« 1 parcus » (par C. , 1678), dans , et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 6, col. 168b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/PARCUS1
1. PARCUS, non tam Stabulum, vel Ovile, quam liberior et spatiosior locus in quo grex totus
includitur. Nos Parc etiamnum appellamus Septum ex cratibus, in quo de nocte oves
quæ ad pascua educuntur, includi solent, quo ab luporum incursibus tutæ sint. Glossar. Provinc. Lat. ex Cod. reg.
7657 :
Parc, Prov. caula, ovile.Vide Graff. Thesaur. Ling. Franc. tom. 3. col. 348. Lex Angliorum et Verinorum tit. 7. § 1 :
Qui gregem equarum in Parco furatus fuerit, etc.Lex Ripuar. tit. 82. § 2 :
Si quis peculium alienum in messe adprehensum ad Parcum minare non permiserit, etc.Editio Heroldi habet parricum, Codex Regius parricium, alius parium, etc. Vita Alcuini n. 10 :
Curte sive equarum sub uno Parco omnis mundus collectus ostenditur.Charta ann. 1092. tom. 4. Hist. Harcur. pag. 1328 :
Addita ex meo dono decima fœni de Parco meo quod est prope Rothomagum supra ripam Sequanæ.Alia ann. 1236. in Tabular. B. M. de Bono-nuntio Rotomag. :
Concesserunt.... octo acras prati quas ipsi in prædicto Parco nostro juxta Rothomagum possidebant et quidquid juris in toto Parco prædicto habebant.Pecora porro dicuntur ad Parcum duci in laudatis legibus, quæ ob forisfactum et damnum pignorantur, et in ejus, cui damnum factum est, parcum, seu imparcum, uti etiam appellabant, conservanda ducuntur, donec illud resarciatur. Atque ita
Parcum Publicum appellant JC. Angli, quem sic definit Cowellus :
Parcus publicus, est area in quolibet feudo seu manerio circumseptus, in quo animalia damnum frugibus aut fructibus terræ quibuscumque facientia includuntur, donec de damno per dominum satisfiat, aut saltem cautio apud Vicecomitem per dominum interponatur de stando juri.Tabularium Fiscamnense f. 36 :
Nammia quæ capta fuerint in terra Abbatis, nonnisi in terra Abbatis ponentur in Parcum.Lex Burgundion. tit. 49. § 3. de Animalibus damna facientibus :
Sane si eos in re sua damnum sibi facientes invenerit, clauseritque, etc.Acta Murensis Monasterii pag. 60 :
Nemo audebat taurum vel verrem sive arietem præter eam habere, et quocunque introibant, vel exiebant in hortum vel in segetem, nullus ausus est lædere, vel includere.
Imparcare, Parco includere animalia quæ in damno sunt, quod etiam de reis hominibus
usurpatum. Bracton. lib. 3. de Corona cap. 9. § 4 :
Ex eo crimine...... propter quod inducti sunt in carcerem, et Imparcati.Cap. 37. § 9 :
Juste cepit averia sua, quia illa invenit in damno suo, et secundum legem et consuetudinem regni Imparcavit illa, donec damnum suum ei esset emendatum.Monasticum Anglic. tom. 2. pag. 828 :
Et prohibemus ne...... eorum oves aut animalia capiantur in namium, neque in communia pastura Imparcentur, etc.Et pag. 832 :
Per eamdem cartam suam fecit eisdem fratribus de habendo separatim super terram, et solum ipsorum fratrum in Beneford, suum proprium imparcum et messarium ad capiendum, chareandum et Imparcandum...... animalia in damnis dictorum inventa, et rationabiles damnorum estimationes inde exigendos et inconcusse percipiendos.Synodus Exoniensis ann. 1287. cap. 52 :
Quidam vero sinunt rectores decimas libere colligere et asportare, sed equos et boves suos et subjugatosin Fleta lib. 1. cap. 20. § 87. Bestes emparchées, in Consuetud. Britanniæ art. 418. Adde eumdem librum Fletæ lib. 2. cap. 47. § 45. cap. 48. § 2.(an subjugales ?)capiunt, et Imparcant, et decimas ipsas depascunt propriis animalibus et alienis. Averia imparcata,
P. , 1766.
◊ Lit. remiss. ann. 1384. in
Reg. 125. Chartoph. reg. ch. 14 : Se mes bestes ont esté en voz prez et vous ont fait aucun dommaige, prenez icelles bestes et les mettez en Parc ou en tect, ainsi comme accoustumé est tel cas.Rursum occurrit in aliis ejusd. an. ibid. ch. 90. Hinc
P. , 1766.
Parci Custodia inter subditorum servitia recensetur, in Charta ann. 1292. ex Reg. 70. Chartoph.
reg. ch. 252. quod non de animalibus, quæ in damno inventa sunt, tantum intelligitur, sed
etiam de reis hominibus carcere inclusis, ut docemur ex Charta ann. 1306. in Reg. 38. ch.
215 : Item la droiture et le service que doivent et font la gent, que on appelle Parquiers ; c'est asavoir de garder les bestes quant elles sont prises ou dommage,... et de garder les prisonniers et de mener en la prison le roy avec les autres, selonc ce qu'il est accoustumé.
Imparcamentum. Monasticum Anglic. tom. 1. pag. 819 :
Ita quod nullus ponat tempore prædicto aliqua averia in prædicta landa ad destructionem herbagii ejusdem landæ, salvis sibi Imparcamento, et emenda Imparcamenti de alienis averiis, quæ landam prædictam intraverunt.Ita Imparcatio, tom. 2. pag. 176. Charta ann. 1405. apud Madox Formul. Anglic. pag. 66 :
Et si contingat quod aliqua averia..... in prædictis duobus clausis pro defectu clausuræ aliquo tempore intraverint, et absque wardo facto, sine gravamine et Imparcatione recaciantur.
Parcus, Locus ad ferarum custodiam,
palis, cratibus, muris aut fossis circumseptus : cujus primum inventum
Henrico I. in Anglia adscribit Joannes Rossus : sed contrarium ex Domesdei evincit
Spelmannus in Derefald, et sub Anglo-Saxonibus exstitisse parcos asserit.
Sane Persicos Reges ejusmodi silvas muris clausas habuisse testatur in primis Zozimus lib.
3. pag. 724. ubi de Rege Persarum :
Γίνεται δὲ ϰαὶ εἰς περίϐολον, ὅν Βασιλέως θήραν ἐϰάλουν, ἦν δέ τι τειχίον χωρίον ἀπειληφὸς ἐνδὸν πολὺ, δένδρεσι πεφυτευμένον παντοδαποῖς. ἐν τούτῳ θηρίων παντοίων ἐναποϰλειόμενα γένη τροφῆς τε οὐϰ ἠποροῦντο, διὰ τὸ ϰαὶ ταύτην ἐπεισάγεσθαι, ϰαὶ παρεῖχον τῷ βασιλεῖ τῷ θηρᾷν, ἡνίϰα ἄν βουληθείη, ῥᾳστώνην.S. Hieronym. in cap. 13. Esaiæ :
Didicimus a quodam fratre Elamita,.... venationes Regis esse in Babylone, et omnis generis bestias murorum ejus tantum ambitu coerceri.Vide Peribolus. Petrus Cellensis de Disciplina Claustrali cap. 1 :
Regulares incluserunt in claustro, tanquam cervos et capreas in clauso, ut ita dicam, Parco.Chronicon Andrense :
Dum.... pro sylvestribus custodiendis Parcum facere vellet.Romualdus Salernitanus in Chronico MS. ann. 1149. nunc edito apud Murator. tom. 7. col. 194. ubi habetur Parchum :
Quosdam autem montes et nemora, quæ sunt circa Panormum, muro fecit lapideo concludi, et Parcum deliciosum satis et amœnum diversis arboribus insitum et plantatum construi jussit, et in eo damas, capreolos, porcos silvestres jussit includi.Silvester Giraldus lib. 1. Itiner Cambr. cap. 5 :
Silvis et Parcis urbs illustrata.Matth. Westmonast. ann. 1246 :
Eodem anno conditæ sunt leges cum rigoris incremento super his qui furtive damna faciunt in alienis Parcis et vivariis.Thomas Walsinghamus ann. 1343 :
Henricus quondam Lincolniensis Episcopus... apud prædium suum de Tynghurst, Parcum fecerat, et suorum terras contiguas ipsis junctis eidem parco adjecerat, et sepibus ac fossatis incluserat, etc.Chartular. S. Vincentii Cenoman. fol. 32 :
Eis similiter dedit, et in perpetuum in defenso suo concessit..... et Parco ad usum furni sui et calefactionis suæ, nemus mortuum.Comment. Franc. Carpesanni apud Marten. tom. 5. Ampliss. Collect. col. 1417 :
Cingebantur regia castra, ut prætulimus, munimentis validissimis, et alicubi perennibus rivis, sed qua eadem castra in Septentrionem respiciebant, etiam muro perpetuo, qui septa ferarum, theriotrophion Græci, populares dicunt Parcum.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Parcare, Parco seu septo ex cratibus oves per noctem includere, quo terra earum
fimo impinguatur, nostris, Parquer, in Consuetud. municipal. Arvern. Parger.
Charta Radulfi Abb. de Viconia ann. 1206. in Chartular. S. Quintini in insula : Si Parcaverit, duplo de nostris quam de suis Parcabit.
Parcarius, Qui parcorum curam gerit, parci custos, Sergenteriæ species. Testam. Guillelmi de Gisortio ex Tabular. S. Martini
Pontisar. :
ItemParker Littletoni sect. 378. officium vero, Parkarship. Leges Rotharis apud Murator. tom. 1. part. 2. pag. 45 :(lego)Theobaldo qui custodit Parcum, centum sol. Paris.
Si duo Parcarii inter se batiderint, aut scandalum commiserint, etc.cap. 358. ubi leg. porcarii. Statutum Edw. I. ann. 21 :
Si quis Forestarius, Parcarius, aut Warennarius in bailliva sua malefactores aliquos invenerit vagantes ad damnum ibidem faciendum, etc.Monasticum Anglicanum tom. 1. pag. 960 :
Excepto servitio Ricardi Parcarii et hæredum suorum, de una virgata terræ, quam tenet in Henton ; quod servitium pertinebit in perpetuum ad prædictos Monachos et Fratres, sive prædictus Ricardus defendat prædictam virgulam terræ per custodiam parci, vel per servitium Militare, etc.Vide tom. 2. pag. 23. et infra in Putura.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
◊ Devoir le
Parc inter vassallorum servitia recensetur in Excerpto recognitionis D. de la
Trimouille factæ Comiti Andegav. : S'ensuivent ceux qui doivent le Parc, pour garder les bêtes, quand elles sont prises par mes sergens et forestiers, en domageant mes bois et mes forests, lesquels me sont sujets à plesser mesdites garennes : Primo P. pour sa maison me doit la garde desdites bestes, etc.
Parci Infractura. Vide Pundbrech.
Parcorum Clausura, inter onera quibus tenebantur Angli erga Regem, in Charta Guillelmi Nothi pro
Monasterio de Bello in Monastico Anglic. tom. 1. pag. 317. Idem quod
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Parcorum Operationes dicitur in Charta Henrici II. Reg. Angl. ann. 1156. apud Kennet. Antiquit.
Ambrosden. pag. 114 : Quieti sint... de operationibus castellorum et murorum et fossatorum et Parcorum et Pontium, etc.Th. Blount in Nomolex. Anglic. :
Gulielmus Conquestor liberam fecit ecclesiam de Bello de opere Parcorum.
Parcagium, Tributum quod pro reparatione parcorum
domini, vel pro jure parcum construendi, a vassallis exigitur, nostris
Parcage. Charta Henrici I. Regis Angl. tom. 3. Monastici
Anglic. pag. 267 :
Et hanc terram concessi... solutam et quietam de langabulo, et Parcagio, et omnibus aliis rebus, etc.Idem videtur quod
Parcatio, quæ inter jura dominica recensetur in Monastico Anglic. tom. 3. pag. 111 :
Et quietudinem Parcationis meæ, quam habebam apud Wikingiam eis clamo quietam et perpetuam.
Parcata. Monasticum Anglic. tom. 2. pag. 279 :
De octo Parcatis prati juxta Longare.Modus f. prati cratibus et palis interclusus, ni legendum sit percatis.
P. , 1766.
◊ Nihil emendandum opinor :
nam Parquet, eadem notione, occurrit in Charta ann. 1385. ex Reg. 128. Chartoph.
reg. ch. 51 : Un tenement, contenant dix acres de terre et demie et dix Parquez.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Parcierenghus. Parcierenghæ salices, Quæ parcis contexendis sunt aptæ, ut videtur.
Statuta Perus. fol. 53 : Bannum idem intelligatur de salicibus Parcierenghis. De salicibus vero ligatoriis, si quis inciderit vel exportaverit, etc.