« »
 
DUCICULUS, DUX 1, DUX 2, DUX 3.
[]« Duciculus » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 3, col. 201c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/DUCICULUS
DUCICULUS, Epistomii vertibulum, seu paxillus ori Epistomii insertus ; Douzi, Douzil, et Douzilia, Arvernis ; le Dosil ou faucet de la tonne, in Consuetudine Labourtensi tit. 7. art. 9. Dousils, in veterib. Consuetudinibus Bituricensibus apud Thomasserium pag. 334. Vita MS. S. Romarici :
Serraculum ab educendo Duciculus dictum.
Vita S. Urbani Episcopi Lingon. cap. 1 :
Ligamina vasorum gladiis præsciderunt Duciculosque abstraxerunt.
Passio S. Bercharii apud Camusatum :
Forte ille tunc promptuarium ingressus, ante vos steterat, et sudem, quæ vulgo Duciculum, a potu scilicet educendo, dicitur, in manu tenens cerealem amphoræ potum infundebat, etc.
Berta Sanctimonialis in Vita S. Adelheidis Virg. cap. 5 :
Ore cupæ non obfirmato, sed Ducibulo secum in manibus asportato.
Ubi legendum Duciculo. Bernardus Mon. in Consuetud. Cluniac. MSS. cap. 54 :
Non solum fundum cuppæ, verum etiam Duciculum abluere curat.
Liber Ordinis S. Victoris Parisiensis MS. cap. 12 :
Sed et matas, supersedes, et muscatoria, et Duciculos ad lavatorium, quoties opus est emundare.
Occurrit præterea in Miraculis S. Ursmari per Flandr. num. 18. in Miraculis S. Angilberti lib. 1. cap. 21. et in Vita S. Fidoli Abbat. n. 6. atque ex iis emendandus videtur Wandelbertus in Miraculis S. Goaris cap. 7 :
Cum Cellerarius... vinum de cupa quadam hausisset, casu contigit, ut cupæ Cuniculum aliud forte meditans infirme clauderet, et abiret.
Legendum enim Duciculum.
L. Henschel, 1840–1850.
Duciclus. Reinard. Vulp. lib. 3. vers. 1967 :
Solus init crumeram, tonnis pincerna Duciclos
  Detrahit, ut prodat quæque quod intus habet.
Ducillus. Ugutio et Joannes de Janua : Ducillus, qui et Docillus, qui abdit foramen dolii, clapsydra. Glossar. Gall. Lat. ex Cod. reg. 7684 : Douisil, clepcedra, Docillus, Ducillus. Aliud Provinc. Lat. ex Cod. 7657 : Dosilh, Prov. Ducillus, clepsedra. Gervasius Dorobern. ann. 1138. in Cod. Cantabrig.
Usque ad foramen obicis, qui usitato nomine Ducillus vel Clypsedra dicitur, etc.
Inde Occitanis Adouzilla, mettre en perce, percer le vin. Vide Clepsydra.
Duciolus, Eadem notione. S. Theodoricus in Vita S. Magni apud Canisium :
Tracto serraculo, meatim in tiprum currere sinit,... et seraculum, quod Duciolum vocant, manu ferens, ante conspectum B. Magnoaldi astitit.
Quidam Codices præferunt, seraculum, quod Duciculum vocant. Eadem habentur apud Bedam in Vita S. Columbani cap. 15.
Docillus, lla, lum, Clepsedra. Joan. de Janua in Ductilis.
Dux. Vita S. Benedicti Anianensis cap. 43. Edit. Mabillonii :
Perrexit frater, et abstracto Duce, egreditur vinum.
Educillare, Vinum et vasa delinire, et vendere sub hedera, Sambuco :
Vendre du vin à broche.
© École des chartes.
[]« 1 dux » (par les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 3, col. 220a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/DUX1
1. DUX, Epistomium. Vide in Duciculus.
© École des chartes.
[]« 2 dux » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 3, col. 220a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/DUX2
2. DUX, sub Constantino M. qui στρατηγοῦ ἐν ἑϰάστῳ τόπῳ τάξιν ἐπεῖχε, inquit Zozimus lib. 2. Vide Glossar. med. Græcit. col. 327. et Append. 61.
Dux Ducum. In Synaxariis. 4. Octob. Sanctus Andaoctus Ephesius dicitur fuisse δοῦξ δουϰῶν ϰαὶ ἔπαρχος Μαξιμίνου. In Passione SS. Seraphiæ et Sabinæ n. 10. fit mentio Vindiciani Ducis Ducum. Vide Gloss. med. Græcitat. in Ἄρχων Ἀρχόντων.
Duces Limitum, quibus gentes quæ maxime cavendæ sunt, adpropinquant, in Nov. Theod. de Ambitu, etc. in Notitia Imp. etc.
© École des chartes.
[]« 3 dux » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 3, col. 220a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/DUX3
3. DUX sub prima Regum nostrorum stirpe dicebatur qui multis civitatibus, quæ singulæ a Comitibus regebantur, præerat. Gregorius Turon. lib. 2. cap. 20 :
Eoricus Gothorum Rex Victorium Ducem super septem civitates præposuit.
Lib. 8. cap. 18 :
Nicetius a Comitatu Arverno summotus Ducatum a Rege Childeberto expetiit ; et sic in urbe Arverna, Ruthena, atque Ucetica Dux ordinatus est.
Ita apud eumdem non semel lib. 6. cap. 26. 31. 41. lib. 8. cap. 26. lib. 9. cap. 7. Aimoinum lib. 4. cap. 4. in Gestis Dagoberti cap. 36. apud Eginhard. in Annalib. ann. 748. Vita Aldrici Episcopi Cenomann. n. 1 :
Rex autem hæc audiens, oppido tristatus est, promittensque ei duodecim et amplius Comitatus se daturum, si hoc dimitteret, et in sua militia perseveraret.
Id est, Ducatum. Duces provinciæ, et in provinciis constituti, in Lege Bajwar. tit. 2. cap. 1. et apud Walafridum Strabon. lib. de Reb. Ecclesiast. cap. 31. etc. Gradus igitur a Comitatu ad Ducatum fuit. Fortunatus lib. 10. Poem. 22 :
Qui modo dat Comitis, det tibi jura Ducis.
Adde lib. 7. Poem. 31. lib. 10. Poem 25. et Cinnamum lib. 2. n. 13. Habetur formula Promotionis ad Ducatum apud [] Marculfum lib. 1. Form. 8. ut et apud Senatorem lib. 7. Ep. 4. ubi quale eorum fuerit munus indicatur. Vide præterea Petrum Pithœum lib. 1. Advers. cap. 8. Hotomanum de Verbis Feudalib. Marcam in Hist. Beneharn. lib. 1. cap. 18. num. 5. etc.
Duces Francorum dicti Majores-domus Regum Franciæ, in vita S. Baboleni tom. 2. Histor. Franc. pag. 659. de Erkenoaldo :
Qui tunc Francorum Ducatui præerat, et omnia palatina officia suo moderamine procurabat.
◊ Eodem etiam titulo donati vulgo leguntur Parisienses Comites, aut qui regiones adjacentes vel Comitis vel Ducis titulo regebant, quod ii præcipuam in Regum aula auctoritatem possiderent, et Francorum in hisce tractibus duces essent : unde postea Parisiensi tractui data Franciæ peculiaris nomenclatura, quam hodie l'Isle de France appellamus, quod ejus fines Ligeri et Sequana fluviis majoribus concluderentur ; tametsi pro Regum nostrorum indultu interdum ii longe ultra producti legantur. Primus autem hac dignitate donatus
Robertus cognomento Magnus ann. 861. ut est apud Reginonem lib. 2. cui successit
Hugo cognomento Magnus, et Abbas, filius, ut est apud eumdem ann. 867. isti vero
Odo Roberti perinde filius quem Comitem Parisiensem vocat Abbo de Bello Parisiaco pag. 502. et vetus Charta apud Hemereum de Academ. Paris. pag. 10. postmodum Rex Franc. dictus ann. 888.
Robertus, ejusdem Odonis frater, Dux et Marchio Franciæ, Rex pariter dictus ann. 922.
Hugo Magnus, Comes Parisiensis, a Ludov. Rege Dux Franciæ dictus ann. 943. Hugo Flaviniac. hoc ann. Hist. Episcopor. Autisiod. cap. 45. Beslius pag. 239. 241. 247.
Hugo Capetus, iisdem quibus pater donatus dignitatibus ann. 960. Flodoard. ann. 943. 960. Chronicon S. Albini ann. 987. Ademarus pag. 164. etc. Rex deinde dictus, tertiæ quæ hodie feliciter regnat Regum Franciæ stirpis auctor.
Dux Palatii, in Gestis Dagoberti I. cap. 31. et apud Fredegarium in Chron. cap. 74. ubi de Adalgiso Duce Palatii Sigeberti Regis. Vide Major domus.
L. Henschel, 1840–1850.
Summus dux Longobardorum, semel et iterum in chart. antiq. in Chron. Vulturn. ap. Murat. Script. tom. 1. part. 2. pag. 350. sqq.
Dux Imperialis Curiæ Acerbus Morena Laudensis civis dicitur in ejus Historia Rerum Laudensium pag. 118.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Dux Albus Poloniæ vocatur Wladislaus Casimiri III. ex fratre nepos in Epitaphio quod videtur ejus tumulo incisum in Ecclesia S. Remigii Divionensis. Obiit ann. 1398. 1. Kal. Martii.
P. Carpentier, 1766.
Dux et Episcopus Bohemorum inscribitur Henricus in Charta ann. 1197. qua varia concedit privilegia abbatiæ Teplensi, inter Probat. tom. 2. Annal. Præmonstr. col. 572.
L. Henschel, 1840–1850.
Dux verborum, Orator, procurator. Vide Haltaus. Glossar. German. voce Worthalter, col. 2132.
© École des chartes.