CENSA 1, Glossarium mediae et infimae latinitatis, Du Cange et al.

CENSA 1, CENSA 2, CENSA 3, CENSA 4, CENSA 5, CENSA, CENSUS.

« 1 censa » (par P. Carpentier, 1766), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 256a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/CENSA1

1. CENSA, Tributum, pensitatio ex agris et prædiis, etc. idem quod Census. Vide in hac voce.

CENRADA 2. CENSA © École des chartes.

« 2 censa » (par P. Carpentier, 1766), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 256a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/CENSA2

2. CENSA, Prædium rusticum, Gall. Cense. Censa sive firma, in Charta ann. 1311. ex Chartul. 21. Corb. fol. 297. Vide Censale in Census.

1. CENSA 3. CENSA © École des chartes.

« 3 censa » (par P. Carpentier, 1766), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 256a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/CENSA3

3. CENSA, Prædium rusticum ab ecclesia dependens, idem quod Præpositura vel Obedientia. Charta ann. 1223. ex Chartul. sign. Decanus S. Petri Insul. ch. 89 :

Ordinamus quod præsens decanus Censas vel obedientias, quas habet sive ad certum tempus, sive ad vitam suam, usque ad statutum terminum poterit retinere.

Vide infra Censerius 1.

2. CENSA 4. CENSA © École des chartes.

« 4 censa » (par P. Carpentier, 1766), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 256a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/CENSA4

4. CENSA, Præstatio, quæ loco talliæ dominis fit a tenentibus seu vassallis. Libert. burgens. Nivern. ann. 1231. tom. 3. Ordinat. reg. Franc. pag. 118. art. 7 :

Burgenses nostri de Nivernis concesserunt nobis et successoribus nostris in perpetuum Censam inferius annotatam, nobis vel mandato nostro annuatim reddendam, infra tercium diem festi S. Martini hyemalis, quæ talis est... Et dicti quatuor burgenses, et ipsi, quos ad hoc vocabunt, jurabunt quod Censam faciant bona fide, nullum in hoc attendentes odium vel amorem.

Aliæ villæ de Rouvray ann. 1367. tom. 7. earumd. Ordinat. pag. 344. art. 3 :

Accordons à nosdiz bourgois..... que à toujours mais ilz puissent eslire chascun an trois personnes de eulx, pour faire la Cense de nosdictes villes, qui deue nous est ;.... et que toute autre taille, quelconque elle soit ou feust,... nous avons ostée, .... et voulons que en ladicte Cense ne soit mise que une personne la plus riche, laquelle payera la somme de x. sols Tour. tant seulement...... laquelle Cense nous leur avons accordée et accordons estre faicte.... par lesdiz esleux appellez et citez à icelle Cense faire. Censaige,

eadem notione, in Lit. remiss. ann. 1462. ex Reg. 198. Chartoph. reg. ch. 569 :

Icellui sergent dist au suppliant qu'il devoit au moins le Censaige de ses vacques au seigneur de la Rochebaraton.

3. CENSA 5. CENSA © École des chartes.

« 5 censa » (par P. Carpentier, 1766), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 256b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/CENSA5

5. CENSA, Idem quod Corvata, Servitii genus aliquando pecunia redemptum. Charta Phil. Pulcri ann. 1038. in Lib. rub. Cam. Comput. Paris. fol. 349. r°. col. 2 :

Item Censas seu corveias equorum et hominum, quas habebamus apud Jauzi, viginti et unum solidos annui redditus æstimatas.

Perperam Causa ex ead. Charta in Reg. 13. Chartoph. reg. ch. 9.

4. CENSA CENSA © École des chartes.

« Censa » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 256b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/CENSA6

CENSA, Censalis, Censamentum. Vide Census.

5. CENSA 1. CENSARIA © École des chartes.

« Census » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 257b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/CENSUS

CENSUS, Tributum, pensitatio ex agris et prædiis, etc. Capitula Caroli Calvi tit. 9. Synod. Suession. ann. 853. Capit. Miss. cap. 3. :

Requirant de Capellis et Abbatiolis ex Casis Dei in beneficium datis, qualis Census inde exeat.

Tit. 31. Edict. Pist. cap. 2. :

Qui Censa de rebus Ecclesiasticis ad Ecclesias persolvere detrectant.

Concilium Meldense ann. 845. can. 62. Capitul. in villa Sparnac. ann. 846. cap. 16. :

Juxta legale et antiquum edictum, Qui negligit Censum perdat agrum.

Charta

Caroli M. in Actis Episcop. Cenoman. pag. 167 :

Qui negligit Censum, perdat agrum, et per hanc auctoritatem sive eorum negligentia vel contemptu ipsa perdant beneficia.

Ita judicatum in chart. ann. 1191. apud Guden. Cod. Dipl. tom. 1. pag. 307. Stipulatum in charta anni 728. post Irminon. pag. 342. et in alia ann. 1229. ibid. pag. 501. Conf. Loisel. Instit. Coutum. tom. 2. pag. 128.

L. Henschel, 1840–1850.

◊ De Censibus disseruit Grimm. Antiq. Juris pag. 299. et 858. Dicebantur etiam Census quæ pagani coram deorum simulacris offerebant, uti docet idem Grimmius Mythol. Germ. pag. 395. et 690. ex Vita S. Barbati.

P. Carpentier, 1766.

Census Accordabilis et Accordalis, Qui ex conventu et pactione solvitur. Charta ann. 1339. in Reg. 75. Chartoph. reg. ch. 21 :

Item (vendit) omnes Census accordales, quos habet in parochia sanctæ Solengiæ, qui solvendi sunt ad hyemale festum B. Martini et ad festum Supplicii mense Augusti a quibuscumque personis, et super quibuscumque rebus et bonis debeantur, sive sint in territorio de parva livia, sive sint in territorio magnæ liviæ, sive alibi.

Alia Joan. ducis Bituric. pro fundat. S. Capellæ ann. 1405. ex Bibl. reg. :

Medietatem omnium Censuum accordabilium, etc.

Census Æstivalis, in Charta ann. 1180. apud Steph. Stephanium in Prolegomenis ad Histor. Saxonis Grammatici pag. 16.

Census Agni, Appellationis ratio patet ex Charta ann. 1357. in Reg. 90. Chartoph. reg. ch. 466 :

Item in duobus solidis et octo denariis Turon. debitis quolibet anno ab habitatoribus de Lugniaco et Molinis in Die Cœnæ Domini, ratione seu sub nomine Census, vocati de l'Aignel.

Census Alodarius, in Tabulario Monasterii Conchensis in Ruthenis Ch. 253. qui ex alodis debetur.

P. Carpentier, 1766.

Census Altaris, Præstatio, ni fallor, quæ episcopis fiebat, quotiescumque ecclesiarum, quæ monachorum juris erant, Personæ, uti loquebantur, mutabantur, Altaris redemptio sæpius dicta. Vide in Altare 1. Charta xii. sæc. ex Chartul. S. Urbani :

Dominus abbas solvet dimidiam partem Census altaris et liberabit ecclesiam, sacerdos et alteram partem Census solvet.

L. Henschel, 1840–1850.

Census arbitrarius. Charta ann. 1224. ap. Guden. in Syllog. Diplom. pag. 140 :

Solvendæ sunt nobis 4. unciæ Laurensis monetæ... quas antiquitus quidam ejusdem prædii possessores..... hospitali nostro... legaverunt annuatim solvendas. Hoc vero legatum Census, non quidem hereditarius, sed Voluntarius sive Arbitrarius dici solet, qui census vulgariter appellantur eigen gewilkort zins.

Ibidem alia charta ann. 1228. pag. 155.

P. Carpentier, 1766.

Census Atrii, Qui pro cœmeterio penditur. Charta Joan. Trevir. archiep. ann. 1210 :

Censum etiam annuum, qui jure parrochiali olim tam episcopo quam archidiacono solvebatur,.... Censum atrii ipsumque atrium.

Vide in Atrium 1.

P. Carpentier, 1766.

Census dictus Avandroys. Vide supra in hac voce.

P. Carpentier, 1766.

Census Augmentatus. Idem qui Crescens, in Charta ann. 1264. ex Chartul. Campan. fol. 507 :

Incrementum census, sive annuus redditus

dicitur, in Ch. ann. 1263. ibid. fol. 506. v°. col. 1. Necrolog. MS. eccl. Paris :

xvij. Kal. Jul. Obiit magister Milo de Corbolio, qui dedit ad opus anniversarii sui l. solidos annui augmentati Census.

P. Carpentier, 1766.

Census de Bursa Regis. Charta Phil. Pulcr. ann. 1308. in Reg. 40. Chartoph.

reg. ch. 69 :

Cum aliis nostris censibus, qui apud Compendium in festo B. Remigii in Capite Octobris singulis annis consueverunt apud Compendium persolvi : qui quidem census consueverunt vulgaliter appellari Census de bursa regis.

Census Cadere dicitur, cum quis ab eo eximitur, in Charta ann. 897. in Hist. Vergiac. pag. 21. Vide Jornus. Edict. Pistens. ann. 864. cap. 30 :

Singulis mansis... de quibus Census Decidit propter eorum impossibilitatem, qui mansa deservire non possunt, etc.

Census Capitalis. Tabular. Maurigniacense ann. 1251. ch. 65 :

Quæ terra quondam fuit... ut dicitur onerata in 15. denariis Paris. et dicitur Capitalis Census.

Charta Blanchæ Comitissæ Trecensis ann. 1224. ex Tabul. Campan. Thuan :

Super eo quod possessiones quas tenebant... nomine Census Capitalis tradebant ad censium adcrescentem, etc.

Vide Capitale 5.

P. Carpentier, 1766.

◊ Qui et Census fundi terræ nuncupatur, in Charta ann. 1275. ex Chartul. AD. S. Germ. Prat. fol. 73. v°. col. 1 :

Triginta solidi Paris. annui Census capitalis seu fondi terræ.

Vide infra Census fonsalis. Charta ann. 1139. in Alsat. Diplom. num. 267. tom. 1. pag. 220 :

Inhabitatores loci illius cujuscumque nationis vel conditionis nulla inquietati perturbatione advocato suo, si quem habeant, nihil præter Capitalem Censum in eodem loco persolvant.

L. Henschel, 1840–1850.

Census de capite. Edict. Pistens. ann. 854. cap. 28 :

Ut illi Franci qui Censum de suo Capite vel de suis rebus ad partem regiam debent.

Ibid cap. 34. Confer Census regalis. Donatio trium mancipiorum ann. 1102. ap. Guden. Cod. Dipl. tom. 1. pag. 387 :

Talem eis Censum constitui ut quicumque vir fuerit inter eos singulis annis... de Capite suo 8. denarios persolvat, mulier autem semper libera sine censu maneat.

P. Carpentier, 1766.

Census Carus,

Chiervelcens

, in Consuet. municipal. Aurel. art. 123. Bles. art. 109. 115. et Dunens. art. 32. qui in Glossar. jur. Gall. definitur : Gravior census et major ordinario, non capitalis census : utrum recte, definiant Jurisconsulti ; si quidem Lit. regiæ, quibus confirmatur Charta venditionis ann. 1320. ex Chartul. abbat. Regalisloci part. 1. ch. 97. in qua legitur :

Quarante et quatre soulz de Chier cens chascun an sus plusieurs terres,... portans los et ventes

: habent loco

Chier cens, Capitalis census

. Charta ann. 1300. in Reg. 38. Chartoph. reg. ch. 71 :

Item tres denarios Cari census, quos sibi Guillelmus vacarius pro una pecia vineæ.... debere dicitur... Item xliij. denarios Cari census debitos ad festum S. Remigii.

Reg. visitat. leprosar. diœc. Paris. ann. 1351 :

De Caro censu in Gonessia circiter xlvj. sol.

Charta ann. 1314. ex Chartul. S. Maglor. Paris. ch. 65 :

Pour treize sols de bons tournois chascun an tant de Chier cens comme de crois de cens.

Ubi aperte distinguitur ab incremento census, atque adeo cum capitali confunditur ; qui Carus fortean vocatur, quia ad fundum terræ pertinet.

L. Henschel, 1840–1850.

Census Casarum. Charta 1361. ap. Haltaus. in Glossar. German. voce Budenzins, col. 151 : Marchio Misnenis

indulsit civitatibus in Grymmis singulis annis habere nundinas... Item dedit eis libertatem de Censu Casarum in prædictis nundinis ad triennium continue se consequendum, ita quod ipse nec quisque nomine sui prædictum censum eo tempore debeat extorquere.

P. Carpentier, 1766.

Census Castelli, Qui pro licentia habitandi in castello solvitur. Charta ann. 1062. ex Chartul. Vindoc. ch. 168 :

Censum quoque petræ et censum domicilii atque castelli, exceptis equitum suorum domibus.

L. Henschel, 1840–1850.

Census ceræ. Vide Cerocensus.

P. Carpentier, 1766.

Census Circulorum, Idem quod Circulagium. Vide infra in hac voce.

P. Carpentier, 1766.

Census Communiæ, Qui ob communiæ jura a domino concessa persolvi debet, in Ch. commun. villæ de Piceyo ann. 1208. tom. 7. Ordinat. reg. Franc. pag. 605. art. 13.

Census Cotarius, Practicis, Cens Cottier. Tabularium Prioratus S. Nicasii de Mellento ann. 1205. fol. 65 :

Nicolaus Sellarius debet annuatim de domo sua... 15. sol. de Censu cotier, etc.

Occurrit alibi. Cens quotage, in Charta Regis Philippi Pulcri ann. 1310. in 47. Regesto Tabularii Regii num. 14.

P. Carpentier, 1766.

◊ Qui præter rectum censum prædio imponitur, Surcens. Cens cotaige, in Charta ann. 1332. ex Chartul. S. Mart. Pontisar. fol. 28 :

Raoul Roussel et Agnes sa fame en non de assainement des lx. soulz Par. de annuel et perpétuel Cens cotaige, etc.

Vide in Gota 2. et Supercensus.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Census Coustumarum, Qui solvitur ex consuetudine, in Codice MS. reddituum Episcopatus Autissiod. anno circiter. 1290. exarato. Vide Consuetudo, et mox Census Usaticus.

Census Crescens, nostris Cens croissant. Charta ann. 1202. in Hist. Monmorenc. pag. 395 :

Concesserunt totum augmentum census hostisiarum quæ ibi fiunt, quod vulgo dicitur Croiscens.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

◊ Ex hoc loco patet quid nostrates Practici olim sibi voluerint his verbis Croix de cens, vel ut alii melius efferunt, Croists de cens, et quam perperam illa interpretatus sit Molinæus in suo Commentario ad antiquam Consuetud. Paris. tit. de Censivis Gloss. 2. n. 16. sub finem : Si dictum sit, inquit, a dix sols de cens et surcens, vel à dix sols de Croix de cens ou rente antiquitus usitatum, non significat Incrementum census, prout nonnulli argute putant, sed incaute, quia illud verbum etiam unico denario census a veteribus frequenter addebatur : sed denotat præstationem census in certa pecunia numerata consistere, quæ altera parte Cruce signata sit. Hanc opinionem amplexi sunt Brodæus in novam Consuetud. Paris. tit. de Censivis n. 23. pag. 539. et quidam alii Scriptores eruditi. Verum refelli potest ex uno allato loco, ubi Augmentum census dicitur Croiscens : quod unum idemque est cum antiquo Croix de cens, vel potius Croist de cens. His igitur verbis non denarius Cruce signatus, non census ipse primigenius, sed census secundarius et redditus, seu Incrementum census debet intelligi, Gall. Surcens, Rente. Rem palam facit Philippus Pulcher Franc. Rex in Edicto ann. 1303. apud de Lauriere tom. 1. Ordinat. pag. 387. ubi sic legitur :

Cum cives nostri Parisienses supplicassent nobis, quod nos ordinaremus et statueremus certum terminum, infra quem illi quibus debentur Incrementa censuum vel reditus, possent assignare ad domos et possessiones, cum earum pertinentiis, sitas Parisius, de quibus eisdem civibus debentur Incrementa censuum et reditus de eisdem, quando domus vel possessiones hujusmodi sunt vacuæ, et ad hoc redactæ, quod non possunt ipsi circa percipere census vel reditus earum... Nos ipsorum civium indemnitati... providere volentes.., statuimus, etc.

Similia prorsus habentur in Edicto Philippi VI. ann. 1383. apud eumdem de Lauriere tom. 2. pag. 196. et 197. ubi ante nos observavit Incrementa censuum, qui in laudatis Edictis pluries redditus appellantur, non esse cum censibus primigeniis confundendos, sed redditus esse primigeniis superadditos, adventitiasque pensiones ab ipsis censibus distinguendas. Id confirmat Litteris Hugonis de Cousy Custodis Præposituræ Parisiensis quæ sic se habent :

A tous ceux qui ces presentes Lettres verront, Hugues de Cousy, Garde de la Prevosté de Paris, Salut. Scavoir faisons, que pardevant Denis de la Celle et Mery de la Prée, Clercs Notaires jurez establis de par nostre Sire le Roy au Chastelet de Paris, ausquels quant aux choses qui sensuivent, faire, oyr, et à vous rapporter, nous avons commis et commettons de tout nostre pooir en euls, ajoûtant foy pleniere en ce cas et en greigneur, personnellement establis Jean Bourdon et Emmeline sa femme, fille de feu Philippe Bonnecin bourgeois de Paris et ses hoirs, soisante quatre livres neuf sols onze deniers parisis de Croix de cens ou rente, que ils avoient de propre heritage, de ladite Emmeline chascun an, ès lieux et sur les lieux cy-aprés nommez et devisez en cette maniere. C'est à sçavoir premierement sur la maison, etc.

His addo quæ habentur in Tabulario Calensi pag. 270 :

Pro sexaginta solidis Paris. annui Incrementi temporalis seu perpetui redditus reddendis eisdem... et aliis censariis dictæ domus ;

ubi incrementum aliud non est quam Census crescens, ut satis patet.

Censum Dividebe. Tabularium Prioratus de Domina in Delphinatu fol. 21 :

Tali conditione ut ad obitum meum hoc totum de meo prius eis reddat, quam Census meus Dividi incipiatur.

P. Carpentier, 1766.

Census Domicilii. Vide paulo ante Census Castelli.

Census Dominicatus, Qui ad Dominum pertinet. Capitula Caroli Calvi tit. 42. Exact. Normann. ann. 877. :

Accipiat de manso indominicato denarios 12. de manso ingenuili 4. denarios de Censu Dominicato, et 4. de sua facultate.

Infra :

4. denarios de Censu Dominicato, et 4. de facultate mansuarii.

Conf. Capit. Carlom. ann. 743. art. 2. Capit. Franc. Carol. M. ann. 779. art. 13. etc.

P. Carpentier, 1766.

Census dictus de Dowaire, inter Redit. comitat. Namurc. ann. 1289. ex Reg. sign. Le papier aux aysselles Cam. Comput. Insul. fol. 24. r°. :

Encor a li cuens à Templous Cens, k'on apele de Dowaire ; si le paie on à Noiel, et doit chascuns bonniers iij. deniers.

L. Henschel, 1840–1850.

Census Domuncularis, pro domo solvendus, in Notit. ann. 1303. ap. Guden. in Cod. Dipl. tom. 3. pag. 939.

Census Duplicatus, Qui a vassallis domino præstatur in certis occasionibus, et in gravioribus necessitatibus. Exstat Charta Alfonsi Comitis Pictavensis mensis Octob. ann. 1269. de abusu qui committebatur in coactione Census duplicati, Niorti. Ex alia ejusdem docemur, ab eo subditis impositum pro expensis viæ Hierosolymitanæ, quam susceperat :

Dictæ igitur Terræ sanctæ attento necessitatis articulo, fulto insuper prætextu consuetudinis approbatæ, ususque longævi, cujus non est vilis auctoritas, mandavisse meminimus Censum colligi Duplicatum, prius facta nobis sæpius relatione, quod secundum usum patriæ tanquam Cruce signati id facere poteramus.

Charta libertatum villæ S. Germani in

Foresio ann. 1249 :

Antiquus Census nobis debitus nummorum et gallinarum tantum debet Duplicari.

Vide Stephanum Tornac. Epist. 138. novæ edit. Fit etiam mentio Census duplicati in Statuto des Rachats à mercy, apud Gallandum de Franco alodio pag. 68. ubi pro de leurs doubles, legendum Cens doubles, ut præfert MS. Codex quem vidi. Charta ann. 1210. ex Tabulario Fossatensi fol. 114 :

Pro singulis focis duos solidos reddere, qui duo solidi his tribus de causis Duplicabuntur, cum dominus Rex questam exiget communiter a Regalibus Abbatiis suis, cum D. Papa ad partes nostras venerit, cum, quod absit, incendium passa fuerit Abbatia nostra. Duplicatus

potissimum census exigebatur in tribus casibus, in quibus dominus a vassallo legalia auxilia petere poterat, ut est in Consuetudine Andegavensi art. 128. 129. et Cenoman. 138. 139. Adde Perticens. art. 82. Pictavensem art. 160. Soesmensem art. 3. et de Ferté Auvray art. 6.

Census Triplicatus Cens Tiercé, in Consuetudine Drocensi art. 6.

L. Henschel, 1840–1850.

◊ Census etiam duplicabatur quando justo tempore non erat exsolutus. Charta Troanni Comitis ann. 833. post Irminonem pag. 346 :

Et si de ipso Censu tardi aut negligentes apparuerimus intra dies 14. in duplum restauremus.

Germ. Rutscherzins. Vide Mittermaier. Introd. in Jus German. § 180. not. 2.

Census Ecclesiæ Romanæ, in provinciis, pro quibus colligendis quotannis mittebantur a Summo Pontifice Diaconi, aut Subdiaconi, vel Legati, ut ex Epistolis Gregorii Magni passim, Nicolai I. PP. 55. Innocentii III. lib. 15. Epist. 166. 167. et aliis colligitur. Ii autem conflabantur et liberalitatibus Principum, qui certis præstationibus annuis regna et terras suas, atque adeo ipsos subditos iis Ecclesiæ Romanæ quotannis exsolvendis adstrinxerunt. Gregorius VII. lib. 8. Epist. ult :

Carolus Imperator... in tribus locis annuatim colligebat mille et ducentas libras ad servitium Apostolicæ sedis, id est, Aquisgrani, apud Podium S. Mariæ, et apud S. Ægidium, excepto hoc quod unusquisque propria devotione offerebat.

Exstat Bulla MS. Nicolai IV. PP. ann. 3. in qua continentur Census Ecclesiarum in Regno (Siciliæ) et Campania, et Maritima, sicut in Registris ejusdem Romanæ Ecclesiæ habentur. Vide Baron. ann. 1059. n. 59. 1065. n. 93. 1076. n. 56.

◊ Indicebantur etiam census annui persolvendi Monasteriis et Ecclesiis, in signum protectionis Sedis Apostolicæ : quæ juris S. Petri dicuntur fuisse, apud Hugonem Flaviniac. pag. 197. ex Epistola Gregorii VII. PP. ex qua patet ejusmodi census in Gallia exactos. Adde Bibl. Cluniac. pag. 274. Beslium in Comitib. Pictav. pag. 532. etc. Vide Denarius S. Petri.

P. Carpentier, 1766.

◊ Stat. Simon. Montisf. pro terra Albig. ann. 1212. ex Cod. reg. 8407. 2. 2. fol. 30. v°. :

Item quælibet domus inhabitata terræ acquisitæ communis persolvat tres denarios Mergulienses annuatim domino Papæ et S. R. E. in signum et perpetuam memoriam, quod per ipsius auxilium contra hæreticos fuit acquisita, et comiti et ejus successoribus concessa in perpetuum et confirmata. Terminus autem colligendi hujusmodi denarium erit ab initio Quadragesimæ usque ad Pascha.

L. Henschel, 1840–1850.

◊ De censibus qui Ecclesiis solvebantur multa congessit Eigenbrodtius in libro de Præcariis § 2. 3 et 4.

P. Carpentier, 1766.

Census Extraneus, Pecunia vel res

reperta ad extraneum pertinens. Charta Roger. castel. Insul. ann. 1225. ex Tabul. S. Petri Gand. :

Quod si in eisdem locis vas apum, vel Census extraneus, vel inventio se obtulerit, hoc totum inter abbatem et castellanum æqualiter dividetur.

P. Carpentier, 1766.

Census Fonsalis, Gall. Cens foncier, idem qui Capitalis supra. Vide in hac voce. Charta ann. 1298. in Lib. rub. Cam. Comput. Paris. fol. 68. r°. col. 2 :

Item sexaginta solidos annui et fonsalis Census.

Alia Phil. Pulcr. ann. 1308. in Reg. 40. Chartoph. reg. ch. 3 :

Concedimus imperpetuum omnes et singulos Census fonsales, quos in villa Compendiensi... habemus.

Rursum alia Phil. V. ann. 1320. in Reg. 71. ch. 84 :

Novem arpenta vinearum vel circiter, ac sexaginta solidos Census funsalis.

P. Carpentier, 1766.

Census Fumi Caponis meminit Murator. tom. 3. Antiq. Ital. med. ævi col. 187. qui ea ratione reddebatur : annis nimirum singulis stato die ad mensam abbatis S. Proculi emphyteuta accedebat, caponem e ferventi aqua tractum, et duabus patinis inclusum deferens, quem exinde detegebat, ita ut demum fumus ascenderet ; quo peracto ille abibat, ferculum ipsum asportans, et satis suo munere functus. Alius est census, quo quis racemum uvæ nigrantis offerre tenetur festo die S. Mariæ Magdalenæ. Hæc ille.

L. Henschel, 1840–1850.

Census Hereditarius. Vide Census Arbitrarius.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Censuum Incrementa. Vide supra Census crescens.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Census S. Licerii. Statuta Augerii II. Episc. Conseran. ann. 1280 :

Præcipimus omnibus Rectoribus et Curatis in virtute sanctæ obedientiæ, ut in singulis Dominicis Quadragesimæ sanctæ moneant et inducant plebes suas, ut solvere debeant Census S. Licerii, quos absque peccato detinere non possunt, prout est antiquitus fieri consuetum.

Quisnam fuerit hic census S. Licerio seu Ecclesiæ Cathedrali solutus, mihi incompertum.

P. Carpentier, 1766.

Census Lignorum, Tributum quod ex lignis in urbem advectis percipitur. Charta Rob. comit. Aug. ann. 1059. inter Instr. tom. 11. Gall. Christ. col. 14 :

Do igitur eis in Ulteriorisportu ecclesiam, ..... Censum lignorum ejusdem villæ, etc.

P. Carpentier, 1766.

Census Malarum et spatulis aprorum, in Charta ann. 1313. ex Reg. 52. Chartoph. reg. ch. 207.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Census Manus Firmæ. Charta fundationis Veteris-Pediculi Ord. Grandimont. ann. 1172. apud Marten. tom. 1. Coll. Ampliss. col. 887 :

Item Domnus Matthæus Vanne et Domnus Stephanus Putet dederunt eisdem fratribus Censum manus firmæ cum omni justitia et dominatione.

Vide Manufirma.

P. Carpentier, 1766.

Census Martii, Eo scilicet mense reddendus. Terrear. villæ de Busseul ex Cod. reg. 6017. fol. 43. r°. :

Item sex solidos Census Martii pro quodam prato et terra, cum eorum juribus.

Censu-Morthidus, Diploma Edwardi Conf. in Monastico Anglic. tom. 1. pag. 61 :

Et omnia quæ ad ipsum locum pertinent, sint omnino libera, cellæ, Ecclesiæ... cum redditibus, servitiis, debitis,... decimis, donariis, Censumorthidis, legibus, consuetudinibus, etc.

Occurrit rursum in alia Edwardi Charta eodem verborum tenore, pag. 237. Ubi loci nescio an sit quod Cens mort, ou rente rendable, vocat Consuetudo Arvernensis tit. 31. art. 70. Redditus annuus 50. solidorum Parisiensium mortificatus, in Charta ann. 1270. in Tabulario Fossatensi fol. 70. Cens amorti, qui redimi non potest, qui ne se peut racheter. Catallum melius esse videtur, quod alias Mortuarium appellant, et Censum ultimum. Conf. Spelmann. de Sepultura in Oper. Posthum. tom. 1. pag. 189.

P. Carpentier, 1766.

Census Nummorum, Qui nummis constat, idem atque Census siccus. Charta Ottonis III. comit. Burgund. ann. 1195. inter Probat. tom. 1. Annal. Præmonstr. col. 455 :

Census nummorum apud Salins ; apud Dolam Census nummorum, etc.

Census Beati Olavi, Qui et Votum B. Olavi ; Suecis. et in Charta Pauli Nidrosiensis Episcopi, Sant-Olafs-Scatt. Census qui a Suecis ad S. Olavi Norvegorum Regis sepulcrum Nidrosiam in Norwegia deferebatur : quem Upsaliam ad ejusdem Sancti altare ferri præcepit Nicolaus Alb Archiepiscopus Upsaliensis. Cujusmodi autem fuerit, docet Charta ejusdem Antistitis ann. 1314. descripta a Scheffero ad Chron. Archiepisc. Upsaliensium pag. 251 :

Videlicet de quolibet rustico unam ulnam telæ, vel ejus valorem : de captura alecum, de qualibet sagena unam partem dictam manskut : de captura focæ, de qualibet nave unam manskut : de qualibet nave quæ vadit Stokolmis cum mercimoniis, unum denarium Swecicum, etc.

P. Carpentier, 1766.

Census Perier. Charta ann. 1326. in Reg. 72. Chartoph. reg. ch. 43 :

Item gros cens, appellez les Cens Perier, à Chasteau Renart, receuz lendemain de la saint Remy, six sols, huit deniers.

An idem qui mox Census de Ponton ?

P. Carpentier, 1766.

Census Petræ, qui pro petra seu arce munienda vel reparanda exigitur. Locus est supra in Census castelli. Vide in Petra.

P. Carpentier, 1766.

Census dictus de Ponton, inter Redit. Comitat. Namurc. ann. 1289. ex Reg. sign. Le papier aux Aysselles Cam. Comput. Insul. fol. 63. v°. :

Encor a li cuens a Sclayn le Cens de Ponton, c'on paie le Dimenche après l'Ascension.

P. Carpentier, 1766.

Census Quartarum. Necrolog. eccl. Paris. MS :

Dedit ecclesiæ Parisiensi viginti et septem cum dimidio arpenta terræ arabilis... ad censum, qui dicitur Census Quartarum.

Vide Quarta 6.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Census Rationalis, in Charta Comitis Mellenti tom. 4. Hist. Harcur. pag. 2173.

Census Regalis, Regius. Capitul. 2. ann. 805. cap. 20. et Capitul. 4. ejusdem anni cap. 14 :

Census regalis undecunque legitime exiebat, volumus ut inde solvatur, sive de propria persona hominis, sive de rebus.

Adde Capitula ad Legem Salicam, tit. 3. cap. 14. Capitulare 3. ann. 812. cap. 11. lib. 3. Capitul. cap. 85. Capitul. 2. ann. 869. cap. 3. etc. Chart. Ottonis II. Imper. ann. 979. ap. Würdtw. Subsid. Dipl. tom. 6. pag. 303 :

Sanctimonialibus in Mulinbechi... concessimus at ab hominibus prædictæ ecclesiæ usibus ac servituti earum subditis Regalis vel Imperialis Census qui nostro juri solebat hactenus persolvi a nullo comite vel judiciali persona deinceps exigatur.

P. Carpentier, 1766.

Census Requisibilis, Qui a domino requiri debet, cujusque præstatio ad statutum diem non est assignata : unde Census rogo appellatur, in vet. Consuet. Meledun. art. 132. Cens requerable, in Carnot. art. 111. A queste et cherchage, in Blesens. art. 109. 113. 114. 115. Dunens. art. 32. Pertic. art. 83. quomodo etiam ex Raguello leg. in Aurel. art. 117. et 119. Charta ann. 1367. in Chartul. Guil. abb. S. Germ. Prat. fol. 38. v°. :

Hospitium... oneratum... in uno parvo Turonensi thesaurario dictæ ecclesiæ, Census requisibilis annuatim.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Census Sepiarum, Qui ex Sepiis, piscibus, Gall. Seches percipiebatur, apud Lobinellum tom. 2. Hist. Britan. pag. 137.

L. Henschel, 1840–1850.

Census servilis. Vide Census ingenuilis.

Census Siccus, Qui pecunia numerata constat. Vetus Charta in Probationibus Hist. Sabaud. pag. 18 :

Donaticum tollendum, et omnem redhibitionem, et siccum Censum reddendum. Rente seiche,

in Consuetudine Aquensi tit. 8. art. 7. Marchensi art. 180. 411. 432. 437. S. Severi tit. 6. art. 1. 2. Baion. tit. 4. art. 10. 11. Vide Rastallum verbo Rent, pag. 162. et infra in Pecunia sicca.

P. Carpentier, 1766.

Census Trepassus, Gall. Cens trépassé, id est, Statuto die non solutus. Charta ann. 1284. in Chartul. S. Maglor. Paris. ch. 62 :

Et de tant comme il a failli de paier les redevances,... il est tenu de faire vers eux ce qu'il devra, comme de cens trépassé.

L. Henschel, 1840–1850.

Census voluntarius. Vide Census Arbitrarius.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Census Usaticus. Manumissio MS. ann. 1251 :

Damus omnipotenti Deo et S. Mariæ Matri ejus et toti Capitulo S. Nazarii Carcassoniæ... Censum annualem, tres solidos Hugonenses, quartos, quintos, agrerios, taxas, medios, quartos, tertiarios, Census Usaticos, boairias, asiniairias, adempramenta, foriscapia, dominationes et dominium, et cætera terræ merita, bona et jura.

Vide Census Coustumarum et Usaticum. Legendum Census, usaticos, etc.

P. Carpentier, 1766.

Census Usuariorum, Qui pro jure utendi aliqua re pensitatur. Vide Usuarium. Charta ann. 1320. in Reg. 59. Chartoph. reg. ch. 404 :

Item Census, qui dicitur vulgariter des Usaires, et debet terragium.

Censa, Idem quod Census :

Cense

, in Consuetud. Ducatus Burgundiæ art. 109. 114. etc. et in Consuetud. Comitatus Burgund. art. 13. 14. 35. 62. 108. Charta Mathildis Comitissæ Nivern. ann. 1244. inter Instrum. tom. 4. novæ Gall. Christ. col. 102 :

Donamus 40. libras... annui redditus in Censa nostra Autissiod. annuatim percipiendas... quæ Censa debetur nobis solvi annuatim... præcipientes quod quicumque dictam Censam... levaverit, etc.

Hist. Episcop. Autissidor. cap. 56 :

Dederat eidem Ecclesiæ multa alia, medietatem videlicet Censæ de Vincellis, et terras, etc.

Infra :

Dedit eis ibi Ecclesiam S. Prisci, ita quod centum solidi de Censa ejusdem Ecclesiæ annuatim dividerentur in anniversario suo.

Occurrit non semel in Consuetudinibus localib. Bituricensib. editis a Thomasserio, et in Charta Ludovici Francorum Regis ann. 1229. apud Marten. tom. 1. Ampliss. Collect. col. 1228.

P. Carpentier, 1766.

◊ Codex censualis Castellarii in pago Dumb. ann. 1391 :

Confitetur tenere ad Censam, tantum quantum placuerit dicto domino, quinque bichonatas terræ et tertiam partem prati, sub servitio anno quolibet iij. sol. viij. den. ij. bichetorum siliginis et unius gallinæ.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Dare ad Censam, Gall. Donner à cense, à ferme, Sub certa præstatione ad tempus elocare. Charta Philippi Comitis Namurcensis ann. 1211. apud Miræum tom. 2. pag. 1211 :

Decima illa de Vendren annuatim danda est ad Censam de anno in annum in festo S. Johannis... Censam illam, quæ et Obedientia nuncupatur, habere potest, qui meliorem inde commoditatem facere videatur, videlicet Canonicus S. Albani quilibet.

Censio. Tabul. S. Albani Andegav :

Dedit Censionem quandam Abbati S. Albini et monachis, quia census et venditiones ex eorum beneficio, etc.

Occurrit hæc vox ibi pluries.

Censum. Capitul. de Villis cap. 8 :

Censa de villis nostris, quæ vinum debent, in cellaria nostra mittant.

Et cap. 62 :

Quid de mansis qui arari debent, quid de sogalibus, quid de Censis, quid de feda fracta vel freda, etc.

Ita etiam in Capitul. 2. ann. 813. cap. 6. in Charta ann. 897. ex Tabulario Flaviniac. in altera ann. 898. apud Mabill. tom. 3. Annal. Benedict. pag. 693. col. 2. Vide tom. 3. Analect. ejusdem Mabillonii pag. 93.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Censum Ingenuile et Censum Servile, in Codice MS. Irminonis Abb. S. Germani Paris. fol. 54. verso col. 1 :

Ermengarius... habet de terra arabili bun. v. debuerat reddere Censum ingenuile, sed propter vineam quam facit, reddit Censum servile.

Apud Guerardum pag. 107. est Censum ingenuilem et Censum servilem.

Censiles Homines, Censui obnoxii. Quos publicus census spectat, in Concilio Remensi ann. 630. can. 6. Pactum Arichis Principis Beneventani cum Neapolitanis :

Si Censilis homo de Liburia patitur oppressiones, etc.

Petrus de Vineis lib. 6. Epist. 11 :

Universos et singulos rusticos et Censiles, seu quocunque alio servitutis vocabulo nuncupantur.

Terra Censilis, in Charta ann. 1035. apud Sammarthanos in Abbatib. S. Symphoriani :

Terramque Censilem, partim vineis consitam, partim arabilem, etc.

Censile, Census ipse, Censel nostris. Vetus Consuetudo localis Ambian. MS. :

En le terre le Vesque, la û il a bal, justiche et toute Seigneurie, nus ne puet justicier sen Censel fors par le Prevost le Vesque, et est l'amende sienne.

Magnum Tabular. Corbeïense :

Item tous li treffons de le ville et de le banlieue sont Mons. l'Abbé, ou tenu de lui en fief, ou Chensel.

Censalis. Terra Censalis, in Capit. 4. ann. 819. cap. 4. in lib. 4. Capit. cap. 39. Bened. lib. 1. cap. 298. Capitula Caroli Calvi tit. 32. cap. 8. Apud Tusiac. ann. 865. :

Similiter et de cæteris Censalibus et de rebus ad casas Dei traditis, unde census ad partem Regis exivit antiquitus. Biens Censeables,

in Consuetud. Comitat. Burgundiæ art. 64. 65. Censale donativum, in Diplomate Caroli Calvi apud Joan. a Bosco in Vienna pag. 56. Censale vinum, in Vita S. Urbani Episcopi Lingonensis cap. 1. num. 4.

P. Carpentier, 1766.

◊ Lit. remiss. ann. 1458. in Reg. 187. Chartoph. reg. ch. 252 :

Pour ce que ledit molin estoit trop chargé de Censalz.

Charta Joan. Atrebat. comit. Augiens. pro commun. S. Valer. ann. 1376. ex Tabul. S. Vulfr. Abbavil. :

Item se bourgeois aura livré sa maison à louage ou donné a cens, il pourra prendre gaige en icelle maison pour son loage ou pour son Censel.

Alia ann. 1317. in Chartul. 21. Corb. :

Avons vendu... toute le terre que nous aviemes et poiesmes avoir a Belle,... soit en fief ou en Censsel.

Ubi Charta Lat. ibid. habet :

sive in feodis, sive in Censibus.

P. Carpentier, 1766.

◊ Censaule, in Ch. ann. 1292. ex Chartul. 21. Corb. fol. 298. v°. :

Ils disoient (les religieux de Corbie) que ce que je tenoie d'eulx a Hamelet estoit Censaules, et je disoie que je le tenoye en fief d'eulx et de ledite église.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Censale, Censa, Villa, prædium, Gall. Cense, Ferme. Charta Heliæ Abb. de Nobiliaco ann. 1299. apud Stephanotium tom. 3. Antiquit. Pictav. MSS. pag. 902 :

Tradidimus pro nobis et successoribus Petro Sutoris de Clossayo quoddam Censale seu censam cum pertinenciis ejusdem, quod est situm juxta cimeterium de Clossayo, quod solebat tenere Geraldus Limones pro quindecim solidis et uno capone annui redditus.

Censarii, Villani, censui obnoxii, qui censum præstant. Acta Murensis Monasterii pag. 48. 49. 51. 83 :

Ad Birmenstorff possidemus duos diurnales, et ad Ahornem dimidium mansum, et 1. Censarium.

Infra :

Liberi Censarii de Obren... persolvunt censum de auro quod appendit siclum.

Ibidem :

Ad rore (habemus) ex integro liberos Censarios.

Compositio inter Capitulum Eccl. Noviom. et alios ann. 1303. ex Tabulario Corbeiensi :

Dictus Symon nollet quod trituratores dictorum portionariorum seu Censarii eorumdem, etc.

Vide tom. 6. Spicilegii Acheriani pag. 471. Baluzium tom. 2. Hist. Geneal. Arverniæ pag. 151. Acta SS. Martii tom. 1. pag. 598. F.

Censarii, Exactores censuum. Tabularium S. Genovefæ Paris. ann. 1226 :

Cum controversia esset inter Abbatem S. Victoris et Conventum ex una parte, et Censarios illos qui tenebant censivam S. Genovefæ super ripam Beveris, ex alia, etc.

Censamentum, Idem quod Censa, nisi sit census qui percipitur in prædio alterius. Charta Philippi Augusti ann. 1216 :

Decem modios avenæ ad mensuram Parisiensem percipiendos in Censamento nostro de Dordano.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Censatum Solum, Censui obnoxium, tom. 3. Concil. Hisp. col. 1. in Donatione Alphonsi VI. pro Monasterio S. Facundi :

Qui emerit solum Censatum et cum suo copulaverit, duos census dabit.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Censionarii, Iidem qui Censarii, Villani censui obnoxii. Privilegium Theodorici de Falkeborc ann. 1242 :

Promitto etiam censum dictæ Ecclesie de Mersene, a Censionariis qui solvendo sunt, faciam persolvi... si vero Censionarii solvendo non fuerint, etc.

Censatus, Censibus donatus, dives. Ordericus Vitalis lib. 8. pag. 709 :

Filios vero suos Robertum et Henricum honoris sui Censatos hæredes dereliquit.

Censire, Ad censum ponere, ad præstandum censum astringere. Fredegarius cap. 74 :

Quingentas vaccas inferendales annis singulis a Chlotario Seniore Censiti reddebant.

Formulæ veteres apud Bignonium :

Unde Censisti te nobis annis singulis ad festivitatem sancti illius, in luminaribus ipsius Sancti, vel pro mercedis tuæ augmento argentum solidos tantos.

Occurrit hæc vox non semel in Actis Episcopor. Cenoman. pag. 93. 104. 153. 155. tom. 3. Analector. Mabillonii. Κηνσεύειν, in Basilicis, est censum exigere.

P. Carpentier, 1766.

◊ Censir nostris. Charta ann. 1138. ex Chartul. Hannon. in Cam. Comput. Insul. ch. 15 :

Et s'il avenoit que je acensesisse men winage, cil a qui je Censiroie, fineroit audit gret doudit Bouchart des devantdis trois cent livres. Tant les Censis présentement, comme les vendus a vie,

in Lit. ann. 1368. tom. 5. Ordinat. reg. Franc. pag. 135. art. 43.

Censitor, ἀπογραφεύς, τιμητής, in Gloss. Latin. Græc. Hesychius Κηνσήτωρ, ὁ τὴν γῆν μετρῶν, Qui terram metitur, Isid. in Gloss. : Censitores, Agrimensores. Ulpianus l. 4. § 1. ff. de Censibus (50, 15.) :

Si agri portio chasmate perierit, debebit per Censitorem revelari.

Et mox :

Nisi caussam Censitori probarit.

Erant autem Censitores in provinciis iidem fere qui Censores in Urbe. Præerant censibus exigendis, agros dimetiebantur, et pro spatio et modo tributa distribuebant.

Censitor civium Romanorum Coloniæ Victricensis

memoratur in vet. Inscriptione apud Fabrett. pag. 29. Vide Lactantium de mort. Persecutor. n. 23. et infra.

Censitus, Qui sub censu annuo prædium possidet :

Censitaire

, in Consuetud. Aurelian. art. 129. Speculum Saxon. lib. 1. art. 54. § 1 :

Non debet Censitus altiora seu majora pignora, quam sensus annualis suus constat, pro domino sustinere suo.

Ibidem § 6. lib. 2. art. 21. § 2. art. 59. § 2. Charta ann. 975. apud Ughellum in Episcop. Vincentinis :

In Catturiano Censitos S. Viti pertinentes de casale Peucali.

Instrum. ann. 1216. in Hist. Dalphin. tom. 1. pag. 17. col. 2 :

Salvo tamen jure feudatariis et agricolis cive Censitis.

Et infra :

Agricolæ vel Censiti.

Chron. Comodoliac. inter Fragm. Hist. Stephanotii MSS. tom. 2 :

Præpositus et Capitulum S. Juniani cognitionem causarum exercuerunt in hominibus suis Censitis seu mansionariis.

Incensitus, Idem quod Censitus, Censui obnoxius, in Charta Ottonis Imp. ann. 967. et aliis apud Ughellum tom. 5. Italiæ sacræ pag. 646. 688. 695. in Codice vero Theod. leg. un. de Classicis, qui non sunt censibus affixi. (10, 23.)

Censita Terra, Censui obnoxia. Hugo Flaviniacensis in Chron. ann. 1098 :

Et terra ipsa, antequam ibi domus fuisset, Censita erat hominibus pro mercato eorum.

Infra :

Homines, quorum terra erat Censita.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Censitum, Eadem notione. Charta Hugonis de Leziniaco Comitis Marchiæ ann. 1230 :

Dedit etiam eisdem similiter Censita, quæ fuerant ejus Joannis Frontini, quæ sita sunt apud Leziniacum juxta cimeterium helemosinarium inter domos Monachorum de Castellariis et burgum prioris memorati, salvis consuetudinibus nostris, quas habemus in mansionariis Laicis eorumdem Censitorum.

Censiva, Census ipse, nostris Censive, vox notissima. Occurrit in Charta ann. 1231. in Hist. Drocensi pag. 270. in Tabul. S. Genovefæ Paris. ann. 1226.

Censiva Terra, Idem quod Censita. Terre Censive, in Stabilimentis S. Ludovici lib. 1. cap. 98. et in Consuet. Andegav. art. 108. Terre Censiviere, in Consuet. Burbon. Tabularium Vindocinense Thuani Ch. 88 :

Dedit unam manufirmam terræ Censivæ in pago Vindocinense.

Occurrit ibi non semel.

P. Carpentier, 1766.

◊ Liber censuum terræ d'Estilly ann. circ. 1430. ex Cod. reg. 9493 :

Demy juet de terre, moité Censifve et moitié terrageau, etc.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Censivarium, Jus censivæ percipiendæ, Gall. Droit de Censives. Chartular. S. Vincentii Cenoman. fol. 87 :

Concessit Abbati... totam terram et pratum, et etiam Censivarium, quod ipse habebat apud Fossardum in parochia S. Vincentii Lenogesili.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Censo, pro Census, apud Acherium tom. 6. Spicileg. pag. 695 :

Decima quæ a fidelibus datur, Dei Censo nuncupanda est, et Deo ex integro reddenda.

L. Henschel, 1840–1850.

Cinsus, pro Census in charta ann. 729. post Irminon. pag. 342. Germ. dicunt Zins.

Censuale, Possessio censui obnoxia.

Sententia inter Episcopum et civitatem Barcinonensem an... :

Prædictos honores, Censualia, seu possessiones in civitate et suburbiis, etc.

Censualis possessio, in Chart. ann. 1133. ap. Guden. Cod. Diplom. tom. 1. pag. 108.

Censuale Mortuum. Curia Generalis Catalaniæ in villa Montissoni ann. 1363 :

Pro sententia ferenda super violario, seu Censuali mortuo, etc.

Occurrit ibi non semel. Vide Censumorthidus, et Violarium.

Censualis. Papias : Censuales, sunt Officiales, qui censum per provincias exigunt. Joan. de Janua : Censualis, Officialis qui censum exigit provincialem, et qui dat illum. Capitolinus in tribus Gordianis :

Ut non scribæ, non servi publici, non Censuales illis actibus interessent.

Censualis, Censui obnoxius. Charta Ottonis Imperatoris ann. 873. pro Monasterio Gandersheimensi :

Et omnes Censuales, qui singulos solidos pro capite quisque persolvent, tam ad hoc prædium, quam ad aliud Paldolwein nuncupatum.

Conradus Marpurgens. in S. Elizabeth. pag. 290 :

Et puellæ dominæ Elizabeth se fecit singulis annis in suo anniversario ad duos denarios Censualem.

Ad Petrum Venerab. lib. 1. de Mirac. cap. 28. Charta Gaufridi Comitis Andegavens. ex Tabular. Andegav. :

Terram suam... in qua idem Theobaldus homines Censuales ibidem hospitaverat.

Chronicon Andrense :

Prædia, et facultates, nemora, reditus et Censuales... dederunt.

Charta Friderici II. Imper. ann. 1230. pro privilegiis urbis Ratisponensis :

Si homo qui Censualis dicitur, continuam fecerit in civitate residentiam, jura civitatis conservando in dandis collectis et aliis, quæ a civibus statuuntur : nulla postmodum exhibebit Domino servitia per coactionem, sed tantummodo persolvat censum, etc.

Consuetudo Bigorræ apud Marcam in Histor. Beneharnensi lib. 9. cap. 6 :

Censuales rustici vel liberi non in expeditionem Comitem sequantur, nisi, etc.

Chart. Adalbert. Archiep. Mogunt. ann. 1127. ap. Guden. Cod. Dipl. tom. 1. pag. 394 :

Marcholfus, Ascafenesburgensis præpositus, duos viros B. et D. ejusdem præposituræ aliquando quidem Censuales... ministeriales sibi constituerit, et ex eis alterum pincernam, alterum vero marscalcum ordinaverit... Advocatus et, si quid juris in ipsos vel heredes eorum habere videbatur, absque omni contradictione resignavit.

Instrum. appellationis Guillermi Bruiere ann. 1481. ex Tabulario B. Mariæ de Bono Nuncio Rotomagens. :

Guillermus de la Mare fuit et est Censualis ipsorum, etc. Censualis mansus

in Charta Henrici IV. Ducis Silesiæ de fundatione ædis S. Crucis apud Ludewig. tom. 5. Reliq. MSS. pag. 428. Fuerunt olim qui Ecclesiarum seu Monasteriorum homines censuales se sponte constituebant, quocirca capitibus super altare positis Sancto, Ecclesiæ seu Monast. Patrono titulari sese offerebant, ut Arnulfus monachus in S. Emmerammi Monast. fieri solitum fuisse tradit. Vide Annal. Benedict. tom. 4. pag. 286.

L. Henschel, 1840–1850.

Subcensuales. Charta Ludolf. Episcop. Mindens. ann. 1302. ap. Würdtwein. Subsid. Diplom. tom. 10. pag. 46 :

Querelis frequentibus excitati de Hominibus Subcensualibus utriusque sexus, quod censum statutis temporibus non persolvant... duximus statuendum quod quicumque... moniti infra 15. dies de hoc non satisfecerint competenter, incurrant excommunicationis sententiam ipso facto.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Censuales Solidi, Qui solvuntur ratione census debiti. Charta Stephani Episc. Meldensis pro Abbatia S. Petri Latiniacensis ann. 1163. ex Chartulario ejusdem Abbatiæ fol. 117 :

Ecclesia Latigniacensis Hilderio de Monte-Udonis... debere solebat 20. sol. Censsuales, et 20. sol. similiter Censsuales reddendos annuatim.

P. Carpentier, 1766.

Censuales Nummi, Quibus scilicet census persolvitur, in Ch. ann. 1464. apud Christ. Schlegel. in Disquisit. de Num. ant. pag. 91.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Liber Censualis, in quo possessiones et census exhibebantur. Primus, quem sciam, est codex Irminonis abb. Sangerman. regnante Carolo Mag.

Terra Censualis, Quæ censum pendit, in Lege Langob. lib. 3. tit. 8. § 3. Ludov. P. c. 32. et in Capitul. Caroli M. lib. 4. cap. 39. cap. 37. Censalis in Capit. quæ per se scribenda sunt ann. 817. Bal. 819. cap. 4. Hugo Flaviniacensis in Chron. ann. 1098 :

Ipsimet in terra Censuali sua scarritiones firmaverunt, et carnes reposuerunt.

Vide Chronicon Andrense pag. 348. et Censalis terra.

Censualiter Possidere, Ad censum, in veteribus Tabulis ann. 1140. 1144. apud Loisellum in Hist. Bellovac. quod in vernacula ann. 1147. apud eumdem, Censivement vertitur pag. 269. 274. 276.

Censualitas, apud Hugonem Flaviniacensem in Chr. ann. 1098. pag. 243 :

Congregati sunt homines ad tuendum usum Censualitatis suæ.

Charta Matthæi de Hamo ann. 1201. ex Chartulario Abbatiæ de Arida-Gamantia in limitibus Picardiæ et Artesiæ :

Præterea sciendum est, quod Capitulum Ecclesiæ de Arida-Gamantia Matthæo concessit, quod prædictam Censualitatem in alterius personæ manu non ponet, nisi assensu illius qui præfatum censum possidebit.

Hocce in posteriori saltem loco Censualitas idem videtur, quod fundus receptus ad censum, Gall. Terre prise à cens, à rente, à redevance fonciere.

Censuarium. Charta Jacobi I. Regis Aragon. :

Sub eadem pace sint guiatica nostra,... et Censuaria, et pennones, et omnia regalia nostra.

Tabular. Calense pag. 270 :

Pro 60. sol. Paris. annui incrementi temporalis seu perpetui redditus reddendis eisdem... et aliis Censuariis dictæ domus.

Censuarius, Qui census ab iis qui censum de capite præstant, exigit : officium Monasticum. Charta ann. 1030. apud Robertum in S. Huberto pag. 293 :

Nullum Advocatum præter Lovaniensem Comitem, nullum Censuarium præter custodem altaris habentes.

Censuarius Monasterii S. Albani, tom. 2 Rerum Moguntiac. pag. 769. edit. 1722. in Charta donationis pro eodem Monasterio ann. 1347.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Censuarius, Qui solvit censum, tom. 3. Concil. Hisp. pag. 671. in Decreto Alphonsi Regis Arag. ann. 1442. Epist. Frederici Regis Siciliæ ad Barchinonenses ap. Marten. tom. 3. Anecdot. col. 75 :

Hoc idem in pace mater sentiebat Ecclesia, quæ dictum regum ad nos pleno jure pertinere debere censuit, nosque ipsius fore Censuarium et vassallum.

Vide Arrendator.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Censuatim, Ad censum, seu pro censu, apud Marten. tom. 1. Anecd. col. 538 :

Unaquæque mensura dabit Censuatim sex denarios.

Occurrit etiam apud Acherium tom. 9. Spicil. pag. 360.

Censuatus, Ad censum positus. Casæ Censuatæ, in Charta ann. 1120. apud Ughellum tom. 6. Ital. Sacr. pag. 871.

Censura, Datio ad censum. Gloss. vet. : Censura, διατίμησις. Charta Hugonis de Oysi Castellani Cameracensis in Tabul. Abbatiæ Montis S. Martini :

Campellos quoque quosdam antequam Censura ista facta fuerat, emerat... quoniam vero res bene gestas plerumque solet oblivio delere,... memoratam Censuram fecimus litteris inseri.

Supra :

Dedit eidem Ecclesiæ ad Censum decem modiorum frumenti.

Alia Humolariensis Abbatis anni 1159. in eod. Tabul. :

Nos vero huic Censuræ apponimus conditionem, quod neque Gerbertus neque hæres ejus hunc Censum vendere aut invadiare poterit.

Censura, Census ipse. Charta Riculfi Episcopi Forijuliensis apud Rufium in Comitib. Provinc. pag. 53 :

Et de portu, seu de omnibus Censuris, quæ ex ipso exeunt vel exire debent.

Alia ann. 1093. in Probat. Hist. Sabaud. pag. 27 :

Liberum et absolutum a fodro et omni Censura prædictum Monasterium esse jubemus.

Sententia arbitralis inter Hospitalarios et Capitulum Riense ann. 1156 :

Hospitalarii vero hujusmodi comisionem abnegantes legitima antecessorum nostrorum donatione et triginta annorum quieta possessione prædictam Ecclesiam sibi defendere volebant pro constituta Censura sex modiorum annonæ et ordei.

Chart. ann. 1225. ap. S. Rosa de Viterbo Elucidarii tom. 1. pag. 261 :

Et ipsa ecclesia nostram Censuram nobis persolvat, videlicet unum modium de centeno, et unam ceram, et tertiam partem mortuariorum.