CAPITAL 2, Glossarium mediae et infimae latinitatis, Du Cange et al.

« 2 capital » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 130b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/CAPITAL2

2. CAPITAL, Capitale, Capitalis sententia : Joanni de Janua, Pœna Capitalis. Gloss. Gr. Lat. : Κεφαλιϰὴ τιμωρία, Capitale. Althelmus de Laude Virgin. cap. 23 :

Tunc demum Capital perpessus forte Sacerdos,
Æthera glauca petit devicta morte triumphans.

Et cap. 25 :

Magnopere metuens fisci decreta nefandi,
Insuper et Capital tremu'us formidat acerbum.

Plauto, Capital, est crimen capitis periculo dignum. Ita etiam nostri vocem hanc usurpant. Vide Capitalis 1.

1. CAPITAL CAPITALACIUM © École des chartes.

« 1 capitale » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 130c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/CAPITALE1

1. CAPITALE, Cervical. Papias : Pulvinar, Capitale, plumatium. Gloss. Græco-Lat. Τυλοπροςϰεφάλαιον, Capitale, pilentum. Regula S. Benedicti cap. 55 :

Stramenta autem lectorum sufficiant, matta, sagum, læna, et Capitale.

Cæsarius Heistersb. lib. 4. Mirac. cap. 26. Capitale ejus vertit, et mollificavit. Codex MS. S. Quintini de Monte ad calcem Regulæ sæculo circiter xi. exaratus :

A plurimis præter Capitale omnes abstineant.

Occurrit apud Pelagium lib. 5. de Vitis Patrum libell. 19. n. 76. S. Bernardum Serm. 2. in fest. Omn. SS. Udalricum lib. 3. Consuet. Clun. cap. 11. in tertia Vita S. Winwaloei Abb. n. 8. apud Bonifacium in Vita S. Livini Episc. et Mart. cap. 3. in Regula Damianitarum Sororum cap. 8. in Chron. M. Belg. ann. 1047. in Tradit. Fuld. lib. 1. pag. 459. etc.

Capitale, Operimentum capitis, vel fascia qua caput involvitur. Gloss. Gr. Lat. Κεφαλόδεσμος, frontale, Capitale. Ditmarus lib. 7 :

Capitale ejusdem (Reginæ Saracenorum) ornamentum, invicem gemmatum, Papa sibi præ cæteris vindicavit, etc.

L. Favre, 1883–1887.

◊

Capitale I. cum auro. (Thesaur. eccl. Claromont. an. 980. mus. arch. dep. p. 41.)

CAPITALARIUS 2. CAPITALE © École des chartes.

« 2 capitale » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 130c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/CAPITALE2

2. CAPITALE, Debitæ pecuniæ caput. Papias : Capitale, caput pecuniæ.

Capitis summa

, apud Paulum JC. Gloss. Lat. Gr. : Sortes, χρησμοί, ϰλῆροι, ϰαὶ αἱ ϰεφαλαὶ τῶν δανεισμάτων. Joann. de Janua : Capitale, pecunia, vel pœna capitalis, vel sententia de capite puniendo. Lexicon Gr. MS. Reg. Cod. 2062 :

Ἀρχαῖα, τὰ ϰεφάλατα τῶν χρεῶν.

Ita Græci principalem summam rei creditæ ἀρχεῖα vocant, ut Demosthenes, Aristophanes, et alii : Nostris le Capital. Cabal et Caban, in Consuetud. Burdegalensi art. 49. 50. 56. et Bayonensi art. 21. 22. 23. Capitau, in Solensi tit. 20. art. 1. 2. Capitale debitum, apud Odonem Cluniac. in Vita S. Geraldi lib. 1. cap. 24. Charta ann. 1240. in Tabulario Campaniæ Bibl. R. f. 365 :

Et quotiens transgressi et comprobati fuerint, Capitale reddent vobis, et in 10. sol. tenebuntur.

Infra :

In duobus sol. tenebitur ad emendam, et Majori in tribus denariis, et Capitale reddet dominis.

Litteræ ann. 1417. apud Ludewig. tom. 6. Reliq. MSS. pag. 86 :

Usque ad congruam satisfactionem tam Capitalis, quam etiam damnorum inde legitime contractorum.

Vide Cabale, et S. Rosa de Viterbo vocibus Cabadura, Caber et Cabo. Capitanei solidi in Chart. ann. 551. Marinio num. 119. lin 67. Bail de bestes à Chaptel, in Consuetud. Biturig. tit. 17. Nivernensi cap. 21. Burbon. art. 554. Nancaii art. 19. etc.

Id est, inquit Molineus, ea conditione ut grex, seu Capitale in suo numero restituatur, Reliquum autem sit commune.

Capitale, Æstimatio rei furatæ aut ablatæ, in Lege Salica, Ripuaria, et aliis passim, in quibus convictus de furto cujuspiam rei, certæ denariorum aut solidorum quantitatis culpabilis judicatur, excepto Capitali et delatura, id est, præter capitale et delaturam. Ubi Capitale, est res ipsa quæ restitui petitur, seu potius ejus æstimatio ; quomodo accipitur diserte in Lege Anglior. tit. 7. § 7. in Lege Ripuar. tit. 18. § 1. et in Decretione Chlotarii § 12. Vide Grimm. Ant. Jur. pag. 383. 855. Charta anni 1135. inter Instrum. tom. 4. novæ Gall. Christ. col. 165 :

Solo Capitali absque alia exactione restituant.

Ibid. col. 166 :

Quod si aliquid damni illatum fuerit, solo Capitali restituatur.

Et col. 192. ex Charta anni 1182 :

Capitale et tantumdem de emenda persolvet.

P. Carpentier, 1766.

◊ Chron. Andr. Danduli ad ann. 1311. apud Murator. tom. 12. Script. Ital. col. 492 :

Quod fiat gratia nobili viro Bajamonti Teupulo, quod solvat totum Capitale pecuniæ, per eum acceptæ in Corono.

1. CAPITALE 3. CAPITALE © École des chartes.

« 3 capitale » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 131a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/CAPITALE3

3. CAPITALE, pro Capitulum, vel Capitulare. Charta fundationis Agaunensis Monasterii apud Sammarthanos :

Placuit nobis ut et ipse Abbas... tam de veteri testamento, quam de novo, et alii ædificentur, et per Capitalia scribantur, ut posteri teneant.

2. CAPITALE 4. CAPITALE © École des chartes.

« 4 capitale » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 131a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/CAPITALE4

4. CAPITALE, Captale, dicitur bonum omne quod possidetur, præsertim vero bonorum species illa, quæ in pecudibus consistit, quam Forenses nostri Catallum vocant, voce a Capitale et Captale deducta. Nam Capitum vocabulo pecudes intelligi docemus infra : unde quidquid boni in armentis et pecudibus est, Capitale, Captale, et Catallum, appellatum est. Gloss. Lat. Gall. Capitale, Chatel. Catholicon Armoricum :

Chatal, Gall. Daumalle, hoc armentum.

Charta S. Bernardi Abbatis Clarevall. ann. 1145. in Tabulario Autisiod. :

Si thelonarius Comitis, seu aliquis clientum primus ceperit eum, qui Capitale Episcopi abstulit, Capitale suum cum Lege Episcopo reddere faciet : et si per ejus incuriam cum eodem Capitale evaserit, ipse pro illo Episcopo de Capitali et Lege respondebit.

Vide Chartam Willelmi Episc. Cabilonensis ann. 1227. apud Sammarth. in Episc. Cabilon. n. 39. Perardum in Burgundicis pag. 327. Chartam ann. 1157. inter Instrum. tom. 4. novæ Gall. Christ. col. 174. Martenium tom. 3. Anecd. col. 1192. etc.

P. Carpentier, 1766.

◊ Charta Simon. dom. Castrivill. ann. 1217. in Chartul. eccl. Lingon. fol. 67. v° :

Promitto quod nulla Capitalia seu res dicti dom. episcopi in dicta domo mea receptabo per me vel per alium, seu detinebo.

Vide infra Capitalium 1.

Captale, pro pecude diserte usurpant Leges Inæ Regis Westsax. cap. 42. apud Bromptonum :

Rustici curtillum debet esse clausum æstate simul et hieme. Si disclausum sit, et introeat alicujus vicini sui Captale (versio Saxonica habet Pecus) per suum apertum, nihil inde recipiat, sed educat et patiatur damnum suum.

In Legibus ejusdem Inæ cap. 21. et 39. Fur inventus in Capitali, id est, re mobili, aut pecuaria. Eadem habentur præterea notione Captale et Capitale cap. 44. 55. 63. et in Legibus Henrici I. cap. 13. 29. et 59.

Capitale Vivens, in Legibus Æthelstani :

Reddam de meo proprio decimas Deo, tam in Vivente Capitali, quam in mortuis fructibus terræ.

Ubi Vivens Capitale, idem est quod viva pecunia in Legibus

Guillelmi I. i. pecudes, uti recte interpretatur Lambardus.

Capitale Furtum. Vide Capitis Furtum, in Caput.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Capitale de Crofta, seu de agro clauso, dicitur, in Charta Gileberti Basset ann. 1182. apud Kennettum Antiquit. Ambrosden. pag. 137 :

Canonici concesserunt hominibus (de Wrechwyke) duas acras prati pro Capitalibus suarum Croftarum secus rivulum versus molendinum fluentem ad faciendum stagnum et viam ad molendinum, et si forte contigerit quod in futuro molendinum non sit prædictis Canonicis necessarium, prædictæ acræ prati ad sæpe dictos Canonicos redeant,... et hominibus meis prædictis terra illorum remaneat.

3. CAPITALE 5. CAPITALE © École des chartes.

« 5 capitale » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 131b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/CAPITALE5

5. CAPITALE, Capitalitium, Capitagium, Capitis Census, Cavagium, etc. voces ejusdem originis ac significationis, quæ denotant censum, quem homines de corpore, seu de capite quotannis debebant domino præstare. Vita Garneri Præpositi Divionensis :

In crastino Nativitatis, cum celebraretur venerabile festum S. Stephani, mos est censuales ad altare venire, ministrisque astantibus debitum solvere.

Atque ejusmodi census ut plurimum erat quatuor denariorum, tametsi non semper. Unde ejusmodi censui obnoxii, seu homines de capite dicuntur esse homines quatuor nummorum, vel de quatuor nummis, in Consuetud. Burbonensi art. 192. 203. et in Charta Ranulphi Abb. S. Mauri ad Ligerim, ex Tabulario ejusdem Monast. :

De quodam Coliberto S. Mauri nomine Simone Fabro, qui diu ventilatus, hominem se ipsius Sancti recognoscebat, sed non sicut alii qui de quatuor nummis erant,... et ille respondit se esse hominem S. Mauri ; sed non sicut alii qui quatuor nummos reddebant.

Chartæ Alamannicæ Goldasti cap. 5 :

Duo mancipia mea... libertate donavi, ea tamen ratione ut annis singulis ad cellam Ratpoti, quæ ad Monasterium S. Galli pertinet, in censu quatuor denarios solvant.

Tabularium Majoris Monasterii Ch. 159 :

Notum sit omnibus quod Stephanus Cambacanis de Ferraria accepit in conjugio ancillam S. Martini, per quam et ipse servus est. Sed cum illa mortua esset, et accepisset conjugem aliam liberam mulierem, abnegavit se esse servum S. Martini, et dearramivit bellum contra nos ; intra terminum autem quo bellum fieri debebat, recognovit se male egisse. Venit in Capitulum Majoris Monasterii, et dedit recognitionem suam, scilicet secundum consuetudinem imposuit super caput suum iv. denarios, et per illos tradidit se S. Martino et Monachis ejus, videntibus istis, etc.

Vide Guerard. Chartul. S. Petri Carnot. Proleg. § 40.

◊ Præstabatur autem census iste capitalis quotannis, ut ex locis infra laudandis patet : præterea in nuptiis et in morte. Charta Hugonis Castellani Gandensis ann. 1243 :

Manumissi autem singuli in præsentia nostra obtulerunt semetipsos dictæ Ecclesiæ, cum omni posteritate sua, ad duos denarios Flandrenses solvendos annuatim in Assumptione B. Mariæ nomine Census Capitalis, et quando nubunt, sex denarios Flandrenses, 12. quando moriuntur.

Charta Sigeri de Liedekercke domini de Boulario pro Abbatia S. Adriani in Geraldimonte ann. 1314. apud Miræum tom. 2. pag. 734. col. 1 :

Et eosdem obtuli sub Schola B. Adriano de Geraldimonte servituros Ecclesiæ de duobus denariis, nomine Census Capitalis annuatim, ad matrimonium de sex denariis, et ad mortem de duodecim monetæ Flandriæ.

Lambertus Ardensis pag. 163 :

Manumisit et liberos resignavit, dum ipsi et ipsorum et posteri et successores Abbati jam dicto et ejus successoribus annua pensione singulos redderent denarios, et in nuptiis, et in morte quatuor.

Ita tamen ejusmodi censui obnoxii erant, si reditus terræ non haberent : nam eo casu census cadere dicebatur. Charta Flaviniacensis Tabularii anno 897 :

Donamus etiam mancipia his nominibus..... sub eo censo, ut masculi denarios 4. feminæ 2. de Capite annis singulis, simul et jornos 2. nisi reditus terræ teneant, ut ipsum censum cadere debeat.

Capitale. Baldricus Dolensis Episc. de Capite S. Valentini Mart. n. 21 :

Si mea, inquit, mulier te voveres B. Valentino, .... ut ei Capitale tuum reddas quotannis, credo convalesces.

Infra

Capitaneum dicitur :

Promissumque Capitaneum annuatim B. Valentino reddidit. Capitalia jura,

in Actis S. Forannani Abbatis Valciodorensis n. 21.

Capitaneus Census, in Charta Joannis Abbat. Monast. S. Bertini ann. 1091. in Tabulario ejusdem Monast. ubi de servis :

Qui omnes S. Bertino Capitaneum Censum annuatim reddentes, ad eundem Sanctum pertinebant ; ea conditione, ut dum aliquis eorum maritaverit 5. sol. S. Bertino persolvat, et unum nummum annuatim in depositione ejusdem Sancti.

Alia ann. 1107. ibid. :

Ea videlicet interposita conditione, ut tam ipsæ prænominatæ mulierculæ, quam omnis posteritas earum omni anno in Nativitate S. Mariæ pro Capitaneo Censu, quandiu vixerint,... tres obolos persolvant singuli.

Capitalitium, ϰεφαλίδιον, apud Theophanem in Nicephoro Generali ann. 4. Charta Caroli C. ex Tabul. S. Germani Paris. apud Gallandum :

Propter feminas quæ ducebantur de villis Abbatiæ, uxorandi causa et Capitalitium ab eis requirebant.

Auctor Cantatorii apud Jo. Robertum in Vita S. Huberti pag. 301 :

Prædictus Cubicularius Adelaidis ex more incisus, et soluto Capitalitio servus Sancti effectus est.

Martenio nostro tom. 4. Ampliss. Collect. col. 935. Capitalitium non videtur esse Census capitalis, sed eleemosyna, quam singuli ad S. Huberti suffragia vitandæ rabiei causa confugientes completo voto persolvebant. Guntherus lib. 5. Ligurini :

Improba Romano poscunt a Rege tributa,
Cujus ad arbitrium disponitur omne tributum,
Et Capitalitiam cogunt appendere summam.

Et lib. 8 :

Et Capitalitium certo sub tempore censum.

Ubi perperam Capitolitium præfert liber editus. Robertus Monach. lib. 9. Hist. Hieros. :

Et ei qui in eo sepultus fuit gratias referentes, Capitalicia sua obtulerunt.

Vide Miracula S. Agili lib. 1. cap. 5. et S. Gibriani inter Acta SS. Maii tom. 7. pag. 624. A.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Capitalitius Census, in Charta pro Monasterio S. Quintini de Monte, apud Mabill. Annal. Benedict. tom. 5. pag. 649. col. 1.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Capitalitius, Qui Capitalem censum solvere tenetur. Ratbodus Episc. Noviom. in Sermone de Annunciatione ann. 1081. ex veteri Lectionario Monasterii S. Eligii Noviom. :

Quia igitur pro recepta sanitate, quæ ad altare sanctissimæ Virginis offerret in promptu paupercula non habuit, se ipsam ejus amodo Capitalitiam astantium consilio gratanter dedit.

« 6 capitale » (par P. Carpentier, 1766), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 132c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/CAPITALE6

6. CAPITALE, Idem quod supra Capitagium 1. Charta Herman. Herbipol. episc. :

Jus autem defuncti, quod Capitale jus dicitur, et satisfactio coloni, si in aliquo offenditur, tam procuratori ecclesiæ, quam advocato ipsius mansi, æqua dividentur omnimode portione.

Vide Capitales homines.

« 7 capitale » (par P. Carpentier, 1766), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 132c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/CAPITALE7

7. CAPITALE, Oblatio pecuniaria, quæ sanctis pro suo capite fit. Charta ann. 1178. tom. 1. Probat. Hist. Brit. col. 671 :

Nummi autem illi, qui pro capitibus offeruntur, qui vulgo Capitalia nuncupantur, super altare in scrinio reponentur, videntibus monachis et capellano, non in trunco, etc.

Alia ann. 1252. ex Tabul. Montisol. :

Item quod Capitale et Capitalia, candelæ et denarii, qui offerentur a baptisatis per capellanum in monasterio, in vigiliis Paschæ et Pentecostes, dividantur per medium inter sacristam monasterii et ipsum capellanum.

Vide supra Capitalacium.

« 8 capitale » (par L. Favre, 1883–1887), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 132c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/CAPITALE8

8. CAPITALE, Domus frons, vel potius, ejusdem extensio e latere viæ adjecto. Stat. Bonon. ann. 1250-67. tom. ii. pag. 358 :

De saligatis manutenendis pro suo Capitali : Statuimus quod quicumque habet salegatam ante domum suam vel domos suas debeat eam facere refici expensis suis infra viij dies postquam fuerit devastata..... et illi qui sunt loco yscariorum teneantur hoc inquirere... et si invenerint infra viij dies eam devastatam, precipiant illi vel illis, in cujus testata seu Capitali devastata fuerit, infra viij dies eam reaptare.

Vide etiam Caveçale. Fr.

« 9 capitale » (par L. Favre, 1883–1887), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 133a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/CAPITALE9

9. CAPITALE, Congeries, collectio instrumentorum ac rerum omnium, quæ alicui opificio vel negotio inserviunt. Statuta Bonon. ann. 1250-67. tom. iii. pag. 422-444. referunt sex locationum Gualcheriarum instrumenta, in quibus occurrit pactum :

Quod comune bon. teneatur manutenere clusam et Capitale portas et catenas... et si adveniret quod per comune bon. subtraheretur aqua occasione alicujus laborerii, dummodo staret quod per comune bon. aqua ad dictas Gualcherias non veniret, ita quod starent conductores quod non gualcharent, vel occasione cluse, vel Capitalis portarum et catenarum, que destruerentur, notarii procuratorum comunis bon... teneantur incontinenti omnes dies scribere, etc. iii.

441. Fr.