« 1 mixtum » (par C. , 1678), dans , et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 5, col. 430a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/MIXTUM1
1. MIXTUM, Latinis Scriptoribus sumitur pro vino mixto, cui opponitur merum. Gloss.
Græc. Lat. :
Κράμα, Temperatum, Mixtum. Κράσις, Mixtum.Martialis lib. 3. Epigr. 56 :
Ps. 74. vers. 9 :Cum peterem Mixtum, vendidit ille merum.
Vini meri plenus Mixto.Novatus Catholicus Homil. ad Fratres :
Infinitum putant esse, quod alius non potest facere, et arbitratur quod ipse solus hoc potest facere, aut forte nec bibit, nec ipsam aquam Mixtam.S. Eulogius lib. 2. Memor. Sanct. cap. 10. de Georgio quodam Monacho :
Merum aqua tandiu temperabat, usque dum color inficeretur, sapor abesset. Insipidus namque ille gustus (ita referebat) nec bibere nimium, nec temulari convivam patitur.Charta Caroli Calvi pro Monast. S. Mariæ Suession. ann. 858 :
Vini modii 200. et mellis modii 10. ad dandas omni tempore regulares eminas, et in solemnitatibus Mixtas purasque potiones propinandas.Potioni mixtæ Monachicæ opponitur pura, apud Ratpertum de Casibus S. Galli cap. 16. pag. 104 :
Hic cum circa Subdecanum Ruodpertum mensuram puræ potionis suæ coram se habentem consedisset, ut domi solitus erat, statim bibere volens, eam manu sumpsit, et impiger hausit, etc.Vide Regulam Magistri cap. 23. 27. 77. et Ordinem conservationis Monasticæ cap. 11. ubi Mixtum pro ipsa potione mixta sumitur. Hinc
Miscere, Vinum et aquam in scyphum infundere, bibere, in eodem Ordine convers. Monast. d.
cap. Ugutio :
Miscere dictum est pro ministrare et propinare.Theodemarus in Epist. ad Carolum Mag. :
Aliis diebus, prandentibus Fratribus, quum vinum nobis abundat, singulas phialas Miscere facimus, in summis quoque festivitatibus,.... jam bis ad prandium Miscere facimus.Capitula Monachor. ad Augiam directorum cap. 7 :
Ut autem signum Cellararius ad potum pulsaverit benedicendum, satim octo vel decem surgunt juvenes absque ulla tarditate ad Miscendum Fratribus.Capitula Monachorum S. Galli ann. 817. cap. 18 :
Ut quatuor Fratres juniores... deputentur ad Miscendum, qui tamen reficiantur cum cæteris.Fortunatus in Vita S. Radegundis num. 4. sæc. 1. Bened. pag. 320 :
Virorum capita diluens, ministerium faciens, quos ante levarat, eisdem sua manu Miscebat, ut fessos de sudore sumpta potio recrearet.Alcuinus in Vita S. Willibrordi Episc. n. 17. sæc. 3. Bened. part. 1. pag. 612 :
Mandavit specialem suam flasconem sumere, ac pauperibus Miscere Christi.Adde Vitam sancti Anscharii Episc. sæc. 4. part. 2. pag. 108. cap. 35. et Vitam. S. Guidonis sæc. 6. part. 1. pag. 513. etc. Hinc
Mixtum, quævis potio. Kero Monachus :
Mixtum, merod, sc. poculum.Vita S. Desiderii Episc. Cadurcensis cap. 10 :
Subito rubore perfusus, mixtum aquæ poscere cœpit, anxie ac vehementer satagere : quem Episcopus cernens nimis anxie palpitare, festinanter vinum servis suis afferre mandavit... allato igitur vino, nullatenus homo ori suo applicare permisit, sed longe repellens guttam aquæ clamare cœpit, cumque aqua fuisset allata, cyathum præripiens deglutivit.
P. , 1766.
◊ Unde Messcé, ut
videtur, potus seu cerevisiæ species. Jura castellani Camerac. ex Cod. reg. 8428. 3. fol.
217. r° :
Item le Chastellain doit avoir des cambiers pour donner congié de brasser, et aussi de ceulx qui font le Messcé, toutesfois qu'il brassent, un sextier et xij. deniers Cambresis,Vide supra Mezium.
◊ At quid Mixtum significet in Regulis Monasticis,
ambigunt viri docti. Regula S. Benedicti cap. 38 :
Frater autem hebdomadarius accipiat Mixtum, priusquam incipiat legere, propter communionem sanctam, et ne forte grave sit ei jejunium sustinere.Ubi S. Hildegardis ait Mixtum, esse panem vino intinctum. Boherius in eamdem Regulam cap. 39. scribit Italis Mixtum, significasse jentaculum, seu quod nos vulgo le Déjûner appellamus. Ea notione Mixtum occurrit in Constitut. Sororum Pœnitent. S. M. Magdal. apud R. Duellium tom. 1. Miscell. pag. 170 :
Nec tunc serviunt quæ Mixtum sumant ;hoc est in Adventu, Quadragesima, aliisque jejuniis ab Ecclesia indictis. Certe vini certam mensuram et panis certam quantitatem ita appellari docet Bernardus Monachus in Consuetudinibus Cluniacensibus MSS. ex Bibl. Sangermanensi cap. 7 :
Est autem consuetudo quatenus reindutis pannis afferatur scyphus plenus vino, et dimidia libra panis, dicente Priore post verberationem, Modo date ei Mixtum.Et cap. 32 :
Et sicut alio tempore mos est, cum infantibus sumant de pane et vino Mixtum.Liber Usuum Ordinis Cisterciensis cap. 73 :
Mensura Mixti sit quarta pars libræ panis, et tertia pars heminæ vini.Quod firmat etiam Beletus cap. 119 :
Statutum est in quibusdam Ecclesiis, et ubique terrarum sic debet fieri, ut illo dieIta etiam mixtum interpretatur Smaragdus. Chrodegangus Metensis in Regula Canonicorum Metensium cap. 21 :(quo Communio seu Eucharistia datur)panis et vinum in Ecclesia habeatur, et cum homines communicaverint, detur statim unicuique panis buccea priusquam recedant, et paululum vini, ne forte quippiam de Sacramento in ore remanserit, quod expuendo facile emitti queat. Posset enim facile contingere, si non statim comederetur. Quæ sane laudata consuetudo omnibus probatur, sumpsitque originem ex institutione B. Benedicti ; instituit namque vir sanctissimus ob eandem causam, ut illi qui aliis Fratribus debent in prandio post Communionem ministrare, aliquid prius comederent. Atque hoc quidem prandium Mixtum appellari solet.
Et Lector et Cellerarius, et Portarius vel Septimanarius, vel qui ministrant quando Episcopus cum Clero in refectorio reficit, antequam Fratres in refectorium veniant, Mixtum de pane et potu accipiant, ut grave eis non sit jejunium sustinere, interim quod Clerus reficit.Liber Ordinis S. Victoris Parisiens. cap. 12 :
Eos qui post Capitulum Mixtum accipiunt, aut qui profecturi quoquam ante Conventum cibum sumant, etc.Et cap. 48. de Lectore mensæ :
Ipse autem debet ab Armario quærere, quid et ubi legere debeat. Mixtum, si voluerit, accipiat.Capitula Monachorum ad Augiam directorum, cap. 5. Edit. Baluzianæ :
Lector vero post Sextam, antequam accedat ad legendum, accipiat Mixtum supra : accipiant super constitutam annonam Mixtum, ut non sit eis grave jejunium, dum ministrant.Neque aliter Consuetudines Floriacenses :
Post Tertiam Mixtum pueri accipiunt, et debent habere a Cellerario caseum.Consuetudines Eoveshavensis Monasterii in Anglia :
Quandocumque est potus post Nonam, percipiet Refectorarius duas justas de Cellario, et ad Mixtum unam.Ibidem :
Qui ad superiorem mensam sederit, ut Custos ordinis sederit, duplumEadmerus de S. Anselmi similitudinibus cap. 46 :(panem monachilem percipiet :)qui missam majorem celebraverit, duos : Lector vero et servitores unum ad Mixtum.
Datur Mixtum interea cibi, donec conveniant omnes qui cum eo erunt cœnaturi, etc.Leo Ost. lib. 1. cap. 14 :
Pondus quoque libræ panis et mensuram vini, sed et calicis mensuram, quam in Mixto servitores accipere debent,.... transmisit.Atque ita passim mixtum usurpant Usus antiqui Cistercienses d. cap. 73. 75. 82. 84. 90. 91. 106. 108. 112. 114. et Statuta Ord. Præmonstrat. dist. 1. cap. 7. 17. 19. Vide Glossar. med. Græcit. voce Εὔϰρατον, col. 445. et App. pag. 75.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
◊ Ex quibus
omnibus vix dubitare licet quin Mixtum apud Monachos idem fuerit quod
jentaculum, ex pane scilicet et modico vino constans ; quod aliis iterum monumentis
firmari potest. Hildemarus in Comment. ad Regulam S. Benedicti, quod sub Ludovico Pio
edidit, ad cap. 38 : Mixtum enim intelligitur panis et vinum, sicut superius dixit, singulos biberes et panem.Cui consona sunt quæ Bernardus Mon. in Ord. Cluniac. part. 1. cap. 74. scribit :
Perlatum est aliquando R. P. D. Henrico sedenti in Capitulo, quod mensæ Lector, Hebdomadarii etiam coquinæ, et Cellerarius, Custosque ecclesiæ qui consuetudinaliter post majorem Missam Mixtum accipere solent, mensuræ panis et vini olim a B. Benedicto, statutæ, alia quædam epularum munuscula, a Decanis horas canonicas, professionis causa, in prandendo prævenientibus, sibi largita intermiscerent ; quæ res non modo ei irrationabilis visa est, verum etiam contra Constitutionem Regulæ prædicti Patris Benedicti usurpata, in qua præcipitur singulos biberes tantum et panem hebdomadariis coquinæ atque lectori dari super statutam annonam ; unde generali definitione sancivit nihil penitus aliud, quam quod Regula præcipit, in Mixto esse sumendum.Quæ vero fuerit panis et vini mensura in hoc jentaculo assignata docet S. Wilhelmus lib. 1. Constitut. Hirsaug. cap. 97 :
Ad Mixtum non accipiunt, nisi quod S. Benedictus præcipit, quartam partem panis absque libra sua, et de vino(similiter quartam partem mensuræ solitæ.) Adde lib. Usuum Ord. Cisterc. cap. 73. supra laudato.
Mixtare, Mixtum sumere, quod nostri dicunt dejejunare. Statuta Ordinis de
Sempringham :
Debilitati plurimum nostrorum gratia misericordiæ condescendentes, Canonicos permittimus Mixtare quousque 30. annos ætatis compleverint : in majori vero ætate id fieri omnino prohibemus, nisi ordinate in Capitulo, petita misericordia, alicujus infirmitati a Priore ad tempus condescendatur,... Mixtum sumentibus panis et cervisia detur, et nihil melius, nisi forte necessitate cogente alicui misericordia impendatur ad tempus. Adolescentiores quibus diebus jejuniorum Mixtum sumere conceditur, semper ante Tertiam in æstate, ante Sextam in hieme illud sumant,... mensura Mixti sit quarta pars libræ panis, et tertia pars eminæ potus,... et sciendum quod a capite jejunii usque ad Pascha, exceptis dominicis diebus, et 3. diebus Rogationum, et 4. Temporum, et vigilia Domini et Sanctorum, Mixtum non sumitur, nec pulsatur.
Mixtum. Charta Caroli Calvi ann. 23. Ind. 10. ex Tabulario S. Dionysii n. 31 :
Ipsi quoque Fratres oblationes pro nobis Domino offerant, et de vino, quod in vineis prædictæ villæ natum fuerit, decem modia in Sacrario Fratres mittant, quod Mixtum fiat vino in sacrificio deputato, quatenus et donariis voti nostri etiam sacrosancto sacrario portio deesse non debeat.Occurrunt eadem verba in alia Charta ejusdem Caroli ejusdem anni pro Ruolio : sed quid hoc loco mixtum sonet, non omnino constat. Videtur pro vino usurpandum, quomodo mistum aliquando sumi supra observavimus : de vino quippe ad sacrificium Missæ deputato ibi loqui Carolum Calvum opinor.