Abere pour Habere avoir Aut in taxato post me Abuissim (de Rozières, formul.)

Habere Donatum, Factum, Donare, facere ; usitatissima apud Scriptores mediæ ætatis loquendi formula : sed et Latinis haud incognita ; quam prætermisissem, nisi a quibusdam viris doctis inter barbaras voces fuisset amandata. Vide Collect. Histor. Franc. tom. 7. pag. 627. et tom. 9. pag. 554. et 604.

Habere Se, Gerere se, Se Comporter. Laurentius Bizinius de Origine belli Hussitici ann. 1421. apud Ludewig. tom. 6. Reliq. MSS. pag. 171 :

Tentabant quatenus Pragenses Haberent Se ad defendendum.

Bartholomæi Scribæ Annal. Genuens. lib. 6. ad ann. 1244. apud Murator. tom. 6. col. 509 :

Qui ad defensionem exercitus Mediolanensis et offensionem exercitus domini Friderici Se mirabiliter Habuerunt.

Lanfranci Pignoli Annal. Genuens. lib. 7. ad ann. 1266. ibid. col. 539 :

Quia vero dictus Admiratus et consiliarii et comiti ejus male Se Habuerunt, adeo quod præsumptum fuit eos fuisse proditores.

Habere Agere, Habere Facere contra aliquem, Gall. Avoir à faire contre ou avec quelqu'un, Rem pugna cum aliquo dirimere. Lit. remiss. ann. 1355. in Reg. 84. Chartoph. reg. ch. 146 :

Idem Petrus Marc-d'argent, malo imbutus spiritu, dixit eidem Stephano, quod contra ipsum volebat Habere agere.

Aliæ ann. 1351. in Reg. 80. ch. 637 :

Indignatus Petrus dixit Johanneto : Garcifere vilissime, tecum habere facere volo ego... Percussit dictum Petrum de quodam cutello, etc.

Charta ann. 1300. in Chartul. Sabaud. fol. 133. v° :

Dominos antiquiores ipse tenetur sequi ratione ligietatis antequam comitem Sabaudiæ, si forsitan ipsi Haberent facere cum dicto domino comite vel ejus hæredibus.

Habere Facere, Negotium habere, vulgo Avoir affaire. Charta ann. 1313. inter Probat. tom. 2. Hist. Nem. pag. 13. col. 1 :

Nisi essent peregrini, vel aliæ personæ, quæ Haberent facere extra regnum, quibus gentes regiæ permittant portare parvos Turonenses.

Stat. Astæ collat. 11. cap. 78. pag. 33 :

Insuper quilibet Habens facere prope dictum beale, etc.

Habere Animum cum Aliquo, Parti alicujus favere, societatem cum aliquo habere, Gall. Avoir des intelligences. Hist. belli Forojul. apud Murator. tom. 3. Antiq. Ital. med. ævi col. 1200 :

Et in terra erat major pars hominum animum Habens cum domino Paduæ.

Habere Bonum Os, Galli eodem sensu dicimus, Avoir bonne bouche, Tacere, commissa celare. Lit. remiss. ann. 1352. in Reg. 81. Chartoph. reg. ch. 236 :

Pactum inter se fecerunt et ordinaverunt, quod Haberent bonum os, id est, quod istud non revelarent.

Habere ad Dies Suos, Usufructuario et precario jure possidere, Gall. Avoir sa vie durant. Reg. visitat. Odon. archiep. Rotomag. ex Cod. reg. 1245. fol. 421 :

In diocesi Meldensi habeant (monachi S. Martini Pontisar.) quoddam manerium, in quo deberent esse monachi ; sed episcopus loci Habebat illud ad dies suos, et archidiaconus Meldensis similiter Habebat unum aliud manerium ipsorum ad dies suos.

Habere ad Injustitiam, Injustam actionem intendere, causam iniquam defendere. Charta an. circ. 1130. ex Chartul. Stirp. :

Iterum quæsivit michi terram de la Reversaria,.... et injustitiam Habens defecit.

Habere ad Justitiam, Aliquem ad juri standum, vel quod juris est exequendum, cogere. Charta jam jam laudata :

Item die adorato piscatus fuit stagnum de Vilalaur : unde domini stagni quæsierunt mihi rectum, sed ego Hycterium non potui eis Habere ad justitiam.

Alia Alfonsi comit. Tolos ann. 1138. inter Probat. tom. 2. Hist. Occit. col. 482 :

Ad justitiam vobis Habebo, et si illos ad justum vobis Habere non possemus, adjuvabo vos de eis, sine vestro inganno.

Habere pro Malo, Gall. Trouver mauvais, Offensioni habere. Epist. inter Acta B. Christ. tom. 4. Jun. pag. 412. col. 1 :

Unde pro malo non Habeatis, nec ingratitudini imputetis, etc.

Habere Materiam, Causam habere, vulgo Avoir matiere. Comput. ann. 1412. inter Probat. tom. 3. Hist. Nem. pag. 205. col. 2 :

Et primo solverunt... Raymundo de Guerra et Petro de Rodis, capitaneis gentium armorum... ad finem ne Haberent materiam faciendi malum per gentes suas, etc.

Habere in Testimonium, Testem adhibere, Gall. Prendre à témoin. Reg. Cam. Comput. Paris. sign. JJ. rub. fol. 39. r° :

Et de hoc Habebat curiam in testimonium.

Habere Personam, pro Respicere. Canones Hibern. tom. 9. Spicil. Acher. pag. 13 :

Non oportet judices Ecclesiæ Habere Personam in judicio, quia non est acceptio personarum apud Deum.

Habet, Exstat. Codex MS. Irminonis Abb. Sangerm. fol. 25 :

Habet ibi silva quæ habet in totum leguam 1. et dimid.

Habere, Res, divitiæ, facultates, Avoir nostris, Avere Italis, Haabe Germanis. Vide Havo. Pacta inter Venetos et Francos, in Gestis Innocentii III. PP. :

Totum quidem Habere, quod in civitate inventum fuerit, a quolibet duci debet, et poni in commune, etc.

Tabularium S. Florentii :

Hic ob salvationem animæ suæ omnes redhibitiones prædictæ villæ Monachis condonavit, et de Habere eorum lx. solidos accepit.

Occurrit passim in Statutis Venetis ann. 1242. lib. 1. cap. 43. 46. 53. etc. ut Avoir in Scriptis Gallicis medii ævi. Hinc Guillelmus sine Habere, apud Guibertum, qui Alberto Aq. et Tyrio, Sans avoir nuncupatur. Vide Glossar. ad Villharduinum.

Habentia, numero singulari, Divitiæ, opes, apud S. Augustinum lib. 20. contra Faustum. Nonius Claudius lib. 7 :

Animos eorum Habentia inflarat.

Hist. Novient. Monast. apud Marten. tom. 3. Anecd. col. 1150 :

Anni duo necdum fluxerant, et Habentia Monasterii sic est exhausta, quod retroactæ copiæ nullum vestigium invenitur.

Plautus in Truculento :

Ad se cum anima ejus Habentiam averterit.

Utitur etiam Quadrigarius apud Nonium.

Habentes. Florentinis Abbienti, Divites. Julianus Antecessor. Const. 108. § 14 :

Et si post tres testationes in scriptis habitas, et idoneos homines Habentes, invenerit eum, quem contestatus est cum uxore sua, etc.

Ubi Græca habent ἀξιοπίστους μάρτυρας. Charta Cenulfi Regis Merciorum ann. 821. in tom. 1. Monastici Angl. pag. 100 :

Nec Rex suum pastum requirat, vel Habentes homines, quos nos dicimus Fæstingmen, etc.

Rectum Consentire alicui, Ut jus et æquitas dictant cum aliquo agere. Adnuntiatio Caroli Calvi in Conventu apud Argentoratum ann. 847. art. 4 :

Et volumus ut sciatis quia nos fidelibus nostris Rectum consentire volumus, et contra rationem eis facere non volumus : et similiter vos et fideles nostros admonemus, ut vos vestris hominibus Rectum consentiatis, et contra rationem illis non faciatis.

Rectum Facere, Gallis, Faire droit, Juri stare. Chartul. ann. 1176. in Tabul. Eccl. Carnotensis n. 92 :

Satisfactionem illam, quam jus vel Rectum facere vulgariter appellant, Capitulo præstarent.

Vide Leges Edwardi Confess. cap. 18. Leges Henrici I. Regis Angl. cap. 49. Baldricum Noviomensem lib. 3. cap. 75. Vitam Lietberti Episcopi Camerac. cap. 54. veteres Chartas apud Beslium in Comitib. Pictav. pag. 496. Marcam in Hist. Beneharnensi lib. 4. cap. 8. n. 1.

Plenarium rectum facere,

apud Ordericum Vitalem lib. 8. pag. 715.

Facere plenum Rectum coram judice,

in Legibus Burgorum Scoticor. cap. 61. § 1.

Plenarium jus facere,

ibid. § 3.

Manu super altare imposita Rectum facere,

in Chronico Besuensi pag. 682. Vetus Charta Nobiliacensis apud Stephanotium tom. 3. Antiq. Pictav. MSS. pag. 577 :

Misit ei Abba convenientiam, ut qualiter omne Rectum faceret ei ex omnibus quæcumque voluisset, quod judices veridici judicassent.

Ibid. pag. 578 :

Super hæc omnia fecit eis Abbas omnes Rectos quoscumque requisierunt ; ipsi vero duo fratres nullum Rectum ei fecerunt, sed perrexerunt sine ullo respecto, quod Abbas eis dedisset, et avunculus eorum Arbertus Truant multum eis blasphemavit, quod ita sine respecto ullo, quod Abbas eis dedisset, pergebant.

Charta vetus apud Lobinell. tom. 2. Hist. Britan. col. 241 :

Monachi... Guigonem adierunt rogantes ut eis Rectum de Judicali Petit faceretur.

Vide Directum.

Stare ad Rectum, pro Stare juri, Practicis nostris, Ester à droit. Rogerus Hovedenus pag. 655 :

Si plegios standi ad Rectum invenire possunt.

Recto Stare, Eodem significatu. Charta Edwardi II. Regis Angl. ann. 1323. apud Rymer. tom. 3. pag. 1012. col. 1 :

Ita tamen quod stent Recto in curia nostra, si quis alius versus eos loqui voluerit de præmissis.

Eadem habentur in Charta Henrici IV. ann. 1408. apud eumdem Rymer. tom. 8. pag. 527. col. 2.

Esse ad Rectum in Curia Domini, Eadem notione, in Legib. Henrici I. cap. 43. 55. etc.

Rectum domino suoVadiare, ibid. cap. 53. 81. Per judicium Recti vadimonium dare, ibid. cap. 52.

Requirere de Recto, In jus vocare, ibidem cap. 43.

Ad Rectum aliquemHabere, in Legibus Edwardi Confess. cap. 20. et Henrici I. cap. 8. 27. 41. Ad Rectum alicui habere, in Juramento ann. 1130. in Probat. novæ Histor. Occitan. col. 453. et in Charta ibid. proxime subsequenti.

Rectum Rogare, Adire judicem, et ab eo jus sibi fieri postulare. Leges Inæ Regis West-Saxiæ cap. 9 :

Si quis sibi Rectum roget coram aliquo Schirmanno, vel alio judice, et habere non possit, etc.

Cap. 10 :

Si quis vindicet, antequam sibi Rectum postulet, etc.

Adde Leges Alvredi cap. 48. Leges ejusdem Alvredi et Godrini cap. 1.

Rectum Judicium Proclamare, Eadem notione. Charta ann. 5. regnante Carolo Rege, apud Stephanotium tom. 3. Antiq. Pictav. MSS. pag. 269 :

Advocatus S. Mariæ et S. Juniani ex Nobiliaco monasterio, Gualdo nomine, proclamans Rectum judicium coram domino Comite et principibus suis de Aldeberto Lemovicensi, qui cupiditatis face et seculari rabie silvam S. Mariæ..... injuste tollebat, etc.

Rectum Recognoscere, Jus agnoscere quod quis habet in aliqua re. Tabularium S. Vincentii Cenoman. :

Monachorum Rectum, quod in ipsis (Ecclesiis) habent, recognoscens, solide et perpetualiter habendum donavi.

De Recto per bonos judicesInquirere, in Legibus Henrici I. cap. 82.

De Recto per bonos testesInquirere, cap. 82.

Rectum Denegare, ibidem cap. 83.

Vadium Recti denegare,

cap. 52.

Placita de Recto, seu de defectu Recti, in Regiam Majestatem lib. 3. cap. 20. Vide Defectus.

Rectum Adveniens Feodi, Jus veniendi in possessionem feodi. Charta ann. 1277. e Chartulario S. Vandregesili tom. 2. pag. 1259 :

Ego Ricardus dictus le Pouletier vendidi viris religiosis domino Abbati et Conventui S. Vandregisili unam pechiam terræ... xi. lib. Turon. tenendam et habendam... et per Rectum adveniens feodi jure hæreditario possidendam.

Alias Recti species affert Thomas Blount in Nomolexico.

Rectare, Reum ad rectum faciendum submonere, in jus vocare, εὐθύνειν, Græcis. Charta Henrici III. Regis Angliæ apud Seldenum ad Eadmerum :

Quo judicio deducendi sunt illi, qui Rectati sunt de latrocinio, murdro, incendio, et his similibus.

Rogerus Hovedenus pag. 655 :

Si autem per appellationem Rectati sint, etc.

Inquisitio Justitiariorum itinerantium apud Gervasium Dorobernensem ann. 1170 :

Et si forestarii vel ballivi eorum aliquem acceperint, vel attacaverint per vadium, vel Rectaverint, et postea sine justitia per se relaxaverint.

Infra :

Et omnes qui Rectati fuerint de quocumque recto, etc.

Idem ann. 1153 :

Clerici Rectati et accusati de quacumque re, etc.

Vide Leges Burgor. Scoticor. cap. 80. § 1. Bractonum lib. 3. tract. de Corona cap. 1. § 3. et alibi passim.

Reptare, Eadem notione, Hispanis Reptar, quod pronuntiatur ut Retar, Accusare, in jus deferre : unde Riepto, accusatio, in Legibus Alfonsinis parte 7. tit. 3. lib. 1. Usatici Barcinonenses MSS. cap. 37 :

Si quis in Curia a seniore suo coram principe Reptatus fuerit de baudia, debet se de illa expiare per judicium, etc.

Cap. 117 :

Miles postquam fuerit a seniore suo de bauzia Reptatus, non debet ei respondere de aliis querimoniis, donec a Reptamento sit se expiatus, nisi senior ei dimiserit Reptamentum.

Adde cap. 24. Rodericus Toletanus lib. 7. de Reb. Hispan. cap. 16 :

Quod audiens Rex Fernandus doluit, reputans se delusum, et misit quendam Militem Comiti Amalarico, qui eum de infidelitate et perjurio appellaret, qui... nuncium, qui ad Reptandum venerat, jocose delusum sine responso alio remiserunt.

Charta Aldefonsi Regis Aragonum æræ 1153. apud Blancam :

Et illos infançones, qui habuerunt et tenuerunt honore de seniore, si fuerit Reptato, non faciat directum, nisi in illa honore stando.

Constitutiones Jacobi I. Regis Arag. ann. 1234. Marcæ Hispan. col. 1429 :

Item constituimus quod nullus Reptatus de bausia sustineatur in nostra curia vel alibi, nisi se purgare voluerit de bausia secundum usaticum Barchinonæ.

Vide Excondicere.

Reptator, Hisp. Reptador, Accusator, delator. Observantiæ Regni Aragon. lib. 8. tit. 1. § 4 :

Et debet dare fidanciam de la spera, et petere per Reptatorem dari fidanciam de la torna.

Arretare, Idem quod Retare. Fortescutus de Laudibus Legum Angliæ cap. 36 :

Arretati de crimine aliquo, qualitercumque magno et enormi, etc.

Hinc nostrum Arêter, pro Sistere, detinere, retinere, quod ei, qui in jus appellatur, recedere non liceat, quousque Rectum fecerit parti, a qua impeditur. Sed et forte inde etiam vox Arrêt, pro judicio lato in eum, qui arretatur, seu in jus vocatur.