multas fossas habeat. Leges Luithprandi Regis Longob. tit. 31. § 1. 46. (5, 17.) :

Si quis Fossatum in terra alterius fecerit, etc.

Anastasius Bibl. in S. Silverio PP. pag. 38 :

Fabricis murorum et reparatione Fossati, circumdedit civitatem Romanam.

Albertus Aquensis lib. 4. cap. 30 :

Vallo immenso, quod dicitur Fossatum.

Regula Magistri cap. 15 :

Non enim secura possunt esse Fossata, ubi intus est hostis.

Willelmus Brito lib. 7. Philipp. :

Aggere congesto Fossata implere studentes.

Petrus de Vineis lib. 2. Epist. 49 :

Non est habilis resistentiæ locus, quem murorum non munit ambitus, aut concavitas Fossatorum.

Chron. Domin. de Gravina apud Murator. tom. 12. col. 571 :

Deinde Cidiniolam adveniens,... illam Fossatis maximis fecit optime circumdari et bene muniri.

Vide Vegetium lib. 4. de Re Milit. cap. 16. etc.

2. FOSSATUM. Obligatio, qua Fossatis urbium reficiendis tenentur cives. Charta Lud. reg. Fr. ann. 1148. in Tabul. S. Dionysii :

Palagium, expeditionem, latronis redditionem, Fossatorum castelli sui relevationem, etc.

Alia ex Tabul. Monast. Longi Pontis in Diœcesi Paris. :

Dedit Deo et S. Mariæ de Longoponte consuetudinarium carretum et Fossatum de Ver, quæ pater suus et idem ipse in eadem villa habuerunt.

Charta Ottocari Regis Bohemiæ ann. 1221. in Bohemia Pia pag. 88 :

Collectas generales ædificationes castrorum, Fossata,... et omnia alia gravamina.

Charta Communiæ Meduntensis ann. 1150 :

Communes necessitates, ut de excubiis, de catenis, de Fossatis faciendis et de omnibus ad villæ munitionem et firmitatem pertinentibus ab omnibus communiter procuretur.

Charta Communiæ Atrebatensis ann. 1211. § 39 :

Qui fossare debent, ad Fossatum veniant sicut debent.

Charta ann. 1230 :

Cum nos ad Fossata castri Matriolarum reparanda semel in anno possemus citare homines S. Germani,.. et eos tantummodo per triduum retinere, etc.

Vetus Inquesta in Regesto Philippi Aug. Herouvalliano :

Debet tres menses de custodia, et hospites sui debent Fossata.

Charta Communiæ S. Richarii :

A Fossis, ab excubiis, a tallione liberos. Operatio vallorum,

tom. 1. Monast. Angl. pag. 192. Vide Roverium in Reomao pag. 328. Hinc agri militibus dati cum onere

circa curam Fossati tuitionemque limitis servandi

, in l. 1. Cod. Th. de Terris limitan. (7, 15.) Adde Concilium Lateranense ann. 1179. can. 19.

3. FOSSATUM, Exercitus, seu potius Castra vallo et fossis circumducta. Quam primum enim exercitus hostium terras ingreditur ; fossis eorum castra muniuntur. Gloss. Bassil. in Φόσσα : Ἐξ οὗ ϰαὶ φοσσάτον ὀφείλει ϰαλεῖν, μεθ᾽ ὅ τὸ στρατόπεδον εἰς τὴν τῶν πολεμίων γῆν εἰσελθὸν ἄρξεται ποιεῖν τάφρον, ἤτοι παρεμϐολὴν, ἤγουν ϰάστρον, τουτέστι φόσσαν, etc. Capitolinus :

Castra omnia Fossato circuibat.

Claudianus lib. 2. in Rufinum :

... Adventumque tremens se cogit in unam

Planitiem, tutoque includit pascua gyro.

Tum duplici Fossa non exuperabile vallum

Asperat alternis subdibus, etc.

Prudentius Peristeph. :

Machinis murum ferire, castra Fossis cingere.

Idacius in Fastis :

Ipso anno profectus est Valens ex urbe ad Fossatum.

Gesta Constanti M. :

Odoacer abiit in Veronam, et fixit Fossatum in campo, etc.

Infra :

Veniens in Pineta, fixit Fossatum.

Rursum :

Ingressus in Pineta, in Fossato Patricii Theoderici, etc.

Anastasius Bibl. in Joanne VI. :

Sacerdotes ad Fossatum, in quo in unum convenerant, misit.

In Stephano III. :

Ipsi vero Franci, introeuntes clusas, cunctum Fossatum Longobardorum, post peractam cædem, abstulerunt, spolia multa auferentes.

Charta Henrici Comitis Portugalliæ, apud Brandaon. tom. 4. Monach. Lusitan. pag. 281. v. :

Et de præda de Fossato non detis nobis plus quam quintam partem, et azagat, et vobis remaneant duas, etc.

Charta Alfonsi Regis Portugalliæ apud eumdem lib. 15. cap. 24 :

Salvo, quod mihi et successoribus reservo in perpetuum, videlicet collectam monetam, hoste, annaduam, appellidum, Fossadum, justitiam, servitium et ajudam.

Idem Rex In Foris Alcaçonensib. eræ 1267 :

Et duas partes dos cavaleiros vadant in Fossado, et tertia pars remaneat in villa, et una vice faciant Fossado in anno : et qui non fuerit ad Fossado, pectet pro foro 5. sold. pro Fossadeira, etc. omnes milites, qui fuerint in Fossado, vel in guarina, de cavallos, qui se perdiderint in algara, vel in lida, etc.

Adde Annales Franc. ann. 801. Annales Bertinian. ann. 862. Aimoinum lib. 4. Hist. Franc. cap. 90. Rufi Leges milit. et Notas nostras ad Alexiadem pag. 341. Ita φοσσάτον usurpant non semel Scriptores Byzantini. Procopius lib. 3. de Ædific. :

Χῶρος τίς ἐστιν, ὅνπερ ϰαλοῦσιν οἱ ἐπιχώριοι Λογγίνου φοσσάτον· ἐπεὶ Λογγῖνος ἐν τοῖς ἄνω χρόνοις Ρωμαίων στρατηγὸς στρατεύσας ἐπὶ Τζάνους ποτὲ, τῆδε πεποίηται τὸ στρατόπεδον.

Glossæ Basilic. : Κάστρον, ἤτοι φοσσάτον. Leo in Tactic. cap. 11. § 1 :

Κυρίως γὰρ τὸ φοσσάτον τὸ ἄπλιϰτον τοῦ ὅλου στρατοῦ ϰαλεῖται.

Ita Chronicon Alexandr. pag. 914. et Martyrium Bacchi Junioris pag. 101. Hinc traducta vox ad ipsum exercitum, ut apud eumd. Leonem in Tactic. cap. 4. § 1. Consule Glossaria Rigaltii, Meursii, Fabroti et aliorum. Adde Glossarium mediæ Græcitatis, et Lexicon Militare Caroli de Aquino.

4. FOSSATUM, Canalis latior, in Charta ann. 20. Henrici III. Reg. Angl. apud Th. Blount in Nomolex. Anglic. :

Ex dono Henrici Regis avi nostri unum Fossatum tam largum, quod naves possint ire et redire a flumine de Withonia usque ad Tupholme.

5. FOSSATUM, Territorium, ut videtur, certis limitibus quasi fossato circumcinctum. Charta Innoc. II. PP. ex Chartul. episc. Paris. fol. 9. v°. :

Præterea pactum et conventionem inter te et karissimum filium nostrum Ludovicum regem Francorum illustris memoriæ factam de loco in suburbio Parisius sito qui Campellus nominatur, tibi nichilominus confirmamus, ita videlicet quod tertia pars totius redditus Fossati illius terræ, sive in censu, seu in emptionibus, venditionibus, questibus, aut aliis quibuscumque modis aliquid inde processerit, tibi et successoribus tuis (episcopis Paris.) absque diminutione aliqua persolvatur.

Hæc eadem totidem verbis repetuntur in sequentibus Romanorum pontificum Diplomatibus.