RUMPERE, Glossarium mediae et infimae latinitatis, Du Cange et al.

« Rumpere » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 7, col. 236c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/RUMPERE

RUMPERE, Terram, agrum proscindere, arare. Chronicon ann. 1196. ex parvo Chartulario S. Victoris Massil. fol. 188 :

Item super gasto, quod Ruperat W. Bernardi, etc.

Et infra :

Ita quod defensum ibi nullum sit, excepto eo, quod ibi Ruptum vel excultum est. Rupta terra,

in Charta ann. 993. e magno Chartulario ejusdem S. Victoris fol. 23. v°. Charta ann. 1273. in M. Pastorali Ecclesiæ Parisiensis lib. 15. ch. 22 :

Cum centum arpentis terræ arabilis, tam Ruptis, quam Rumpendis, sitis prope, etc.

Charta ann. 1224. in Historia Monmorenciaca pag. 87 :

Ita tamen, quod nos retinemus nobis et hæredibus nostris, quod in eodem vivario piscari, et pisces vendi, et illud Rumpi, quandocunque et quotiescunque nobis placuerit, faciemus.

Alia ejusdem anni pag. 88 :

Donavit mihi et hæredibus meis vivarium suum de Beir, ita quod sibi et hæredibus suis retinuit molendinum ejusdem vivarii, et suum piscari, et suum Rumpere, et vendere in eodem quandocunque et quotiescunque voluerit.

Sugerius pag. 334 :

Apud Vallem Crisonis villam ædificavimus, et carruca terram incultam Dirumpi fecimus.

Charta Guillelmi Maengo Militis Dom. Surgeriarum ann. 1253 :

Ai baaillé au Prior de sainte Valere de Mauzé..... mes essars noveas, qui sont au bochau saint Sernin,.... li devant dit home doivent Rompre et gaagnier les terres aus us et aux coustumes dou pays.

Arrumpere, Eodem significatu. Charta Garciæ Fernandi Comitis æræ 1010. apud Antonium de Yepez in Chronico Ord. S. Benedicti tom. 1 :

Et per omnes terminos plantare et Arrumpere licentiam habeant, etc.

Rollandinus in Summa Notariæ cap. 5 :

Terram... bene Arrumpere, remenare, et reterzare, et quarto sulcu seminare.

Rupticium, Terra de novo proscissa, novale ; Rompeis, in Consuetudine Nivernensi cap. 12. art. 5. 6 :

Rompeis sont terres nouvellement cultivées, esquelles n'y a apparence ou memoire de culture faite autrefois.

Charta Theobaldi Episcopi Ambiann. ann. 1183. in Tabulario Eccles. Ambian. :

Infra terminos ejusdem decimationis de Savieres est pars cujusdam nemoris, quam tenentur fratres B. Joannis ad culturam reducere, et Rupticia facere.

Et infra :

Donec terra ad culturam et Rupticia fuerit redacta.

Judicatum ann. 1332. in Hist. Reomaensi :

Omnes decimæ remanebunt etiam in novalibus sive Rupticiis, seu in bladis vivis, etc.

Charta Richardi Episcopi Ambian. in Tabulario S. Fusciani :

Nec non terram quandam, quæ dicitur Rupticium Elleboldi, et nemus additum prædicto Rupticio, ita quod Rupticium et nemus additum facere debeat 10. jugera terræ.

Charta ann. 1192. in Tabulario S. Martini de Campis :

Dedit autem Mauregart totam decimam suam de Toschis et de Rupticiis.

Forte Taschis. Ordericus Vital. lib. 5. pag. 583 :

Dedit totam decimam de Norum,.... partemque suam unius terræ... quæ ultra torrentem sita est, et vulgo Ruptices dicitur.

Adde Doubletum in Hist. Sandionysiana pag. 568. Hist. Monmorenc. in Probat. pag. 63. Hist. S. Martini de Campis pag. 397. Tabularium Prioratus S. Mariæ de Gornaco, etc. Vide Mittermaier. Princip. Jur. Germ. § 188.

Ruptura, Idem quod Rupticium, Ager nuper vel jam olim proscissus, et ad culturam redactus. Charta ann. 819. Marcæ Hispan. col. 763 :

Et cum villas vel villulis atque villarunculis earum, et cum decimas et primitias tam de planis quam de Montanas, sive in convallibus, seu de aprisionibus vel Rupturis, totum et ad integrum sic tradimus atque condonamus hujus matris Ecclesiæ S. Mariæ sedis Urgellensem in perpetuum habituras.

Adde Chartam ann. 876. ibidem col. 799. aliam ann. 879. ibidem col. 810. Epistola Alexandri III. PP. tom. 3. Concil. Hispan. pag. 377 :

Decimas et primitias Vallis Arado et villæ Mordanici, et de novis Rupturis, quæ factæ sunt in alodium S. Felicis.

Ordericus Vitalis lib. 5. pag. 596 :

Terram quoque tam in mansuris quam in Rupturis totius parochiæ hominibus ibidem hospitatis excolendam, reservato tantummodo camparto... concessit.

Tabularium Angeriacense :

Annuit suum feodum ex toto, quod a sancto Joanne habebat, cum Rupturis suis, quæ erant in terra S. Joannis.

Charta Theobaldi Chabot ann. 1185. ex Tabulario

Absiensi :

Quod si pro defectu servitii feodum aliquod mihi saisiero, ipsi propterea Rupturas non perdant, sed habeant.

Alia Thebaudi Castagniers, ibidem fol. 52 :

De qua Papotus Emenardi dederat eis Rupturam, et quam Goffridus Vossart habebat de me.

Bulla privilegiorum Monasterii S. Felicis in Aragonia :

Decimas et primitias de novis Rupturis, quæ factæ sunt in alodio sancti Felicis.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Rupta, Eadem notione. Charta pro Ecclesia Barcinon. ann. 1009. Marcæ Hispan. col. 969 :

Rursum concessit ibi domnus Pontifex ipsos tertios de ipsos castros ab integro fideliter, qui sunt ultra alveum Lubricatum, simul cum ipsas Ruptas, quæ vulgo nominant tretas, quæ nunc sunt cultæ, et ad futurum ad culturam perduxerint, ut habeant ipsi Canonici et pauperes ad proprium victum in omnibus locis episcopatus sui.

Ruptura, Census, qui ex Rupturis percipitur. Notitia ann. 1072. apud Beslium pag. 181 :

Dimiserunt consuetudinem, quam tenuerunt, id est Rupturam in medio terræ nostræ, quæ est in Insula Oleronis.

Notitia werpitionis S. Mariæ Santonensi factæ circa ann. 1104. post Irmin. pag. 374 :

Terram etiam præfatæ medietariæ, quam abbatissa totam requirebat, scilicet Rupturam et consuetudinem, tali pacto sibi concessit, ut ipse et filius suus terram haberent et totam consuetudinem, præter terragium et decimam, tantum dum viverent. Si vero filius suus haberet filium legitime de uxore sua natum, haberet filius Rupturam terræ, si totam consuetudinem vellet facere, etc.

Ruptura, Teneturæ species, quomodo Roture dicimus, voce, quæ feudo opponitur. Liber Chirographorum Absiæ fol. 150 :

Terram in Ruptura super viam, etc.

Rupturarius, Colonus, qui agrum seu terram rumpit, proscindit, colit. Charta Theobaldi Chabot, ex Tabulario Absiensi fol. 219 :

Concedimus quoque eidem decem alias sextarias terræ, si a Rupturariis dono vel emptione illas acquisierint.

Alia ibid. fol. 174 :

Joannes Braquelart Rupturarius Ugonis, reliquit ei terram suam, quæ est juxta ortum, etc.

Et fol. 86. qui Rupturarii dicuntur, nox Agricolæ appellantur.

◊ Atque inde nata vox Roturier, apud nostros, qua viros ignobiles ac obnoxiæ conditionis indigitant, cujusmodi sunt coloni ac rustici ; quibus opponuntur viri Nobiles ac ingenui. Ut e converso prædia colonaria, seu quæ colonorum et rusticorum propria sunt, atque adeo censibus obnoxia, Rotures appellarunt, quibus vicissim opponuntur Feuda, quæ a solis nobilibus teneri olim poterant. Atque inde

Roturagium, pro Villenagio, seu agro obnoxiæ conditionis, Roture, Roturage. Charta Alphonsi Comitis Pictavensis pro Rachetis, in Chartophylacio Regio :

Pro Roturagiis vero et masuris illud solum pro Rachetis solvi debebit, quod dari secundum terræ consuetudinem hactenus consueverit.

Ruptarii, pro Rupturarii, postmodum dicti quidam prædones sub xi. sæculum ex rusticis potissimum collecti ac conflati, qui provincias populabantur, et interdum principum militiæ sese addicebant. Viri sanguinum dicti in Statutis MSS. Augerii II. Episc. Conseran. ann. 1280 :

Ubi est ille Ruptarius percussor impius et cruentus, non animarum lucrator sed pecuniarum exactor ?

Eodem anno :

In civitate igitur occubuit Oliverius de Termes, cum suis omnibus, quos Rup tarios vocamus, pugnatoribus.

Bernardus

Guido in Vita S. Fulcranni Episcopi Lodovensis cap. 2 :

Bulliebant Ruptarii, sæviebant hæretici, ac fautores eorum fideles.

Cap. 6 :

Quidam autem Ruptarii milites in rapinam rerum pessime inhiantes, etc.

Ita passim Will. Armoricus ann. 1202. Concilium Avenionense ann. 1209. cap. 7. Tolosanum ann. 1228. apud Acherium tom. 2. Spicil. pag. 628. Præceptum S. Ludovici eod. ann. apud de Lauriere tom. 1. Ordinat. Reg. pag. 51. et 52. Innocentius III. lib. 12. Epist. 92. Willelmus de Podio-Laurentii cap. 6. 7. 16. Bernardus Guido ann. 1215. etc. M. Chronicum Belgicum ann. 1179. et veteres Chartæ apud Catellum in Comitibus Tolosanis pag. 246. 248. 333. 341. etc. Vide Vossium lib. 2. de Vitiis serm. cap. 16. et Menagium in Etymolog. Gall. v. Roture.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Rubtarii, pro Ruptarii, in Statutis Montis-Olivi, Diœcesis Carcasson. ann. 1231. apud Martenium tom. 1. Anecd. col. 967.

Rupta, Ruptariorum cohors. Willelmus Britto lib. 5. Philippidos pag. 152 :

Quos Marchaderi sic clausit Rupta, etc.

Idem lib. 7. pag. 171 :

.... Tecum Lupicarica Rupta
Fac eat.

Infra pag. 175 :

.... Numerosaque Rupta Cadoci.

Ibidem pag. 182 :

Agmina præfecit toti Ruptarica regno.

Adde lib. 8. pag. 188. et vide P. Danielem de Militia Franc. tom. 1. pag. 141. et seqq. Ex Rupta, et Ruptarii, formata post modum vox

Rutarii, Iidem qui Ruptarii, ex Gallica enuntiatione, Routiers. Jacobus de Vitriaco in Histor. Occid. cap. 7 :

Brabantios, viros sanguinum, incendiarios, Rutarios, et raptores.

Ita lib. 1. cap. 72. Nicolaus de Trivetto ann. 1173 :

Conduxit Brabanzones et Rutarios, ex quibus coadunato magno exercitu, venit Britolium.

Ita leg. pro Rictarios. Idem ann. 1197 :

Mercadurus Rutariorum princeps.

Guillelm. Guiart in Hist. Franc. MS :

Sans ceus c'un Routier Luspicaire,
Redoit conduire en cele affaire.

Idem ann. 1204 :

Routiers, Ribaus, et Marcheans.

Chronicon Flandriæ cap. 84 :

Et puis coururent les Routiers par devant l'ost des François.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Rutharii. Chron. Laudunense :

Anno mclxxxv. in Arvernia videntes indigenæ terram suam per Rutharios destrui, contra eos conjuraverunt, etc.

Pluries ibi occurrit.

Rotharii, in variis Actis apud Catellum in Comitib. Tolosanis pag. 281. 282. 283. 285. et alibi.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Rotarii. Monachus Autissiod. in Chronico ad ann. 1202 :

Arturus et proceres Aquitani contra Regem (Angliæ) Joannem potenter agunt, cujus cohortes, quas Rotarios vocant, cum die viriliter debellassent, super recenti certamine fatigatos improvise Rex irruit, eosque superat captosque retentat.

Et ad ann. 1203 :

Proceres Aquitani Philippo Regi confederati cohortes Regis Angliæ, quos Rotarios vocant subita circumventione aggressos debellant, et ex eis, ut fertur, ad duo millia vel capiunt, obtruncant ; atque ita fit, ut qui sæpe diuque de regionibus prædas abegerant, darentur in prædam, eorum que prædatio fieret victoribus copiosa ditatio. Rotarii

rursum memorantur non semel in Epistola Concilii Vaurensis ad Petr. Reg. Aragon. ann. 1213. tom. 3. Concil. Hispan. pag. 481. et 482.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Rutheri, Eadem significatione. Amelgardus de Gestis Ludovici XI. Regis Franc. apud Marten. tom. 7. Ampliss. Collect. col. 800 :

Accersivit atque invexit in civitatem magnam prædonum manum, quos Theutonici Rutheros appellant, etc.

Rursum utitur col. 802. 805. 815. ut et Adrianus de Veteribusco eodem tom. col. 1263. Buschius de Reformatione Monasteriorum apud Leibnitium tom. 2. Scriptor. Brunsvic. pag. 892 :

Cumque extra finem suæ diœcesis pervenissent (Moniales) semper pavidæ fuerunt et suspectæ, raptores et Rutheros hominum et bonorum in Westphalia et Saxonia audientes habitare.

Vide Ritteri.

Ruta, Rutta, Ruttariorum cohors, ut Rupta. Will. Neubrigensis lib. 2. cap. 27 :

Stipendiarias Brebantionum copias, quas Rutas vocant, accersivit.

Lib. 5. cap. 15 :

Per stipendiariam militiam, quam Rutas vocant.

Matth. Paris. ann. 1236 :

Duces fuerunt catervæ, quam Rutam vocamus.

Cæsarius lib. 2. Mirac. cap. 2 :

Prædonibus, quorum multitudo Rutta vocatur, se conjunxit.

Lib. 11. cap. 53 :

Multitudini prædonum, quæ Rutta vulgo dicitur, se associavit.

Rogerus Hovedenus pag. 645 :

Et transitum faciens per Castrum Radulphi, duxit inde Rutam Braibancenorum Theutonicam usque ad Biturum.

Ubi perperam editum Rictam. Ita Rictarii, pro Rutarii, apud Nicolaum de Trivetto, uti monuimus.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Routa, Eadem notione. Litteræ Richardi II. Regis Angl. ann. 1393. apud Rymer. tom. 7. pag. 746. col. 2 :

Routas seu riotas contra pacem nostram seu alias in commotionem vel malum exemplum populi, nostri, etc.

Litteræ Henrici VI. tom. 11. pag. 27. col. 1 :

Nonnulli sic commoti, modo guerrino armati et arraiati, diversas congregationes, conventiculas et Routas ad mala, etc.

Rursum occurrit ibidem col. seq. Litteræ Edwardi IV. eod. tom. pag. 575. col. 2 :

Pro quibuscumque proditionibus, rebellionibus, riotis, Routis, congregationibus, conspirationibus, etc.

MS :

En sa compagne ot de Chevaliers mil,
Grant fu la Route quant li Dus desçandi.

Libertates villæ Perusiensis apud Thomasserium pag. 99 :

Li Sires ne doet mettre Rottes ne gens estranges sans l'accort des Cossors, etc.

Chronicon Flandriæ cap. 98 :

Manda Charles à Bertrand du Guesclin, qu'il menast ses Routes en Espaigne, pour guerroier le Roi Pierre.

Hinc Route nostris mansit pro quavis turma militari, de qua voce Nicetas Choniates in Balduino n. 5. et nos in Glossario ad Villharduinum. Rastallus ait, JC. Anglis Rout dici

quant people assemble eux-mesmes, et puis procedant, ou chivauchant, ou allant avant, ou movent par instigation d'un ou plusors que est conduct de eux : c'est appellé un Rout, pour ce que ils movent et proced en Routs et nombers.

P. Carpentier, 1766.

◊ Roupte, eodem intellectu, in Lit. remiss. ann. 1380. ex Reg. 118. Chartoph. reg. ch. 214 :

En passant oultre parmi la rue encontra un varlet de la Roupte desdites gens d'armes.

◊ Neque tamen Scriptores omnes de harum vocum origine ac etymo invicem conveniunt : nam Pithœus in Consuetudine Trecensi art. 11. et in Histor. Comitum

Campaniæ a voce Germanica Root, vel Rote, quæ idem quod apud nos solde, seu stipendium sonat vocis etymon accersendum putat : quasi fuerit Ruta, stipendiaria militia, seu turma, vel caterva militum. Nec dissentit Dominicus de Prærogat. allod. cap. 11. § 3. Innocentius Cironus lib. 5. Paratitul. Decret. tit. 15. Ruptarios dictos censet, quod omnia perderent ac rumperent. Nec desunt, qui Ruptas appellatas volunt, militares turmas dimissas, seu licentiatas, quæ, ut fieri solet, invicem coactæ prædationibus sese addicunt, quomodo Banque route dicimus, seu nummulariorum et argentariorum mensam ruptam. Sed longe potior videtur, quam stabilivimus, sententia Petri Sanjuliani in Miscellaneis Historicis pag. 641. Acostæ, Antecessoris Tolosani ad tit. de Jure emphyt. Beslii in Epistola ad Puteanum, Altaserræ lib. 3. de Comit. Provinc. cap. 10. et aliorum, ita ut Ruptarii fuerint

vagi et tyrannica consuetudine irreverentes homines, per quos pax et quies regni turbari solet

, ut est in Conventu apud Marsnam ann. 851. cap. 4. cujusmodi sunt crebro rustici, nisi mature ac severius comprimantur. Exemplum prodit Willelmus Gemeticensis lib. 5. cap. 2. scribens, Richardo II. Normanniæ Ducatum obtinente,

Rusticos unanimes per diversos totius Normanniæ patriæ Comitatus plurima agentes conventicula juxta suos libitus vivere decrevisse : quatenus tam in silvarum compendiis, quam in aquarum commerciis nullo obsistente ante statuti juris obice, legibus uterentur suis, etc.

Sed ea labes oriri tum solet, cum grassantibus maxime civilibus bellis, rustici ab utraque parte lacessiti, et a neutra protecti, arma, quæ ad sui tuitionem capiunt, in alios nullo discrimine exerunt, mox prædarum et lucri cupiditate illecti, passim in innocuos sæviunt ac grassantur.

P. Carpentier, 1766.

◊ A Latino Rumpere, Gall. Rompre, briser, casser, eodem sensu, Router nostri dixerunt. Lit. remiss. ann. 1376. in Reg. 109. Chartoph. reg. ch. 382 :

Il appert.... que le crampon de la serreure de la chainne du cep fu Routé.

Aliæ ann. 1377. in Reg. 112. ch. 106 :

Un appellé Lambertet prist et rompi une feuille d'un til, qui est au cimetierre de l'église. Pour laquelle chose.... pluseurs de la ville pristrent icellui Lambertet en disant : Vous devez estre vannez ou baculez ; car vous avez Routé la fueille du til.

Hist. Guil. Tyrii apud Marten. tom. 5. Ampl. Collect. col. 660 :

Quant Johan de Neele, qui en Hermenie estoit, et li autre chevalier oirent dire que les trives estoient Routes, etc.

Guill. Guiart. ad ann. 1249 :

La presse des ennemis Route.

P. Carpentier, 1766.

◊ Hinc etiam Gallicum Rompure, nunc Rupture, Fractura. Lit. remiss. ann. 1395. in Reg. 148. ch. 109 :

Comme le suppliant se soit entremis de garir Rompures et cassures et desrenemens de bras et de jambes, etc. Rompure ou brisure,

in Stat. ann. 1393. tom. 7. Ordinat. reg. Franc. pag. 565. art. 15. Pars quoque rei cujusvis Rompure dicitur, in Lit. remiss. ann. 1446. ex Reg. 178. ch. 57 :

En icelle huche le suppliant print... certaines Rompures ou pieces de draps de diverses sortes et couleurs.

Vide Ruptura 2.

« 1 ruta » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 7, col. 245a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/RUTA1

1. RUTA, Platea. Ruta mercatoria, in veteri Charta apud Paradinum lib. 2. Historiæ Lugdun. c. 104. Vide Ruga. Eadem notione Charta ann. 1267. ex Archivo Monasterii de Bono-nuncio Rotomag. :

De masura sua sita inter masagium Emeline dicte Renier ex una parte, et Rutam domini Petri dicti Mortaigne ex altera, adbutantem ad magnum vicum, etc.

In alia ann. 1276. ex eodem Archivo legitur, adbuttantem ad Ruttam. Vide Rua.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

◊ Haud satis scio qua notione Statuta Vercell. fol. 146. recto :

Item domini Ubertus Lanfranchus et Bartholinus fratres de Pectenatis debent Communi Vercellarum annuatim solidos viginti Pap. pro una Ruta balbacane, quæ est post domos illorum de Pectenatis.

P. Carpentier, 1766.

◊ Charta ann. 1381. in Reg. 119. Chartoph. reg. ch. 130 :

Deinceps non sit ibi via, Ruta seu iter, etc.

« 2 ruta » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 7, col. 245b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/RUTA2

2. RUTA. Rythmi veteres de fundatione Abbatiæ Pratensis in Flandria, apud Buzelinum :

Juxta villam, quam prædico, Virgini deservierunt
Quæ protulit Salvatorem, virgo tamen incorrupta
Quæ cælitus dat splendorem, magis quam oculis Ruta.

Vim vocis non percipio, nisi legendum sit Vuta, i. visa, ex Gallico Veue.

P. Carpentier, 1766.

◊ Haud felici conjectura : qui enim dici potest visum oculis dare splendorem ? ea igitur voce rutam intellige, quæ medicis planta est oculis recreandis, illuminandisque aptissima. Vide Diction. med.

« 3 ruta » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 7, col. 245b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/RUTA3

3. RUTA, Prædonum cohors. Vide Rumpere.