« »
 
TABULA 1, TABULA 2, TABULA 3, TABULA 4, TABULA 6, TABULA 7, TABULA 8, TABULA 9, TABULA 10, TABULA 11, TABULA 12, TABULA 13, TABULA 14, TABULA 15, TABULA 16, TABULA 17, TABULA 18, TABULA 19.
[]« 1 tabula » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 8, col. 004c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/TABULA01
1. TABULA. Tabula altaris, quæ Mensa sancta vulgo dicitur : de qua nos in Descript. S. Sophiæ n. 53. Concilium Moguntiacense ann. 888. cap. 9 :
In itinere vero positis, si Ecclesia defuerit, sub divo, seu in tentoriis, si Tabula altaris consecrata, cæteraque ministeria sacra ad id officium pertinentia adsunt, Missarum solennia celebrari permittimus.
Formulæ Baluzianæ cap. 37 :
Cum fuerit opportunum Ecclesiam dedicare, aut sacros ordines benedici, vel Tabulas consecrare, etc.
Gillebertus Lunicensis Episcopus de usu Ecclesiastico :
Dedicat etiam Pontifex atrium, templum, altare, Tabulam altaris.
Chartularium S. Vandregesili tom. 2. pag. 2098 :
Ogerus Apuliensis..... hanc donationem posuit super altare S. Vandregisilli..... qui Ogerus, de hac donatione, quam fecit, habuit de pecunia Sancti xx. libras, et hæc pecunia de Tabula Sancti fuit sumpta.
Tabula præterea dicta tabella, non quæ altari superponitur, sed ea, quæ solida, et figuris exornata ipsi altari prætenditur, cujusmodi in Ecclesiis Cathedralibus, atque adeo in Sangermanensis monasterii æde sacra etiamnum conspicitur. Laurentius Leodiensis in Episcopis Virdunensibus :
Tabulam argenteam ante majus altare decenter fieri fecit.
Catalogus Episcoporum Frisingensium in Metropoli Salisburgensi tom. 4. pag. 141 :
Tabulam ex auro purissimo, quæ in diebus festis ante altare ponitur, fabrili opere compegit.
Helgaudus in Roberto Rege :
Tabulum ad altare S. Petri..... auro bono totam cooperuit.
Vitæ Abbatum S. Albani :
Tabulam quoque unam ex auro et argento et gemmis electis artificiose constructam ad longitudinem et latitudinem altaris S. Albani, etc.
[] Alibi pag. 71 :
Facta est magna Tabula, cujus pars est de metallo, pars de ligno artificiosissime perfecta, quæ est ante majus allare in Ecclesia nostra... Tabula picta ante altare B. Virginis cum superaltari cælato, et cruce superposita, et pictura desuper, et a latere in maceria artificiose nimis.... est perfecta. Omnes quoque Tabulæ ante altaria nostræ Ecclesiæ, scilicet B. Joannis, B. Stephani, etc.
Necrologium Ecclesiæ Parisiensis exaratum ann. 1316. 3. Id. Sept. :
Dedit insuper nobis 20. marchas auri ad faciendam Tabulam auream ante majus allare.
Petrus Diac. lib. 4. cap. 13 :
Item pro Tabula S. Martini libras 24.... obtulit.
Tabula Itineraria, vulgo altare portatile, in Ordine Romano, in quo Præfatio et Consecratio ejusdem Tabulæ describuntur. De ea etiam Hincmarus Remens. in Capitulis anni 12. Episcopatus cap. 3.
[]« 2 tabula » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 8, col. 005a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/TABULA02
2. TABULA, quam Pacis dicimus. Statuta ann. 1368. pro Ord. Cartusiensi part. 1. cap. 5. § 14 :
In Missis, quæ conventualiter celebrantur, cum dominicali Kyrie eleison, pacem sumimus cum Tabula, in qua depicta sit imago Crucifixi, etc.
Vide Pax, Lapis pacis, Marmor 2.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Tabuleta, Tabellula, eadem notione. Inventar. S. Capellæ Paris. ann. 1376. ex Biblioth. Reg. :
Item quædam pulcherrima Tabuleta auri pro pace danda, ornata lapidibus preciosis, in qua est unus lapis de Camaheu in forma Crucifixi.
Inventar. aliud Gallicum :
Item deux Tableaux d'ivoir à porter la pais.
P. Carpentier, 1766.
Inde accersenda est vox Gallica Tableau, effigies, imago. Lit. remiss. ann. 1384. in Reg. 125. ch. 162 :
Un tableau d'or, là où estoit pourtrait Nostre Seigneur Jhesus Crist.
Nostratibus Tablette et Taulette, pro Mercium fascis, vulgo Balle. Lit. remiss. ann. 1461. in Reg. 192. Chartoph. reg. ch. 32 :
Le suppliant se print à porter la balle ou Tablette de mercerie. Item ungz merchiers à Taulette doit j. ob.
in Pedag. Peronæ ex Chartul. 21. Corb. Unde Tabletier vocatur ejusmodi mercator, in Stat. ann. 1355. tom. 3. Ordinat. reg. Franc. pag. 13. art. 24. et Porteur à Tablate, in Lit. remiss. ann. 1359. ex Reg. 90. ch. 219.
[]« 3 tabula » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 8, col. 005a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/TABULA03
3. TABULA, Orbiculus, clavus, in vestibus. Anastasius Biblioth. in Leone III :
Et præclarus Pontifex fecit in circuitu altaris B. Petri Apostoli, nutritoris sui tetravola rubea holoserica alethina, habentia Tabulas seu orbiculos de chrysoclavo, depictos historiis, cum stelis de Chrysoclavo.
Ita passim aliis locis. Ταϐλία dicuntur in Chronico Alexandrino pag. 274. in Numa. Vide Glossar. med. Græcit. v. Ταϐλία col. 1520.
[]« 4 tabula » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 8, col. 005a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/TABULA04
4. TABULA lignea, cujus percussione excitabantur Monachi, malleolo scilicet tabulam tundente : Σφυρίον ἐφυπνιαστιϰὸν Palladio dicitur in Hist. Lausiaca cap. 104. vel ad sacram Synaxim evocabantur. Liber Revelationum, editus cum Joanne de S. Victore de utilitate tribulationis, cap. 2 :
Cum ex more illius temporis pro convocandis ad Matutinas fratribus Tabula percuteretur, etc.
Matthæus Paris ann. 1196 :
Cum ad Matutinas Tabula convocarentur.
Tabula præterea in Monasteriis pulsari solet, cum Monachus est in extremis, quo Monachi in Infirmitorium ad fundendas pro eo preces cogantur. Udalricus lib. 3. Consuet. Clun. cap. 29 :
Ab uno eorum percutitur Tabula contra ostium claustri crebra et quasi continua percussione. Quod cum signum sit.... obituri,[] illico ut auditum est, Fratres omnes accurrunt.
Vita B. Stephani Abb. Obazin. apud Baluz. tom. 4. Miscell. pag. 177 :
Cumque jam morti evidentius propinquaret.... pulsata Tabula, omnes undique convenerunt, et Letanias cum magno fletu agere coram eo cœperunt.
Tabula morientium dicitur Herberto lib. 1. Miracul. cap. 2. quo sensu tabulam hanc non semel memorat eod. lib. cap. 8. 14. lib. 2. cap. 6. 37. ut et Gaufridus Grossus in Vita S. Bernardi Abbat. Tiron. cap. 43. Auctor Vitæ S. Hugonis Abbat. Bonevallis n. 7. Cæsarius Heisterb. lib. 1. cap. 35. 40. lib. 11. cap. 4. 8. etc. Abælardus pag. 156. Liber Ordinis S. Victoris Parisiensis MS. cap. 69. Vita S. Hildegundis num. 34. Herimannus de Restaurat. S. Martini Tornacensis cap. 75. etc.
Tabula eadem pulsabatur etiam, cum Breve, uti vocabant, Defunctorum advenerat. Charta R. Otheniensis in Anglia Episcopi :
Mox ut breve defuncti venerit, Tabula pulsabitur, vigilia cantabitur, sonabunt classicum.
Conventio inter Evrardum Priorem S. Martini de Campis et Julianam Abbatissam Faremonasterii ann. 1241. ex Archivo hujus Parthenonis :
Quandocumque aliqua de monialibus Faremonasterii mori contigerit, obitu dictæ monialis nunciato vel cognito apud S. Martinum, Tabula pulsabitur, et officium seu vigilia statim fiet ; in crastino Missa celebrabitur in conventu pro defuncta.
Herbertus lib. 1. de Mirac. cap. 1. propterea Tabulam defunctorum vocat :
Repente pulsata est in auribus ejus Tabula defunctorum duobus ictibus tantum. Tabula defunctoria
dicitur lib. 1. cap. 19. Vide Hist. Monast. S. Nicolai Andeg. pag. 12.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Tabula ad Capitulum congregandum pulsata. Epistola Wibaldi Abb. Stabulensis ann. 1149. apud Marten. tom. 2. Ampliss. Collect. col. 350 :
Nos capto cum prioribus nostris consilio, facto Tabulæ sonitu..... Capitulum intravimus.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Tabulam percutiunt Franciscani ut fratrum extraneorum adventus aliis nuncietur. Vide in Foresta.
Tabula ad mandatum, seu ad pedilavium, pulsata. Vita S. Fravenoldi Abb. lib. 1. num. 32 :
Hora, qua sonitu Tabulæ ad Mandatum fratres more solito convocantur.
Tabulam ad laborem pulsare, in libro Ordinis S. Victoris Parisiensis MS. cap. 5.
Tabulam percutere ad licentiam loquendi. Udalricus lib. 3. Consuet. Cluniac. cap. 8. pag. 181 :
Tabula, quam Prior major, vel Claustralis quinquies percutit ad licentiam loquendi, per Priorem illorum (puerorum) est porrigenda.
Idem lib. 1. cap. 12. pag. 54 :
Tabula percussa, fratres loquuntur in claustro.
Tabula lignea utitur etiam Ecclesia in tribus diebus majoris Hebdomadæ, cum campanarum cessat usus. Udalricus lib. 1. Consuet. Clun. cap. 12. de Cœna Domini :
Pro cymbalo percutitur Tabula, et in refectorio pro scilla.
Vide Joan. Abrinc. de Offic. Eccl. pag. 43. vel 56. in edit. ann. 1679.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Tabulas hujusmodi ligneas apud Tartaros in usu fuisse sæculo xiii. discimus ex Epistola Constabularii Armeniæ inserta Epistolæ Odonis Episc. Tusculani ad Innocentium IV. PP. ann. 1249. tom. 7. Spicil. Acher. pag. 218. ubi legere est :
Et ante portas habent Ecclesias suas, pulsant campanas suas et percutiunt Tabulas ; ita quod euntes ad dominum[] suum Chan, oportet primo ire ad Ecclesiam, et salutare Dominum Jesum Christum, et post ire et salutare dominum eorum Chan, sive sit Saracenus, sive Christianus, velint nolint, quibus ista non placent.
P. Carpentier, 1766.
Table dictum quoque Crepitaculi genus, cujus usus erat in Oriente ad fideles ad sacram synaxim evocandos. Annal. regni S. Ludov. edit. reg. pag. 200 :
Nous voulons que les églises soient réédefiées, et que l'en sonne les cloches et les Tables.
Rursum pag. 202 :
Devant leur portes sont les églises, là où on sonne les cloches selonc les Latins, et Tables selonc la maniere des Grieus.
Tabulæ Officiales, apud Leonem Ostiensem lib. 3. cap. 22. dicuntur tabulæ in Monasteriis, continentes seriem ministrorum et Officialium, qui per hebdomadam publicis functionibus deputantur, quæ in Capitulo seu exedra ad communem omnium notitiam exponuntur : quarum cui cura incumbit, Tabularius dicitur eidem Leoni. Harum meminit S. Gertrudis lib. 4. Insinuat. divinæ pietat. cap. 2 :
Cum vero legeretur Tabula, in qua prænuntiabantur nomina earum, quæ ad Matutinas erant cantaturæ vel lecturæ, etc.
Statuta Ord. Præmonstr. dist. 2. cap. 5. de Cantore :
Servitium et processiones in festis ordinare, et singula officia in Tabulis scribere.
Legi autem solet hæc tabula in Capitulo, antequam pronuntietur commemoratio defunctorum, ut observat Haëftenus lib. 8. Tract. 1. disq. 5. qui ad hanc rem consulendus omnino. Statuta pro Monasterio S. Leonardi Eboracensis :
Et dicta Prima, ingrediantur Capitulum, puero thuribulario cum Tabula præeunte, qui ibidem legat lectionem Martirologii, qua lecta, legat Tabulam, postea hebdomadarius dicat : Pretiosa est, etc.
Vide Præcentor tabularum. Ordinarius MS. Ecclesiæ Rotomagensis :
Sunt etiam hebdomadarii in Tabula scripti.
Charta Everardi Episcopi Ambian. ann. 1218. pro erectione Præcentoriæ in eadem Ecclesia :
Cantoris erit scribere Tabulam cantorum.
Concilium Coloniense ann. 1260. cap. 7 :
Item quod in quibusdam Ecclesiis est compertum, raro vel nunquam per anni totius spatium lectiones et cantum divini officii in Capitulari Tabula annotari.
Vide Udalricum lib. 3. Consuet. Cluniac. cap. 10. extremo, Statuta Ord. Præmonstrat. distinct. 1. cap. 5. Monasticum Anglic. tom. 3. pag. 244. 247. Synodum Mexicanam ann. 1585. tom. 4. Concil. Hispan. pag. 406. et supra Tabellum.
intabulari, In tabulas officiales referri. Statuta Hospitalis S. Juliani in Anglia :
Ut labor inter fratres absque murmure facilius supportetur, statuimus ac etiam ordinamus, ut fratres Sacerdotes secundum cursum suum, ad matutinas et alias horas Canonicas et Missas diversas, ut præmittitur, celebrandas per aliquem, qui per Magistrum ad hoc fuerit deputatus,.... qui cum Intabulati fuerint, officia, ad quæ fuerint Intabulati, obedienter et humiliter exequantur.
P. Carpentier, 1766.
Tabula Mortuorum, Mortualis liber, in quo nomina defunctorum describuntur. Invent. ann. 1420. inter Probat. tom. 2. Annal. Præmonst. col. 591 :
Unum textum argenteum et deauratum, cum....... Tabula mortuorum in eodem infixa.
[]« 6 tabula » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 8, col. 005c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/TABULA05
6. TABULA, Lamina. Flodoardus lib. 3. Histor. Rem. cap. 5 :
Tecta templi plumbeis cooperuit Tabulis. Tabulæ ceræ,
in Charta ann. 1061. apud Jacobum Petitum [] post Pœnitentiale Theodori pag. 664. Vide post Tabularium 6.
[]« 7 tabula » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 8, col. 006a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/TABULA06
7. TABULA, Genus instrumenti musici, quod tenebat in manibus Cantor in Ecclesia. Amalarius lib. 3. de Divin. Offic. cap. 16 :
Eorum (organorum) vice Cantor sine aliqua necessitate legendi tenet Tabulas in manibus, ut figuret illud Psalmistæ : Laudent nomen ejus in choro, in tympano, et psalterio psallant ei.
Infra :
Tabulæ, quas Cantor in manu tenet, solent fieri de osse.
Tabulæ osseæ, quas cantores tenent in manibus
, Joan. Abrinc. pag. 17.
Tabulæ ad canendum auro et argento paratæ,
in Testam. ann. 837. apud Miræum tom. 1. pag. 21. col. 1. Vide Joannem Abrincens. de Offic. Eccl. pag. 13. vel 17. edit. ann. 1679. Describuntur eæ Tabulæ a Gaufredo de Vinosalvo in Poëtria MS. quæ exstat in Bibl. Thuana.
[]« 8 tabula » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 8, col. 006a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/TABULA07
8. TABULA, Mensuræ agrariæ species, sic forte dicta, quod tabulæ expansæ formam referat, vel quod scriptis tabulis agrorum fines designarentur. Vetus Agrimensor :
Habet Tabula una quadratas perticas 72.
Viginti quatuor Tabulæ perticam componunt
, apud Mabill. in Museo Ital. pag. 177. Chronicon Novalicense de Luithprando Rege Longobard. :
Qui tantæ longitudinis fertur pedes habuisse, ut ad cubitum humanum metirentur. Horum vero pedum mensura pro consuetudine inter Longobardos tenetur in metiendis arvis usque in præsentem diem, ita ut pedes ejus in pertica fune 12. fiat Tabula.
Charta ann. 893. apud Puricellum in Basilica Ambrosiana pag. 258 :
Est autem mensura ipsius terræ secundum hujus temporis Geometras, perticas jugiales 7. et Tabulas 16.
Charta Lotharii Reg. Ital. ann. 946 :
Est autem ipsa terra per justam mensuram Tabulæ tres cum ingressu et omni integritate, etc.
Charta ann. 908. in Hist. Pergamensi tom. 3. pag. 183 :
Et est per mensuram Tabulas legitima 76. etc.
Vetus Charta Mediolanensis apud Puccinellum in Vita S. Simpliciani pag. 110. et Ughellum tom. 4. pag. 169 :
Cui obtulit intra civitatem domum suam, mensuram 22. Tabularum et dimidie, in loco, qui Theatrum dicitur, aliam in terra mala Tabularum quatuor, etc.
Vetus Notitia apud Ughellum tom. 5. pag. 1538.
De vinea Tabula una.
Adde eumdem tom. 4. pag. 212. 608. 612. 1457. et in Appendice pag. 7. Occurrit etiam in Tabulario Capellæ in Biturigibus, in Tabulario S. Theofredi in Velavis, in Chronico Farfensi apud Murator. tom. 2. part. 2. col. 450. et 623. in Memoriali Potestatum Regiensium apud eumd. Murator. tom. 8. col. 1175. etc.
[]« 9 tabula » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 8, col. 006a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/TABULA08
9. TABULA, seu Tabularum ludus, vel alearum, alveolus, in quem tesseræ jaciuntur : vox veteribus nota. Jo. de Janua, ex Isidoro lib. 18. cap. 60 :
Tabula, i. alea in qua luditur pirgis, calculis et tesseris. Tabula lusoria,
Martiali lib. 14. Epigram. 17. Tabula alearis, apud Tertullianum lib. de Carne Christi. Tabella alearis, Cælio Aureliano lib. 2. Chronicon cap. 1. Tabulæ lusus, Prospero de gloria Sanctor. Tabula, nude, Sidonio lib. 1. Epist. 2. lib. 5. Epist. 17. lib. 8. Ep. 12. Julius Africanus lib. 5. Hist. Apostol. :
Dum ludere Tabulis et spectaculis non perhorrescunt, etc.
Concilium Eliberitanum can. 79 :
Si quis fidelis alea, id est Tabula luserit nummos, placuit eum abstineri.
Metellus in Quirinalibus :
Huic ludo Tabulæ Regis erat filius obvius.
Charta ann. 1345 :
Non possit, nec debeat [] ludere..... ad aliquod ludum taxillorum, excepto ad scachos et ad Tabulas.
Jo. Sarisberiensis lib. 1. Policrat. cap. 5 :
Hinc tessera, calculus, Tabula, urio, etc.
Adde Statuta Massil. lib. 5. cap. 10. Pistoriensia lib. 5. rubr. 71. Vercellensia lib. 3. fol. 83. v°. MS :
D'eschez sout et des Tables son compaignon mater.
 :
Puis aprist il as Tables et eschas joier.
Vide Turnebum lib. 27. Adversar. cap. 3. et Lobin. in Gloss. tom. 3. Hist. Paris.
Tablizare, Tabula ludere. Julianus Antecessor Constitut. 115. cap. 439 :
Neque Episcopus, neque Presbyter,.... neque alius cujuscunque religiosi consortii vel habitus constitutus Tablizare audeat, vel socius ludentium fieri, vel spectator, etc.
Græca habent Ταϐλίζειν, Gloss. Græc. Lat. : Ταϐλίζειν, Tablizare. Τάϐλα, Tabula. Ταϐλιστής, Ταϐλοπάροχος. Glossæ MSS. Reg. : Πεστοὶ, ϰαὶ πεσσοί, τὰ βόλια ἐν οἷς ταϐλίζουσιν. Aliæ : Πέσσουσιν, ταϐλίζουσιν. Thomas Magister pag. 59. edit. Rom. :
Κύϐοι λέγονται τὰ ἐστιγμένα ὀστᾶ οἷς χρῶνται οἱ ταυλίζοντες.
Sic non erat, cur emendaret Meursius. Vide Cujacium ad Novell. Justin. 123. Gloss. Fabroti ad Cedrenum, et Favorinum in πεττεύειν, et πεττός. Habentur Pauli Silentiarii duo Epigrammata εἰς τάϐλαν, seu ludum tabulæ lib. 4. Anthol. cap. 32. Epigr. 4. et 5. Vide aliud Agathiæ lib. 1. cap. 61. Epigram. 1. quod multis explicat Salmasius ad Histor. Aug. pag. 468.
Tablista, Qui Tabulis ludit.
<cit>Luxurius Poëta, nescio quis, in Epigrammate quodam, cujus lemma est, de Tablista furioso, quasi tesseris imperante :
Consulibus sceptrum, mensis decus, arma Tablistis.
</cit>
Tabellarius, Qui frequenter ludit cum tabulis. Jo. de Janua.
[]« 10 tabula » (par les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 8, col. 006b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/TABULA09
10. TABULA, Lex apud Neapolitanos, sic forte primum dicta, quod descripta esset in tabula instar Legis Romanorum in duodecim, vel Legis Mosaicæ in duabus tabulis exaratæ. Marinus Freccia de Feudis cap. de offic. Admirati maris :
In regno (Neapolitano) non lege Rhodia maritima decernuntur, sed Tabula, quam Amalphitanam vocant, omnes controversiæ, omnes lites, et omnia maris discrimina, ea lege, ea sanctione usque ad hæc tempora (an. circit. 1570.) finiuntur.
Tabula Prothontina maris, dicitur in Præfat. Chronic. Amalph. apud
Pellicia, Raccolta di varie croniche, etc
. tom. 5. pag. 143. Prothontinus, Dignitas in re navali, major Comitis, minor Viceammirati, non semel occurrit in Statut. Neapol. ann. 1282. apud Pardessus. Leg. Maritim. tom. 5. pag. 254. Tabula Amalphitana edita est nuper in Append. Archiv. Histor. Ital. num. 8. pag. 259. ann. 1844.
[]« 11 tabula » (par les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 8, col. 006b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/TABULA10
11. TABULA, Mensa, Ital. Tavola, nostris Table. Albertinus Mussatus lib. 5. de Gestis Henrici Imp. rubr. 8. apud Murator. tom. 10. col. 408 :
Tabulaque argentea magni ponderis aliisque exeniis donavit.
Occurrit alibi non semel.
[]« 12 tabula » (par les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 8, col. 006b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/TABULA11
12. TABULA, Mensa, in qua prostant res venales, stallum, apotheca. Bulla Adriani IV. PP. ann. 1156. inter Instr. tom. 6. Gall. Christ. col. 198 :
Tertiam partem sextarii, corde, et quintal, tertiam partem omnium Tabularum, salvo in hoc jure canonicorum.
Pactum inter Jacobum Aragoniæ Regem et Berengarium Magalonæ Episc. ann. 1278 :
Cum per compositionem initam inter prædictum dominum[] Regem et Episcopum septem Tabulæ macelli fuerint adjudicatæ in parte episcopali, etc.
Jura Comitis Biterr. in Civitate Albiensi ann. 1252 :
Habebant in dicto festo (Natalis domini) in singulis Tabulis merceriorum unam libram piperis pro pedagio, et in singulis Tabulis sutorum xii. denarios Raimond. et in singulis Tabulis canbiatorum ii. solidos Raimond. et in singulis Tabulis carnificum omnes linguas vaccarum.
Litteræ ann. 1369. inter Ordinat. Reg. Franc. tom. 5. pag. 312 :
Concedimus..... in ipsis halis facere Tabulas et antetabulas quatuor brassarum amplitudinis, easque Tabulas et antetabulas locare et arrendare ad tempus aut tempora, prout eis placuerit.
Ubi Tabula locum in quo merces servantur ; Antetabula mensam, in qua venum exponuntur, designare existimo. Haud satis scio an eadem notione Testamentum Guillelmi Montis-pessulani ann. 1202. male 1211. tom. 9. Spicil. Acher. pag. 162 :
Illud vero quod statui de flocaria et Tabula, et molendino et tincturis, pacato debito R. Carison et Boneti, omnino deleatur in perpetuum.
[]« 13 tabula » (par les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 8, col. 006c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/TABULA12
13. TABULA, Idem quod aliis Mensa, Gallice Mense, Quicquid ex bonis alicujus est, et ad Tabulam, seu mensam, ejus instruendam, id est, ad vescendum, et ad cætera vitæ commoda conducit. Chartarium Ecclesiæ Auxitanæ cap. 34 :
Dono Deo et B. Genitrici pagenses, quos dedit mihi et fratribus meis Astanova..... ut sint perpetualiter de mensa clericulorum.
Et cap. 38 :
Post mortem autem Arnaldi Hugonis filii revertatur ad Tabulam B. Mariæ
honor seu possessio, de qua ibi. Sic aliquando Tabula dicta est in rebus feodalibus feodum ipsum, seu quicquid ad illud pertinet. Vide Mensa.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Huc spectare videtur Charta ann. 1448. ex Chartul. 23. Corb. :
Le droit de tonnelieu et forage des vins vendus et délivrez en ladite ville se diversifioit selon la qualité de ceulx qui estoient appellés ou reputés estre de la Table de Ganelis, ou de ceulx qui n'estoient pas de ladite Table.... Pour ceulx qui ne sont pas de ladite Table du Ganelis que ung sestier de vin de tonnelieu, et ung sestier de vin de forage.
Qui de alicujus familia est, de mensa illius esse dicitur. Vide in Mensa.
P. Carpentier, 1766.
Dominium, Gall. Domaine, alias Table. Libert. Villæ-novæ in Ruthen. ann. 1368. tom. 5. Ordinat. reg. Franc. pag. 396. art. 10 :
Que ladicte ville et toutes ses appartenances demoura perpetuelment au roy et à sa Table.
Reg. 13. Corb. sign. Habacuc ad ann. 1509. fol. 4. r° :
Nous ayons par auctorité de seigneurie retenu en nos mains et mis à la Table et domaine de nostre dite église et monastere de Corbye, une maison, lieu et pourprins séant audit Corbye.
[]« 14 tabula » (par les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 8, col. 006c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/TABULA13
14. TABULA, inter vasa ecclesiastica, Sanctorum Reliquiis sæpius ornata. Vita S. Benedicti Anian. num. 37. sæc. 4. Benedict. part. 1. pag. 206 :
Frater Tabulam sacratam, in qua B. Dionysii erant reliquiæ aliorumque Sanctorum plantatæ, missus est ab alia cella ad aliam deferre ; isque secum pergens catulos detulit, Tabulam vero sacratam post aliquos dies non lotis vestibus incautus deferre nititur. Ingressus navio properat..... sed ut mox terram attigit, equumque ascendens, in quo catulos pertulerat, Tabulam portaturus suscepit, divina hunc ultio perculit. Equus quidem eadem hora se in circulo rotando conversus, quousque in terram rueret, Tabula quoque manibus ejus elapsa inlæsa suscipitur.
Vide Tabellus, Tabulamentum 1. et Tabuletus. []
[]« 15 tabula » (par les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 8, col. 007a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/TABULA14
15. TABULA, Calculus, Gallice Balote. Statuta Montis-regalis Collat. 1. cap. 48 :
Fabæ seu Tabulæ cum quibus seu de quibus fient partita, ponantur super uno discho, qui sit coram disco D. Vicarii ; et numerentur per syndicum vel judicem seu militem, et quod Tabulæ seu fabæ non habeant vocem nisi sint integræ.
Pluries occurrit ibi.
[]« 16 tabula » (par P. Carpentier, 1766), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 8, col. 007a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/TABULA15
16. TABULA, Societas campsorum. Charta Theob. comit. ann. 1229. in Chartul. Campan. fol. 348. v° :
Accipio in conductu meo et protectione mea Mathæum et Bernardum de Fuer, Durannum juvenem ...... campsores cives Lugdunenses et omnem Tabulam Duranni de Fuer de Lugduno, cum omnibus illis, qui de dicta Tabula nundinas meas Campaniæ frequentant.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Tabula Cambii, Mensa argentaria, Gallice Banque ; Tabula canbiatoris, in Charta jam laudata in Tabula 12. Tabula campsaria, in Litteris Philippi III. Franc. Regis ann. 1277. apud D. Secousse tom. 4. Ordinat. pag. 671. art. 8. Tabula campsoris, in Charta Massil. ann. 1344. ex Schedis D. le Fournier. Tabulæ nummulariorum, in Charta Agnetis Comitissæ de Consuetudinibus villæ S. Joannis Angeriac. ann. circiter 1050. tom. 2. Gall. Christ. novæ edit. col. 468. Hinc
Tabulam Tenere Cambii, dicuntur Mensarii, seu Nummularii, vel Campsores : qui inde Græcis τραπεζίται. Jacobus I. Rex Aragon. in Foris Oscæ ann. 1247. fol. 26 :
Rex potest monetam, quantamcunque voluerit et sibi placuerit, fabricare, et Tabulam statuere per singulas civitates, ad quam cambiare venire teneantur omnes populi terræ suæ, etc.
Curia generalis Catalaniæ, celebrata Ilerdæ a Jacobo II. Rege Aragon. ann. 1301. MS :
Item quod aliquis non teneat Tabulam cambii in aliquo loco Cataloniæ, nisi prius eam assecuraverit.... pro mille marchis argenti.... Et qui dictam securitatem sub dicta forma non præstiterint, non audeant tenere in sua Tabula tapits, vel alios pannos, seu storia, immo fustis dictæ Tabulæ sit et esse debeat sine aliqua cooperta, et ille, qui contra fecerit, tamquam falsarius puniatur.
Adde Curiam actam Cervariæ sub Petro III. Rege ann. 1359. Charta Philippi Regis Franc. ann. 1305. in 12. Regesto Chartophylacii Regii ch. 231 :
Pour le profit de tout nostre Roiaume et de nos monnoies, nous avons ordené à faire une Table qui sera tenue en 12. ou 14. lieux solempniex en nostre demaine et de nostre Royaume, et que il soit crié que se ce n'est à nos monnoyes ou és Changeurs, qui des ores ayent nostre auctorité et nostre consentement de changer et tenir change, nus ne soit si hardis, que or ne argent, qui ne soit monnoiez de nostre coing, qui soit dedans nostre Royaume et en nostre terre, il vende ne achate jusques à tant qu'il ait esté porté à nostre dite Table et mis en escrit par devers nous, etc.
Adde Chartam sequentem, et vide Salmasium lib. de Usuris pag. 510. 511. 512.
[]« 17 tabula » (par P. Carpentier, 1766), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 8, col. 007a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/TABULA16
17. TABULA, Certa panni quantitas, Gall. Piece d'étoffe. Arest. ann. 1359. 23. Dec. in vol. 4. arestor. parlam. Paris. :
Cum Johannes Odonis viginti duas balas pannorum de Louveriis, unam Tabulam de camelotis, viginti duos saccos lini de Alexandria ac plures alias merces in et super quodam panphilo......... onerasset, etc.
[]« 18 tabula » (par P. Carpentier, 1766), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 8, col. 007a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/TABULA17
18. TABULA, Immunitas, privilegium. Charta ann. 1116. apud Murator. tom. 4. Antiq. Ital. med. ævi col. 59 :
Insuper [] statuit, ut nulla injuria vel violencia a se, vel a suis successoribus, vel a suis hominibus inferatur alicui Warstallensium, nec in castro nec in burgo, non in ripa, non in villa. Et Warstallenses de Tabula castelli annualiter solvant unum Ranucinum, pro Tabula burgi denarium unum currentis monetæ.
Porro hac Charta conceditur Warstallensibus facultas eligendi consules, qui rempublicam regant.
[]« 19 tabula » (par P. Carpentier, 1766), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 8, col. 007b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/TABULA18
19. TABULA, Sacrarum Reliquiarum expositio, quæ fit super tabulam. Stat. et Obit. MSS. eccl. Paris. :
Item in die S. Firmini fit statio in capella S. Martini post
Ave Regina. Et in magna missa fit Tabula. Infra :
Item in primis vesperis et missa fit Tabula pro toto festo, de fundatione domini Guillelmi Grelier, cancellarii Parisiensis.
Tabulæ Dictales. Vita S. Wolfgangi Episcopi Ratisb. cap. 18 :
Ut autem adolescentes in capiendis scientiæ liberalis notitiis forent agiliores, frequenter voluit Tabulas eorum cernere dictales.
Id est, in quibus dictabant, seu componebant.
Tabulæ ad Evangelia. Udalricus lib. 1. Consuetud. Cluniac. cap. 12. de Cœna Domini :
Interea vero reconditur dominicum Corpus a Sacerdote retro altare. Ponitur patena aurea, et patena inter scutellas aureas, et adhuc scutellæ inter Tabulas argenteas, quæ factæ sunt ad Textum Evangelii.
Id est quibus liber Evangeliorum tegitur. Vide Tabulare 2.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Tabula Horaria, Qua horæ pulsantur. Regula Toribii Archiep. Limæ, tom. 4. Concil. Hisp. pag. 677. col. 1 :
Præsidentis cura erit horariam Tabulam præscribere, juxta quam præbendarii, sacellani et reliqui Ecclesiæ ministri et alii clerici civitatis assistent, comitabuntur et custodient sanctissimum Sacramentum (feria v. in Cœna Domini.)
Tabulæ, seu Tabellæ Leprosorum, quas illi quatiunt, ne ab aliquo tangantur. Vincentius Belvac. lib. 23. cap. 165 :
Ante cujus curiam cum Tabellas more talium infirmorum tangeret, etc.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Tabula Maris. Vide Tabula portus.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Tabula Marmorea, Practicis nostris Table de marbre, quo nomine donatur triplex jurisdictio : Prima Comitis seu Præfecti stabuli, altera Amiralli seu summi Præfecti rei maritimæ, tertia Protoforestarii seu supremi Præfecti rei saltuariæ et aquariæ. Jure summæ et ultimæ cognitionis judicant in hac triplici jurisdictione, cum judiciis interest unus e Præsidibus supremi Senatus cum certo Senatorum numero. Nomen Tabulæ marmoreæ sortitæ sunt hæ jurisdictiones, quod olim ibi lites dirimerent, ubi tabula seu mensa erat marmorea. Vide Notas D. Secousse ad Litteras Caroli Regentis ann. 1359. tom. 3. Ordinat. Reg. pag. 347. ubi probat duas olim in Palatio positas fuisse tabulas marmoreas ; unam in area, alteram in aula majori. Vide Mensa.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Tabulæ Nummulariorum, Mensa, argentaria. Vide supra Tabula Cambii.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Tabulæ Osseæ. Vide Tabula 7.
Tabula Patronatus. Vetus Interpres Juvenalis Sat. 10. v. 57 :
Honorum pagina. Ænea pagina, ante imaginem eorum stans, eorum omnes gradus honorum inscriptos continet : quam nunc dicunt Tabulam patronatus.
Forte quod ejusmodi imagines seu statuæ fere semper a clientibus fierent ac dedicarentur, qui in tabulis æneis subditis patronorum honores ac Magistratus gestos describere solebant, quod docent Inscriptiones veteres. []
Tabula Peregrinantium. Vita S. Judoci c. 3. apud Mabillonium :
Quos cum interrogaret quo tenderent cursum, respondentes dixerunt se Romam pergere velle. Quo audito Judocus adhuc Laicus absque ulla dilatione baculum tantum et Tabulam manu arripiens, secutus est eos.
Cur autem Tabulam peregrinaturi secum deferrent, indicat Regula Magistri cap. 57 :
Si vero in viam longiorem dirigatur, codiculum modicum cum aliquibus lectionibus de Monasterio secum portet, ut quavis hora in via repausaverit, aliquantulum tamen legat : ita tamen si fuerit psalteratus. Si vero non fuerit, Tabulas a Majore superpositas psalmis secum portet, ut ad refectionem prandii, aut ad mansionem cum applicaverit, aliquantulum quantum occurrerit, tamen meditetur, ut quotidie regulæ reddat quod suum est. Ita et frater, qui adhuc literas discit, Tabulas superpositas a Majore de Monasterio secum portet, ut si cum literato vadit, ipse cum se ad refectionem vel mansionem applicaverit, aliquantulum tamen meditetur, ut videatur cotidie consuetam regulam adimplere.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Tabula Portus, Mensa publicani seu exactoris vectigalium in portubus maris. Inquesta ann. 1268. ex Archivo Eccl. Massil. :
Episcopus et Ecclesia Massiliensis, ambo, simul ratione jurisdictionis habebant et tenebant ad Tabulam portus, in villa inferiori, duos homines vel unum ad libitum, qui colligerent cum hominibus villæ inferioris, tunc vicecomitalis Massiliæ, redditus sive intratas portus dictæ civitatis. Tabula maris atque portus,
in alia Charta Massil. ann. 1379. Rursum in alia ann. 1509.
Tabula maris et rippagii
dicitur.
Tabula, seu Mensa Rotunda, Decursionis, aut hastiludii species, a certo et definito Militum numero obiri solita, qui, priusquam in arenam descenderent, vel etiam præliis et velitationibus decursis, ad mensam figura orbicularem una cibum capiebant, ne quod discrimen inter nobiles ex sedis prærogativa oriretur, indeque jurgia aut dissidia emergerent. Vetus sane Gallorum institutum : mensis enim circularibus circumsedisse, armigerosque, eorum scuta ferentes, a tergo adstitisse ex Athenæo lib. 4. Dipnosoph. recte advertit Camdenus ; renovatum vero ab Arthuro Britanniæ Rege prædicant passim scriptores, ita ut Arturi Tabula rotunda in ore omnium versetur, eamque sese, quæ muro veteris Castri Vintoniæ, seu Vincestriæ, in Anglia, appensa conspicitur, vulgus hominum existimet, quod jure in dubium vocat idem Camdenus, cum longe recentioris videatur ætatis. Vetus Ceremoniale MS. :
Le Roy Arthus d'Angleterre et le Duc de Lencastre ordonnerent et firent la Table Ronde, et les behours, tournois, et joustes, et moultes d'autres choses nobles, et jugemens d'armes, dont ils ordonnerent pour juger Dames et Damoiselles, Roys d'armes et Heraux.
Albericus ann. 1235 :
Multi Flandriæ Barones apud Hesdinum, ubi se exercebant ad Tabulam rotundam, cruce signantur.
Matthæus Paris ann. 1252 :
Milites exercitio militari peritiam suam et strenuitatem experirentur, constituerunt unanimiter, non ut in hastiludio illo, quod communiter et vulgariter Torneamentum dicitur, sed potius in illo ludo militari, qui Mensa Rotunda dicitur, vires suas attentarent.
Vide reliqua in Jocari. Th. Walsingh. in Edw. I. ann. 1280. et Nic. Trivettus ann. 1279 :
Illustris miles Rogerus de Mortuomari apud [] Kelingworthe ludum militarem, quem vocant Rotundam Tabulam, 100. Militum, ac tot Dominarum constituit, ad quam pro armorum exercitio de diversis regnis confluxit Militia multa nimis.
Historia Prioratus de Wigmore in Anglia, de eodem Rogero :
Iste Rogerus... primo insigniis Militaribus sublimatus, centum Milites et tot Dominas ad hastiludia de Kenillworth, expensis suis sumptuosis, per tres dies solemniter ordinata et tenta, qualia in Anglia tam solemnia prius visa non fuerant, secum adduxit et Rotundam Tabulam ibi incœpit, et quarta die Leonem aureum, triumphi signum sibi adjudicatum, dictam comitivam suisque expensis ad Warvik adduxit.
Idem Walsingham. ann. 1344 :
Rex Eduardus fecit convocari artifices ad castrum de Windesore, et cœpit ædificare domum, quæ Rotunda Tabula vocaretur. Habuit autem ejus area a centro ad circumferentiam, per semidiametrum centum pedes, et sic diametrum 200. pedum erat.
Chronica Aulæ Regiæ cap. 7 :
Accesserunt ad Regem quidam juvenes Baronum filii plus levitate quam strenuitate moti dicentes : Domine Rex, per torneamenta et hastiludia... vestra diffundetur gloria,..., edicite itaque Tabulam Rotundam, Regis Artusii curiam, et gloriam ex hac reportabitis perpetuis temporibus memorandam.
Jo. de Condato MS. :
S'en faisoient grands esbanois
Tables reondes, et tournois.
Cridar Taula redonda, apud Raimundum Montanerium in Chron. Reg. Aragon. cap. 179. Taules redones, apud eumdem cap. 166. et in Chronico Petri Regis Aragon. lib. 2. cap. 10. lib. 3. cap. 23.
Quemadmodum Torneamenta variis Pontificum et Principum Sanctionibus interdicta constat, ita et Mensas Rotundas, seu Monomachias ludicras, quas Justas vocabant, prohibuit Clemens V. PP. quod ex iis nonnunquam cædes, et pericula non mediocria emergerent, quod satis superque testatur Matth. Paris loco citato, ubi Hernaldum Montiniacum, strenuissimum Militem, a Rogero Lemburno, non sine veteris odii suspicione, in illa Mensa Rotunda, cæsum narrat. Sic autem Clemens in Bulla sua, cujus in voce Torneamentum meminimus :
Quinetiam in faciendis justis prædictis, quæ Tabulæ Rotundæ in aliquibus partibus vulgariter nuncupantur, eadem damna et pericula imminent, quæ in Torneamentis prædictis, idcirco certa causa idem jus statuendum existit.
Complura opuscula de Tabula rotunda, partim edita, partim inedita, recenset Bibliotheca des Romans pag. 174.
P. Carpentier, 1766.
Tabula Sicca, Ludus aleatorius, Gall. Breland. Arest. ann. 1371. 29. Nov. in vol. 6. arestor. parlam. Paris. :
Emolumentum ex sicca Tabula seu ludo ad belencum proveniens, ordinavimus converti in solutionem reddituum ad vitam... præfatis rentariis seu reddituariis... debitorum.
Lit. remiss. ann. 1382. in Reg. 121. Chartoph. reg. ch. 309. bis :
Pierre Damaulx executeur de justice, qui avoit pris à cense la secque Table, brelengh et jeu de dées de la ville de Tournay, etc.
Vide Tabula 9.
Tabulam Tenere dicebatur apud Catalanos, Vicarius, seu Judex, qui post exactum officium, eo in loco, ubi illud exercuerat, statis diebus morabatur, quo de se conquerentibus coram alio judice a Principe delegato responderet. Curia generalis Alphonsi II. Regis Aragon. in Montisono celebrata ann. 1293. [] MS. :
Statuimus, quod officialis scilicet unusquisque teneat Tabulam per 30. dies de anno in annum, et ad introitum assecuret, quod faciat jus conquerentibus, et eo tenente Tabulam, sit suspensus de officio.
Prima curia generalis Barcinonensis Jacobi II. Regis Arag. ann. 1291. MS. :
Et ad introitum officialis quod assecuret ipse facere jus conquerentibus, et in fine cum exierit de officio, teneat Tabulam per 30. dies.
Secunda Curia ejusdem Jacobi ann. 1299 :
Quem ad hoc ordinavimus tenere Tabulam per 30. dies, qui incipiat prima die Januarii quolibet anno, secundum quod in Ordinationibus hujus Curiæ continetur.
Cap. seq. :
Et omnes officiales dictorum officialium..... exeant quolibet anno prima die Januarii, et teneant Tabulam per 30. dies, juxta ordinationes curiarum. Et quod nos eligamus de præsenti et postea quolibet anno prima die Januarii quemdam jurisperitum idoneum et sine suspicione in capite cujuslibet Vicariarum vel Bajulariarum, qui faciat inquisitionem contra officiales ipsius Vicariæ vel Bajuliæ. Et procedente inquisitione, aliquis officialis non possit redire, vel uti officio, quousque inquisitio ipsa sit terminata, sine placito et solennitate placiti, et absque figura judicii, et facta satisfactione super damnis datis, antequam nos, vel aliquis pro nobis inde aliquid habeamus.
Adde Curiam generalem Ilerdæ celebratam ab eodem Rege ann. 1301. cap. 1. et 2. Curiam celebratam in villa Montisalbi ab Alfonso Rege ann. 1333. in qua idem præcipitur pro Notariis, scribanias tenentibus, etc. et Curiam celebratam Cervariæ sub Petro Rege ann. 1359. in qua pro 30. diebus, 50. statuuntur.
P. Carpentier, 1766.
Ad Tabellulam Comedere, Pœnitentiæ genus in monasteriis. Stat. MSS. monial. Congregat. Casalis Bened. cap. 25 :
Pour faultes qui concernent le service divin,... elles satisferont par prostrations au chœur devant la communauté, ou mangeront à terre en refectoir au pain et à l'eau, ou seront à la miséricorde, qui est que quant elles seront ainsi à la Tablette au meilleu du réfectoir, elles n'auront sinon ce que la supérieure leur envoyera de miséricorde en pitance, oultre le pain et le vin.