« »
 
[]« Morbus ambianensis » (par P. Carpentier, 1766), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 5, col. 516c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/MORBUS
MORBUS Ambianensis, qui et S. Firmini, Sacer ignis. Lit. remiss. ann. 1427. in Reg. 173. Chartoph. reg. ch. 707 :
Par accident d'une maladie, que on dit le Mal d'Amiens, icellui Buisson ala de vie à trespas.
Aliæ ann. 1369. in Reg. 100. ch. 113 :
Icellui prestre fu navré et playé en plusieurs lieux sans mort, èsquelles playes trois ou quatre jours après ce la Maladie S. Fremin se mist ; et pour ce fu menez pardevers le benoit saint en dévotion à son eglise à Amiens, etc.
Vide supra Ignis S. Firmini.
P. Carpentier, 1766.
Morbus S. Andreæ, qui et S. Antonii, Eadem notione. Lit. remiss. ann. 1346. in Reg. 75. Chartoph. reg. ch. 423 :
Le feu S. Anthoyne et S. Andrieu se prist en son braz, et pour ce lui fut coppé.
P. Carpentier, 1766.
Morbus S. Aniani. Lit. remiss. ann. 1423. in Reg. 172. Chartoph. reg. ch. 558 :
Le suppliant estoit et est encores malade et enferme d'une maladie, que l'en nomme le Mal saint Aignen.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Morbus S. Antonii, qui et infernalis Sacer ignis. Miracula B. Edmundi apud Marten. tom. 3. Anecdot. col. 1896 : []
Magister Simon canonicus Eduensis sanatur a Morbo qui dicitur S. Anthonii, vel infernalis.
Vide Ignis inferni.
P. Carpentier, 1766.
Monstrel. vol. 1. cap. 265 :
La principalle maladie, dont ledit roy (Henri) alla de vie à mort, lui vint par feu, qui lui print par dessoubs au fondement, assez semblable que l'on dit estre la Maladie sainct Anthoine.
P. Carpentier, 1766.
Morbus Gall. d'Avertin, Qui a sensu avertit, epilepsia. Vide supra Adversatus.
P. Carpentier, 1766.
Morbus S. Blasii. Barel. serm. 2. in Domin. 1. Quadrag. :
Quinto tentat de gula : sicut Morbus S. Blasii.
Vide infra Morbus S. Martini et Vitium S. Blasii.
P. Carpentier, 1766.
Morbus Calidus, Febris ardens, vulgo Fievre chaude. Lit. remiss. ann. 1355. in Reg. 84. Chartoph. reg. ch. 132 :
Ipsa Johanna patiebatur febrem, et deponit Petronilla se credere quod ex illa febre, quam vocat Mal de chaleur, mortua fuit dicta Johanna.
Aliæ ann. 1459. in Reg. 188. ch. 160 :
La femme du suppliant fut surprinse de la maladie de fievres, et aussi de certaine maladie, que on appelle ou pais (d'Auvergne) le Mal chault.
P. Carpentier, 1766.
Morbus Dragunculi, Ulceris vel cancri species. Excerpt. ex Jord. Chron. apud Murator. tom. 4. Antiq. Ital. med. ævi col. 975 :
Morbo autem dragunculi, qui sibi erat nativus, mortuus est
(Henricus imperator). Vide Dracunculus.
Morbus S. Eligii, seu, ut Galli efferunt, Le mal S. Eloi. Miracula B. Edmundi ibidem :
Ermengardis de sancto Juliano de Saltu a Morbo sancti Eligii curatur.
Vide Vassorium in Annalibus Noviomensibus pag. 469.
P. Carpentier, 1766.
F. Scorbutus morbus. Lit. remiss. ann. 1376. in Reg. 110. Chartoph. reg. ch. 148 :
Pour cause de son mauvez gouvernement se engendra en la plaie du genoul le Mal de S. Eloy, et y vindrent deux ou trois pertuis.
P. Carpentier, 1766.
Morbus S. Eutropii, nostris Eutrope, Ytrope et Ytropice, Hydropisis ; unde Ytropite, pro Hydropique, Hydrops. Lit. remiss. ann. 1378. in Reg. 112. Chartoph. reg. ch. 271 :
Lequel Rolant, qui estoit infers d'une maladie nommée Ytropice, etc. Ytropisiée,
in aliis ann. 1371. ex Reg. 102. ch. 114. Aliæ ann. 1454. in Reg. 191. ch. 64 :
Il survint à icellui Lienart une maladie de S. Eutrope, etc.
Aliæ ann. 1447. in Reg. 178. ch. 257 :
Ainsi qu'icelle femme engroississoit, disoit et faisoit entendant icellui Frobert à l'oncle d'icelle, qu'elle lui sembloit estre ytropite ..... Icelle femme, tant qu'elle peut, cela sa ditte groisse, et dist à sondit oncle qu'elle doubtoit estre malade de laditte maladie de S. Ytrope.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Morbus Franciosus, Italis, Morbus venereus, quem Galli contra mal de Naples vocant, quod eumdem in obsidione Neapolitana recenter ex novo mundo advectum, contraxerint, atque inde revertentes, primi sparserint quacumque transibant. Vita S. Columbæ Reatinæ tom. 5. Maii pag. 361 * :
Ita Morbo Francioso laborabat, ut laberetur in desperationem.
L. Favre, 1883–1887.
Legitur in annalibus Francisci Muralti, patricii Comensis, ed. ab Aloisio Doninio, p. 46. an. 1495 :
Infirmitas autem hanc in Italiam inaudita a Gallis relinquitur, que Mali gallici abinde nomen assumpsit. Erat quidem infirmitas pessima, pustellas in tota parte corporis inducebat et longe latas, et ab his dolores intensi in juncturis, in ore et in capite dabantur, saniem et putridum sanguinem[] pustelle emanabant. Initium hujus morbi deprehendebatur ex vulva mulieris, nam homo in coitu cum muliere morbosa illius infirmitatis in virga in primis sentiebat pruritus, de inde cicatrices ostendebantur, deinde in juncturis intensi dolores, et magne pustelle et in ore et in introitu gutturis. Et quum infirmitas esset ignota, nec in antiquis codicibus descripta, nullaque ab Hyppocrate, Avicenna et Galeno medicamina attributa, quum ipsi nullam de ea faciant mentionem, infinitos occidit infirmitas ipsa. Medici nostri temporis ad sui placitum tribuebant medicamina, et in ea infirmitate incidere pontifices, reges, principes, marchiones, belli duces, milites, quasi omnes nobiles, mercatores et omnes qui in libidine residebant, clerici seculares, regulares unde optime dignoscebantur pudici ab impuris hominibus. Sed ex longa investigatione medici reperierunt medicamina morbo appropriata, scilicet sulphur et alia medicamina venenosa, unde nunc multi sanantur. Multique in ejus principio privati sunt membro, quoniam virga corrosa remanebat, alii sine naso, aliique oculis sunt privati. Erat quidem stupor et res miranda quæ ex vulva Deus in coitu posuit. Mulieres a viro, et viri a muliere continebantur : multos libros de eo morbo Gallico multi composuere.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Morbus Gallicus, Scabies. Miracula S. Bennonis tom. 3. Junii pag. 190 :
Morbo Gallico ita graviter laborabat, ut oculum alterum penitus amitteret.
P. Carpentier, 1766.
Rectius Strumæ. Mirac. S. Hyacint. tom. 3. Aug. pag. 374. col. 1 :
Margareta Szimonowa institrix de Cracovia per sex annos continuos passa Morbum Gallicum, ita quod videbatur facies putrefieri.
P. Carpentier, 1766.
Morbus S. Genovefæ, Sacer ignis. Lit. remiss. ann. 1411. in Reg. 166. Chartoph. reg. ch. 85 :
Icelle Jehanne qui estoit malade en sa jambe du Mal, que l'en dit de Sainte Genevieve et de S. Anthoine, etc.
P. Carpentier, 1766.
Morbus S. Germani, f. Eadem notione. Lit. remiss. ann. 1408. in Reg. 162. Chartoph. reg. ch. 368 :
Une meschine amaladi ; pour laquelle maladie, un nommé Jehan Marquien,..... qui se entremettoit de garir de Maladie de saint Germain, etc.
P. Carpentier, 1766.
Morbus Grossus, qui et Magnus dicitur, idem atque S. Johannis, Epilepsia. Lit. remiss. ann. 1370. in Reg. 100. Chartoph. reg. ch. 748 :
Icellui Jehannin chey à terre, si comme plusieurs autres foiz estoit cheu : car il estoit malades de la grosse maladie. Barigot estant entechié du grant mal, etc.
in aliis ann. 1390. ex Reg. 138. ch. 232. Aliæ ann. 1395. in Reg. 149. ch. 124 :
Un tel homme entachié de mauvaises conditions ou maladies, et par especial de la grant maladie, dont l'en chiet.
Denique aliæ ann. 1415. in Reg. 168. ch. 294 :
Des le temps de sa nascion le suppliant a esté entachié d'une maladie contagieuse, que l'en appelle le grant Mal ou le mal S. Jehan.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Morbus Iniquus, Sacerignis. Vide Iniquus.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Morbus S. Johannis, vulgo Mal de Saint Jean, Epilepsia, in Chartophylacio regio Reg. 80. Ch. 214. ann. 1350. Vide infra.
Morbus S. Juliani, S. Fiacrii. Anonymus de Miraculis S. Thomæ Cantuar. edit. a Stapletono, cap. 33 :
Sanavit etiam eos, qui apostematibus, læsionibus, [] cæterisque morbis, vulgo S. Juliani, et S. Fiacrii appellatis, laborabant.
P. Carpentier, 1766.
Charta ann. 1347. in Reg. 77. Chartoph. reg. ch. 124 :
On trouva que il estoit mort du Mal S. Julien, dont il estoit entachiez.
P. Carpentier, 1766.
Morbus S. Lazari, Lepra. Mal S. Ladre, in Lit. ann. 1369. tom. 5. Ordinat. reg. Franc. pag. 197. Vide Lazari.
P. Carpentier, 1766.
Morbus S. Lupi, Epilepsia, comitialis morbus. Lit. remiss. ann. 1352. in Reg. 81. Chartoph. reg. ch. 494 :
Morbum beati Lupi, seu aliter caducum, sustinere sæpius dicebatur.
Aliæ ann. 1379. in Reg. 115. ch. 194 :
Et disoit icellui Regnault,... que du Mal S. Leu fussent eulx abatuz. Icellui homme faignant qu'il feust malade du Mal monsieur saint Loupt, etc.
in aliis ann. 1413. ex Reg. 167. ch. 79.
P. Carpentier, 1766.
Morbus Magnus. Vide supra Morbus grossus.
P. Carpentier, 1766.
Morbus B. Mariæ, qui Flores vel Rosæ B. Mariæ etiam appellatur, Scorbutus morbus, vel Eresipelas, sacer ignis, Ital. Rosellia et Rosolia. Vide infra Rosillia. Charta Capit. Paris. ann. 1248 :
Cum ecclesia nostra in parte anteriori, qua ægri et Morbo, qui beatæ Mariæ nuncupatur vulgariter, laborantes..... reponi consueverunt, etc.
Lit. remiss. ann. 1358. in Reg. 86. Chartoph. reg. ch. 157 :
Pour certaine maladie que ledit Grant-Jehan avoit paravant ladite navreure, et dont il estoit entachiez, c'est assavoir du Mal des roses Nostre Dame, etc.
Aliæ ann. 1381. in Reg. 119. ch. 156 :
Icelle femme fu emprise et entechiée d'une maladie, nommé le Mal Nostre Dame, et aussi du Mal saint Santin, tellement que assez tost après ele ala de vie à trépassement.
Vide supra Flores 3.
1. Morbus S. Martini, Gall. Le mal de S. Martin, Ebrietas, propter vina quæ in feriis seu nundinis vinariis circa festum S. Martini distrahuntur. Chronicon MS. Bertrandi Guesclini, de quodam feciali, qui inebriatus fuerat :
Et response donner pour le Heraut devant,
Que le Mal S. Martin tenait moult fierement.
P. Carpentier, 1766.
2. Morbus S. Martini, Angina, Gall. Esquinancie. Charta ann. 1342. in Reg. 81. Chartoph. reg. ch. 424 :
Supervenit ei quædam infirmitas in gula, quæ in illis partibus infirmitas S. Martini vulgaliter appellatur, et inde causata fuit magna inflatura in gula.
Quæ Gallice ibid. in alia eadem de re Charta sic efferuntur :
Pour cause dou Mal mons. saint Martin, qui le tenoit en la gorge et en la bouche, si que à grant paine pouvoit parler, et que il en avoit la gorge toute enflée.
P. Carpentier, 1766.
Morbus S. Mathelini vel Mathurini, Vertigo, stupor, Gall. Vertige, étourdissement, folie. Lit. remiss. ann. 1416. in Reg. 169. Chartoph. reg. ch. 369 :
La suppliante qui aucuneffoiz est maladive de saint Mathelin, etc.
Aliæ ann. 1448. in Reg. 179. ch. 173 :
Le suppliant estoit seurprins d'une maladie, appellée la Maladie saint Mathurin, qui encores bien souvent le tient deux ou trois foiz le jour, et est tout estourdi quant elle le tient, telement qu'il ne scet qu'il fait.
P. Carpentier, 1766.
Morbus S. Maxentii, Gall. Mal S. Messent, f. Sacer ignis, vulgo Erésipele. Lit. remiss. ann. 1379. in Reg. 115. Chartoph. reg. ch. 62 :
Depuis vint à laditte jambe une maladie, que l'en appelle le Mal S. Messent, et d'icelle maladie ledit Jehan jut au lit malade xv. jours, et puis est alez de vie à trépassement.
P. Carpentier, 1766.
Morbus Neapolitanus, nostratibus ; Italis contra, Gallicus, Morbus [] venereus. Chron. abbat. Corb. Ms. fol. 90. r° :
Anno salutis 1496. novum morbi genus cœpit in tota Francia, vulgariter Neapolitanus nuncupatus, propterea quod sub descensu Francorum in ipsum regnum primo ibidem inchoaverit. Dira lues et quam nulla sit ætas experta : pauci, pro numero ægrotantium, extincti ; sed multo pauciores a morbo servati.
Longe antiquior est lues illa, si de ea intelligendus sit Guillelmus de Placentia in opere quod ann. 1275. inscripsit :
Summa conservationis et curationis,
edito Venetiis ann. 1502. lib. 1. cap. 48. cujus titulus :
De pustulis albis et scissuris et corruptionibus, quæ fiunt in virga et circa præputium propter coitum cum meretrice vel fœda, vel ab alia causa.
Huc etiam spectant, aut prope accedunt, quæ leguntur apud Murator. tom. 18. Script. Ital. pag. 358. ad ann. 1399 :
Dom. Nicolaus marchio (Estensis) passus fuit in inguine unum tuberem sive angum, qui fuit ita rabidæ molestationis, quod dubitantibus quibusdam ex medicis, ne foret morbus naturæ pestilentis, de salute ipsius domini accidit non modica dubitatio. Sed divina gratia redactus cum medelis ad mollificationem et saniem, et demum scissus, nihil attulit dispendii formidati.
Consule Transact. philosoph. et D. Astruc. Vide Morbus Franciosus.
P. Carpentier, 1766.
Morbus Obscurus, Gall. Maladie obscure, Epilepsia, comitialis morbus. Lit. remiss. ann. 1389. in Reg. 138. Chartoph. reg. ch. 3 :
Garin le Tresaudat pour homme, sourt, malade de Maladies obscures, desquelles il chiet souvent soubdainement, etc.
P. Carpentier, 1766.
Morbus S. Nazarii, Idem videtur qui supra Morbus S. Mathelini. Lit. remiss. ann. 1463. in Reg. 199. Chartoph. reg. ch. 277 :
Jehan Carbonnel poure homme, incensé de sens et entendement, malade et entachié de la Maladie de S. Nazaire, etc.
Morbi Officiales. Vide Constantinum African. lib. 5. de Morb. curat. cap. 1. 5. lib. 4. Pantechn. cap. 7. lib. 6. cap. 7.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Morbus Papici. Vita B. Humilianæ tom. 4. Maii pag. 397 :
Sicut cum recessisti a me, nunquam illi et lateris dolorem sensi..... Infirmitas illa vulgo Papici vocabatur, alio autem vocabulo ignis volatilis, alio modo gutta salsa nominatur.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Morbus Persicus, Paralysis, vel potius Eresipelas, ut interpretantur Bollandistæ, qui morbus Belgis vulgo Rosa dicitur, a roseo seu persico, quem affectæ parti inducit, colore. Acta S. Bennonis tom. 3. Junii pag. 177 :
Gravissimum pedum dolorem contraxerat, quem Morbum nunc Persicum, nunc paralysim medici vocant.
Ibid. pag. 180 :
Magnum tumorem in altero pede cum morbo Persico conjunctum contraxerat.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Morbus Ponderum. Miracula S. Mariæ Magd. de Pazzis tom. 6. Maii pag. 310 :
Dominus Fabius.... gravem infirmitatem quam Ponderum vulgus nominat, cum febri continua intensisque doloribus patiens, etc.
Morbus Pulcher ex adverso appellatur Morbus comitialis, in Lit. remiss. ann. 1404. ex Reg. 158. Chartoph. reg. ch. 360 :
André Guibretea qui paravant pou de temps avoit esté détenu et cheu du mal caduc, appellé vulgairement le Beau mal, etc.
Morbus S. Quintini. Chronicon Bertrandi Guesclini, ubi ita Angli qui Niorti in Pictonibus obsidebantur : []
Et disoient en haut, Entendez Francequin,
Alés boire à Paris la chopine de vin,
Et la soupelinette, et rostir le boudin ;
Car vous ne vallez rien à maintenir hustin,
N'a gesir tous vestus en haubert doublentin,
N'a mengier le pain sec, boire l'eauë au matin,
Vous y pourrez bien prendre le grant Mal S. Quentin.
P. Carpentier, 1766.
Hydropisis, ut videtur. Lit. remiss. ann. 1382. in Reg. 122. Chartoph. reg. ch. 34 :
Icellui Estevenin avoit le visage et le corps enflé, et lui sembloit et aussi le disoient les gens, que c'estoit le Mal S. Quentin.
Aliæ ann. 1459. in Reg. 189. ch. 368 :
Il survint a icellui varlet une Maladie de S. Quentin, tellement qu'il fut tout enflé, etc.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Morbus Regius, Icterus Recentioribus, Gall. Jaunisse, Antiquioribus vero Lepra, Gall. Lepre. Epist. Zachariæ Episc. ad S. Bonifacium tom. 1. Rer. Mogunt. pag. 262 :
De his, qui Regio Morbo vexantur, inquisisti, sive homines sive equi sint, quid faciendum sit de illis. Si homines ex nativitate aut genere, istius morbi sunt, hi extra civitatem conversari debebunt.
Vide Ruffinum lib. 10. Hist. cap. 25. et infra Regius Morbus.
Morbus Romanus. Petrus Cluniacensis lib. de Mirac. cap. 13 :
Irruit post paucos dies, tam in victos, quam in victores, Romanus ille pestifer Morbus, et pæne omnes tam Monachos, quam famulos in brevi prosternit.
Infra, de Pontio Cluniacensi Abbate :
Ille quidem Morbo Romano aliquamdiu fatigatus moritur.
Mox apud eumdem Febres Romanæ dicuntur pestiferæ, contagiosæ. Petrus Damianus lib. 1. Epist. 9 :
Cur ego non deseram pro cavendis tot animæ vulneribus Romam ? quanquam et ipsi corpori meo non sit prorsus innoxia, ut pote ferax febrium nec vagarum. Unde et tetrasticon hoc olim protulisse memini :
Roma vorax hominum, domat ardua colla virorum,
Roma ferax febrium, necis est uberrima frugum.
Romanæ febres stabili sunt jure fideles,
Quem semel invadunt vix a vivente recedunt.
Qui quidem versus laudantur ab Alberico in Chron. MS. Vide Carmen de Curia Romana v. 110. apud Mabillon. tom. 4. Analector. vet. Febris Italica, apud Eckeardum juniorem de Casibus S. Gall. cap. 1. pag. 47.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Morbus Sagittæ. Quo celerrimus noxii alicujus humoris motus et dolor significatur. Vita S. Bernardi pœnit. tom. 2. Aprilis pag. 694 :
Morbo advolante unius cruris sui virtute sub momento privatus est. Sagittæ vero Morbo non cessante.... non solum cruris virtute, sed etiam a totis viribus suis ab articulorum suorum novissimis pube tenus in una parte sui destitutus est.
P. Carpentier, 1766.
Morbus S. Sanctini, Gall. Saintin, alias Santin. Vide supra Morbus B. Mariæ.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Morbus Sonticus, Epilepsia, Plinio aliisque. Vita B. Simonis de Lipnica tom. 4. Julii pag. 528 :
Quod Morbis Sonticis vel quorum feritas omnem ingeniis artem eripit, ex solo pallii et chordæ divi nostri contactu remedia promiscue quærantur.
Idem qui
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Morbus Valentini dicitur, in Miraculis S. Bennonis tom. 3. Junii pag. 186 :
Cum eadem epilepsia infestaretur, voto facto divo Valentino, cui nostrates curam propriam hujus morbi dicarunt, quin et ipsi Morbo Valentini nomen indiderunt.
Gallis Mal de sein, vel Mal de saint Jean. Vide supra.
P. Carpentier, 1766.
Morbus S. Verani, Idem qui S. Antonii, Sacer ignis. Lit. remiss. ann. 1389. in Reg. 135. Chartoph. reg. ch. [] 225 :
Lequel enfant cheoit en maladie, que l'en dit de S. Othoine et de S. Verain, si avant, que lesdiz clers ne le porent plus souffrir en leur chambre, pour la puantise de laditte maladie.
P. Carpentier, 1766.
Morbus S. Victoris, Idem qui supra S. Mathelini. Lit. remiss. ann. 1369. in Reg. 100. Chartoph. reg. ch. 364 :
Icellui Regnaut, qui n'a guerres avoit esté malades du Mal S. Victor, et lié comme homme hors du sens et de son mémoire, etc.
P. Carpentier, 1766.
Qui morbi idcirco appellantur sanctorum nominibus, quod eorum curatio ab iis potissimum exorabatur.