LIBRA 3, Glossarium mediae et infimae latinitatis, Du Cange et al.

3. LIBRA Auri, Const. M. ævo 84. solidorum fuit, quot denariorum libra apud Romanos, uti observatum a Scaligero lib. de Re nummaria pag. 64. ex leg. 1. Cod. Th. de Pond. et auri inlat. (12, 7.) Postmodum ea imminuta et ad 72. solidos redacta a Valentiniano Seniore, ut est in leg. 13. eodem Cod. de Suscept. præpos. et arc. (12, 6.) et l. un. de Oblat. vot. (7, 24.) quæ posterior.

Libra Occidua appellatur in Actis S. Marcelli PP. et Synodo Suessana, locis a Baronio anno 302. Scaligero, et aliis passim allatis, qui de vocis Occiduæ nomenclatura vix inter se conveniunt. Sed copiose ac erudite de utraque libra, et de hac voce disseruit Jacobus Gothofredus ad d. leg. un. de Oblat. vot. ubi expensis aliorum sententiis eo tandem concedit, ut Occiduam libram Valentiniani appellatam veluti imminutam, quomodo Occiduum a Scriptoribus inferioris ætatis usurpatum aliquot locis probat. Hunc consule si lubet : nam pudet ab aliis annotatis librum infarcire.

Libra Auri puri ac cocti duodecim denariorum argenteorum libris æstimatur, in Edicto Pistensi cap. 24 :

Ut in omni Regno nostro non amplius vendatur Libra auri purissime cocti, nisi 12. libras argenti de novis et meris denariis.

Charta Dagoberti Reg. apud Doubletum :

Unusquisque pro semetipso Libras 30. ex auro purissimo partibus S. Dionysii componat.

Alia ejusd. Reg. pag. 661 :

Si quis vero contra hoc meæ Majestatis decretum præsumpserit,... legibus artatus auri purissimi decem Libras, ac argenti probatissimi pondo 20. ad pensum nostri Palatii solvere cogatur.

Chronic. Moguntinum Chunradi Archiepiscopi :

Huic Cruci inscriptus erat versus iste :
Auri sexcentas habet hæc Crux aurea Libras.
Et nota quod una Libra habet duas marcas auri.

Libra Gallica. Vetus Agrimensor, de Ponderibus :

Juxta Gallos vigesima pars unciæ denarius est, et 12. denarii solidum reddunt : ideoque juxta numerum denariorum tres unciæ 5. solidos complent. Sic et 5. solidi in 3. uncias redeunt : nam 12. unciæ Libram 20. solidos continentem effciunt. Sed veteres solidum, qui nunc Aureus dicitur, nuncupabant.

Annales Fuldenses ann. 882 :

Munera autem talia erant : in auro et argento bis mille Libræ et 80. vel paulo plus : quam Libram per 20. solidos computamus expletam.

Adde Joannem VIII. apud Ivonem part. 3. c. 98. et Speculum Saxon. l. 2. art. 53. § 3.

Libra Monetaria. Synodus Vernensis ann. 755. c. 27. Pertz. Capit. incert. ann. cap. 5. pag. 31. :

De moneta constituimus similiter, ut amplius non habeat in Libra pensante nisi viginti duos solidos, et de ipsis viginti solidis Monetarius habeat solidum unum, et illos alios reddat.

Libra Ponderalis Argenti, apud Scotos, erat viginti quinque solidorum, ut est in Statutis Roberti III. Regis Scotiæ cap. 22. § 3. et in Assisa Davidis de ponderibus § 3. sed propter imminutionem monetarum, interdum fuit 26. solidorum et 4. denariorum. Vide Fletam lib. 2. cap. 12. § 1.

Libra Anglo-Normannica, 20. pendebatur solidis : solidus autem interdum 16. denariis, sed plerumque 20. ex argenti uncia conflatis. Hinc in Domesdei crebro : tale

manerium reddit 10. 20. vel 30. Libras denariorum de 20. in ora

, ut de specie constet solutionis. Hæc igitur libra duplex fuit, scilicet majoris unciæ, et minoris : vel majorum denariorum, et minorum.

Libra Denariorum illa frequentior est in Domesdei, et perinde sub illo sæculo, de 20. denariis in uncia, tit. Oxenfordscire Rex Oxenford :

Reddit de moneta 20. Lib. denariorum de 20. in ora.

Ibid. :

Pro canibus, 23. Lib. denariorum de 20. in ora.

Tit. Herefordscire Rex Lexe :

Præpositus... veniente domina sua in manerium, præsentaret ei 18. oras denariorum, ut esset ipsa læta animo.

Spelm.

Libra Anglo-Saxonica continebat solidos 48. argenteos : solidus vero 5. tantummodo denarios. Exstant certa rei monumenta, ut Lambardus refert, in denariis argenteis, tempestate Ethelredi Regis excusis. Spelm.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Libra Annorum, Numerus annorum 72. sic dictus, quod Libram occiduam dividerent in totidem solidos. Sic Libra testium pro numero testium 72. non semel occurrit in veteribus instrumentis.

Libra Arsa, Conflata, purgata. Vide Arsura.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Libra Chapotensis vel Chipotensis. Charta Edwardi II. apud Rymer. tom. 3. pag. 626 :

Recipient... triginta millia Librarum Chipotensium seu Burdigalensium, valentium viginti quatuor millia librarum parvorum Turonensium.

Vide Chapotensis.

P. Carpentier, 1766.

Libra Carnassaria, Qua carnes appenduntur, a Simplici libra et communi pondere distincta. Lit. remiss. ann. 1382. in Reg. 121. Chartoph. reg. ch. 173 :

Carnes recentes quorumcumque animalium grossorum et minutorum vendendo in macello loci de Laurano ad pondus Libræ carnassariæ, et carnes falsas (l. salsas) ad pondus communis seu simplicis libræ.

P. Carpentier, 1766.

Libra Imperialis, Moneta imperatorum, quæ in Italia currebat. Charta prior. S. Maioli de Papia in Chartul. Cluniac :

Ab Olivario priore de Rodingo xiv. Libras imperiales extorsit, et postea ipsum deposuit et aliam ibi instituit, qui ei dedit xv. Libras imperiales.

Pluries ibi. Vide Imperialis.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Libra Lucensis, Apud Lucenses in usu, in Charta Innocentii IV. Papæ ann. 1243. apud Illustr. Fontaninum ad calcem Antiquit. Hortæ pag. 485.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Libra Marcazana, Ferrariensibus nota, ut patet ex Constitutione Eugenii IV. Papæ ann. 1438. in Bullario Carmelit. pag. 196. col. 1.

Libra Mercatoria apud Anglos constat. 15. unciis. Fleta lib. 2. cap. 12. § 1 :

Libra vero auri, argenti, lectuariorum et hujusmodi apothecariorum confectorum, consistit solummodo ex pondere 20. solidorum sterlingorum.

Ibid. § 4.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Libra ad Numerum, Numerata, nec ponderata. Vide mox Libra pensa et Arsura.

Libra Numerata, in Domesdei. Currebant in primis pecuniæ (ut hodie argenteæ) solummodo numeratione : accepitque inde hæc libra nomen, denarios veteres 120. numeranti exhibens. Spelm.

P. Carpentier, 1766.

Libra de Obolis. Chartul. S. Joan. Angeriac. fol. 171. v° :

Pro trecentis solidis Pictavensibus et quatuor Libris de obolis.

Vide Obolus.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Libra Octonaria, Octo unciarum, auri fabris et monetariis propria, Gall. Livre de marc. Non semel memoratur in veteribus instrumentis.

Libra Panis, in Regula S. Benedicti Monachis præscripta in refectionibus cap. 39. Concilium Aquisgran. sub Ludov. Pio cap. 57 :

Ut libra panis triginta solidis per 12. denarios metiatur.

Ubi constare dicitur solidus 12. denariis. Leges Franc. tit. 4. 5. 106 :

Ut inter Francos per 12. denarios solidus componatur.

Charta ann. 1159. apud Jofridum in Episcopis Niciensibus :

Si autem cum eis comedere noluerit, Libra ei et justitia cum pulmentis, quibus Clerici vescuntur, deforis mittantur.

Sic libra panis 30. solidorum conficiebat libram et dimidiam, cum 20. solidi 12. uncias conficerent. Capitula Caroli M. lib. 3. cap. 14 :

Triginta solidi id est Libra et dimidia.

Adde Chron. Casin. lib. 1. cap. 2. Haeftenum lib. 10. Disquisit. Monast. tract. 3. disq. 2. Menardum ad Concordiam regular. et Dissertat. Gallicam de Hemina vini et libra panis in Regula S. Benedicti edita ann. 1667. § 27. et seq. Martenium in Commentario ad eamdem Regulam pag. 515. et seqq.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Libra Parisiensis 25. solidis constabat ; Turonensis vero 20. Sed id omnibus notum.

Libra Pensa, seu Pensata, in Domesdei. Cum multa essent ubique locorum cuneagia, (nam illustriores plurimæ civitates, villæ, Episcopi, proceres, sua habuere) factum est ut leves sæpe denarii a cuneatoribus et falsariis cuderentur, detonsique sæpe alii in publicum proreperent. Venit igitur in usum, non solum libram numerare, sed (ut aureos hodie) ad pensum trutinare. Domesdei :

Reddit nunc 30. Libras arsas et pensatas, etc.

Alibi :

De tertio denario habet Rex 30. sol. ad pensum, de cremento 10. libr. ad pondus.

Rursum :

Hoc manerium reddit 70. Libras ad pensum : sed ab Anglis non appretiatur, nisi ad 60. libras ad numerum.

Libra Pensans, in Capit. sub Pipino Rege § 5 :

De moneta constituimus, ut amplius non habeat in Libra pensante, nisi 22. solid. et de ipsis 22. sol. monetarius accipiat solidum unum, et illud aliud domino cujus sunt, reddat, ut immunitates conservatæ sint.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Libra ad magnum et parvum pondus. Charta ann. 1185. ex Tabulario Meldensi :

Semel in anno debetur Episcopo Meldensi ab Ecclesia S. Germani procuratio sub hac forma, lx. panes de pane Conventus... tres Libræ ceræ ad parvum pondus vel una ad magnum pondus.

Eadem occurrunt in Charta Falconis Abbatis S. Germani. Minoris quoque fuit ponderis libra, qua in ponderandis aromatibus utebantur in quibusdam provinciis. Consuetudo Lemovic. art. 70 :

Libra est et esse debet xiv. unciarum et dimidia, salva Libra de speceria, quæ debet esse et est xii. subtilium unciarum.

Vide Libra mercatoria.

L. Henschel, 1840–1850.

Libra Pragensis. Rudolph. I. Imper. Pactum cum Ottocaro ann. 1277. apud Pertz. Leg. tom. 2. pag. 420. lin. 25.

Libra Prima 20. solidis constans apud Occitanos, quibus etiamnum Livre prime dicitur. Vetus Placitum circa ann. 1200. apud Catellum in Hist. Occitan. lib. 5 :

E contra vero omnes Judæi allegabant asserentes, quod non debebant eam ceram dare ad commune pondus Tolosæ, sed ad quoddam speciale pondus, quod est 20. solidorum, quas Libras primas vocabant.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Libra Provincialis, scilicet 20. solidorum, in Venditione villæ Hiersi Carolo I. Comiti Provinciæ ex Schedis Præsidis de Mazaugues.

Libra ad Scalam. Vide Scala.

Libra Servientalis. Consuetudines Monasterii de Regula, tom. 2. Bibl. Labbei pag. 744 :

Habeat Ecclesia duos homines vel feminas cum sarculis unoquoque anno ad segetes purgandas, et dabitur unicuique una Servientalis, et alio tempore in manu una torta de furno, et vinum, et in nocte una Libra.

Id est, libra carnis qualis servientibus dari solet, nisi forte intelligendum sit id omne quod in cibo et potu domesticis a domino datur : de quo more supra dictum in Liberatio.

L. Henschel, 1840–1850.

Libra Stephani, in chart. ann. 1245. et 1260. in Alsat. Diplom. tom. 1. pag. 390. et 430. Comitatus Burgundiæ moneta a comite Stephano nomen habebat. Vide Dunod. Histor. Eccles. Bisunt. tom. 1. Probat. pag. 145. Hæc Schœpfl.

Libra Sterlingorum, Eadem olim fuit quæ libra denariorum de 20. in uncia : nam denarius alias dicebatur sterlingus et esterlingus. Confecerunt autem sequentes Reges sterlingorum libram ex denariis de 40. in uncia : novissimi, de 62. vel eo amplius, retinentes tamen sterlingorum appellationem, utpote jam pecuniam legalem significantem. Prisca igitur Libra sterlingorum ex 120. denariis constabat, pondo æqualis gravitate : media ex 480. hodierna ex 722. et quidpiam supra. Sterlingorum autem nulla, quod sciam, in Domesdei mentio, cum recentioris sit originis vocabulum. Hæc Spelmannus.

Libræ Subtiles et Grossæ. Charta Raymundi Gaufredi Domini de Tretz :

Vendidimus... octavam illam partem quam habuimus vel tenemus pro indiviso in civitate Massiliæ et ejus territorio et districtu, in mari, in insulis, in venationibus, et in ferro Quintalis, et in lasciis, et in corda, et vicesimo quinto, et in Libris subtilibus et grossis, et in marchis, et in millairolis vini et olei, et in sextariis, et in cocis, etc.

Liber Rubeus Archiepiscopatus Aquensis ex Bibl. Regia :

Judæi Aquenses faciunt seu facere tenentur in festo Paschatis duas Libras subtiles piperis D. Archiepiscopo pro cymetario eorundem, etc.

Memoriale Potestatum Regiens. ad ann. 1271. apud Murator. tom. 8. col. 1333 :

Vendebatur... Libra grossa de carnibus porcinis xiv. et xvi. et xviii. imperiales.

Habent etiam Itali Libras subtiles, de quibus ita F. Otbertus pag. 6 :

Il quinto (de pesi et ultimo chiamato della bilancia sotile, che Libre 106. un quarto, desso sono Libre 100. dell susdetto della bilancia grossa.

P. Carpentier, 1766.

◊ Livre soutive, quod pro mercibus subtilibus seu aromaticis esset, sic dicta, ut colligitur ex Stat. ann. 1312. tom. 1. Ordinat. reg. Franc. pag. 512. art. 1 :

Nous abatons et ostons du tout la Livre soutive, et ordenons et commandons que sur paine de corps et d'avoir, nul ne vende à celle Livre soutive, ne à autre livre ou pois, par lesquels tous baras et decevances puissent estre faits, comme ont esté faits par cette Livre soutive, fors que à phisiciens et surgiens tant seulement, et en cas et non autres où il en auroient à faire por leur médecinées et sirurgiées, estimées et ajustées par les escriptures anciennes au pois de cette Livre soutive.

Stat. Avenion. ann. 1243. cap. 151. ex Cod. reg. 4659 :

Curia habeat marcham et Libram subtilem ad quas aliæ marchæ et libræ, quæ current in civitate Avinionis, legitimentur.

Vide Subtilis.

Libra Terræ, et Librata Terræ, quid sit in veteribus Chartis, video plane controverti : quidam enim existimant, atque in his Cowellus, ut libra dividitur in 20. solidos, solidus in 12. denarios, denarius in 2. obolos, obolus denique in duos quadrantes, ita in terrarum æstimatione eosdem observatos gradus : ac quadrantatam de quarta parte acræ, obolatam de dimidia, denariatam de ipsa acra, solidatam de 12. acris, libratam denique de vicies 12. hoc est, 240. acris intelligi. Quam sententiam minime probat Spelmannus, qui ait vetus quoddam computationis genus, memoriæ causa, ab agrimensoribus excogitatum. Siquidem, inquit, acram terræ marcæ argenti assimilantes, totidem in hac denarios numerant, quot in illa perticas, in utraque scilicet 160. dividentesque perticas, in dimidia et quarterios : his opponunt utique obolos et quadrantes argenteos, sic ut acra contineat 160. denarios 320. obolos, et 640. quadrantes. Cui quidem Spelmanno utcunque hac in re assentitur Sirmondus, qui in Notis ad Gaufridum Vindocinensem, Libratam terræ jugerum terræ integrum aut arapennem esse contendit. Libram, et libratam terræ, alii volunt esse modum agri aut prædii ad valorem annuum pecuniarii reditus, et ad certum librarum monetæ currentis numerum exactum et æstimatum : adeo ut qui certum numerum librarum terræ alteri daret, ad hoc teneretur arbitrio et judicio boni viri, certam agrorum mensuram, quæ in reditu tot nummorum libris valeret, dare ; cum, ut est in Consuetudine Turonensi art. 353. in dominicis et prædiis nulla fixa sit æstimatio, quia pluris aut minoris æstimantur pro valore ac bonitate ipsorum prædiorum, et ut est apud Senecam l. 3. de Benef. et in L. Pretia D. ad Legem Falcid. (35, 2.) pretiumque cujusque rei pro tempore est. Unde a viris expertis æstimatio fieri solet, quam prisée et assiette de terre vocant Consuetudines, Trecensis tit. ii. art. 1. Turonensis, Andegavensis, Arvernensis, Burbonensis, et aliæ. Atque ita Liberatæ terræ fere semper videntur intelligi, saltem apud nostros : quibus sæpe adjungitur vox reditus, ex qua non certum ac definitum agrimodum esse colligitur. Bromptonus ann. 1173 :

Cui pro illo homagio et fidelitate dedit 1000. Libratas reditus in Anglia per annum.

Mox :

Et concessit ei 50. Libratas redituum Andegavensium, i.

50. librarum monetæ Andegavensis reditum annuum : quomodo in veteri Charta apud Menagium :

Mille Libratas ad Turonenses, i.

Turonensis Monetæ ubi perperam editum adturonenses, et attournois, junctis vocabulis. Charta Odonis Comitis Nivernensis ann. 1258 :

Et se ces deux dites terres ne valloient, aux jours que li mariages sera fez, 8000. Livrées de terre à Tournois, nous sommes tenus de parfaire en autre terre avenantment.

Charta ann. 1239 :

Item dedit dictæ Margaritæ filiæ suæ in maritagium quingentas Libratas terræ ad monetam Divionensem.

Testamentum Roberti Ducis Burgundiæ ann. 1297 :

Je veux que Odoz mes fils pour lui et pour ses hoirs hait en heritage 4000 Livrées à Digeonnois en Justice et Seigneurie grant et petite assises à Grinon, etc.

Donatio Anceli Jovillæ Domini ann. 1333. Monasterio S. Urbani ex Archivo ejusdem loci :

Dix Livres de terre à Tournois à penre chascun an sur et en nostre assise de Joinville à la xv^me de la Nativité N. S.

Charta ann. 1301. tom. 3. Hist. Eccl. Meld. pag. 191 :

En la somme de 22. Livrées de terre chascun an, que nous leur deviens asseoir.

Alia ann. 1322. tom. 4. Gall. Chr. Instrum. col. 257 :

Octies viginti Libratas terræ ad Turonenses parvos, quas assidemus super res inferius annotatas.

Joannes de Condato, de Engueranno de Marigniaco :

Trente mil Livrées de terre

Avoit, u plus, au Parisis.

Libratarum terræ passim est mentio, apud Goffridum Vindocin. lib. 2. Epist. 30. l. 3. Ep. 10. 15. Matth. Paris. ann. 1212. Bromptonum in Stephano Rege, Chiffletium in Beatrice pag. 77. etc.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

◊ Ut ex præmissis locis jam satis constare videatur, Libras vel Libratas terræ æstimatas fuisse ex valore agri, non ex ipsius quantitate, ac proinde nihil aliud fuisse quam agros certi numeri librarum annui reditus, aut certum librarum numerum ex agris perceptum : ne quis tamen restet scrupulus, juvat hanc sententiam novis testimoniis, iisque luculentis, confirmare. Charta Philippi Fr. Regis pro Edwardo Rege Angl. ann. 1286. apud Rymer. tom. 2. pag. 338 :

Concedimus et promittimus nos daturos, et in certis locis et competentibus, cum omni justitia alta et bassa, nos assignaturos dicto Regi Angliæ, pro se et suis hæredibus, tria millia Librarum Turonensium rendalium.

Et in sequenti Charta de eadem re ibidem :

Cum dilectus et fidelis noster... Edwardus Rex Angliæ nobis tradi fecerit Litteras suas inter cætera continentes quod pro tribus millibus Libratis terræ ad Turon. quas eidem tenemur assidere, etc.

Unum et idem sunt, ut satis patet, Libræ Tur. renduales prioris Chartæ, et Libratæ terræ ad Turon. posterioris. Illud ipsum clarius patet in Charta ann. 1272. qua Philippus Audax Fr. Rex confirmat fundationem Parthenonis B. Mariæ de Gersiaco, apud Lobinell. tom. 3. Hist. Paris. pag. 292 :

Concedimus 500. Libras Paris. annui redditus percipiendas ab eis in cofris nostris... donec eas in assisia terræ alibi duxerimus assignandas, computatis duntaxat in dictis 500. Libratis terræ, 110. Libratis, 5. solidatis et 9. denariatis terræ ad Turon. annui redditus, quas dictæ Moniales ex dono dicti patrui nostri jam possident in parrochia de Gastinis, et 52. Libratis et 5. solidatis terræ ad Turon. annui redditus, quas habent in parrochia de Gersiaco, quas deduci volumus de summa 500. Librarum prædictarum.

Liber de modo tenendi Parlamentum tempore Edwardi Regis, filii Ethelredi :

Comitatus constat ex 20. feodis unius Militis, quolibet feodo computato ad 20. Libratas... unum feodum constat ex terris ad valentiam 20. Librarum.

Hic non quantitas, sed valor æstimatur. Liber niger Scaccarii pag. 95 :

Ego de feodo pro servitio unius Militis teneo 20. Libratas terræ,

id est terras 20. librarum annui redditus. Charta ann. 1297. apud Rymerum tom. 2. pag. 767 :

Qui habent xx. Libratas terræ et redditus per annum, etc.

Vide Librata 1. et Mœser. Histor. Osnabr. tom. 1. sect. 4. § 5. not. f.

Libræ porro terræ olim æstimatam sortem principalem vicesimo denario docet Charta Roberti Archiepiscopi Lugdun. ann. 1233. ex Regesto Feodor. Ecclesiæ Lingonensis :

Et ipsi tenebuntur ponere uterque ipsorum, videlicet 200. Libras in emptione 10. Librarum terræ, quas assignabunt et tenebunt in feodum in perpetuum ab Episcopo Lingonensi.

Vide Denarius.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

◊ Aliud omnino sonat vox Libra in sententia arbitrali ann. 1292. inter Abbatem et Consules de Gimonte in Occitania :

Pronunciaverunt quod perticus, cum quo mensurantur arpenta et terræ, vineæ et alii honores, habeat in perpetuum et habere debeat decem palmos bonos et largos de longo, ut hactenus habere consuevit, et arpentum computetur de centum duabus Libris et octo scaquis, et concada terræ computetur de lxxiv. Libris et x. scaquis ad perticum superius memoratum.

Hic Libras intelligo frumentarias,

arpentumque de centum duabus Libris et octo scaquis computatum

, modum agri in quo seminentur frumenti pondo 102. et 8. scaquæ. Est autem scaqua, si bene interpretor, pugillus frumenti, Occitanis Escach, quod proprie significat paululum illud frumenti, quod superesse solet mercatoribus forensibus, qui cum in urbem veniunt frumentum vendituri, plusculum advehunt quam mensura capiat, ne quid desit in mensurando.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Libra Testium. Vide Libra Annorum.

Libra Vini, Libra cervisiæ, in Regula Canonicorum in Synodo Aquisgran. cap. 122. in Regula Sanctimonialium, ibid. cap. 13. Vide veterem Agrimensorem de mensuris in liquidis pag. 333. et supra in Hemina.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Libra Ursa, perperam pro Arsa, apud Kennettum Antiq. Ambrosden. pag. 165. Vide Arsura.

L. Henschel, 1840–1850.

Libra, Instrumentum quo res ponderentur, quomodo differat a Pondario vide apud Lappenb. Orig. Hanseat. Docum. pag. 40. not. 1. pag. 202. not. 2.