WARDA, Glossarium mediae et infimae latinitatis, Du Cange et al.

WARDA, Garda, Custodia, Gall. Garde. Capitulare 3. ann. 813. cap. 34 :

Si quis wactam aut Wardam dimiserit, etc.

Leges Edwardi Confess. cap. 35 :

Et ut Wardæ juste et rite observentur, et ut caute deinceps incendiis sibi illic provideant, cum ad propria redibunt.

Thomas Walsinghamus pag. 120 :

Data suis custodibus soporifera potione, evasit per omnes turris custodias, quas Wardas vocamus.

Pag. 314 :

Cepit insuper ulteriorem custodiam, quam Wardam vocant, Castelli Papæ et gardinum ejus.

Id est, l'avantgarde. Vide Graff. Thes. Ling. Franc. tom. 1. col. 953. voce Warta, sqq.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Gardia, Eadem notione. Charta Edwardi I. Reg. Angl. ann. 1296. apud Rymer. tom. 2. pag. 713 :

Et insuper quod Gardiam seu custodiam castri nostri dictæ civitatis alicui civium prædictorum committeremus.

In Statutis Massil. lib. 5. caput 46. inscribitur de Gardia vinearum.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Guardia, in Breviario Hist. Pisanæ apud Murator. tom. 6. col. 672 :

Pisani... fecerunt quinque galeas ad Guardiam maris.

Occurrit rursum col. 175.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Guardia, Præsidium, statio, Corps de garde, Poste. Chron. Domin. de Gravina apud eumd. Murator. tom. 12. col. 591 :

Et de eorum consilio in muris ipsius terræ scalas apponi, asserentes habere se intus dictam terram quam plures partiales eorum, qui Guardiam suam erant eis dare parati.

Et col. 685 :

Et ecce universus populus civitatis ipsius distribuitur per Guardias mœniorum,... ne cum scalis ascenderemus per muros.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Gardiare, Custodire, tueri, defendere. Charta Roberti Delph. ann. 1283. apud Baluz. tom. 2. Hist. Arvern. pag. 300 :

Promittimus bona fide vos et vestra temporalia rationabiliter et benigne Gardare tanquam bonus garderius et superior vester dominus.

Regest. Magn. Dier. Campaniæ fol. 71. ann. 1288 :

Utrum..... ad legem apertam (eum) receperat, videlicet de corpore suo defendendo (et de) honore suo Gardando.

Charta Beatricis Delphinæ Viennensis :

Juravit... feudum supradictum Gardare, defendere, et tueri. Fiat bona Garda de suo honore,

apud Stephanotium tom. 2. Antiquit. Bened. Occitan. MSS. pag. 490.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Guardiare, in Transact. inter Philippum Pulchrum Reg. Franc. et Episc. Capitulumque Eccl. Vivar. ann. 1307 :

Homines, res, bona, et jura eorum, nos et successores nostri tenebuntur deffendere, et Guardiare ab omnibus injuriis, violentiis, bona fide, modis et remediis quibus bonus dominus et Guardiator debet suos fideles deffendere et etiam Guardiare.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Guardator, Custos. Barthol. Scribæ Annal. Genuens. ad ann. 1235. apud Murator. tom. 6. col. 474 :

Quæ (navis) nondum tota erat exonerata, per malam custodiam Guardatorum accensa fuit et igne combusta.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Varda, in Statutis Cadubrii lib. 1. cap. 73 :

Exceptis pro capitaneis, Vardis, custodibus castrorum Cadubrii, etc.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Garda, Protectio, tutela, privilegium principis, quo, ne alicui vis inferatur, cavetur. Consuetud. Norman. apud Marten. tom. 4. Anecd. col. 117 :

Et hæc est justitia domini Normanniæ, quod in curia sua, vel eundo ad curiam, vel redeundo de curia nullus homo Gardam habuit de inimico suo.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Guardia, in Bulla Martini PP. apud Rymer. tom. 2. pag. 243 :

Ne prædictorum Regum (Siciliæ et Aragoniæ) Guardiam recipere.... præsumas.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Wardum, Pari intellectu, in Litteris Edwardi VI. ann. 1550. apud eumdem tom. 15. pag. 206 :

Venditiones, donationes et dispositiones Wardorum nostrorum quorumcumque.... remittimus.

Warda, Custodia pupillorum nobilium, quæ regi, aut domino feudali competit. Leges Malcomi Regis Scotiæ cap. 1. § 3 :

Et ibi omnes Barones concesserunt sibi Wardam et relevium de hærede cujuscumque Baronis defuncti ad sustentationem Domini Regis.

Adde Quoniam attach. cap. 18. et Will. Thorn. ann. 1206. De his Wardis plura habes in verbo Custos 4.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

◊ Quo anno id juris concessum fuerit Angliæ Regi docet Th. Otterbourne in Chron. Angl. pag. 78 :

Anno sexto Henrici Regis magnates Angliæ concesserunt eidem Henrico Wardas heredum et terrarum suarum, quod fuit initium in Anglia multorum malorum.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Warda, Custodia cujusvis pupilli. Consuetud. Furnenses ex Tabul. S. Audomari :

Quicumque in sua Warda puerum habuerit, qui fuerit infra annos et ipsum maritaverit sine consilio parentum, etc.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Garda, Eadem notione. Testam. Guillelmi dom. Motispessulani ann. 1146. apud Acher. tom. 9. Spicil. pag. 146 :

Si Guillelmus major infra ætatem viginti annorum decesserit, quicumque filiorum meorum sibi successerit, similiter in Garda et in baillia, dominæ matris meæ usque ad ætatem viginti annorum permaneat. Garde de proisme,

custos proximi, seu consanguineus in successione proximus, custos, et curator bonorum consanguinei absentis, in Consuet. Leod. cap. 11. art. 10. Gardeur, pro Tuteur, in Charta ann. 1247. ex Chartul. 21. Corb. fol. 115. v° :

Par le volenté d'ichiaus nobles homes mes curateurs et Gardeurs de ma terre, etc. Garde,

eodem significatu, in Charta ann. 1393. ex Chartul. Episc. Carnot. :

La dame de la Lande comme Garde de ses enfans.

Vide Gardiatrix in Gardia.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Gardia, Pari intellectu. Litteræ Caroli

V. Reg. Franc. ann. 1371. tom. 5. Ordinat. pag. 419 :

Cum igitur cives nostri Parisienses.... liberi usi fuerint et uti consueverint Gardiis et Ballis liberorum et consanguineorum suorum, etc.

Eædem vernaculæ ibid. pag. 418 :

Adoncques, comme noz citeiens de Paris.... aient usé et accoustumé à user de Gardez et banz d'enfans et de leurs cousins, etc.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Gardiator, Testamenti executor. Testament. ann. 1286. tom. 2. Hist. Dalph. pag. 61. col. 2 :

Ad prædicta omnia et singula exequenda..... constituo Gardiatores et executores meos D. Raymundum de Medullione.... Si vero unus dictorum Gardiatorum meorum decesserit, sit loco illius executor frater Raymundus Gibosi filius meus de Ordine Prædicatorum.

Vide Gardiator.

Wardas et Judicium Petere, in Quoniam attachiam. cap. 16. § 5. cap. 34. § 1. 4. cap. 35. § 2. cap. 36. § 3. ubi Wardas, interlocutorium, Judicium, definitivam sententiam, interpretatur Skenæus.

Wardæ Ecclesiarum, seu Bonorum Ecclesiæ tuitio ac custodia, quæ ad Regem et Barones pertinet. Philippus Bellomanerius in Consuetud. Bellovacensi MS. cap. 46. quod des Gardes des Eglises inscribitur :

Nul n'a le Garde des Eglises, se n'est li Rois, ou cil qui du Roy tiennent en Baronie.

Deinde magnum statuit discrimen inter Wardam et Justitiam : cum quis justitiam habeat in aliquo loco, in quo wardam non habet. Mox subdit :

Que li Rois generalement a le Garde des Eglises du Royaume, mais especialement cascuns Barons l'a en sa Baronnie, se par renonciations ne s'en est ostez.

Quod si Baro wardæ renuntiavit, ad Regem continuo illa revertitur, cui alias warda generalis omnium Ecclesiarum regni sui competit : adeo ut si Barones in ea suo minus recte fungantur officio, ad Regem cuivis recurrere liceat : quo pertinent ista ex Charta Ludovici VII. ann. 1172. in Tabul. S. Victor. Paris. n. 24 :

Quoniam decrescente zelo Dei homines secularium rerum amore fervescunt, et si concessa eis potestas fuerit quorumcumque, et maxime Ecclesiæ bona diripiunt, necesse est, ut Majestas Regia Ecclesiis provideat, et protectionem suam omnibus modis apponat.

Et ex alia Regis Ludovici VI. ann. 1133. ex eod. Tabul. n. 30 :

Regiæ incumbit curæ et magnificentiæ Ecclesiis omnibus inposterum utiliter providere, earumque bona sub sua tutela conservare, et ab omni injuria defensare.

<cit>In Regestis Parlamenti exstat Arestum O. SS. ann. 1272. quo

præcepit Dominus Rex, et voluit in pleno Parlamento, quod novæ avoëriæ, seu Gardæ, quas Baillivi et servientes Domini Regis cœperunt de hominibus aliorum dominorum a 12. vel 10. annis citra, revocentur, et cassentur omnino, et pro nullis habeantur, nec nove de cætero recipiantur.

</cit>

<cit>Tabularium Lingonensis Ecclesiæ anno 1239 :

Nos dicimus et recognoscimus, quod idem Episcopus et ejus successores habent de jure in Abbatem, Ecclesiam, villam, et Burgenses Besuenses Gardiam et ressortum, etc.

Infra :

Ratione tamen Gardiæ et ressorti non poterit in villa Besuensi facere extorsionem quamlibet, etc. Gardarum

</cit>

Ecclesiasticarum ista habetur formula in Tabulario Absiensi fol. 220 :

Cunctosque ad eorum molarias, molendinum et opera vevientes, et in veniendo, et in manendo, et in redeundo sub nostræ protectionis defensione suscipimus.

Occurrit ibi non semel. Vide Commendisia : præterea Chopinum lib. 2. de Domanio tit. 6. n. 1. Bretium de superioritate Regia, et Duchesnium

in Hist. Ducum Burgundiæ pag. 92. 93. 98. 101.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Garda, Gardia, Guarda, Eadem significatione. Charta Mathildis Comit. Nivern. ann. 1244. inter Instr. tom. 4. Gall. Christ. novæ edit. col. 104 :

In omnibus et singulis superius nominatis nobis et nostris successoribus Gardam atque omnimodam justitiam retinuimus.

Litteræ Philippi Pulchri ann. 1290. apud Marten. tom. 1. Anecd. col. 1234 :

Et quia nos dicebamus ad nos pertinere Gardas, seu custodias ecclesiarum et abbatiarum prædictæ terræ : easdem Gardas seu custodias ecclesiarum de Ostrevant in manu nostra posuimus.... Guardam etiam ecclesiæ de Faimi in manu nostra posuimus,.... et super eadem Guarda veritas inquiretur.

Statutum ejusd. Reg. ann. 1302. tom. 1. Ordinat. pag. 344 :

Item. Prætextu alicujus Gardiæ nostræ antiquæ in personis ecclesiasticis, non impediatis, nec impediri permittatis jurisdictionem ecclesiasticam Prælatorum. In his tamen quæ ad ipsam Gardiam nostram spectant, jus nostrum et illorum qui sunt de nostra antiqua Gardia, conservetis.

Occurrit præterea in Hist. Comit. Ebroic. pag. 29. apud Lobinell. tom. 3. Hist. Paris. pag. 131. col. 2. pag. 473. col. 2. tom. 5. pag. 656. col. 2. tom. 2. Hist. Britan. col. 334. et 452. Baluz. tom. 2. Hist. Arvern. pag. 152. etc.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Gardianus, Idem qui Advocatus, defensor, qui jura, bona et facultates Ecclesiarum tuebatur. Vide in Advocati. Charta Johannis dom. Castrivillani ann. 1260. inter Instr. tom. 4. Gall. Christ. novæ edit. col. 210 :

Retineo autem gardiam dictorum canonicorum quantum ad temporalia, nec aliam quam me et heredes meos dominos Castri villani poterunt pro Gardiano dicti canonici advocare.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Garda, Guarda, Pari significatu, in Charta Rogerii Comit. Fuxens. ann. 1121. inter Probat. tom. 2. novæ Hist. Occitan. col. 417 :

Solvimus ad ipsas Guardas ipsius loci, ad Raymundum Guillelmum, et ad Guillelmum Bernardum, et ad filios eorum hoc nomine,... ut sint adjutores S. Petri et Abbati et Monachis ipsius loci (Lezatensis.) Similiter nos qui sumus Gardas ipsius loci suprascripti nomina, guarpimus et solvimus per istam ipsam convenientiam ; etc.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Gardiator, Guardator, Eodem intellectu. Charta ann. 1280. tom. 2. Macer. Insulæ Barbaræ pag. 534 :

Et ego frater P. Sablera promitto pro me et successoribus meis non ponere in dicta domo super dictum Arthaudum et successores suos alium aliquem Gardiatorem vel deffensorem.

Charta ann. 1288. tom. 2. Hist. Dalph. pag. 45. col. 2 :

Item promittimus nos abbas prædictus modo quo supra, quod in abbatia, villa seu mandamento S. Theuderii, nullum Guardatorem vel avogerium seu etiam deffensorem, sub quocumque nomine apponemus nec apponi faciemus, etc.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Guarderius, Eadem notione. Charta ann. 1217. tom. 1. Macer. Insulæ Barbaræ pag. 132 :

Promiserunt bona fide quod in empta medietate nullum introducant Guarderium, nec in personam transferant alienam.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Gardiator, Cui a Rege committebatur custodia Ecclesiarum, quæ sub ejus tuitione erant. Charta Caroli V. Reg. Franc. ann. 1369. apud Lobinell. tom. 3. Hist. Paris. pag. 473. col. 2 :

Dilectos nostros religiosos priorem et conventum monasterii Cœlestinorum.... in nostris protectione, tuitione ac salva et speciali gardia suscipimus per præsentes ; eisdemque religiosis Gardiatores concedimus et deputamus universos et singulos ostiarios parlamenti nostri, et servientes nostros qui nunc sunt et qui fuerint temporibus affuturis ; quibus et eorum cuilibet præsentium serie committimus et mandamus, quatenus prædictos religiosos.... defendant ab omnibus injuriis, violentiis, gravaminibus,... et in suis possessionibus, franchisiis,.... conservent.... Et qui prædictis Gardiatoribus aut eorum alteri Gardiatoris officium exercendo injuriam fecerint vel offensam,.... coram dilectis et fidelibus gentibus requestarum palatii nostri Parisius adjournent.

Vide in Gardia, pag. 31. col. 1.

Gardæ Ecclesiarum, Quæ vacantibus earum Prælatis in manu regia sunt, ratione regaliorum. Matth. Paris et Matth. Westmonaster. ann. 1248. de Rege Henrico III. Angl. :

Redargutus est insuper, quod Episcopatus et Abbatias, et etiam Gardas vacantes immisericorditer depauperat, contra juramentum suum.

Huc spectant, quæ habet Concilium Lambethense ann. 1261. cap. De Custodia Cathedralium Ecclesiarum et Conventualium.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Gardiator, Qui decedente Episcopo a Rege mittebatur, ut colligeret reditus ac proventus temporalitatis Episcopatus, qui de jure ad Regem pertinent, idem qui Regaliator et Custos regaliarum dicitur in Regalia 2. Statutum Philippi Pulchri Reg. Franc. ann. 1302. tom. 1. Ordinat. pag. 359 :

Volumusque quod custodes seu Gardiatores regaliarum predictarum et Ecclesiarum vacantium..... compellantur ex nunc summarie et de plano, ad restituenda seu resarcienda damna et gravamina que eos fecisse constiterit.

Aliud Philippi VI. ann. 1338. ibid. tom. 2. pag. 124 :

Item. Edicto perpetuo prohibemus, ne amodo Gardiatores ecclesiarum, aut commissarii a nobis, vel senescallis nostris deputati, penuncellos vel gardias ponant, nisi in rebus de quibus Ecclesiæ fuerunt in possessione pacifica vel quasi.

Vide in Vicedominus.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Garda Monetarum, Qui monetæ cudendæ præfectus est, Gall. Garde de la monnoie. Charta ann. 1340. tom. 2. Hist. Dalph. pag. 416. col. 2 :

Fiant et fieri debeant per Gardam Dalphinalem ipsarum monetarum deliberationes secundum remedia in qualibet prædictarum monetarum ordinata..... Quibus Gardis etiam dictus dom. Dalphinus statuit et concessit de jure suo, pro qualibet marcha quæ cudetur, unum obolum, sic ut ipsæ Gardæ tam magistri quam subrogati ab eisdem magistris Gardis ipsarum monetarum.... tres obolos habeant. Garda major et magistri monetarum,

in Litteris Clementis VI. PP. ann. 1345. ibid. pag. 516. col. 2. Vide Custodes monetæ in Custos 4.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Garderius, Gardier vulgo, Idem apud Dalphinates qui Gastaldus Longobardis. Vide in hac voce. Charta ann. 1305. tom. 1. Hist. Dalph. pag. 21. col. 2 :

Ludovicus de Villariis primæ Lugdunensis Ecclesiæ Archiepiscopus.... creat et ordinat illustres viros dom. Johannem Dalphini Comitem Vapincensem, et dom. Guidonem ejus fratrem, et quemlibet eorum in solidum, custodes et Garderios domus fortis de Bechevelleyn et totius ejusdem domus mandamenti,.... volens.... quod.... ut Garderii et custodes ejusdem... redditus et obventiones,.... qui vel quæ ad dictam domum fortem spectant et pertinent.... per se vel per alium percipiant et habeant ex causa Garderiæ prædictæ.

Litteræ ejusd. ann. 1307. ibid. tom. 2.

pag. 136. col. 1 :

Constituimus illustrem virum carissimum consanguineum nostrum D. Guidonem Dalphini Garderium nostrum in villa et civitate Lugdunensi, et in ejus pertinentiis universis, et sibi dare promittimus singulis annis nomine et ex causa salarii annui mille libras Viennensis monetæ, et eidem solvere quandiu officium Garderiæ exercebit.

Vide Chorier Hist. Dalph. tom. 2. pag. 216. et Valbonnais tom. 1. ejusd. Hist. pag. 7.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Garderia, Garderii officium. Vide in Garderius.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Gardiator, Lugduni appellabatur Custos, seu Missus regius, qui iis juribus quæ ad Regem spectabant servandis invigilabat. Plura de eo scripserunt in Hist. Lugdun. de Rubys, Paradinus et Menesterius, quos consule, si placet.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Gardiata, Custos, defensor. Arestum Parlamenti ann. 1394. apud Menester. Hist. Lugdun. pag. 74 :

Nisi per nos qui Gardiata eorum sumus, vel ad dictam gardiam per nos deputatam occurreretur, etc.

Warda, Custodia oppidorum, vel castellorum, ad quam tenentur incolæ et Tenentes. Item, Tributum quod ab iis pensitatur, ut ab hac servitute immunes sint. Garde lige, in Consuetud. Andegavensi art. 174. ubi Chopinus. Monasticum Anglic. tom. 2. pag. 812 :

Sunt quieti de telonio et pontagio,.... et hydagio et Wardis, et operibus castellorum, etc.

Pag. 16. 17 :

Et sint liberi a..... placitis, querelis, et Warda, et warpani, etc.

Vide Wardpeni.

Wardagium, Eadem notione. Idem Monasticum tom. 1. pag. 372 :

Sed sint quieti in civitatibus, burgis, foris, et nundinis per totam Angliam de quolibet telonio, tallagio, passagio, pedagio, lastagio, hydagio, Wardagio, et omnibus geldis, etc.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Gardagium, Pari intellectu. Charta ann. 1213. ex Tabul. Majoris Monast. :

Ego Aelidis Ducissa Britanniæ et Comitissa Richemondiæ confirmavi abbati et monachis Majoris Monasterii quidquid habent in villa de Lamballia, nihil mihi retinens, exceptis octo libris mihi per manus prioris in Quadragesima Domini, de Gardagio annuatim solvendis, et quod homines dicti prioris ibunt in exercitu meo et calvachia cum aliis hominibus meis de Lamballia.

Gardia, Præstatio pro tutela, quæ et pecunia et rebus aliis usu consumendis pensitabatur. Charta ann. 1000. ex Tabul. S. Victoris Massil. :

Et ipsi dederunt omnia quæ in ea terra sunt, quomodo sunt vineæ, decimum, Gardia, obedimentum, etc.

Charta Godefridi Episc. Lingon. inter Instr. tom. 4. Gall. Christ. novæ edit. col. 179 :

Gardia autem et justitia, et quidquid præter usum molendi reddiderint molendini proprie monachorum erunt.

Inventar. Chartar. Reg. ann. 1482. fol. vii^xx vi. v° :

Littera Alfonsi filii Regis Franciæ Comitis Pictavensis et Tholosæ per quam dat abbati et conventui Majoris Monasterii Gardiam et omne quod habebat in dicta abbatia ex dono Johannis Comitis Blesensis. De anno 1255.

Charta ann. 1217. apud Gariellum in Episcopis Magalon. pag. 228 :

Et generaliter omnes Gardias, et usatica, quæ habebat nomine et occasione dictarum Gardiarum, etc.

Vide Commendaria et Salvamentum 1.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Garda, Eodem intellectu. Charta ann. 1229. apud Stephanot. tom. 3. Antiquit. Bened. Pictav. MSS. pag. 807 :

Recognovit... se nihil juris vel consuetudinis habere in dicta villa de Ferraboet, nisi quatuor sextarios avenæ annuos tantum de Garda.

Charta ann. 1309. tom. 1. Hist. Dalph. pag. 86. col. 2 :

Item habet dominus in parochia de Loco Dei et apud Locum Dei in omnibus et singulis habitatoribus dicti loci Gardam, quæ Garda levatur in hunc modum ; videlicet de quolibet hospitio habente carrucam, levatur unum sextarium avenæ ; in hospitio habente duos boves vel tres, levatur tantum una hemina avenæ ; in hospitio non habente carrucam neque boves, levatur tantum unum quartale avenæ.

Alia ann. 1407. ibid. pag. 87. col. 2 :

Quæ Gardæ sunt talis naturæ, quod quando persona debens Gardam dom. nostro Dalphino moritur, vel recedit a dicta castellania nullis hæredibus relictis, dicta Garda moritur et est expirata ; cum dicta Garda proprie debetur pro persona et domicilio suo.

Charta ann. 1426 :

Petrus Jossadi recognoscit se esse hominem ligium, quittum, justiciabilem, burgensem et subditum domini Ducis Borbonii ad causam castri sui Villenovæ absque aliqua Garda seu tributo in persona ejusdem confitentis. Piper, cera et aurum pro Gardis,

in Comput. Grasivod. ann. 1337. Adde Tabul. Aurel. in Lemovic. Charta ann. 1260. ex Chartul. Campan. fol. 389. col. 2 :

Nostre taille de la saint Reme chacun an que nos avons acoutumé à faire por la reison de la Garde que li diz Rois a an nos hommes et an nostre eglise chacun an.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Guardia, Pari significatione. Charta ann. 1253 :

Promittentes... quod Guardias seu commandarias nullas recipiamus.

Charta ann. 1298 :

Promisit solvere... tascam, decimam, Guardiam et civatam de blado quod ex eisdem terris contigerit provenire.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Warda, Eodem sensu. Charta ann. 1227. apud Kennett. in Antiquit. Ambrosd. pag. 203 :

Faciemus eidem Radulpho vel hæredibus suis competens escambium in Wardis et escheatis ad valentiam prædicti manerii.

Charta ann. 1360. apud Lobinell. tom. 2. Hist. Britan. col. 503 :

Liberis consuetudinibus, Wardis, maritagiis, etc.

Gardarii, Qui gardas faciunt. Statuta Delphinalia pag. 40 :

Item voluit ipse Do. Delphinus quietas esse, et quietavit pariter et remisit gardas quascunque, et Gardarios facientes dictas gardas, quas et quos habet in castris, villis, seu mandamentis Baronum et Banneretorum quorumlibet dicti D. Delphini, a decem annis citra receptis, etc.

Garderii, tom. 2. Hist. Dalph. pag. 588.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Garderii, Qui sub alicujus Garda seu protectione sunt, atque eam ob rem præstationi, quæ Garda dicitur, obnoxii. Charta ann. 1334. tom. 2. Hist. Dalph. pag. 249. col. 1 :

Quod ipse dom. Dalphinus emendaret aut emendari faceret dicto dom, Regi et regnicolis, ac Garderiis regiis plurima damna et gravamina illata eis....... Habita informatione eidem dom. Regi et gentibus ac Garderiis suis faciet emendam aut fieri faciet.

Alia ann. 1342. ibid. pag. 439. col. 2 :

Tuebitur et deffendet a quibuscumque personis, tanquam si essent sui proprii homines, et Garderii speciales.

Alia ann. 1343. ibid. pag. 481. col. 1 :

Necnon et Garderios quos habet de præsenti ipse dom. Dalphinus et in futurum habebit ipse et successores sui prædicti servare, custodire et deffendere teneantur contra omnes personas. Gardoiens,

in Charta ann. 1256. apud D. Brussel de Usu feud. tom. 2. pag. 1017 :

Et si est à savoir que si aucuns de mes homes, ou de mes fihex, ou de mes Gardoiens venoient pour demorer en la comuneté dou Nuef-Chastel, etc.

P. Carpentier, 1766.

◊ Gardiers, eadem acceptione, in Charta ann. 1398. ex Cod. reg. 5186. fol. 61. v° :

Item que nostre sire le conte (de Savoye) ne prendra, ne recevra par soy, ses gens, ne officiers quelconques, les hommes et subgetz desdits nombles (nobles) en garde ou à Gardiers, saulvegarde ou bourgoigie, sans la volunté ou exprés consentement desdits nombles.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Guardia, Gromaticis dicuntur quatuor silices ad metas appositi, qui metam esse ostendunt ; aliis Testis termini nuncupantur. Vide in hac voce. Eodem nomine interdum appellatur quidquid id officii præstat. Charta ann. 990. inter Probat. tom. 2. novæ Hist. Occitan. col. 144 :

Guirpisco etiam atque dimitto villare Berbeiano qui terminat in loco qui vocatur Archas,... aliudque terminum infrontat in petra quæ est in via super portellum de Coteanicis et terminatur in Guardia Judaica.

Charta ann. 1019. ex Tabul. S. Victoris Massil. :

Ab Oriente terminatur usque ad montes majores, a Septentrione usque ad pojoles quos vocant Guardias, etc.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Guardator, Guardiator, Satelles. Bartholomæi Scribæ Annal. Genuens. ad ann. 1230. apud Murator. tom. 6. col. 461 :

Et quum milites dom. Spini, et octo nobiles, et Guardatores vellent ipsos malefactores de domo, in qua erant, extrahere, et ad supplicium ducere, mulieres cœperunt projicere lapides et impellere Guardatores.

Ibidem col. 524 :

Item quod haberet secum unum judicem et duos scribas ad salarium communis, et Guardatores seu executores duodecim, et servientes sive clientes cum armis 50.

Statuta Castri Redaldi lib. 3. fol. 47 :

Item statutum est quod omnes homines videntes vel audientes cridare camparios seu Guardatores, teneantur currere ad prædictum rumorem, et dare auxilium et favorem campariis vel Guardatoribus capienti malefactores.

Statuta Genuens. lib. 1. cap. 3. fol. 21 :

Si vero nuncius communis, sive Guardiator reum præsentem in Janua vel districtu quæsierit, etc.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Gardagium, Custodia. Officium et Gardagium porcorum, in Charta ann. 1360. ex Memoriali D. Cameræ Comput. Paris. pag. 57. v°.

Guardatores, Gall. Wardeurs, et Eswardeurs, in urbe Metensi exstitisse olim, observat Meurissius in Præfatione ad Histor. Episcoporum Metensium pag. 19. Sed quale fuerit eorum munus, ignorare se profitetur.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

◊ Id facile doceremus, ex Litteris Caroli V. Reg. Franc. ann. 1370. pro restauratione Communiæ Tornacensis, tom. 5. Ordinat. pag. 374. et seqq. si ex unius civitatis institutis ad alterius cognoscendos usus legitima foret argumentatio. Ut ut est, hæc annotanda existimo ex laudatis Litteris :

Chacun an à certain jour, les chiefs d'ostel heritez de ladicte ville (de Tournay)..... à son de cloche,... assemblez... esliront trente preudommes, appellez les Eswardeurs..... lesquieulx trente..... eslirront vint Jurez,..... desquieulz vint, ils esliront deux Prevostz,....... et leur feront faire sairement solennel en la main du Maire des Eswardeurs... lesdiz trente Eswardeurs esliront quatorze preudommes, bourgois, herité et nez de la ville pour estre Eschevins... Les Jurez et Eschevins et les Eswardeurs, donront les offices de la ville....... Seront lesdix Eswardeurs tenuz de venir et assembler en la halle, avecques les Prevostz, Jurez et Eschevins, touz les Mardis, au son de la cloche, pour avoir ensemble avis et conseil des choses et besoingnes touchans le corps de la ville ; et ce qui par l'accort des trois concistoires, sera ordonné pour le proufit et utilité de la ville, vaudra et tendra ; et se les Prevoz et Jurez pour aucune chose, mandoient lesdiz Eswardeurs à venir à leur hale plus souvant, et en autres journées, ils seront tenuz de venir à leurs mandemens, et que aucune des choses contenues en cest article, ne puissent passer ne estre valables, se il n'y a pas assenz d'accort, onze Jurez, seize Eswardeurs et huit Eschevins du mains... Que aucuns de ceulx qui auront été Eswardeurs une année, ne puissent estre Eswardeur l'autre année ensuivant... Que les Eswardeurs n'aient aucune congnoissance de cause pardevant eulx ; fors tant seulement de eslire et creer les Prevoz, Jurez et Eschevins, comme dit est cy-dessus ; excepté que se aucuns des Jurez ou Eschevins se meffaisoient contre bien de justice, ou pechoient en leurs offices faisant, que ou lieu de celui ou de ceulx qui se meffairoient, il puissent remettre, et instituer un autre ou plusieurs, et iceulx meffaisans oster et destituer de leurs offices..... Que lesdiz Prevoz, Jurez, Eswardeurs et Eschevins, ou les trois concistoires seront d'accort, puissent faire toutes manieres de Ordonnances, et ycelle rappeler, muer, accroistre et diminuer en tout ou en partie si comme bon leur semblera ; pour le proufit de la paix, la transquilité et le bien du commun peuple de la ville de Tournay.

Ii vero potissimum ita nuncupantur qui ex quolibet artificio electi, rebus quæ venum exponuntur inspiciendis, præfecti sunt, Inspectores, Gall. Egards. Regardeurs, in Litteris Caroli V. ann. 1372. ibid. pag. 682. art. 20 :

Le Maire doit mettre Regardeurs sur les bouchers et poissonniers, qui jurent et rapportent se il font choses qui ne soit bien à poinct.

Vide in Probus.

P. Carpentier, 1766.

◊ Quod apte confirmat Charta ann. 1298. ex Chartul. Montis S. Mart. :

Per appretiationem inspectorum villæ S. Quintini, qui Gallice nominantur les Eswardeurs de le ville, etc. Les Wards sur les mestiers,

in Ch. Phil. ducis Burg. ann. 1447. ex Tabul. Audomar. Vide supra in Regardus.

Wardæ in urbe Londinensi, et aliquot aliis Angliæ oppidis, dicuntur urbis regiones, quæ pro numero Majoris et 24. Aldermannorum, 25. constitutæ sunt, præter wardam Burgi Southwarci, singulorumque custodiis singulæ distributæ, unde nomen. Vide Will. Thorn. ann. 1394. et pag. 2019.