3. BUTTA,
Buttis,
Butta,
Buza, etc.
![[]](img/image.png)
Cupa, dolium,
vas vinarium, lagena major, nostris
Bous, Veteribus Septentrionalibus
Butte, Saxonibus Butte et Bytte, Cimbris
Bytta.
Butta, in veteri Instrumento apud Cujacium lib. 9. Observ. cap. 26. ubi inter cætera
mobilia recensentur
Buttæ, et
Buticellæ granariæ. Danis auctore Pontano,
Butte, est
Cupa. Vide Ceremon. Roman. lib. 1. sect. 2.
Buttis. Gloss. Lat. Græc. :
Vagna, seu cuppa, βοϋττις
μεγάλη, ἥν τινες γαῦλον ϰαλοῦσιν,
Gloss. Græc. Lat. :
Βούττις, cupa. Βουττίον, cupella.
Βούτζον, apud Pachymerem lib. 11. cap. 14.
Βουτζίον, apud Nicetam in Alexio Ang. lib. 3. num. 1. et
Joannem Cananum de Bello Constantinop. pag. 196.
Βουττίον in Chronico Alexandr. pag. 642. et apud Leonem in Tactic. cap. 15. §
75. 76. Simon Portius :
Βουτζὶ, πίθος, πύξις.
Botte, Italis ;
Bote,
Hispanis. Chartula plenariæ securitatis, scripta sub Justiniano, apud Brisson. lib. 6.
Formul. pag. 647. ap. Marin. num. 80.
col. 2. lin. 8. :
Ferro fracto libras 12. Butte de cito valente
semisse uno, Butte minore valente siliquas duas, etc.
Vide Marin. not. 40. et 52. a. pag.
269. et 270. Marculfus in formula Parabolæ :
Lege, et perlecta
in pectore repone : sin autem non vis, in Butte reconde ;
id est, in pyxide.
Baluz. Formul.
13. Joannes Episcop. Laudensis in Vita S. Petri Damiani Card. num. 22 :
Aliquando vir Dei Buttem vini repositum apud quandam suam capellam
habuerat.
Petrus de Crescentiis lib. 4. de Agricult. cap. 35 :
Ne aliqua
transmutatio fiat circa fecem, gignentes cenopes, vel fangum album, quem facit subtus
Butem,
Chron. Farfense apud Murator. tom. 2. part. 2 col.
452 :
Item fundum Volusianum in integrum cum casis coloniciis xvi. et
familiis et curte una, habent Buttes de vino xi. boum paria x.
Fundum Nigitanum in integrum cum colonis quatuor et familiis et mola 1. et de vino
Butte 1.
Historia Belli sacri MS :
Et si portoient
tiere en paniers et en Bous.
Raimundus Montanerius in Chron. reg. Aragon. cap.
227 :
E ordonne per tots los carres mijes Botes de vi be temprat ab vernigats,
etc.
Adde cap. 238. Fallitur porro Cobarruvias, qui
Botecarios, seu
apothecarios, a
Bote denominatos putat, quod in
Buttis seu vasis
unguenta sua asservent.
P. Carpentier, 1766.
◊ Bout, in Fabul. tom.
3. pag. 212 :
Bon vin burent, et fort et roit,
Ce m'est avis d'Auçoirre estoit
Plaine une Bout de trois sistiers.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Bota, Dolium. Statuta Massil. pag. 394 :
Cujusmodi Botæ fieri et vendi debeant a
boteriis. Ordinamus præsenti capitulo, quod omnes boterii Massiliæ, qui vendiderint
Botas, vendant.... illas Botas bonas et legales.... quod omnes Botæ circa unum palmum ad
bondonum sint investitæ circulis.... et quod omnes bodii Botarum, sive vegetum.... sint
bironati.
Pluries occurrit pag. 395. et pag. 476. ut et in inventario anni 1341.
ex Archivis S. Victoris Massil.
Buta, vel
Butus. Computum Thesauri ann. 1312 :
Scancionarius pro
Butis, boutellis, cadis, flasconibus, etc.
Gloss. Lat. Græc. :
Antelabra,
χείλη σϰευῶν, ὡς ϰαὶ βούτων.
Butica, Idem quod
Buta. Papias :
Obba, vasis genus,
Butica.
Capitulare de Villis cap. 62 :
Quid de Buticis et cofinis, id
est, scriniis, etc.
Butticus, Papias :
Cantharus, vas quoddam cum annis, (leg. ansis, ut in
MS.)
Græcum est, ut quidam dicunt :
vulgo Butticus
dicitur.
Ita in MS. pro
butribus.
Buticella. Charta plenariæ securitatis, scripta sub Justiniano, apud Brisson. lib. 6.
Formul :
Buticella granaria una valente siliqua una asprionis, etc.
Rocchus Pirrus 485. Siciliæ Sacræ :
Anno
Salvatoris 1347. N. Abbas ejusdem B. Mariæ de Pedali Ord. S. Bened. a Rege Frederico
III. obtinuit pro Monasterio suo quasdam Buticellas tynninæ singulis annis ex
Diplomate dato Cephalædii 2. Febr. 4. Indict. an 1347.
Buticula, diminut. a
Buta, Butta, nostris
Bouteille, Lagena. Acta SS. Benedict. sæc. 4. part. 1. in Translatione S.
Glodesindis :
Vasculum quod in modum flasconis parvi (Buticulam appellant) vacuum
et siccum dependebat.
Capitulare de Villis cap. 3 :
Non vervecem, non porcellum, non agnellum, nec aliam causam, nisi Buticulas et
ortum, poma, pullos, et ova.
Chronicon Fontanell. cap. 14 :
Calices
argenteos 3. Offertoria 2. Thuribulum argenteum 1. Buticulam argenteam 1. Fialas
argenteas 2.
Hincmarus Remensis tom. 1. pag. 715 :
Si plus de vino
voluerit in Butticula, vel canna, etc.
Anastasius in Greg. IV. PP. pag. 165 :
Item murenam trifilem auream, quæ habet gemmas diversas albas numero 73. et
Buticulas 33.
Vetus Precaria :
Ad opus Canonicorum Buticulas duas plenas
de optimo vino.
Acta Episcoporum Cenomanensium pag. 163 :
Et ad opus
Canonicorum ibi degentium Buticulas duas paratas plenas de vino optimo, etc.
Adde pag. 85. 105. 235. edit. Mabillonii.
De melle Buticulas 2, in Polypt. S. Remig. Rem. num. 16. post Irminonem
pag. 292.
P. Carpentier, 1766.
◊ Sic nostris
Boutillete diminut. a
Bouteille. Lit. remiss. ann. 1406. in Reg. 161.
Chartoph. reg. ch. 49 :
Une Boutillete de cuir, tenant environ une chopine.
◊ A Buticularum forma nomen sumpsisse videntur ejusmodi
navigia majora, quæ
Buticles appellant. Statuta
des Coustumes et du peage de
Paris, in veteri Regesto Cameræ Computor. Paris. :
Poissons d'eau douce : La
Buticle, qui vendra de Chaalons, 10. s. Item de Chasteau Thiery en aval, 5. s. Item la
nacelle de poisson d'estang, 3. s. La grant Buticle de Picardie et de Compigne en amont,
et Nacelles à viviers, chacune payera 8. s. Item les Buticles de Rouen, 10. s.
etc.
Buticularius, penes quem
Buticularum, vel
Potus cura demandata erat, ut ait
Hincmarus de ordine Palatii cap. 23. idem, qui Pincerna. Capitulare de Villis cap. 16.
Ministeriales nostri Senescalcus et Buticularius. Adde cap. 47. Hariulfus lib. 4.
Chronici Centul. cap. 22 :
Galterus Miles filius Hugonis Regii Buticularii.
Mox :
Quidam Miles, nomine Galterus, filius Hugonis Pincernæ Regis.
Ita
porro Buticularius Regius invenitur apud Alcuinum Poëmat. 221 :
Et Nemias Græco infundit sua pocula Baccho,
Qui secum tunnam semper portare suescit.
Buttelarius, in Legibus Malcolmi II. Regis Scotiæ cap. 6. § 5.
L. Henschel, 1840–1850.
Butellarius, in Charta ann. 1225. in Guden. Sylloge pag. 144.
Botilhées, in Foris Beneharn. rubrica
deus Botilhées.
Butelgir, apud Galbertum in Vita Caroli Comitis Flandriæ num. 54. 56. 70.
Butiglarius, in Constitut. Henrici VII. Imp. apud Goldastum tom. 1. Const. Imper. pag. 318.
P. Carpentier, 1766.
Buttilgerius. Chartam ann. 1158. apud Cencium inter Cens. eccl. Rom. subscribit
Petrus
Buttilgerius, qui in alia
![[]](img/image.png)
ejusdem anni ibid. dicitur
Butticularius, et infra
Boitellerius.
Buticularius Franciæ, unus e quatuor majoribus Palatii officialibus, qui literas et diplomata Regia
subscribebant, vel certe eorum expeditioni intererant : de qua dignitate legendi Joannes
Tillius, Vincentius Lupanus, andreas Fauynus, P.
Anselmus, et alii, qui de Officiis Palatinis nostratibus
scripserunt. Buticularii et Pincernæ officia non
distinguit Tillius ; non eadem tamen fuisse videntur. Nam, uti post Duchesnium
observavit P. Anselmus tom. 2. pag. 1373. cum Remis inauguraretur Philippus V. ann.
1317. contentio mota est inter Dominum
de Sully Buticularium et Dominum
de
Soyecourt Pincernam, ad utrum scilicet eorum ex officio pertineret vas quoddam,
le pot a cave, quo Rex usus fuerat. Distincta ergo tunc erant hæc officia,
quamvis, si nomen spectes, non multum inter se differant ; atque eam ob causam in serie
Chronologica Buticulariorum quam infra subdemus, ab iis Pincernas distinguere, maxime ab
eo tempore quo eorum officia indistincta fuere, non curabimus. Huic
vero annexa dignitati jura ita recensentur in regesto Joannis de sancto Justo, in Camera
Computorum Parisiensium :
C'est ce, que l'en trouve pour le Bouteiller de France és tables Maistre Jean de
Saint Just.
Premierement, la Justice entour les hostieux là, où il seroit.
2. Item toute fois, que li Rois feroit feste sollempnel, il doit avoir la coupe et le
hanap.
3. Item au Sacre de Reims il doit avoir les vins, qui seront dessous la barre, et
doit avoir certain nombre de pain, de vin, de chars, de poulles, de cire, de poisson,
et de fruit : et si est maistre des cervoisiers par tout le Royaume de France, et
Souverains de la Chambre des Comptes, et doit avoir un nombre de jettoirs, de quoy nos
Seigneurs des Comptes jettent chascun an ; et doit avoir moult belle chose en
Champaigne.
Le droit des hostieux de la Bouteillerie. Premierement au bois la Conciergerie. Item
à S. Germain en Laye, l'ostel de l'Archiere. Item l'ostel au gouge. Item l'ostel à la
Laïolle, et tousjours chambre par devers le Roy en tous lieus. Item à Poissy l'ostel
aux Gaullars. Item l'ostel Hervy le Sergent, l'ostel Jean de Nanterre, et toute la
Rue, ainsi que elle s'estend jusques au coin du Quarefour, et l'ostel Jean Fromage, ou
cas qui li Comtes d'Artois n'y seroit, et sa chambre doit estre dessus la porte de
l'Abbaye. Item à Fontainebliaut l'ostel Madame Marguerite Tassiere, et les ostieux
environ. Item à Senlis l'ostel à l'Eschiquier. Item à Pont S. Maxence l'ostel Philippe
le Sergent. Item à Creel l'Eschiquier.
Ce sont les droits, que le Bouteiller de France doit avoir en la ville de Paris en
plusieurs celliers là, où l'en vent à brosche. Premierement il doit avoir la moitié de
lies en la maniere, qui ensuit, etc.
◊
Subdit P. Anselmus :
Ce sont les Droits que le Bouteiller de France doit avoir si comme l'en dit.
L'en dit et pour certain, que ou temps Monseigneur Jean d'Acre, Bouteiller de
France, il prenoit du vin tel comme pour la personne du Roy, et alloient ses gens
traire au tonnel où l'on traioit pour le Roy, et n'estoit pas pris à
l'Echansonnerie, et par devers le commun en prenoit, ou si comme mestier en estoit
pour sa gent. ![[]](img/image.png)
Item, pour la Cuisine prenoit aucunefois Mons. Jean d'Acre viande cuite et
autrefois cruë.
Item, à la Fruiterie est à sçavoir que du temps du Roy Philippe qui mourut en
Arragon, et puis du temps du Roy son fils, Mons. Jean d'Acre prenoit quand il gisoit
en l'hostel ou le Roy gisoit, fut à Paris ou ailleurs, il prenoit tout ce que
mestier luy estoit, fussent torches ou chandelles ; et aussi on a veu que le Comte
de S. Paul en prenoit.
Item, en l'Ecurie et Fouriere on ne sçait encore ce que le Bouteiller y prenoit,
car il n'y a nul Official de ce temps.
Item, aux grandes Festes quand le Roy porte Couronne, le Bouteiller prent de son
droit les pieces de vin, tonneaux, ou queuës qui sont entammées pour Feste, puisque
où en a commencie à traire, et aussi en la guerre.
Item, prent ledit Bouteiller en la Chambre ès deniers chascun an pour ses manteaux
aux deux termes vingt livres.
Ce sont les droits de la Bouteillerie en la Ville d'Orliens, sçeu et baillé par
Jehan le Cordier.
Premierement, la Jurisdiction sur les Buffetiers, et l'amende jusques à six sols,
et aussi sur tous les crieurs de Vins, et donne les criages dont il a quatre
crieurs.
Item, tous ceux qui ont carerage, donnent vingt huit deniers au Bouteiller, et
aussi du plus ou du moins.
Item deux petites Maisons assises vers S. Laurent, et peuvent valoir vingt sols par
an.
Chaque Crieur doit treize deniers, et chacun Buffetier treize ou vingt six deniers,
etc.
◊
Reg. sign.
Pater Cam. Comput.
Paris. fol. 156. v°. col. 1 :
Item dit Giles de Clamart que le droit du
Bouteillier est qu'il a la couppe et l'aiguiere et le bacin, dont le roy est servi le
jour de son couronnement, et que toutesfoiz qu'il vient au mandement du roy, il prent
iiij. livres Par. en argent, de cire plus de xij. livres, et iij. sextiers de vin, et
de chascun més de viande vj. pieces.
Vide præterea infra
Liagium.
◊ Aliud Regestum :
Hi sunt Archiepiscopi, Episcopi,
Abbates et Abbatissæ Regni Franciæ, qui solvunt domino Joanni d'Acre, Buticulario
Franciæ, quilibet 100. sol. Paris. quotiescunque creati erant, ratione Buticulariæ
Franciæ : unde arrestantur in receptu Compoti Buticulari * uncûm astên CCCXVIII. quod
Episcopus Laudunensis et cæteri Pares Franc. quotiescunque sunt creati, debent Regi 110.
lib. Buticul. Franc. 10. l. et Cambellano 100. s. etc.
In 1. Regesto Parlam.
fol. 147. inter Aresta omnium SS. 1265. dictum fuit, quod Archiepiscopus Bituricensis,
Episcopus Tornacensis, et Abbas S. Sulpitii Bituric.
Buticulariam solvere
tenebantur Buticulario Franciæ, videlicet quilibet centum solidos Paris. sicut alii
Prælati et Abbates regales. Idem pronuntiatum fuit contra Abbatem S. Dionysii in Francia,
fol. 158. Vide
Monasteria Regalia.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
◊ Archiepiscoporum aliorumque nomina qui
buticularium debebant hic reperire
cum fortassis non omnibus injucundum erit, hæc subjicimus eo ordine quo ea exhibet MS.
Sangermanensis :
Archiepiscopi : Remensis, Senonensis, Bituricensis, Turonensis,
Lugdunensis, Rotomagensis. Episcopi : Lingonensis, Laudunensis, Bellovacensis,
Catalaunensis, Noviodunensis, Parisiensis, Suessionensis, Tornacensis, Silvanectensis,
Tervannensis, Meldensis, Carnotensis, Aurelianensis,
Autissiodorensis,
Trecensis, Nivernensis, Matisconensis, Catalaunensis, Augustodunensis, Atrebatensis,
Claromontensis, Lemovicensis, Ambianensis. Abbates : S. Dionysii, S. Germani a Pratis,
S. Genovefæ, S. Mauri Fossat. S. Maglorii, S. Cornelii Compend. S. Medardi Suess. S.
Remigii Remens. S. Nicolai de Nemore, S. Johannis Laud. S. Crispini magni Suess.
Corbeiensis, Monstroliensis ad mare, Macaiensis, S. Sulpitii Bitur. Trenorchiensis, S.
Benedicti ad Ligerim, S. Mesmii, S. Richarii, Bonæ-Vallensis, S. Maxentii, Ferrariensis,
S. Columbæ Senon. S. Valarici, Morigniacensis. Abbatissæ : Calensis, Suessionis,
Montis-Martyrum, Faræ Monasterii.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
◊ Hic
qualemcumque Buticulariorum seriem addendam credidimus, utpote qui cum præcipuis ac
primariis Palatii Regii Officialibus litteris Regiis olim adscripti fuerint ; quod
extremis Henrici I. annis cœpisse scribit Mabillonius lib. 2. Diplom. cap. 12. n. 13. et
post. S. Ludovicum desiisse sibi videri significat ibid. n. 20.
P. Carpentier, 1766.
◊ Genselinus
Silvanectensis Buticularius subscribit Diploma Hugonis Capeti Franc. reg. sæculo
x. exeunte inter Instr. tom. 7. Gall. Christ. col. 220.
◊ Hugo Diplomati Regio pro fundatione S. Martini de Campis
subscribit ann. 1060.
◊ Adelardus ann. 1062.
◊ Engenulfus ann. 1065. et 1067.
◊ Rainaldus ann. 1067. et 1069.
◊ Wido ann. 1071. et 1074.
◊ Herveus Monmorenciacus ann. 1075. et 1079. Obiit circa ann.
1094.
◊ Adelardus ann. 1085.
◊ Lancelinus ann. 1086.
◊ Paganus Aurelian. ann. 1106. et 1107. In Ch. ann. 1085. ex Reg. 125. Chartoph. reg. ch.
64.
◊ Wido II. Silvanectensis ann. 1108. et 1111.
◊ Gilbertus de Garlanda ann. 1114. ad 1126.
◊ Ludovicus Silvanectensis ann. 1130. Ann. 1128. in Chartul. S. Magl. Paris. ch. 9. ann. 1129.
ex Tabul. Carnot. ann. 1131. in Chartul. B. M. Suess. et ann. 1132. in Chartul. S.
Nigas. Mellet.
◊ Guillelmus Silvanect. ann. 1131. ad 1147.
◊ Guido III. Silvanectensis ab obitu Guillielmi patris ad ann.
1188.
◊ Guido IV. Silvanect. designatus paterni muneris successor ann.
1186. ob. ann. 1221.
◊ Rotbertus de Corteneio ann. 1223. ob. ann. 1239. Robertus de Curtiniaco miles, Franciæ
Buticularius, dominus Concharum, in Ch. ann. 1234. inter Instr. tom. 11. Gall.
Christ. col. 150.
◊ Stephanus de Sancerre ante ann. 1248.
◊ Johannes de Brienne, dictus d'Acre ann. 1258. ob. ann.
1296.
◊ Guido de Chastillon III. ann. 1296. ob. ann. 1317.
◊ Henricus de Sully ann. 1317. obiit post ann. 1334.
◊ Miles Dominus de Noyers ann. 1336. ob. ann. 1350.
◊ Johannes de Chalon Buticularii officio functus est in
inauguratione Joannis Regis ann. 1350.
◊ Johannes Dominus de Commercy ann. 1364. Buticularius et Primus
Cameræ Computorum Præses creatur ; ob. ann. 1381. Quod cum sub Henrico de Sully cœpisset,
subinde ad successores manavit. Hinc Tillius pag. 406 :
Estoit à cause de son
office, l'un des deux Presidens
en la Chambre des Comptes à Paris. Et de ce y a ordonnance du roi Charles
VI. du 7. Janv. 1400. enregistrée au Parlement.
P. Carpentier, 1766.
◊ Memor. D. Cam. Comput.
Paris. fol. 64. v°. :
Le Comte de Salebruche messire Jehan, fait et establi
Boutillier de France à sa vie par lettres du roy données le vj. jour de May
1364.
P. Carpentier, 1766.
Dom. Comes
Sarepontis Buticularius Franciæ habuit extracta de isto registro prædicta jura de
præcepto dominorum 28. Nov. 1380. virtute litterarum regiarum, in Reg.
sign. Pater.
Cam. Comput. fol. 156. v°. col. 2.
◊ Enguerandus VII. Dominus de Coucy circa ann. 1384.
P. Carpentier, 1766.
Dom. Couciaci
Buticularius post dictum comitem habuit dicta jura extracta de præsenti libro, ut supra
virtute litterarum regiarum de præcepto dom. Computorum 18. die Sept. 1391.
Ibid. fol. 157. r°. Quo tempore distincta fuisse
Buticularii et Pincernæ officia,
colligitur ex Ordinat. hospit. reg. sub Carolo VI. ann. 1386. in Memor. E. ejusd. Cam.
fol. 100. v°. :
Mons. Loys de Gyac Eschanson de France.
◊ Jacobus de Bourbon. ann. 1397. ob. ann. 1417.
P. Carpentier, 1766.
Dom. Jac. de Bourbon
Miles, dom. de Preaux, cognatus dom. regis institutus magnus Buticularius Franciæ per
litteras regis, datas Paris. 26. Jul. an. Dom. 1397....... Et 16. die Aug. seq.
præstitit in Camera Compot. Paris. solitum juramentum pro officio primi præsidentis
layci in Camera prædicta : quod officium spectare dicebatur magno Buticulario Franciæ,
quicumque sit, licet in litteris regis prædictis de hoc nulla fiat mentio,
in
Memor. F. Cam. Comput. fol. 42. r°.
◊ Guillelmus de Melun IV. ann. 1402. ob. ann. 1415.
◊ Petrus des Essars ann. 1410. ob. capite minutus ann. 1413.
P. Carpentier, 1766.
Dom. Petrus de
Essartis Miles, consiliarius et magister hospitii regis, ordinatus et stabilitus in
officio magni Buticularii Franciæ, et primi Cameræ Computorum dom. reg. Paris.
præsidentis, loco dom. comitis de Tancarvilla, qui de dictis officiis seu officio se
exoneravit in manibus præfati dom. regis, prout per ejus litteras constat datas Paris
21. Jul. 1410.
in Memor. G. Cam. Comput. fol. 133. r°.
◊ Walerannus du Luxemburgo ann. 1410.
P. Carpentier, 1766.
Dom. Waleranus Comes
de Lineo et S. Pauli...... stabilitus in officio magni Buticularii Franciæ Cameræque
Computorum Paris. primi præsidentis, loco dom. Petri de Essartis,...... qui de dictis
officiis se exoneravit in manibus dicti dom. regis, prout pater per litteras patentes
ipsius datas 29. Octob. ann. 1410.
Ibidem fol. 138. r°.
◊ Johannes Dominus de Croy ann. 1411. ob. ann. 1415.
◊ Robertus de Bar ad sacramentum fidelitatis admissus 6. Oct.
1413. ob. ann. 1415.
◊ Johannes Dominus d'Estouteville ann. 1415. ob. ann. circiter
1436.
◊ Johannes de Neufchastel ann. 1418. ob. ann. 1433.
◊ Jacobus de Dinan ann. 1427. ob. ann. 1444.
◊ Ludovicus Dominus d'Estouteville ann. 1443. ob. ante ann.
1463.
◊ Antonius de Chasteauneuf ann. 1463.
◊ Johannes du Fou ann. 1469.
◊ Carolus de Rohan ab ann. 1498. ad ann. 1516.
◊ Franciscus de Baraton ad ann. 1519.
![[]](img/image.png)
◊ Adrianus de Hangest ab ann. 1520. ad ann. 1533.
◊ Ludovicus de Bueil ann. 1533.
◊ Johannes IV. Dominus de Bueil ob. ann. 1638.
◊ Johannes V. Dominus de Bueil ob. ann. 1665.
◊ Petrus de Perrien ob. ann. 1671.
◊ Ludovicus de Beaupoil de S. Aulaire 1672.
◊ Marcus-Antonius Ludovici filius 3. Sept. ann. 1702.
P. Carpentier, 1766.
◊ Ne quis vero, cum legerit
in Diplomatibus regiis,
Buticulario nullo, Constabulario nullo vel
Dapifero
nullo, reapse tunc vacasse illa officia existimet, monendum est eam tum adhibitam
fuisse formulam, cum absentes Chartas non subscribebant ; quod certo concluditur ex iis
Diplomatibus, quæ idem de tribus illis ministris efferunt : neque enim probabile est quod
uno eodemque tempore, tria illa officia simul vacaverint.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
◊ Buticularius Domini Abbatis
Floriacensis memoratur in veteri fragmento de rebus Ludovici VII. apud Duchesnium tom. 4.
pag. 424.
◊ Buticularios præterea vocant Normanni. qui mercatorum vina
degustant, an proba sint. Usatica MSS. Vicecomitatus Aquarum Rotomagi :
Les 2.
Buteilliers en la Viconté de l'Eaue establis et jurés à boire des vins aux Marchans
venans de Rouën, desquels moeson est deuë au Roy, etc.
P. Carpentier, 1766.
Buticularius Romaniæ, Eo titulo donatur M. Brebanus, in Chartul. Campan. ex Bibl. reg. Cod. 5993. fol.
123 r°.
P. Carpentier, 1766.
Buticularius, Gall.
Boutiller, apud monachos, Qui cellæ vinariæ, quam
Boutillerie
vocabant, præerat. Lit. remiss. ann. 1453. in Reg. 182. Chartoph. reg. ch. 46 :
Ung
jeune prestre, nommé Guischart Palays, curé de S. Pol d'Yzovre, Boutiller des religieux
du prieuré conventuel de Montverdun, ..... fut trouvé en la Boutillerie dudit
prieuré.
L. Henschel, 1840–1850.
Buticularia, Præfectura Buticularii. Chart. de hominib. de Theodos. post Irmin. pag. 388 :
Exceptis vineis sitis in censivas Buticularie Sanceline, etc.
Infra :
Exceptis commorantibus in censiva Buticularie.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Botellaria,
Buteleria,
Butellaria, Officium Buticularii. Ordinatio domus
regiæ sub Henrico II. Angl. Reg. in Lib. nigro Scaccarii pag. 349 :
Magister
dispensator Buteleriæ sicut magister dispensator panis et vini. Dispensatores
Botellariæ, qui per vicem serviunt, sicut dispensatores expensæ.
Infra :
Butellaria. Occurrit
Buticularia pro præstatione quæ buticulario
exsolvebatur, uti supra videre est ; itidem et pro eo omni quod ad Buticularii officium
pertinet. Hist. Dalphin. tom. 2. pag. 272 :
Pro Buticularia per id tempus
lxxxiii unc. xviii. taren. vi. grana.
Vide
Butillaria suo loco.
Butina, Idem quod
Butica, Lagena. Hesych.
ὠμαστράγῳ, βουτίνῳ, τρυϐλίῳ. Joan. Damascen. de Condimentis :
Reponantur in Butinam, sic ut mel citria plurimum excedat.
Ruodlieb. fr. 3. vers. 105. 107. 116.
et fr. 10. vers. 6.
Butro, seu potius
Butto. Ita enim interdum legi in quibusdam MSS. Anastasii
Biblioth. monet Editor in Leone III. PP. :
In venerabili Monasterio S. Sabæ fecit
Butronem argent. cum canistro suo pens. lib. 12.
Idem in Leone IV. pag. 187 :
In Ecclesia B. Petri... fecit Butronem ex argento purissimo, qui pendet in
Presbyterio ante altare, pensantem libr. 149.
Id. pag. 177 :
Obtulit
Butronem
de argento purissimo, cum gabatis argenteis pendentibus in
catenulis septem.
Butrista, Eadem notione et origine, apud Alcuinum Poem. 165 :
Bis septena tibi direxi carmina vasco,
Tu quia misisti Butristas ut quoque binas,
Bis puto septena caliges jam forte tenentes.
Ubi legendum
septenos calices, et forte
Buttistas.
Boutus, Idem quod
Buta.
Quadrigarii Boutorum, in
Ordin. Hospitii S. Ludovici ann. 1261.
Botus. Tabularium Caroffense :
Nec illud silentio tegimus, quod prædictus Domnus
Carolus in præfato retinuit loco : istud scilicet, quod quando in Pictavensem urbem
veniet, ipsi Monachi præfati Cœnobii afferant illi gantos unos, et duos cereos, cum
duobus Botis nectare plenis, nec amplius ab eo, vel ab alio aliquo ab illis exigendum
est.
Boutarius, seu
Butarius, qui
Butarum curam habet, Officium in
Scancionaria, in Ordinatione Hospitii S. Ludovici Regis Franciæ ann. 1261.
Boutier, in alia anni 1285. Ordinatio Domus
regiæ sub Henrico II. Reg. Angl. in Lib. nigro Scaccarii pag. 350 :
Butarius
consuetudinarium cibum, et iii. d. hominibus suis, etc.
Βουτιστής, Officium in Ecclesia Constantinopolitana,
cujus munus sic describitur in Catalogo offic. M. Ecclesiæ Medoniano :
Ὁ Βουτιστής, ὅταν εἴπῃ ὁ ἱερεὺς τάς εὐχάς τῆς Βαπτὶσεως, λαμϐάνεί ὁ
Βουτιστὴς τὸ παιδίον, ϰαὶ Βαπτίζει αὐτό.
Buttarius, qui
Buttas, seu ejusmodi vasa onerat, implet. Lambertus Ardensis pag.
258 :
Oneratores etiam et Buttarii cum hoccis, et cespitarii cum cespitibus
oblongis et mantellatis ad placitum magistrorum in pratis quibuscumque concisis et
convulsis... operantur.
Butella,
Boutella,
Botella, Lagena, nostris
Bouteille, supra in
Buta, et in Edicto Philippi Pulcri ann. 1302. apud Pithœum
in Cons. Trec.
Bouteilla, apud D.
de
Lauriere. tom.
i. Ordin. Reg. Franc. pag. 364. num. 42.
Vide
Barillus.
Buza, Idem quod
Butta, vox formata ex Gallico
Bouts, vel
Bouz. Willelmus Tyrius lib. 12. cap. 25 :
Modios et Buzas
ad vinum, oleum, vel mel mensurandum :
quæ Hugo
de Plagon in versione
Gallica Tyrii MS. hisce reddidit :
Mines à mensurer bled, Bous à mesurer
vin.
Perperam igitur Ludovicus de Cerda
Buzam, sacculum apud Tyrium
interpretatur. Sunt autem
Bous, seu
Bouts, ut est apud Falcetum proprie
utres ex pellibus confecti, pice oblitis, in quibus vinum, aliusve liquor asservatur,
deferturque, maxime per loca invia et montuosa, ubi curribus aditus non patet. In vetere
Statuto pro Scancionaria Regis ann. 1261 :
le Barillier, et le Chartier des
Bouts,
recensentur inter alios ejusd. Scancionariæ Officiales. In alia membrana
hæc habentur :
L'on n'achetera ne Bouts, ne Bouciaus, ne barils, sans le congié du
Maistre d'Hostel.
Est igitur
Bouceau diminutivum a
Bous.
P. Carpentier, 1766.
◊ Nostris
Bussart et
Busse, dolium. Lit. remiss. ann. 1455. in Reg. 191. Chartoph. reg. ch. 120 :
Le suppliant et Michelet s'en alerent en l'ostel de une femme, où ilz estoient
logiez, pour lui dire qu'elle leur gardast ung Bussart de vin, qu'ilz faisoient venir
pour fener, et le mist en sa maison.
Aliæ ann. 1482. in Reg. 207. ch. 159 :
Jehan le Tourneux, qui vouloit vendre une Busse de vin à Jehan Martin,
etc.
Vide notas
Duchat ad Rabelais. tom. 1. pag. 19. et 81.
Boucellus dicitur in Charta Episcopi Ambian. ann. 1301 :
Communitas Tannatorum
debet dare D. Episcopo, quando debet ire in exercitum Regis, duo paria
Boucellorum de corio, quorum una pars teneat unum modium vini, reliqua vero 24.
sestiers.
Ibidem Gallice redditur,
deux paires de Bouchiaus de cuir.
Bouchellus alio in loco, quem videre est in voce
Sagimen. Vetus Poeta Gallicus MS :
Et emplent souvent leurs Bouciaus
De pain, de vin, de gras morciaux.
MS. :
Va, si m'apporte dou vin dou grant tonnel,
A mon Seigneur en donrai plein Boucel.
Chartular. S. Vandregesili tom. 1. pag. 242 :
Supplions humblement les Religieux Abbé et Convent de S. Vandrille. Comme
autrefois lesdiz Religieux fussent tenus de porter deux Botiaulx ou barils plains de
vin au jour, que le pannage de la forest de Brotonne est tenu et reçu en la paroisse
de Vateville, lesquels Botiaulx ou barils appartenoient au Roy nostre Sire, et le vin
qui dedans estoit, appartenoit au Prevost dudit lieu de Vateville de son droit, et
depuis nagueres par composition faite avec vous, Messieurs, par lesdits Religieux,
iceux Religieux ne soient plus tenus à porter lesdits Botiaux, ni en lieu d'iceux
soient tenus de payer dix sols tournois... par quoi nous vous mandons que d'iceux
Boteaux à vin vous tenez quittes et paisibles lesdis Religieux.... Donné à Paris.....
l'an mil trois cent quatre-vingt et treize.
Hinc
Busar, in Consuetudine Lodunensi cap. 5. art. 5 :
Et seront faits les
vaisseaux à vin, comme pipes, Busars, et quarts, de bon bois, etc.
Neque aliud
sonat, ni fallor,
Buccellus, in Legibus Adelstani Regis Angl. apud Bromptonum cap.
8.
A buzis et
buccellis dicti
Bouciers Officiales Scancionariæ,
quibus
Buzarum cura erat demandata. Statutum pro Hospitio Philippi Magni ann.
1317 :
Devers le Cummun aura 2. Bouciers, et mangeront à court.
Botagium, Præstatio pro vino, quod in
Botis, seu vasis vinariis distrahitur. Charta anni 1297. ex Archivo Piperacensis Abbatiæ :
Botagium sive lesda vini.
Charta Communiæ
Bituricensis ann. 1281. et Charta Philippi Pulcri Reg. Franc. ann. 1293. apud Chenutum in
Hist. Bituricensi :
Ab omni tolta, tallia, et Botagio, et culcitrarum exactione
liberi erunt.
Charta ann. 1150. ex Tabul. Major.
monast :
Omnes consuetudines in burgo S. Martini de la valle, ...... et Botagium
hominum suorum, ubicumque... vinum suum reposuerint, vel mansionem aut refugium
qualibet ex causa habuerint,..... concessit.
Charta Ricardi
Regis Angl. ann. 1. regni, in Tabulario oppidi Dieppensis :
Habeant libertatem et
quietantiam de consuetudine et exactione halecum,... de melagio, de Botagio, et
galinagio, etc.
Charta Libertatum oppidi Caroffensis in Biturigibus ann. 1191 :
Præpositus Caroffii non mittet nec aliquis serviens ad aliquem, qui vendet vinum
mercatum suum, ut ei de vino tribuat Botagium.
Adde Chartam Libertatum villæ de
Graciaco ann. 1246. apud Thomasserium pag. 87. 155. Alteram Chartam Henrici VI. Regis Anglorum apud Kennetum Antiquit.
Ambrosden. pag. 680. et ad calcem in Glossario. Judicatum Parlamenti
Candelosæ ann. 1276 :
Visa quadam Charta Regia... deliberata fuit per judicium
Abbati et conventui S. Dionysii saisina Botagii in terra S. Mederici
Parisiensis.
Charta ann. 1330. in Hist. Turenensi apud Justellum pag. 103 :
Percipiendi et exigendi pontonagia, pedagia, Botagia,
dralhas,
guidagia, etc.
Alia Guillelmi Episc. Carnot. ann. 1166. apud Ægid.
Bry in
Hist. Comit. Perticens. :
Botagium et Cornesagium Vicecomitis est.
Occurrit
non semel apud Doubletum in Hist. Sandionys. pag. 431. 432. 905. 907. Cujusmodi vero
fuerit botagium pluribus docet Charta ann. 1553. pro prædio de
Linieres in
Biturigibus :
Item ledit Seigneur a un autre droit, qui se nomme droit de Boutage,
qui est dit general et universel sur tous les hommes et femmes, bourgeois et bourgeoises
de ladite terre et Baronnie, lesquels bourgeois et bourgeoises doivent audit Seigneur
pour ledit droit de Boutage, quand ils ou l'un deux vendent en gros ou en détail un
tonneau ou poinsson de vin, ou quand ils l'achetent pour le revendre et en faire leur
profit, pour chascun d'iceux tonneaux tant grands que demy, cinq pintes de vin, mesure
de Linieres, ou la somme pour chascune pinte au prix qu'il vaut en l'année en ladite
ville de Linieres.
Adde consuetudinem localem Castelli novi in Biturigib. art.
4. Accipitur etiam
Botagium pro quavis præstatione, in Regesto temporalitatum, ex
Camera Comput. Paris. f. 48. 49. Hinc etiam vox Gallica
Boutillerie pro præstatione frumentaria in Declaratione temporalitatus
Episcopatus Catalaun. ann. 1383. apud D.
Brussel de Usu feud. tom. 2. pag. 757 :
La Boutillerie du marchié, qui peut valloir pour an à crois et à descrois v.
muis et demi de grain.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Bautagium, in Præcepto Philippi Pulcri tom. 1. Ordinat. Regum Franc. pag. 401. n. 28 :
Item, ordinamus quod pedagiarii seu leudarii nova pedagia, Bautagia seu leudas
non exigant, seu levent in locis ubi non est consuetum.
P. Carpentier, 1766.
◊ Baucagium ibi legit
Cangius. Vide in hac voce.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Bottagium, apud Thomasserium in Consuetud. Bituric. pag. 697 :
Ut nemo illorum...
Bottagium vini alicui reddat, neque aliquam quamlibet consuetudinem.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Boutelagium. Archivum Abbatiæ Belli loci :
Ego Rolandus de Dinanno Abbatiam fundavi de
Ordine S. Augustini in loco qui dicitur Bellus locus, et dedi eidem Abbatiæ quidquid
Canonici adipisci poterant in terra mea, liberum ab omni pedagio, costuma, panagio,
Boutelagio et omni alia exactione.
Butagium, in Inscript. Blesensi :
Comes Stephanus et Adela Comitissa, suique hæredes
perdonaverunt hominibus istius patriæ Butagium in perpetuum, etc.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Butellagium, in Charta anni 1086. ex Tabulario S. Florentii :
Herveus Butellarius dedit
Butellagium suum villæ de Mezvoit Monachis.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Buticulatio, Eadem notione. Lobinellus Hist. Britan. tom. 2. pag. 132 :
Quod furni de
Dolo, et molendinum Hate, et Buticulatio Doli, et prata, etc.
Botarum Consuetudo, in Charta Philippi Aug. ann. 1185. pro oppido Ferrariensi, apud Morinum :
Consuetudinem Botarum reddent, qui eam reddere debent.
Charta ann. 1107. tom. 2. Hist. Meldens. inter Instr.
pag. 20 :
Botas etiam quas ex consuetudine meorum antecessorum ab Abbatia
requirebam, illis remittimus.
Tabular. Fiscanense fol. 85 :
Querela vertebatur inter Joannem de Brilleio, et Hugonem Eleemosynarium
Fiscanensem super quibusdam Botis, et aliis rebus, quas ab ipso Eleemosynario feodaliter
exigebat.
Fol. 89 :
In natali Domini pro bacone 5. sol. in vindemiis pro
Botis 5. sol. in Pascha pro sotularibus et caligis 4. sol.
![[]](img/image.png)
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Botæ Nocturnales, f. sic dictæ quod majorum Festorum pervigilio solverentur. Mabillon. Diplom. lib.
6. in Charta anni 1197. pag. 604 :
Stephanus Dei gratia Noviom. Episcopus... notum
facimus universis, quod cum inter dilectos nostros Abbatem et monachos S. Eligii
Noviomensis et Johannem Bulg. Cantorem majoris Ecclesiæ nostræ super Botis Nocturnalibus
querela diutius esset agitata... inter eos hoc modo composuimus. Abbas eidem Cantori
suisque successoribus in perpetuum singulis annis in tribus solemnitatibus, Pascha
scilicet, Pentecoste, in festo B. Eligii æstivali, duos flatones ac duos simecellos
solvere tenetur.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Botæ Moniales. An
Modales, hoc est unius modii ? An
Moniales dictæ quod vel a
monachis, vel ad mensuram monachorum propriam persolverentur ? Archivum Montis S.
Michaelis :
Thesaurario Dolensi monachi S. Michaelis assignaverunt unam minam
frumenti in feodo Hervei de Monte Doli. Item, unas Botas Moniales recipiendas annuatim
de manu monachi de Monte Doli in usus thesaurariæ.
Botatum Vinum, Gallis,
Qui sent le fust, seu quod vas vinarium redolet ; vel potius,
Vin bouté, pro
Poussé, vitiatum. Vide supra in
Boutare. Charta Libertatum villæ
des Ais, in Biturigibus
an 1301 :
Bannum autem meum habebo singulis annis per totum mensem Maii ad vina mea
vendenda,... ita tamen, quod non potero vendere Vinum fœtidum vel Botatum.
Bussellus,
Bustellus,
Bissellus, Modius,
Boisseau, mensura
frumentaria : diminutivum ex
buz, buza. Lambertus Ardensis pag. 153 :
Hic
unum polkinum, vel Bussellum frumenti, hic duos vel plures... habebat.
Fleta
lib. 2. cap. 12. § 1 :
Pondus 8. librarum frumenti faciunt Bussellum, de quibus 8.
consistit commune quarterium.
Occurrit passim in Instrumentis MSS.
Observat Spelmanus apud Anglos
Bussellum quatuor galones vini conficere. Vide
Probat. Hist. Drocensis pag. 258. et Will. Thorn. pag. 2105. Charta Gallica in Monastico
Angl. tom. 1. pag. 904 :
Un Bussel de farine d'aveine, et un Bussel de sel.
Apud Littletonem sect. 128. et 129.
Bushel scribitur, ut et apud Matth. Paris :
Et mensuras tritici, quas Busheles dicimus.
Quo vocabulo hac notione
etiamnum utuntur Angli.
Bustellus. Chron. Andrense ann. 1214 :
Terram 3. Bustellos frumenti reddentem,
etc.
Occurrit ibi pluries. Charta Radulphi
Comitis Clarimontensis ann. 1162. cap. 4. Tabularii Gemeticensis :
Ex meo proprio
quotidie dabo vanum, Bustellum, juncturam, molendini malas,
etc.
In quibusdam Galliæ provinciis,
Boisteau, pro
Boisseau, dicitur. Vox efficta pariter a
Buttis, dolium.
Bissellus. Notitia vetus in Probat. Hist. Sabaud. pag. 26 :
Novem Bissellos fabarum
censuales.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Buscellus, in indice reddituum Monasterii Corbeiensis ex Archivis ejusdem :
Si
Buscellus molendinorum perditus fuerit vel fractus aut falsus, alius fieri debet coram
nobis et Scabinis juxta sextarium villæ, ita quod tredecim faciant sextarium.
Buschellus, in Charta Anglica laudata in voce
Corngavel.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Bissetus. Tabularium Cartusiæ de Bellolarico :
Quadraginta octo Bissetos avenæ ad
cumulum, bonæ et meabilis.
Brussellata Terræ, in libro Chirographorum Absiæ, fol. 167. 225. 288
![[]](img/image.png)
Litteræ Officialis Bituric. in Gallicum versæ ann.
1583 :
Une pièce de pré contenant demi Boissellée de terre ou environ.
Codex MS. Coislinianus :
Un chezal situé au village de Breteche contenant demi
Boisselée de terre ou environ.
Vide
Boicelata et
Librata.
Imbotare, Vox Italica, Vinum in
buttim, seu lagenam, vel dolium immittere, Gall.
Entonner. Charta ann. 1338 :
Ita quod liceat cuilibet habitanti et utenti
seu qui utentur ad ipsas Cassinas, ibi Imbotare, et gubernare, emere, vendere panem,
vinum, et alia victualia ad minitulum.
Alia ann. 1360 :
In libro
pactorum, incantuum, introituum Communis Vercellarum, et specialiter Imbotaturæ vini
civitatis,... secundum quæ vendi solet Imbotatura prædicta, reperitur, etc.
Infra :
Non compelli possunt ad solutionem dictæ Imbotaturæ vini de eorum
vino.