« »
 
VIA 1, VIA 2, VIA 3.
[]« 1 via » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 8, col. 302b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/VIA1
1. VIA, nude, Iter, nostris Voie. Vée, in Charta ann. 1297. tom. 1. Chartul. S. Vandreg. pag. 137 :
Une Vée soffisante que Guillaume Bouleuc et ses heritiers étoient tenus trouver par son lieu là où il li seroit mains damajant à moy et à Maheut ma fame,.... et à ceux qui de par nous entendroient à aller et à venir toutefois au dit pré. Vie,
apud Lobinell. tom. 2. Hist. Britan. col. 1490 :
Depuis une Vie qui amoegne jusqu'à la Tour neufve.
Vie, in Charta admort. ann. 1412. ex Reg. 166. Chartoph. reg. ch. 272 :
Un petit ort, qui souloit estre chauchiere,...... une petite Vie entremi..... La Vie publique, etc.
Consuetudo Claromontensis art. 226. et seq. quinque species viarum constituit, Semitam, quam Sente, appellat, latam 4. pedes, Carreriam, (Carriere) latam 8. pedes : Viam, voye, latam 16. ped. Cheminum latum 32. ped. et Viam regiam, Chemin Royal, latam ped. 64. Consuetudo Bononiensis art. 156. et seq. varias viarum species recenset, ac primum Regiam, vulgo Chemin Royal, et grand chemin, quæ habere debet in latitudine 60. pedes : Viam Vicecomitalem, Chemin Viscontier, latam 30. Viam Castellaneam, Chemin Chastellain, latam 20. Viam foraneam, Chemain forain, latam 15. Semitam, sente, latam 5. etc. Vide Consuetudines Andegav. art. 60. et Cenoman. art. 69. Vide Grimm. Antiq. Jur. German. pag. 104.
Via Æqualis. Lex Bajwar. tit. 9. § 13 :
Si quis viam publicam, ubi Dux egreditur, vel Viam æqualem alicujus clauserit contra Legem, etc.
Ubi Capitula Caroli M. lib. 5. cap. 201. 353. :
Si quis viam publicam aut lithostratum, vel Viam communem[] alicui clauserit contra legem, etc.
Ita æqualis, est communis.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Via Alta, Generalis, Eadem quæ Publica, Regia infra. Inquesta ann. 1255. apud Kennett. in Antiq. Ambrosd. pag. 250 :
Item alta Via et generalis inter Brehull et Pidinton maneria dom. Regis omnino esset astopata.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Via Aurelia, Sub Aurelio Imperatore exstructa, memoratur in Charta ann. 27. Conradi Reg. ex Tabul. S. Victoris Massil.
P. Carpentier, 1766.
Via Bicallis, Bifida. Vide supra Bicallis.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Viam Carnis Ingredi, Mori : modus loquendi Scriptoribus Sacris et Ecclesiasticis familiaris. Barthol. Scribæ Annal. Genuens. ad ann. 1225. apud Murator. tom. 6. col. 440 :
Dominus Brancaleo Potestas miles formosus et sapiens in castro Gavii (proh dolor) Viam carnis ingressus est universæ.
P. Carpentier, 1766.
Via Carealis, Carrabilis, Qua carrum vehi potest. Vide supra Carealis et Carrabilis.
Via Carraria, Qua carrum vehi potest. Ceremoniale Ambrosianum Mediolanense :
Dextrat et ducit eum per frænum per mediam Viam carrariam usque ad Ecclesiam S. Ambrosii.
Vide Carreria 1.
P. Carpentier, 1766.
Via Carrariccia, Eadem notione, in Charta ann. 935. apud Murator. tom. 3. Antiq. Ital. med. ævi col. 1053. Vide Via carraria.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Via Communis, Publica. Charta Odonis Abb. S. Dionysii ann. 1244. ex Bibl. Reg. :
De quibus hominibus et hostisiis eorum habebit idem Johannes justiciam et Viam communem cum dicto Reginaldo communiter.
Via, vel Semita Convicinalis, vel pastoralis, in Lege Bajwar. tit. 9. cap. 14 :
De Via convicinali vel pastorali, qui eam alicui contra legem clauserit.
§ 15 : Semita convicinalis. Via vicinalis, apud Siculum Flaccum, Aggenum, Ulpianum L. 2. § Viarum, D. Ne quid in locis publ. etc. (lib. 43. tit. 8. fr. 2. § 22.) Adde Capitul. Pipini Regis ann. 744. cap. 38. Vicinale iter, in Charta ann. 1052. inter Instrum. tom. 3. Gall. Christ. novæ edit. col. 198 :
Vadit per verticem ripæ dictæ Issolæ itinere Vicinali in medio, etc.
Chemin voisinal, via 8. ped. lata, in Consuet. Turon. art. 59. et Bayonensi tit. 19. art. 1 : Chemin de traverse, nostris. Vias vicinales inter publicas vias ponit idem Ulpianus, ita tamen ut a Militaribus differant,
quæ exitum habent ad mare, aut in urbem, aut in flumina publica, aut ad aliam viam Militarem
 ; cum
Vicinales, aut exitum habeant in vias Militares, aut sine ullo exitu intermoriantur
, in L. 3. D. de Locis et itiner. publ. (43, 7.) Glossæ Basilic. :
Βιϰαναλία, ὁδὸς ἡ εἰς ϰώμην ἄγουσα.
Ubi legendum ϐιϰιναλία, nisi malimus βία ϰαναλία, ut emendabamus in voce Canalis. Tabularium Ecclesiæ Viennensis fol. 26 :
In fronte terra Kandors, in superiori namque fronte Via vicinabile, et habet in uno latere perticas agripedales 74. pedes 10. etc.
P. Carpentier, 1766.
Via Cursabilis, Eodem intellectu. Vide supra Cursabilis.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Vias Quatuor Dare solitum in manumissionibus : potissimum quippe libertatis effectus est potestas eundi quo volumus. Leges Rotharis apud Murator. tom. 1. part. 2. pag. 34. col. 1 :
Item qui fulfreal fecerit, et quatuor Vias ei non dederit, etc.
Vide in Manumissio.
Via Dei, Expeditio vel peregrinatio [] Hierosolymitana : Via Hierosolymitana, apud Fulconem tom. 4. Hist. Fr. Guibertus lib. 2. Hist. Hierosol. :
Terminato itaque Concilio, quod Claromonti habitum, circa B. Martini octavas, Novembri mense consederat, magnus per universas Franciæ partes rumor emanat, de proponenda Via Dei, (sic enim antonomastice vocabatur) contiguos sibi ac familiares quoque sollicitat.
Chronicon Mauriniacense pag. 372 :
Cum Hierosolymis ire disponeret, in Capitulo nostro de Gummarvilla donum fecit, ut si in Via Dei, quod accidit, moreretur, etc.
Viæ Ferratæ, Itinera a Romanis in provinciis exstructa et confecta, ita a posteris appellata propter eorum duritiem, vel quod ex silicibus subnigris compacta, ferri colorem referant, ut ait Bergerius lib. 1. de Itinerib. Roman. cap. 25. n. 2. Ugutio :
Agger dicitur media stratæ eminentia, ex alternatis lapidibus strata, ab aggere et alternatione lapidum dicta, quam historici Viam militarem et Ferratam dicunt. Cheminum ferratum,
in Charta ann. 1227. in Tabulario Ecclesiæ Meldensis fol. 32 :
A monte Dolio, usque ad Cheminum ferratum, quod vadit de Meldis ad Pontmorte.
Ita Poëtæ nostrates passim. MS :
A l'hostel va tout le ferré Chemin.
 :
Puis acoillent lor erre tot le Chemin ferré.
Robertus de Condato, MS :
J'entrai en un Chemin ferrés.
MS :
Si s'en tornerent le grant Chemin ferré.
MS :
Vers Augiers vont tout le Chemin ferré.
MS. :
Il regarda tot le ferré Chemin,
Et vit la route parmi les prés venir.
Chronicon Bertrandi Guesclini MS :
Et Dam Ferrant s'en va le Chemin grant ferré.
Alibi :
A la voie se mist par les Chemins ferrez.
Robertus de Bourron in Merlino MS :
Et chevauchent tout le Chemin ferré, tant que li jours lour faut.
Scitum autem ejusmodi itinera, Chemins de Brunehaut, a nostris etiamnum appellari, de qua nomenclatura multa multi commentantur, ut observat loco citato Bergerius, ut et Wendelinus in Natali solo Legum Salicarum cap. 7. qui novam opinionem de ea promit. Ait enim, Bavaci in Nerviis etiamnum exstare columnam Milliarem, a qua viæ Militares octo in omnem quaqua versum Galliam ac Germaniam ; quarum prima et longissima Coloniam Agrippinam tendit, hodieque vocatur La haute chaussée, et
quoniam medio ferme itinere inter Bagacum et Tongros vicum stringit Brunaltum, nomen inde retinuit, La Chaussée de Brunaut, quod ipsum aliis quoque viis factum est commune
. Vide præterea Ægidium Bucherium in Belgico Romano lib. 1. cap. 12. Guerard. Prolegom. Chartul. S. Petri Carnot. § 8.
P. Carpentier, 1766.
Via Foranea, Nostris Rue foraine, Quæ devia est et non frequentata. Vide supra Foraneus 4.
Viarum Publicarum Fractura. Vide Michaëlem del Molino in Repertorio Fororum Aragon. pag. 161. col. 4. []
Via S. Jacobi. Ugutio :
Galaxias, lacteus circulus, quod vulgo dicitur, Via S. Jacobi.
Via Julii Cæsaris. Radevicus lib. 3. de Gestis Friderici cap. 25 :
Per Viam Julii Cæsaris, quæ modo Mons Jovis vocatur, etc.
Vide Simlerum de Alpibus.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Via Levata, Agger, nostris Levée. Ogerii Panis Annal. Genuens. ad ann. 1211. apud Murator. tom. 6. col. 402 :
Et ut strata securior iret, fecit fieri Potestas Viam levatam a Gavi usque cremiam Montis-cucelli.
Vide Levata 3.
P. Carpentier, 1766.
Chartul. eccl. Lingon. ex Cod. reg. 5189. fol. 22. r° :
Domus fortis apud Marat, sita super stanno inter duas magnas Vias levatas.
P. Carpentier, 1766.
Via Lieva, Eadem acceptione. Vide supra Lievus.
Via Militaris,
Quæ Publica dici poterit, et ducit ad mare et ad portus, et quandoque ad mercata
, inquit Bracton. lib. 4. tract. 1. cap. 16. § 7. Fleta lib. 4. cap. 6. § 3. Vide JC.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Via Molarum, f. Pensitatio pro frumenti molitura, Gall. Mouture, droit de moulage. Vide Molta 2. Charta ann. 1185. apud Cencium inter Census Eccl. Rom. :
Confirmamus omnes res et possessiones, videlicet domos..... molendinum et Viam molarum, cum arboribus fructiferis et infructiferis.
P. Carpentier, 1766.
Via Molendinensis, Quæ ad molendinum ducit. Vide supra Molendinensis.
Via Munita, lapidibus, nempe : nostris Chaussée. Testamentum S. Cæsarii Arelatensis :
Campum in Trisinitio super Viam munitam.
Vide Via Publica.
Viam Obstare, contradicere. Vide Obstare.
P. Carpentier, 1766.
Via Originalis, Quæ ab antiquo seu origine existit. Charta ann. 1225. inter Instr. tom. 12. Gall. Christ. col. 67 :
Concedo eis ut ibi faciant fossatum, quantum ad me pertinet, salvis originalibus Viis.
Via Pastoralis vel convicinalis, in Lege Bajwar. tit. 9. cap. 14. et in Capit. Caroli M. lib. 5. cap. 202. 354.
Via Peageau. Charta ann. 1190. apud Chopinum lib. 3. de Sacra Polit. tit. 7. § 5 :
Latrones in terra Archiepiscopi (Turonensis) capti apud Caynonem...... sunt Archiepiscopi, nisi capti fuerint in Via Peageau.
In Consuetudine Andegavensi art. 60. et Cenomanensi art. 69 :
Le grand Chemin Peageau doit contenir 14. pieds de large pour le moins.
Vocis notionem produnt Leges Henrici I. Regis Angl. cap. 80 :
Unaquæque Civitas tot magistras Vias, quot magistras portas habet ad teloneum et consuetudines insignitas.
Hinc idem-videtur quod
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Via Pedagiaria, In qua pedagium exigitur. Vide in Pedagium. Chemin paaigeré, in Charta Roberti de Veteriponte ann. 1330. ex Chartul. S. Jo. in Valle :
Nous confessons que touz les chemins et frous des villes du Breuil, de Fleur-fontaines, du Coudreau appartiennent audit prieur et prieuré o toute justice, sauf à nous retenu et reservé les chemins qui sont nomez les Chemins reaus, voierez et Paaigerez.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Via Ad Pedes, Qua pedes vadit, Gall. Chemin de pied. Inquesta ann. 1496. in tractu Dombarum :
Via ad pedes seu talon est communis et publica omnibus per eam meare et transire volentibus.
P. Carpentier, 1766.
Via Plenaria, Nostris Chemin plénier, Publica, militaris. Guill. Guiart. la Branche aux royaux lignages : []
Parmi les grans chemins Pléniers
Rissi pour aler en cele erre
Le comte de Blois de sa terre.
Via Publica, Regia, Militaris, in Lege Burgund. tit. 27. § 3. Lex Bajwar. tit. 9. § 13 :
Si quis Viam publicam, ubi Dux egreditur, vel viam æqualem alicujus clauserit contra Legem, etc.
Occurrit etiam apud JC. Siculus Flaccus :
Sunt Viæ publicæ regales, quæ publice muniuntur, et auctorum nomina obtinent.
Charta Adalberonis I. Episcopi Metensis apud Mauricium pag. 308 :
In publica Via, quæ dicitur Regia.
Viæ Publicæ Transitus, seu cognitio vel justitia de delictis, quæ in viis publicis perpetrantur, apud Hugonem Flaviniac. in Chronico pag. 132. Vide Bannum viæ Regiæ.
Via Quadrigalis, Per quam quadrigæ vadunt, in Tabulario Leprosariæ Pontis Audomari. Vide Carreria.
Via Regia, Regalis. Leges Henrici I. Reg. Angl. cap. 80. de Via Regia :
Tanta vero debet esse, ut inibi duo carri sibi possint obviari, et bubulci de longo stumbli sui possint assimulare, et 16. milites equitare possint armati de latere, et Via regia dicitur, quæ semper aperta est, quam nemo conclaudere potest, cum minis suis, quæ ducit in civitatem vel burgum, vel portum Regium.
Will. Brito lib. 5. Philippid. pag. 153 :
Nos Via regalis Gisortum ducat oportet.
De ejus latitudine, vide Statuta Davidis II. Regis Scotiæ cap. 26. n. 4. Bractonum lib. 4. tract. 1. cap. 16. § 7. Fletam lib. 1. cap. 24. § 8. Consuetudines Claromont. art. 130. Ambian. art. 185. Bononiensem art. 157. Turon. art. 59. 84. Lodunensem cap. 5. art. 1. Normann. art. 623. Solensem tit. 36. art. 2. Santaudomarens. art. 17. Placitum apud Pinendenum inter Lanfrancum Archiepiscopum et Odonem Bajocensem Episcopum, apud Seldenum ad Eadmerum pag. 199 :
Demonstratum fuit, quod Rex Anglorum nullas Consuetudines habet in omnibus terris Cantuariensis Ecclesiæ, nisi solummodo tres.... Una, si quis homo Archiepiscopi effodit illam Regalem Viam, quæ vadit de civitate in civitatem. Altera, si quis arborem incidit juxta Regalem Viam, et eam super ipsam viam dejecerit, etc.
Adde pag. 200. Vide Haltaus. Gloss. Germ. voce Kœnigsstrasse, col. 1115.
Via Sanctorum, Peregrinatio Hierosolymitana : Sanctum iter, apud Guillelmum de Baldenzel in Hodœporico ad Terram Sanctam pag. 120. Charta Communiæ Noviomensis ann. 1181 :
Qui in Via Sanctorum fuerint, viduæ, et quæ filios non habent adultos et arma ferentes, et puellæ sine Advocato, nullas debent consuetudines.
Summula Raimundi Ordin. Prædicat. :
Si raptor fueris, aut usurarius, aut fur,
His, si consilium dederis, vel opem, scio quod non
Te Via Sanctorum, nec Crux, nec Passio Christi
Absolvat, quin sint hæc omnia reddita, reddi
Si poterint.
Vide Via Dei.
P. Carpentier, 1766.
Via Semitata, Semitis trajecta. Charta ann. 1257. in Chartul. eccl. Lingon. ex Cod. reg. 5188. fol. 233. v° :
Unum jornale in fovea Diaboli et in Via semitata de dicto Prailleio.
P. Carpentier, 1766.
Via Sepulchri, Expeditio vel peregrinatio Hierosolymitana. Charta Juelli dom. de Meduana ex Tabul. Major. monast. :
Eo tempore quo rex Francorum et rex Anglorum ob succursum terræ Jerosolymitanæ cruces acceperunt, ego quoque [] cælesti pulsatus desiderio, Viam sepulchri aggredi deliberavi.
Via Triumphalis, Quæ ducit ad civitatem, in Charta Fulconis Comit. Andeg. ann. 1033. pro Monast. S. Nicolai Andegav.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Via Viaria, Trita, Gall. Chemin passant. Charta ann. 1213. apud Stephanot. in Antiq. Aurel. Bened. MSS. pag. 286 :
Qui (hospites) manent apud pratella, sicut Via viaria et metæ dividunt et demonstrant. Chemin voieré,
in Charta ann. 1330. Vide locum supra in Via Pedagiaria.
P. Carpentier, 1766.
Via Vicinalis, Quæ est in vicis vel in vicos ducit, ut interpretantur docti Editores ad Acta S. Alex. tom. 6. Sept. pag. 232. col. 2 :
Ego vero simul cum quibus eram, pauperum more secus Viam vicinalem sedentes, exspectabamus in loco, quo mihi præcepit angelus Domini.
Alia notione, vide in Via convicinalis.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Via Ultramarina, ut supra Via Sanctorum, Gall. Voyage d'outremer. Inventar. Chartar. ann. 1482. sub Ludovico XI. fol. 13. v° :
Littera consensus dom. Ludovici Regis præstiti per eum super redemptione Viæ ultramarinæ quam per juramentum tenebatur facere Ingerranus de Coussiaco ratione delicti et forefacti per eum commissi et per dictum Regem translati et transmutati in dictam Viam ultramarinam... anno 1261.
P. Carpentier, 1766.
Voie d'Oultremeire
, in Charta ann. 1424. tom. 2. Hist. Leod. pag. 446. Sed et quælibet peregrinatio a nostris Voie nuncupata.
Voie de Rochemadou
, in Ch. ann. 1355. ibid. pag. 422. Lit. remiss. ann. 1368. in Reg. 100. Chartoph. reg. ch. 535 :
Lequel Michault fu condampné par la loy de Tournay en une amende de lx. livres et à faire une Voie à S. Jaques en Galice.
Viarum et itinerum exstructiones ac reparationes inter publica onera recensentur, a quibus nemo, cujuscumque dignitatis esset, immunis erat, ut est in tit. de Itinere muniendo in Cod. Th. et in leg. 4. Cod. de Privileg. domus augustæ. Ὁδοῦ ϰατάστασις dicitur Leoni Imp. in Tacticis cap. 20. § 71.
Purgatio seu stramentum, vel impletio cœnosorum itinerum
, Monacho Sangallensi lib. 1. de Carolo M. cap. 32. quo spectant, quæ habet Cogitosus, in S. Brigida pagin. 637 :
Cum Regis illius patriæ per plebes et provincias, quæ sub ejus erant ditione, præceptum invalesceret, ut de omnibus ejus regionibus et provinciis convenirent populi omnes, atque ædificarent viam latam et firmam ramis arborum, petris in fundamento positis, et munitionibus quibusdam firmissimis in gronna profunda et pene intransmeabili, et in locis humentibus, atque in paludibus, in quibus grandis currebat fluvius ; quæ constructa quadrigas et equites, et currus, et plaustrorum rotas, et impetum populorum, atque incursum undique hostium sustentare posset. Convenientibus autem undique populis per cognationes et familias diviserunt Viam illam, quam ædificare debuerant in partes proprias, ut unaquæque cognatio et familia suam sibi creditam construxisset partem, etc.
Vide Pons.
[]« 2 via » (par les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 8, col. 304a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/VIA2
2. VIA, Modus, ratio, Gall. Voye, moyen. Charta ann. 1395. apud Acher. tom. 6. Spicil. pag. 131 :
Habita inter nos deliberatione provida et matura super omnibus Viis et modis, quibus schisma.... posset... facilius sedari et extirpari, et ipsa Ecclesia ad unionem reduci, Via cessionis [] utriusque partis,.... præ cæteris quibuscumque Viis elegimus et eligimus tanquam breviorem.
Occurrit præterea apud Rymer. tom. 8. pag. 353. 381. et alibi : sed et Latio etiam eo significatu vox nota et usurpata est.
[]« 3 via » (par P. Carpentier, 1766), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 8, col. 304b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/VIA3
3. VIA. Charta Phil. Aug. pro comite Bellimont. ann. 1216. in Reg. 34. bis Chartoph. reg. part. 2. fol. 59. v°. col. 2 :
Mercatores reddent quatuor solidos tantum, et ita erunt quiti de navigio illo, nisi quod reddent pro gubernaculo de qualibet Via unum denarium.
Id est, pro qualibet vice. Duabus Viabus, pro Vicibus, in Vita MS. S. Amabilis.
P. Carpentier, 1766.
Viam et Rectum Facere, Juri stare. Charta Alienor. ducissæ Aquit. ann. 1199. in Reg. A. Chartoph. reg. ch. 33 :
Si tortitudinem aliquis hominum monachorum fecerit præposito nostro, non cogat eum præpositus noster in curia Viam et rectum facere.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Via Cultionis Divinæ, Clericatus, in Cod. Theod. lib. 12. tit. 1. leg. 49.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Via Executiva, Pignorum ablatio, pigneratio, Gall. Exécution. Statuta Avenion. lib. 1. rubr. 31. art. 2. pag. 105 :
Item conductor operarum, si non solverit die conventionis de solvendo factæ, vel intra diem sequentem, post præstitas operas, Via executiva quoad bona solvere cogatur.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Via Regardi. Charta ann. 1430. apud Rymer. tom. 10. pag. 454 :
Pro labore et expensis dictorum Ricardi et Ricardi, centum marcas per Viam regardi.
Alia ann. 1432. ibid. pag. 514 :
Ambassiator domini nostri Papæ, nuper per ipsum domino nostro Regi certis de causis missus, habeat de dono Regis, per Viam regardi l. Marcas.
Id est, beneficii seu mercedis titulo. Occurrit rursum pag. 522. et 526. Vide Regardum 1.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Via Regia, Titulus libri, cujus mentio est in Indice librorum ad calcem antiquissimi Pontificalis.