MATRICULA, Glossarium mediae et infimae latinitatis, Du Cange et al.

MATRICULA, Catalogus, descriptio, index : vox nota JC. Codex Canonum Eccles. Afric. can. 86 :

Ματρίϰιον ϰαὶ ἀρχέτυπον τῆς Νουμιδίας,

ubi Cod. Lat. cap. 53. Matricula et archivum Numidiæ. Vide Matrix 1. et Brevis. Statuta Eccl. Valent. tom. 3. Concil. Hispan. pag. 510 :

Item aliquis non recipiat ordines, nisi fuerit nomen ejus scriptum in Matricula Archidiaconorum.

◊ Apud Scriptores vero Ecclesiasticos duplex est, altera Clericorum, altera pauperum. Clericorum matricula ea est, in quam Ecclesiarum Clerici referebantur, qui eo nomine stipendiorum Ecclesiasticorum erant participes, in Concilio Agathensi can. 2. Aurelianensi IV. can. 13. Autisiodorensi can. 3. Capit. Caroli M. lib. 7. cap. 167. 237. etc.

◊ Dicitur etiam Matricula, in qua Clericorum hebdomadariorum in Ecclesiasticis Officiis munus indicatur. Charta Odonis Episcopi Parisiensis ann. 1199 :

Campanæ ordinate pulsabuntur, Cantor facit Matriculam in omnibus ordinate.

Vide Tabulæ officiales, in Tabulæ.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Matricula itidem appellabatur Ordo divini Officii celebrandi per hebdomadam, qui singulis Sabbatis in ecclesiis legendus exponebatur. Litteræ ejusdem Odonis ann. 1203. in Tabul. S. Clodoaldi :

Ab illo autem qui breve faciet singulis Sabbatis scribetur dies in Matricula, qua prædictum officium debeat celebrari.

Matricula pauperum ea erat, in qua pauperum, qui Ecclesiasticis stipendiis alebantur, nomina descripta erant. Matricula egenorum, apud Lambertum in Vita S. Heriberti Archiepiscopi Coloniensis n. 25. Hinc pauperes ipsi matriculæ interdum appellati, ut in Concilio Autisiod. ann. 578. can. 3. Vita S. Eparchii Abb.-Inculismensis cap. 9 :

Jussit, ut collectis infirmis et Matriculis ad portam civitatis rei expectaret eventum.

Ita usurpat Gregorius M. lib. 2. Indict. 11. Epist. 44. 45. Fortunatus in Vita S. Radegundis cap. 17 :

Præter quotidianam mensam, qua refovebat Matriculam duobus semper diebus, etc.

id est, pauperes Matriculæ. Gesta Bertichrammi Episc. Cenoman. tom. 3. Analect. Mabill. pag. 111 :

Peregrinorum quoque sive Matricularum receptiones et refocillationes devotissime supplevit.

Testam. ejusdem Bertichrammi ibid. pag. 127 :

Tam in vestimentis, quam et in lectariis, aut in calciamentis, et istis fratribus nostris et Matricolabus S. Petri qui sub regimine suo esse noscuntur, etc.

Nam

Matricula, sæpe usurpatur pro domo, in qua pauperes alebantur, ad ostia Ecclesiarum ut plurimum extructa. Testamentum S. Remigii Remensis Episcopi :

Martyriis, Diaconiis, Xenodochiis, omnibusque Matriculis sub tua dispositione positis.

Gregorius Turon. lib. 2. de Mirac. cap. 37 :

Cum ea ad Basilicam properat, celebratisque vigiliis, mane pauperibus, qui ad Matriculam illam erant, cibum potumque protulit.

Gesta Regum Francorum cap. 11 :

Ante Ecclesiæ Matriculam in medio pauperum consedit.

Charta S. Leodegarii Episc. Augustodun. ex Tabular. ejusdem Ecclesiæ :

Quas villas... in statum Matriculæ nostræ, quam ad ostium Ecclesiæ S. Nazarii fabricavimus, cum omnibus appenditiis delegamus, secernimus, transfundimus, ea ratione, ut tam a Præposito ejusdem Matriculæ Bercario, quam a successoribus ejus, quos nostri successores Pontifices ordinaverint, 40. fratres cotidiana diaria et stipendia omni tempore accipiant, ut liberius pro salute Regni ac Principum ac totius orbis, dominum deprecari possint.

Testamentum Bertichrammi Episcopi Cenom. :

Propterea in his locis Ecclesiæ stipendia et Madricola, quam ego mihi erexi, supplex quæso Domino meo Pontifici, qui mihi successor fuerit, ut omni tempore Madricola ipsa, sicut usque nunc in eis temporibus stipendia promeruit, et semper in antea ministrante sancta Ecclesia alatur.

Infra Matricula appellatur. Chronicon Mosomense :

Mosomensem itaque Matriculam sæpe per se revisens, sæpe per internuntios commonefaciens, piis eleemosynarum suarum largitionibus instanter educans, Ecclesiarum altariis, prout in manu sua veniebant, victualia fratrum ordinabat.

◊ Annexi autem erant certi reditus Matriculis, quibus pauperes alerentur. Adrevaldus lib. 1. de Mirac. S. Benedicti cap. 20 :

Cuncta, quæ juri subjacebant Ecclesiæ Aurelianensis, excepta Matricula,... in propriam molitur redigere potestatem.

Hoc est, reditibus ad matriculam pertinentibus. Chronicon Fontanellense cap. 14 :

Hic Matriculam beati Martini Turonensis in beneficii jure..... tenuit.

Testamentum S. Remigii apud Flodoardum :

Pauperibus 12. in Matricula positis, ante fores Ecclesiæ exspectantibus stipem, duo solidi, unde se reficiant, inferentur, quibus Corcelum villam dudum deservire præcepi.

Idem Flodoardus lib. 2. cap. 4 :

Quædam matriculæ quoque sancti Martialis deputavit, etc.

Cap. 5 :

Ad Matriculam præterea sanctæ Remensis Ecclesiæ nonnulla contulit donaria.

Vide Doubletum in Hist. S. Dionysii pag. 670. 677. 690. 809. et Privilegium pro Monasterio Atrebatensi circa ann. 866.

Matricula, ipsamet Ecclesia, cui adjuncta Matricula. Formula inter Andegav. 48. apud Mabill. tom. 4. Analect. pag. 263 :

Cum in Dei nomen nos vero fratris, qui ad Matricolam Sancti illius residere videmur.

Vetus Chron. Turon. laudatum ab eod. Mabill. tom. 4. Annal. Benedict. pag. 195. meminit cujusdam oratorii quod erat

juxta Matriculam B. Martini, scilicet ecclesiam B. Mariæ de Scriniolo, ubi moniales erant

. In vita S. Udalrici Episcopi Augustani, Marinus PP. eidem Udalrico, qui se Augusta Vindelicorum ortum dixerat :

Ne turberis, inquit, animo,.... te ejusdem Matriculæ decet esse pastorem.

Baronius matricem Ecclesiam hic interpretatur.

Omnes simul Deum laudentes ad Æcclesiam Matriculam pervenerunt,

apud eumdem Oudalricum Pertz. Scriptor. tom. 4. pag. 392. Occurrit etiam pag. 389. lin. 27. qui locus infra exscriptus est ad lineam Ex quibus haud obscure, etc. ubi

L. Henschel, 1840–1850.

Matricularii videntur esse Clerici ecclesiæ cathedralis, ut et cap. 20. et 24. ibid. pag. 407. et 409. Vide Matriculus, et supra ad lineam Apud Scriptores, etc.

Matricularii, Pauperes in matriculam relati. Glossæ Isidori : Matricularius, pauper, inops. Charta Dagoberti Regis apud Doubletum pag. 669. 677 :

Ad Matricularios domni Dionysii Martyris... qui ad ipsa Basilica, vel infra ejus atrio ad matriculas residere videntur.

Quippe pauperes ad Ecclesiæ fores stabant, stipem expectantes, vel postulantes. S. Hieronym. Epist. 22. cap. 13 :

Vidi nuper nobilissimam Romanorum mulierem in Basilica B. Petri, semiviris antecedentibus, quo religiosior putaretur, singulos nummos dispertire pauperibus, etc.

Alia Zuentebulchi Regis, apud eumd. Doublet. pag. 809 :

Ad usus pauperum et Matriculariorum, etc.

Gregorius Turon. lib. 7. cap. 29 :

Nonnulli etiam Matriculariorum et reliquorum pauperum, etc.

Acta Episcopor. Cenoman. pag. 111. ubi de Xenodochio :

Et hoc constituit, ut omnes adventantes inibi omnia necessaria sumerent, ibique monachos regulariter degere constituit, et Matricularios numero et tenore, quo in ejus continetur testamento, et ipsum synodochium suæ sedis Ecclesiæ subjugatum, atque suis successosoribus possidendum futuris temporibus more Canonico atque Ecclesiastico dereliquit.

Vita S. Arnulfi Episc. Metensis cap. 14 :

Matricularii seu cæteri pauperes.

Hincmarus Remensis apud Flodoardum lib. 3. cap. 26 :

Dictum est mihi, quod Matricularios a ministro meo constitutos de illa matricula ejecisti, et ibi Bovarium misisti, et pro illa matricula in pretio unum asinum accepisti.

Idem Hincmarus in Capitulis de Rebus Magistri, etc.

cap. 17 :

Ut Matricularios habeat juxta qualitatem loci, non bubulcos aut porcarios, sed debiles et pauperes de eodem dominio.

Adde eumdem in Capitulis Synodi Remens. ann. 874. cap. 2. Aldhelmus de Laudibus virginitatis :

Sed omne patrimonium et ornamentorum gloriam, tam discriminalia capitum, et periscelides crurum, quam olfactoriola nardi, et crepundia collo gemmiferis lunulis pendentia ad stipem mancis et Matriculariis prodiga liberalitate contulerunt.

Flodoardus lib. 1. Hist. Rem. cap. 20 :

Quo perveniens, cibariis, quæ detulit, Matricularios pavit.

Conventus Pistensis ann. 864. tom. 2. Spicilegii Acheriani pag. 590 :

Ad stipendium Matriculariorum, quos Nonnones vocant.

Adde Gesta Dagoberti Regis cap. 35. Aimoin. lib. 4. Hist. Franc. cap. 33. Hist. Trenorchiensem Chiffletii pag. 220. etc.

Primicerii Matricularum, Qui ex ipsis matriculariis deligebantur, quo aliorum vivendi rationi invigilarent, apud Chrodegangum in Regula Canonicor. Metensium cap. ult. ubi multa de Matriculariis, et quomodo ad pietatem ab Episcopo instituerentur.

◊ Ex Matriculariis pauperibus quidam seligebantur ad viliora Ecclesiarum adjacentium munia, verbi gratia, qui campanas pulsarent, Ecclesiarum custodiæ invigilarent, eas scoparent ac mundarent, et hujusmodi, ita ut deinceps in alimoniæ mercedem Ecclesiarum obsequiis totos se darent. Gesta Dagoberti Regis cap. 30 :

Nam et Matriculam et Senodochium, cæteraque loca ad hoc ibidem instituit, ut pauperes utriusque sexus, sive etiam qui Sanctorum ope sanitati donari digni fuissent, in reliquum ipsius eleemosynis sustentati, qui vellent, in servitio ecclesiæ, ac si pro gratiarum actione, permanerent.

Apud Adalardum in Statutis Corbeiensibus lib. 1. cap. 6. in divisione annonæ, prima pars est famulorum vel matriculariorum Monasterii qui semper, inquit, æqualiter habendi sunt. Guerardo in Glossar. Polypt. Irmin. Matricularii in Statut. Corb., ubi occurrunt præterea lib. 1. cap. 1. et Append. num. 2. pag. 336. sunt : Qui in Matriculam ecclesiæ inscripti sub servitiis quibusdam in monasterio præstandis, inibi tectum, victum, vestitum invenerunt. Ejusmodi Matriculariorum vilia munia describuntur passim. Epistola collectionis in Form. vett. :

Nos quoque in Dei nomine Matricularii Sancti illius, dum matutinis horis ad ostia ipsius Ecclesiæ observanda convenissemus, etc.

Miracula S. Richarii sæc. 5. Bened. pag. 572 :

Cumque ipse sacer, quo beatissimi Richarii corpus pausat, locus cælesti lumine esset repletus,... ivit citius et suscitavit unum de Matriculariis, etc.

Alcuinus Epist. 7. ex Mabillonianis :

Nos Matriculares pro te orare non cessamus, ut, etc.

Vita S. Trudonis cap. 26 :

Fuit quidam vir, habitans prope Ecclesiam S. Trudonis, propter excubium sacratissimæ aulæ, quem nos Matricularium vulgo vocamus, etc.

Hinc Alcuinus in Epist. Matricularium S. Martini se inscribit, i. custodem. Atque inde Matriculariorum nostris Marguilliers in Ecclesiis parochialibus origo, quorum sedes ideo ad Ecclesiæ fores assignantur, quod eas observarent : vel, ut alii putant, quod Matricularum, quæ ad ostia Ecclesiæ erant, custodes essent, pauperumque alimoniis invigilarent : quod quidem munus, seu onus ipsis Parochianis postea attributum. Chronicon Senoniense cap. 5 :

Quicunque vero Abbas sit Senoniensis..... Ecclesiarum S. Mauricii, S. Joannis de Palma.... Matricularios deponet, et pro voluntate sua sine aliqua contradictione instituet et destituet.

Vetantur tamen Presbyteri

pro loco matriculæ quodcunque xenium, vel servitium in messe, vel in quocunque suo servitio requirere vel accipere, et Matriculariis debitam partem decimæ, quam fideles pro peccatis suis redimendis Domino offerunt, vendere,

in Capit. Hincmari Remensis, datis in Synodo Remensi ann. 874. cap. 2.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

◊ Alia est Matriculariorum in Ecclesiis parochialibus notio in Conc. Trevir. ann. 1310. apud Marten. tom. 4. Anecd. col. 243. ubi caput 19. sic inscribitur :

Pro Matriculario habendo in parrochiali Ecclesia... Quilibet presbyter pastor, seu vicarius, in quacumque parochiali Ecclesia divina celebrans, nisi propter paupertatem nimiam et notoriam excusetur, clericum vel personam saltem litteratam secum habeat, qui sibi competenter legendo et cantando respondeat in divinis.

Ibi Matricularius idem qui Magister pagi. Huc etiam spectant Statuta Eccl. Leodiens. ann. 1287. ibid. col. 851 :

Item, statuimus, quod nequaquam laicus vel clericus uxoratus instituatur Matricularius, ubi matricula valet lx. solidos Leodienses vel amplius, sed clericus honestus, non uxoratus, si haberi possit.

P. Carpentier, 1766.

Matriculariatus, Matricularii officium. Arest. ann. 1391. in vol. 8. arestor. parlam. Paris. :

Quem censum matricularii ecclesiæ Parisiensis ad causam sui officii Matriculariatus se habere..... prætendebant.

Matricularii in Ecclesiis Cathedralibus et Collegialibus ex ordine Clericorum et Laicorum erant, quorum munia ita exequitur Historia Episcoporum Autisiodorensium cap. 59 :

Sacrista providere tenetur et exhibere Clericum unum Matricularium, et alios, qui campanas pulsare, et ea, quæ ad officium suum pertinent, valeant exercere : Episcopus propter illos instituit tres Matricularios, unum videlicet Clericum, quem attitulavit altari sanctæ Crucis in eadem Ecclesia, ut ibi serviret in officio Sacerdotis, medietatem beneficii ejusdem altaris illi matriculariæ perpetuo jure annectens, cum centum solidis in denariis Pentecostalibus de Varziaco percipiendis annuatim, et duos Laicos, quibus singulis decem libras in redditibus assignavit.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

◊ Ex quibus haud obscure colligere licet Matricularias interdum jure beneficii concessas fuisse ; quod ut manifestius fiat, notioraque Matriculariorum munia habeantur, quædam ex diversis ecclesiis subjiciemus. Testament. Anseberti Eduensis Episc. ann. 696. tom. 4. Gall. Christ. inter Instr. col. 44 :

Quatuor Matricularios, qui ad ipsum oratorium domni Leodegarii deserviunt, ibidem instituimus, ut totum victum atque vestitum de supra scriptis rebus habeant.

Charta ann. 1208. tom. 2. Hist. Eccl. Meldens. pag. 101 :

Statuimus ut nulli beneficium ecclesiasticum habenti Matricularia deinceps conferatur....... et juret quod aliud beneficium ecclesiasticum inresignata Matricularia non recipiet.

Alia ann. 1292. ibid. pag. 189 :

Statuimus quod quotiescumque alteram de tribus Matriculariis quas usque nunc in Meldensi Ecclesia tres obtinuerunt clerici.... vacare quomodolibet contigerit, quod ex illa Matriculariæ fiant duæ. Matriculariorum

vero officia sic infra describuntur :

Habebunt.... curam pulsationis campanarum temporibus et horis debitis, custodient eccclesiam Meldensem, et res ipsius ecclesiæ nocte dieque ; ac in eadem ecclesia assidue pernoctando jacebunt ; ad processiones in ecclesia et extra præibunt, et alia facient ad præceptum, dispositionem et ordinationem Thesaurarii Meldensis.

Codex MS. Consuetud. S. Augustini Lemovic. fol. 2 :

Eant omnes ad processionem in capella, sicut est consuetum, ita quod Matricularius indutus debet præire processionem cum magna Cruce et uno vexillo, et Diaconus indutus dalmatica portare librum Evangeliorum.

Statuta Eccl. Aniciensis MSS. ann. 1410 :

Matricularius omni die Matutinis, Missæ, et Vesperis ad pulsandum campanas chori, stellam illuminandum, vestimenta et alia necessaria, prout suo incumbit officio, ministrandum incessanter per se vel per alium substitutum teneatur interesse.

Vita S. Udalrici Episc. August. sæc. 5. Bened. pag. 426 :

Cursus scilicet quotidianus cum Matriculariis in choro ejusdem matriculæ ab eo caute observabatur.

P. Carpentier, 1766.

◊ Nostris Marregliers. Charta ann. 1403. ex Bibl. reg. :

Chanoines et Marregliers de la saincte Chapelle de nostre palais royal, etc. Margliers,

in Instr. ann. 1406. ex ead. Bibl. Contres-marregliers lais, in Ordinat. ann. 1358. tom. 3. Ordinat. reg. Franc. pag. 228. art. 15. ubi legendum, Coutres, Marregliers. Varia Matriculariorum officia in ecclesia Lugdunensi referunt Statuta MSS. ejusd. eccl. :

Statutum etiam fuit, quod sacrista poneret Matricularium, qui custodiat ecclesiam die ac nocte....... Matricularius etiam custodit clavem unius archæ, in qua reponuntur... vestimenta sacerdotalia ad opus Missæ majoris altaris....... Habet etiam in custodia omnem thesaurum, quando ponitur super altare in solemnitatibus.... Item tenetur custodire Matricularius omnia quæ infra ecclesiam sunt,... clavem librorum, qui sunt necessarii ad opus servitii ecclesiæ. Officium Matricularii est illuminare et extinguere omnia luminaria... Tenetur etiam Matricularius facere officium, quod pertinet ad ipsum, in propria persona, nec debet nec potest vicarium ponere, nisi sit diaconus vel presbyter, in officio suo, sine causa apparente, scilicet ægritudinis vel minutionis, et semper debet esse paratus respondere cuique venienti et quærenti se pro aliqua necessitate. Omnibus horis tenetur in ecclesia inveniri sine maxima necessitate... Item debet habere diligentiam circa pulsationem campanarum, ut bene et sine defectu pulsentur, et ipse debet pulsare, si necesse fuerit ; et nisi fecerit, gravissime debet puniri.

◊ In Ecclesia Parisiensi Matricularii Sacerdotes seu Clerici, quatuor instituti fuere ab Odone Episcopo, ut constat ex illius Diplomate ann. 1204. quod habetur post Petrum Blesensem pag. 789. et in M. Pastorali lib. 20. ch. 8. Exstat aliud ann. 1282. eodem lib. ch. 220. ubi de eorum officio agitur. Vide Sammarthanos in Episcopis Aginnensibus n. 29. De matriculariis vero Laicis ejusdem Ecclesiæ Parisiensis, ita Odo Episcopus in eadem Charta anni 1204 :

Si vero major Matricularius Laicus circa servitium Ecclesiæ assiduitatem non fecerit, pro se servitorem idoneum providebit, qui cum tribus residuis Matriculariis tam circa pulsationem campanarum, quam alia, quæ ipsis incumbunt agenda, Matricularii supplebit officium.

Is autem ratione Matriculariæ homagium præstabat Episcopo. Tabular. Ecclesiæ Parisiens. ex Bibl. Puteana sub ann. 1278 :

Joannes dictus de Crolent Matricularius in Ecclesia Parisiensi fecit homagium ligium Episcopo Parisiensi pro Matricularia Ecclesiæ prædictæ.

In Charta ann. 1255. ult. Aug. in Regesto Memorialium Cameræ Comput. Paris. signato C. fol. 161 :

In sancta Capella Regis sunt tres Canonici Matricularii ratione præbendarum suarum, qui suos Clericos deputant loco sui ad custodiam Ecclesiæ nocte et die, et ad custodiam rerum et ornamentorum Capellæ.

De matriculariis Clericis et Laicis in Ecclesia Aurelian. vide Hubertum in Hist. Ecclesiæ S. Aniani pag. 65.

L. Favre, 1883–1887.

◊ De Matriculariis in ecclesia Parisiensi vide Cartular. N. D. Par. p. p. Guerard, t. I, præf. p. clxxii-clxxvi.

Matricularii vero in Monasteriis officium sic describit liber Ordinis S. Victoris Parisiensis MS. cap. 21 :

Sacrista socium et coadjutorem habere debet Matricularium Ecclesiæ, ad cujus officium specialiter pertinet horas canonicas, nocte et die ad divinum Officium celebrandum custodire, signa pulsare, horologium temperare, ad matutinas, et in æstate post meridianam ad excitandos Fratres in dormitorio, nolam pulsare, ostia Ecclesiæ statuto tempore claudere et aperire, et his, qui vel ad januas Ecclesiæ vel chori pulsant, ad eorum causam cognoscendam occurrere... Matricularius adjuvare debet Sacristam in Ecclesia scopanda, in lampadibus lavandis et præparandis, etc. In Ecclesia tres semper ad minus dormire debent, videlicet Sacrista, Matricularius, et tertius, cui Abbas injunxerit, etc.

Vide Sugerium de Administr. sua cap. 5. Chartam ejusdem apud Doubletum pag. 874. et Bernardum Mon. in Ord. Cluniac. part. 1. cap. 68.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Matricularii, nude pro Monachi. Miracula S. Vedasti cap. 9. sæc. 4. Bened. part. 1. pag. 603 :

Comes Atrebatensis provinciæ, nomine Teutboldus, ambiebat Fratribus auferre quamdam culturam cum horto....... et ecce conglobati palatii Proceres auferunt Matriculariis, quod collatum est a fidelibus.

Matricularii Nutricarii. Vide Nutricarii.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Matriculatus, ut Matricularius. Bulla Innocentii VIII. PP. ann. 1484. in Contin. magni Bull. Rom. pag. 290 :

Non liceat nisi rectori parvæ fabricæ, procuratoribus capituli, et cleris chori ac Matriculatis dictæ ecclesiæ, qui pro negotiis peragendis possint intrare et exire, etc.

Matriculariæ, Diaconissæ, Presbyteræ, viduæ, quæ in matriculam Ecclesiæ relatæ, beneficiis et redditibus Ecclesiasticis alebantur. Isidorus Mercator in Concilio Laodic. can. 11 :

Mulieres, quæ apud Græcos Presbyteræ appellantur, apud nos autem viduæ, seniores, et Matriculariæ nominantur, in Ecclesia constitui non debere.

Flodoardus lib. 1. Histor. Remensis cap. 9 :

Deputat et solidos 20. ad ejusdem Ecclesiæ reparationem,.... Sanctimonialibus et viduis in Matricula positis solidos tres.

Matricularia, Officium Matricularii. Vide supra.