« »
 
[]« 1 investitura » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 4, col. 410a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/INVESTITURA1
1. INVESTITURA, Traditio, missio in possessionem, ex verbo Vestire, Mittere in possessionem, de quo suo loco. Investituram[] donare, facere, in Lege Longob. lib. 2. tit. 18. § 7. Lud. P. 14. ex cap. 6. Capit. 1. ann. 819. Baluz. ann. 817. pag. 211. Pertz. quo capit. differre Investituram a traditione intelligitur. Vide Beselerum uber Erbvertræge tom. 1. part. 1. pag. 21. sqq. Inde ut Vestitura, ita et Investitura, pro ipsa possessione interdum usurpatur in eadem Lege lib. 2. tit. 52. § 17. Lud. P. 38. :
Volumus autem de his libertatibus, et rebus reddendis, quæ in nostra Investitura sunt, ut primum quosque per optimos inquiratur.
Adde lib. 1. tit. 25. § 78. tit. 27. § 12. Lud. P. 35. Guido 5. Chartularium S. Vincentii Cenoman. fol. 115 :
Ego persona Ecclesiæ de Solineio habui medietatem Investituræ præfatæ Ecclesiæ de Solineio a Capitulo B. Vincentii Cenomanensis, et reliquam medietatem Investituræ a Capitulo B. Petri de Curia.
P. Carpentier, 1766.
◊ Non a veste, sed a Teutonico arcessendam hujus vocis originem volunt Loccenius in Explicat. voc. feudal. ad calcem Antiq. Sueogoticar. et Schilterus in Glossar. Teuton. v. Fest ; quos consule, si placet. De vocibus Germanicis quibus interpretantur latinum Investitura vide Grimm. Antiq. Jur. Germ. pag. 555.
◊ Fiebant porro traditiones ac investituræ non nudo verbo, aut per simplex instrumentum, vel chartam, sed per symbola quædam, quæ rei in alterius dominium translationem factam reapse denotarent. Fuerunt symbola illa primo stata ac fixa, id est, legibus vel consuetudine apud omnes recepta, ac usu definita : ita ut uno eodemque fere modo possessionis translationem factam advertere sit, vel certe res easdem in ea adhibitas, quæ possessionem in alium transductam omnino significarent ; adeo ut pæne eadem apud omnes gentes forma ac formula fuerit.
◊ Ea autem potissimum adhibuere veteres in ejusmodi traditionum symbolis, quæ affinitatem aliquam haberent cum re, quæ donaretur et cederetur ; vel saltem, quibus dominium in alium translatum innueretur : ita ut agri vel prædii investituram factam denotarent, cespitem, glebam, seu Wasonem, uti loquebantur, ex ipso agro desumptum, in manus illius, cui donabatur, tradebant : quo symbolo fundi proprietas prorsus in eum translata innuebatur. At ne tantum solum ipsum concessum crederetur, addebatur et ramus, quo comprehenderetur soli superficies : (id est, si quid satum et ædificatum esset, ut sunt vites, arbores, plantæ, segetes) quæ quidem usque eo soli pars est, ut non illud sine hac tradi vel usucapi possit, cum superficies solo cedat, ut aiunt JC. Addebatur hisce symbolis, festuca, quæ interdum fustis dicitur, baculus, virga, etc. cujus traditione, dominium rei pariter translatum crederetur : cum baculus ac virga, domini in suos ac res suas jus et potestatem denotet : nam festucam, idem esse ac fustem vel baculum, aut virgam in confesso pæne est, vel certe vicem fustis aut baculi præbuisse, uti diximus in verbo Festuca.
◊ Postremo præter ista, quandoque adhibita cultelli traditio, seu gladii, qui potestatis, cujus signum est, vicem præberet, ut qui magis ad manum esset : seu hocce symbolo significaretur, eum, qui rei dominium subibat, jus habere evertendi, disjiciendi, succidendi, metendi, etc. in eo prædio, cujus possessionem adibat. Vetus Charta apud [] Augustinum du Pas in Stemmat. Armoric. pag. 246 :
Quæ omnia... gratuita voluntate cum quodam Cultello obtuli.
◊ Erant præterea aliæ Investiturarum formæ, usu ac moribus definitæ et receptæ : verbi gratia per gladium, per annulum, per vexillum, per cambutam, per campanarum funes, et ejusmodi, quæ certum rerum, vel dignitatum genus spectabant.
◊ Denique quidquid ad manum fuit, posthabitis veteribus traditionum formis, nullaque festucæ, aut fustis ac baculi, cespitis, et cultelli habita ratione, ad Investiturarum symbola adhibitum fuit. Ingulfus pag. 901 :
Conferebantur etiam primo multa prædia nudo verbo, absque scripto, vel charta, tantum cum domini gladio, vel galea, vel cornu, vel cratera, et plurima tenementa cum calcari, cum strigili, cum arcu, et nonnulla cum sagitia.
◊ Enim vero ne ejusmodi traditionum perirent symbola, asservabantur ea apud donatarios in rei gestæ memoriam.
Hujusmodi cespites cum sua festuca, ait Wendelinus, multis in Ecclesiis servantur hactenus, visunturque Nivellæ et alibi, justæ magnitudinis, forma quadrata, vel etiam laterculari.
Quem morem testantur etiam aliquot Tabulæ. Charta fundationis Monasterii S. Petri Generensis apud Marcam lib. 3. Hist. Beneharn. cap. 15 :
Facto inde dono per zonam suam argenteam, ab altari in armario S. Petri repositam.
Tabularium S. Maxentii Pictav. ann. 1109 :
Dedimus... et hoc cum corrigia quadam, quam tenebamus in manu, in qua tres nodi sunt facti ad signum ; quæ corrigia adhuc servatur.
Tabul. Majoris Monasterii. Ch. 50 :
Quodam fuste, qui apud nos nomine ejus inscriptus servatur in testimonium, præsente Abbate Alberto, fecit guerpitionem.
Vide Grimmium l. 1. pag. 558.
P. Carpentier, 1766.
◊ Maxime asservabantur ubi ea monimenti scripti loco erant ; cum scilicet in iis describebantur ipsa concessio, donantis nomen ejusque doni ratio. Ejusmodi est cultellus in Chartophylacio ecclesiæ Parisiensis asservatus, in cujus manubrio eburneo hæc leguntur, teste D. Le Beuf tom. 2. Dissert. pag. 87 :
Hic cultellus fuit Fulcheri de Buolo, per quem Wido dedit areas Drogonis archidiaconi ecclesiæ sanctæ Mariæ ante eandem ecclesiam sitas, pro anniversario matris suæ.
Alterius similis cultelli, in quo inscripta est coemptio alicujus census, mentio fit tom. 6. Annal. Bened. pag. 219.
◊ Interdum traditionis symbolum, donationis, cessionis vel venditionis instrumento intexebatur, assuebatur, vel alligabatur. Vidimus ipsi in Chartophylacio Sandionysiano, beneficio humanissimi ac doctissimi viri D. Joannis Mabillonii Benedictini, qui id etiam observavit in Fulrado Abb. n. 19. tom. 4. Actorum SS. Ord. S. Benedicti, complures Chartas, in quarum imis limbis intextæ erant festucæ, vel certe pusilla ligni fragmenta. Hujusce etiam moris indices prostant complures Tabulæ. Charta Roberti Lingonensis Episcopi apud Perardum pag. 200 :
Et quia dominus Hugo Comes Trecasinus præsens aderat, quando hanc donationem feci, dedit mihi idem Comes in testimonium hujus donationis, hunc nummum, qui hic dependet, ut per ipsum donationem facerem, et Ecclesiæ Divionensi transmitterem.
Infra :
Et in testimonium hujus donationis nummus iste huic cartæ appensus est, quum per ipsum donatio ista [] facta est.
Charta Ludov. VII. ann. 1140. pro Eccl. Deiparæ Santonensi :
Confirmamus igitur, ac regali auctoritate corroborantes, et cum baculo præsenti paginæ insuto, per nuntium tuum Constantinum te investientes, concedimus tibi, etc.
Alia ann. 1104. in Tabulario S. Hilarii Magni Pictav. :
Venientes ante sepulcrum B. Hilarii, ibi super sacratissimum corpus reliquimus, cum quodam fusili, huic Chartæ inhærente, omnia, quæ injuste reclamabamus.
Tabularium Angeriacense fol. 48 :
Emma de Mastacio dedit Deo sanctoque Johanni et B. Reverentio per quoddam lignum, quod huic pergameno conjunctum est, quidquid alodii habebat, etc.
Tabular. S. Eparchii Inculismensis ann. 1000 :
Hanc igitur donationem fecit per corrigiam in hoc pergameno pendentem.
Chartul. S. Joan. Angeriac. fol. 32. r°. :
Prædictam terram S. Johanni, cui vendiderat, ex toto reliquit in manu domni Ausculphi abbatis cum junco, qui in ora Cartulæ insuitur.
◊ At cum interdum ejusmodi traditionum symbola propter usum capi, furto subripi, vel perire possent ; ut huic caveretur incommodo, reddebantur ea inutilia, ac frangebantur. Willelmus Malmesbur. lib. 2. de Gestis Anglor. cap. 8. de Eadgaro Rege :
Ubi ergo generali assensu, ut dictum est, Pontificum, Abbatum, optimatumque suorum hæc privilegia ipsi loco conferre disposuit, lituum proprium, ebore decentissime formatum, auroque decoratum, super altare sanctæ Dei Genitricis posuit ; ipsiusque donatione eidem sanctæ Dei Genitrici ac suis Monachis ea perpetualiter possidenda attribuit : eundemque lituum mox in sui præsentia fecit secari in medium, ne eum cuiquam dare vel vendere posset quilibet, ablatum, sequentem præcipiens partem illius servari in loco ad jam dictæ donationis testimonium.
Tabularium S. Hilarii Pictaviensis :
Ipse Hugo pergens ad Sancti sepulcrum, divina ductus justitia, multis videntibus supradictæ querelæ causam cultello quodam super altare posito reliquit : qui ne quando forsitan usui esset, illico nos effregimus, atque ad resecandum calumniæ silicem si forte renasceretur, in testimonium reservari præcepimus.
Tabularium Vindocinense ann. 1075. Ch. 283 :
Qua de re propria manu posuit jam dictus Comes auctoramentum, videlicet per unum cultellum, ut mos est, fractum super altare S. Trinitatis.
Vetus Charta :
Et ad hujus indicium concessionis, cultellus, per quem donum factum est, fractus est coram cunctis assistentibus.
Charta Lancelini Militis, apud Louvetum tom. 2. Hist. Bellovac. pag. 213 :
Et per suum annulum aureum, easdem villas Belvacensi Ecclesiæ deinceps possidendas in manum Domni Fulconis sui filii, tunc Belvacensis Episcopi, reddidit, et eundem annulum super altare beati Petri in catena ferrea suspendi fecit in monumentum hujus redditionis. Duos quoque solidos denariorum et dimidium, quos eodem die de prædictis villis habuerat, et perforatos in sacrario B. Petri recondi et reservari rogavit, ut posteris essent in testimonium redditionis, pœnitentiæ, et satisfactionis.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
◊ Alteram, eamque, ut videtur, potiorem, licet assignare causam, cur ejusmodi symbola frangerentur ; scilicet ut firmior constantiorque haberetur donatio aut venditio ; quemadmodum enim iis fractis symbolis amplius uti non poterant, sic nusquam in res datas aut venditas quovis modo reverti se [] velle, indicare ipsis in animo erat. Hæc non obscure innuunt sequentes Chartæ. Tabularium S. Sergii :
Et ipse Merillus veniens in Capitulo fecit donum de Braello, ipse et frater ejus in manu Abbatis, cum quodam cultello, et portaverunt super altare, atque ibi ad testimonium fregit Merillus ipsum cultellum.
Tabularium S. Albini Andegav. :
Quædam femina nomine Bonina guerpivit calumniam quam de terrula quamdam faciebat, ad hæc signa quod Brientius Monachus revestivit eam de beneficio Monachorum cum cultello suo quem statim fregit in duas partes pro testimonio.
◊ His generatim prælibatis, restat, ut quæ de diversis Investiturarum modis ac symbolis jam dicta sunt, aliquot firmemus exemplis. Ac primum de investituris apud omnes ferme receptis, per cespitem vel guazonem, baculum, ac fustim, et cultellum, agemus ; postea de cæteris ordine literarum. Symbola omnia accurate exposuit Grimmius in Antiq. Jur. Germ. pag. 557. et 108. sqq.
Per Cespitem, nude. Charta ann. 1208. apud Hemereum in Augusta Viromand. pag. 195 :
Obtulit super altare B. Petri per Cespitem, etc.
Tabularium Majoris Monasterii :
Et de eadem quoque terra, impleto pugillo revestivit Germundum S. Martini Majoris Monasterii Monachum, qui regebat locum S. Medardi.
Tabular. Rothon. :
Riscum Presbiter dederat Rothono omnia quæ possidebat in Taellac. Eo mortuo Worcomin frater ejus adportavit corpus ejus in Monasterium, et Cespitem de terra donavit et totam terram in Taellac.
Grimm. pag. 110. Erde und gras.
Per Herbam et Terram, id est per cespitem, qui constat terra et herba. Formulæ incerti auctoris, cap. 20 :
Per illud ostium de ipsa casa, per Herbam vel Terram, ipsum mansum, vel quidquid ad ipsum mansum aspicit, sicut in ipsa cessione est insertum, ad partem ipsius Ecclesiæ visus fuit tradidisse vel consignasse.
Ita ferme in form. 19. 43. 57. In Consuetudine Hannoniensi, cum apparitor seu Serviens, feudum vassalli pignori capit, Herbam, et Wasonem de terra eruit,
Herbe, Wason, ou autre chose tenant à la racine
. In Consuetudine Castellaniæ Insulensis art. 46 :
Il leve la palée, et Wason
id est, terram palo, seu ligone, fodit, et ex ea, eruit cespitem.
Per Ramum et Cespitem. Vita S. Berlendis n. 5 :
Ibique quidquid habebat in prædiis, cum omni familia servorum, ancillarumque, cum Cespite et Ramo cultelloque cum manubrio albo tradidit, etc.
Anonymus de S. Gertrude apud Bollandum pag. 600 :
Nivellam petiit, sanctissimæque Gertrudi, quidquid habebat in prædiis, cum Cespite et Ramo, cultelloque cum manubrio albo tradidit.
Charta ann. 993. apud Miræum in Notitia Eccl. Belgii pag. 135 :
Mox post hæc sebsequenti die, ut firmius et stabilius esset, infra terminum prædicti Comitatus, in villa quoque Thiele nuncupata, eisdem prænominatis testibus et aliis nonnullis astantibus, sine alicujus retractatione cum Ramo et Cespite, jure rituque populari, idem sancitum est rationabiliterque firmatum.
Charta Gerardi Hamensis Domini, apud Hemereum in Augusta Viromand. ann. 1145 :
Et uterque Walterus et nepos pari assensu, parique consilio propriis manibus prædictam oblationem Ramo et Cespite posuerunt super altare beatissimæ Mariæ.
Per Ramum et Cespitem offerre, in alia ann. 1213. apud [] eumdem Hemereum pag. 196. Per Ramum et Wasonem, pag. 234.
Per Rami et Cespitis super altare impositionem
, pag. 98. Charta Danielis Advocati Atrebatensis et Dom. Bethuniæ ann. 1224 :
Postea nobiscum in templum venientes super majus altare per Ramum et Cespitem, quidquid in prædictis habebant, obtulerunt.
Grimm. pag. 113.
◊ Infigebantur autem rami cespiti ipsi. Charta ann. 1304. quam descripsit Miræus in Diplom. Belg. cap. 90. et Wendelinus in Gloss. Salico v. Festuca :
Dedit pleno donationis inter vivos jure........ adhibitis etiam ex abundanti quibusdam solemnitatibus, quæ ad solemnisationem consimilium fieri consueverunt ; videlicet quod major dicti Monasterii cereus illuminatus fuit, et prædictus Miles D. Theodericus cum viridi Cespite, cui viridis Ramus infixus existit, arrepta etiam stola, qua... Monachus præcinctus fuerat... obtulit super altare, etc.
Apud Flandros, inquit Wendelinus, cum fundus vel donatur, vel venditur, vetus ejus dominus cespitem ex illo fundo fodicat cultro, non quadratum, sed orbiculatum, latum quaquaversum digitos summum quatuor, cui, si pratum est, infigit herbam : si ager, ramusculum, quatuor circiter digitos altum, hac imagine fundum repræsentans, uti optimus maximusque est, cum eo scilicet omni, quod solo continetur, quodque in illo naturaliter crescit. Hunc cespitem sic infestucatum defert traditque in manus Domini, seu Majoris, quem his verbis alloquitur :
Ego, domine Major, transporto in tuas manus meum illum feudum, situm illo loco, idque ad opus N. titulo puræ donationis, vel titulo venditionis, et pretii tanti : quam pecuniam agnosco me recepisse.
Major deinde acceptum cespitem cum sua festuca tradit emptori, vel donatario, sub hac verborum formula :
Ego hunc illum fundum mihi per N. in manus præsenter deportatum trado in manus tuas N. atque immitto te in realem, actualem, et corporalem possessionem ejusdem dicti fundi cum banno et fredo, secundum hujus Salæ vel curtis legem, salvo jure cujuslibet.
Ex quibus omnino patet, hæc spectare ad formulam, quam habet Consuetudo Insulensis art. 80. ut mox monuimus, cum dicitur rei possessionem conferri per ramum et baculum, par rain et baston, ubi ramus non nude, sed pro ipso etiam cespite sumitur : tametsi investituræ per solum ramum non semel occurrant. Tabul. S. Gemmæ Santon. ann. 1096 :
Et iterum confirmatum est donum Rami unius, quod transmissum fuit Monachis S. Gemmæ.
Tabul. Vindocin. ann. 1068. Ch. 176 :
Et iterum confirmatum est donum Rami unius, quod transmissum fuit Monachis S. Gemmæ.
Tabul. Vindocin. ann. 1068. Ch. 176 :
Et ultro ob confirmationem misit Ramum viridem lauri super dominicum altare.
Tabul. N. D. Santon. fol. 76. ann. 1065 :
Sponte donum impono cum semipede ligni auri, et una libra piperis in sacculo ligneo.
Tabularium Abbatiæ de Rota fol. 11 :
Dumque revertebatur, idem Albinus forte corylum (coudre) quandam nucibus onustam infra terræ nostræ metas invenit, Ramum cujus abscidit, et ad recognitionem investituræ suæ asportavit, quem in manu Præsulis posuit.
Tabularium Majoris Monasterii :
Maino de Poleio hanc elemosinam cum quodam Ramo ulmi super altare S. Johannis posuit.
Cum Ramo olivæ virentis, apud Lambertum Ardensem pag. 152. Butelerius lib. 1. Summæ ruralis cap. [] 93. cujus lemma est :
Comment le bail doit rendre au pupille sa terre en sa main, luy venu en eage. Le bail doit tout rapporter par Rain et par Baston le droit dudit bail, qui par Baston luy fut mis en sa main, en la main du Seigneur, et par loy. Et ce fait, le Seigneur le doit remettre par loy, par Rain et par Baston en la main de l'enfant venu en eage, comme de sa propre chose et heritage.
Cujacius ad lib. 2. Feud. cap. 2. quem sequitur Raguellus, existimat, hic vocem Rain, non ramum, sed annulum significare, ex eo, quod Ring Germanis annulus sit. At cum ex veteribus Poetis nostratibus, quorum locos aliquot congessit Gallandus lib. de Franco alodio pag. 328. constet Rain, idem valere ac ramum ; longe probabilius videtur, in hisce formulis recentioribus idem expressum, quod in veteribus. Charta ann. 1401. ex Chartul. 23. Corb. :
S'en sont venus dessaisir, sauf leurdit surcens, par Rain et par Baston en le main dudit enfermier ou nom de ladite église, pour en saisir ledit enfermier, comme seigneur fonsier desdits lieux.
Ubi Rain ramum significare haud dubium est.
Cum Ramo et Guasone, vel Wasone, id est, cespite, uti suo loco docemus. Charta Decani Peronensis ann. 1128. ex Tabulario Lehunensi ch. 21 :
In signum concessionis per Ramum Wasonem super majus altare Ecclesiæ nostræ ad opus Ecclesiæ Lehunensis Liberum et absque cujusquam dominii retentione obtulerunt.
Alia Hugonis Comitis S. Pauli ex Tabulario Molismensi ann. 1186 :
Donum ipsius decimæ cum Ramo et Guasone super altare posuimus.
Charta Roberti Ducis Burgundiæ ann. 1403. apud Perardum :
Hanc oblationis cartam, quam ego ipse legali concessione per festucam, per cultellum, per Wantonem, per Wasonem super altare posui, manu propria subterfirmavi.
Vide Malbrancum lib. 10. de Morin. cap. 12. Grimm. pag. 130. Ast.
Per Guazonem, Andelaginem, et Ramos de arboribus. Tabularium Casauriense, anno Ludovici II. Imperat. 24 :
Ideo constat me Sisenandus Saligo filius quondam Anastasii, bona et spontanea mea voluntate juxta Salegam legem vendidimus, atque die præsenti tradidimus, tibi Romano Abbati, vel Monasterio S. Trinitatis... per Guazonem et Andelaginem et Ramos de arboribus, hoc est, terram meam petias duas in cabale, quod dicitur Vico, etc.
Charta ann. 935. tom. 3. Annal. Bened. pag. 403 :
Per Festucam et Andelaginem, per Gazonem et Antilagon, per Terram et Cultellum et Ramos arborum.
Per Wasonem Terræ, et per Fistucum nodatum, seu Ramo arborum, atque per Cultellum et Guantone, simulque Andilagine,
tradere, in Chartis variis apud Franciscum Mariam in Mathildi pag. 105. 108. 157. Baron. ann. 1102. Dominicum in Assertore Gallico pag. 145. in Bullario Casinensi tom. 2. pag. 70. et infra non semel. Vide Andelangus. Grimm. pag. 196. Andelang.
Per Baculum. Annales Francorum S. Nazarii ann. 787 :
Illucque veniens Dessilo Dux Bejuveriorum ad eum, et reddidit ei cum Baculo ipsam patriam, in cujus capite similitudo hominis erat.
Tabularium Casauriense ann. 1140 :
Reinvestierunt Baculo quercino.
Tabul. S. Vincentii Cenoman. :
Et per Baculum querceum donum ejus rei super altare posuit.
Idem :
Donumque hujus rei per Baculum miriceum in manu Abbatis misit.
Tabul. Majoris Monast. :
Et hoc donum ambo offerimus cum quodam [] Baculo fraxineo super altare S. Martini.
Hist. Translationis S. Gregorii cap. 11 :
Statimque Baculo suo villam cum omnibus appendiciis suis reddidit.
Tabularium S. Mauri ad Ligerim ann. 1144 :
Super altare cum Baculo virgæ cosdrinæ, quam de manu forestarii abstulerat, concessit.
Tabularium Vindocinense fol. 235 :
Offerentibus Hieremia et filiis suis in testimonium rei hujus quoddam Baculum coldrinum super altare.
Charta Bertrandi de Moncontorio :
Hanc concessionem fecit Do. Bertrandus in aula sua, et pro intersigno confirmationis hujus eleemosynæ, tradidit quemdam Baculum, quem manu tenebat, Arnaudo Priori Aureæ-Vallis.
Charta Beatricis de Sabaudia Dom. Foucigniaci ann. 1294 :
Investientes dictam dominam B. recipientem pro se et suis hæredibus per traditionem Baculi, ut moris est.
 :
Tenés la terre, que quitte là vos rent,
Par cest Baston vos en fas le present,
Envers tos homes vos en serai garent.
Chartas alias hujusce ritus indices proferunt Beslius pag. 572. Perardus pag. 118. Sammarthani in Abbatib. Gall. pag. 25. 53. Guichenonus in Probat. Histor. Sabaud. pag. 140. Gallandus de Franco alodio pag. 342. Ughellus tom. 1. Ital. Sacr. pag. 960. 994. part. 2. pag. 236. tom. 5. pag. 1490. etc. quibus adde Bractonum lib. 5. tract. 15. § 14. et Rollandinum in Summa Notariæ cap. 1. Grimm. pag. 133. Stab.
Investituras Ecclesiarum, per Baculum et Annulum factas, testatur in primis famosa illa, quæ diu Christianum orbem afflixit et conturbavit, Sacerdotium inter et Imperium controversia, cujus originem et progressum multis prosecutus est Juretus in Notis ad Ivonis Carnot. Epist. 236. ex Scriptoribus coævis, ut et Baronius, et alii passim, quos non exscribo. Chronicon Mauriniacense lib. 3 :
Cumque curæ pastoralis ministerium, quod per Baculum acceperat, per librum reddere voluisset, renuit Henricus, dicens, quia sicut facta fuerat regiminis per Cambutæ traditionem susceptio, ita fieret per ejusdem redditionem dimissio.
Tabul. Ecclesiæ Andegav. :
Ipse autem Algerius Episcopus me investivit cum Baculo Episcopali de speciali beneficio ecclesiæ S. Mauritii Andegavensis.
Tabul. S. Vincentii Cenom. :
Cujus petitioni domnus Abbas, ut dignum erat, assensum præbuit, eumque protinus cum Pastorali Baculo, quem ad obsequium sepulturæ prædicti patris in habitu Monastico defuncti ex more secum detulerat, de beneficio revestitit.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
◊ Asservatur in Ecclesia Turonensi baculus ligneus plumbea lamina obtectus, in quo spirali linearum ductu scriptum legitur. † Anno Inc. Dnice mcxliiii. Lucius ii.
PP. investivit Rome judicio sce Apostolice Sedis cum Baculo isto ligneo † Turonensem Ecliam de subjectione Dolensis Eclie et Tregorensis et Briocensis per manum Dni Hugonis Turon. Archiep
.
Per Fustem Offerre, tradere, investire. Vetus Placitum sub Ludovico Imp. apud Viennam an 912. ex Tabulario Ecclesiæ Gratianopolitanæ fol. 68 :
Quod audiens dominus Imperator, ipsam terram per Fustem, quem manu tenebat, prædicto Episcopo reddidit.
Anonymus in Miraculis S. Columbani n. 24. apud Jo. Mabillonium :
Venientes ad sacratissimum corpus, mittebant in peram Sancti singulos Fustes, ut per hoc cunctis claresceret, res S. Columbani, quas antea injuste invasas habebant, ipsi Sancto restitutas.
[] Charta Walperti Archiep. Mediolanensis ann. 963. apud Ughellum in Appendice tom. 4 :
His auditis, prænominatus... Archipræsul Walpertus, cunctorum, qui aderant, consilio per acceptum Fustem jam dictas Capellas... tradidit.
Charta vetus apud eumdem tom. 4. pag. 812 :
Per Fustim, quem in suis tenebat manibus, Comitissa Mathilda.... investivit homines Cremonæ, etc.
Bracton. lib. 2 :
Si nullum ibi sit ædificium, fiat ei saysina, secundum quod vulgariter dicitur, per Fustim et per baculum et sufficit sola pedis positio cum possidendi affectu.
Adde lib. 5. tract. 4. cap. 15. § 14. Tabularium Vindocinense Thuani Ch. 19 :
Unde hujusmodi auctoramentum prius ibidem in Capitulo quodam Fuste, ut moris est, fecit, et postea eumdem Fustem super altare posuit.
Occurrit præterea ejusmodi investitura per Fustem, Chartis 24. 50. 55. 120. in Tabulario Majoris Monasterii, apud Gallandum de Franco alodio pag. 336. Ughellum tom. 1. Ital. sacræ pag. 506. 852. tom. 7. pag. 875. 1272. 1418. 1442. 1444. tom. 5. pag. 666. 732. Franciscum Mariam in Mathildi Comit. lib. 3. pag. 115. 117. in Monast. Anglic. tom. 2. pag. 1056. etc. Quibus locis fustis, festucæ vicem præbuit, quæ et fustis videtur dicta. Gloss. Lat. Gr. : Festuca, ϰάρπος, ῥάϐδος. Fustis, ῥάϐδος, βάϰλον.
Cum Ligno. Charta Girardi Episcopi Pergamensis in Hist. Pergam. tom. 3. pag. 312 :
Eamque donationem et ordinationem seu Investituram cum Ligno et cartula, super altare ejusdem beati Alexandri factam, aliquo modo infringere præsumpserit, etc.
Alia ann. 1175. ibidem pag. 325 :
Cum Ligno, quod in suis tenebant manibus... refutaverunt in manu domini Gualæ Episcopi nominatim totam decimam, quam ipsi habebant.
Vide infra.
Per Cultellum. Charta ann. 1080. in Tabul. Vindocinensi Ch. 285 :
Ego et duo filii mei Cultellum unum super altare Domini manibus nostris concorditer imposuimus.
Adde Chartas 217. 234. 405. 509. Charta ann. 1095. ex Tabul. S. Nicolai Andegav. :
Et ipse donum istud in manu Prioris fecit cum eodem Cultello, et ipsi tres eumdem Cultellum super altare dominicum S. Nicolai portaverunt.
Tabul. S. Florentii :
Deo et S. Florentio reddidit cum quodam Cultello quem super altare posui.
Tabularium S. Albini Andegav. :
Præfatam donationem sive concessum posuit manu propria super altare dominicum ejusdem Sancti cum Cultello Widonis.
Occurrit hæc formula passim in veteribus Chartis tom. 1. Monastici Anglicani pag. 49. 86. 326. tom. 2. pag. 1024. 1031. in Probat. Hist. Guinensis pag. 338. apud Louvetum in Hist. Belvac. pag. 531. 1. Edit. Perardum in Burgundicis pag. 64. in Hist. S. Nicolai Andegav. pag. 32. 63. apud Beslium pag. 459. in Tabulario Prioratus S. Nicasii Meduntensis fol. 19. in Vita S. Berlendis n. 5. et apud Brodeum in Consuet. Parisiens. tom. 1. pag. 528. Grimm. pag. 170. Messer.
Per Cultellum,
Festucam nodatam, Wantonem, et Wasonem terræ
, in vett. Chartis apud Ughellum tom. 3. Ital. Sacr. pag. 49. 51. 61. 415. tom. 4. pag. 1064. 1442. 1447. 1456. Chiffletium in Luminibus Salicis pag. 249. Perardum in Burgundicis pag. 189. etc. Charta ann. 872. apud Mabill. Diplom. pag. 542 :
Et juxta legem meam, per Cultellum et Festucam notatum seu guasonem terræ vobis exinde ad vestram partem corporalem facio vestituram, ad vestram proprietatem habendum.
Alia ann. 1102. apud [] Miræum tom. 1. Diplom. Belgic. pag. 370 :
Et per præsentem chartulam offertionis ibidem habenda confirmo, insuper per cultellum, festucam nodatam, gantonem et guvascionem terræ atque ramum arboris.
Præceptum de fundatione Cervariæ in Episcopatu Taurin. apud Stephanot. Fragm. Hist. tom. 3 :
Insuper et per cultellum, fistucum nodatum, arantonem et vasonem terræ atque ramum arboris, in præfato Monasterio legitimam facio donationem et vestituram.
Vita S. Berlendis n. 6 :
Ramum cum cespite, cultelloque de manu viri porrigentis intra scrinium recepit.
Per Cultellum Plicatum. Tabular. Vindocin. ann. 1079. ch. 222 :
Donum per Cultellum unum Plicatum super altare dominicum S. Trinitatis positum.
Ch. 341 :
Horum omnium donum et auctoramentum manu sua posuit super altare dominicum per Cultellum in hujus rei memoriam Plicatum.
Tabularium Burguliense fol. 72 :
Ut hoc donum Savaricus Vicecomes Monachis Burgulii concederet, prædictus Hubertus 10. solidos ei donavit. Et propter hoc Savaricus Plicavit illi quendam Cultellum, dando in signum concessionis, ut sic portaret eum prædictæ Congregationi.
Charta Gaufredi Comitis Andegav. ann. 1062. ex Tabulario S. Florentii veteris :
Et non solum exactiones solenniter posito super altare præscripti confessoris Cultello Incurvato ; sed etiam alia injuste eis ablata restituimus.
Charta ann. 1132. e. Chartul. Latiniac. :
Hoc autem..... sponte concessit...... unde et Cultellum quemdam pro signo Plicavit, quem Capitulo S. Petri per Hubertum ipsius Ecclesiæ Præpositum, ut inde absolveretur, præsentavit.
Tabular. S. Nicolai Andegav. :
Comes Hoellus elemosinæ hujus suæ donum misit in manu Hamonis Abb. S. Nicholai per Cultellum Hillæi cujusdam Vassalli sui, quem ipse Comes manu propria Complicavit.
Vide tom. 2. Monastici Angl. pag. 940. Atque hæc generales Investiturarum formas fere spectant, quibus etiam accenseri debent, quæ fiebant per andelangum sive andelaginem, et per chirotecam vel wantonem, de quibus diximus in hisce vocibus. Nunc de singularibus ordine alphabetico agemus.
P. Carpentier, 1766.
Per Almutiam. Charta ann. 1283. ex Tabul. Montisol. :
Petrus abbas monasterii Montisolivi contulit ecclesiam S. Juliani de Ventenaco... Petro Roca presbytero de Fanojove, quem... per traditionem Almutiæ suæ investivit.
Investitura Per Amphoram plena aque maris exinde legitimam fecit donationem, in Charta Ottonis III. Imp. apud Ughellum tom. 4. pag. 1160.
P. Carpentier, 1766.
Per Annulos Provinciales, hoc est, Per sigillam seu chartam sigillatam annulis vel sigillis, quibus utebantur commissarii a Benedicto XII. PP. deputati ad reformationem monasteriorum Ordinis S. Benedicti in Lib. pension. S. Vict. Massil. :
Priorem de Cucurono per nostros Annulos provinciales investimus.
Id est, quibus unusquisque nostrum utitur in sua provincia : ibi enim loquuntur Gerbertus abbas S. Victoris et Raymundus abbas Montismajoris.
Per Annulum, et traditione annuli, majorum præsertim prædiorum ac dignitatum factas investituras ostendunt complures Chartæ. Tabularium Episcopatus Paris. ex Bibliotheca Puteana :
Anno 1249. fecit Ansellus Miles, dominus Turnonii, homagium ligium de castro de Turnonio,... et Investivit eum Episcopus per Annulum aureum.
Ibidem :
Anno [] 1249. Joannes frater Anselli Militis D. Turnonii, fecit homagium dicto Episcopo de illa parte, quam tenebat in dicto castro,... ad quod homagium admisit eundem D. Episcopus, volens ipsum investire per baculum, vel festucam, prout moris est : quam Investituram noluit recipere dictus Joannes, dicens, quod ipsam non reciperet, nisi per Annulum aureum investiretur.
Charta Gualæ Episcopi Pergamensis ann. 1174 :
Teque, reverende frater, Adelarde, illius matricis Ecclesiæ Archidiacone, Annulo aureo Investimus, etc.
Hunc præterea ritum attigere passim Scriptores, quos erit satis indicasse, ne in immensum opus excrescat : Petrus Damiani lib. 1. Epist. 9. Arnulfus Lexov. Episc. pag. 27. 30. Sugerius in Ludovico VI. pag. 320. S. Bernardus serm. de Cœna Domini, Petr. Diac. lib. 4. Chr. Casin. cap. 91. 125. Vita S. Melanii Episc. Rhedonens. cap. 5. n. 27. Franc. Chifflet. in S. Bernard. pag. 510. Guichenonus in Episcop. Bellic. pag. 81. Duchesnius in Probat. Hist. Ducum Burgund. pag. 33. Acherius ad Guibertum pag. 596. Monast. Anglic. tom. 2. pag. 1008. Probat. Hist. Gallo-Byzantinæ pag. 22. Waddingus in Regesto tom. 3. pag. 117. Math. Paris. pag. 613. Bullarium Casinense tom. 2. pag. 35. 52. Ughellus tom. 4. pag. 1337. 1353. etc.
P. Carpentier, 1766.
◊ In minorum etiam dignitatum concessione annulo usi sunt, ut patet ex Literis cardinalis Monachi ann. 1303 :
Ego hujusmodi commendas victibus quatuor theologorum dictæ domus (Choletorum) unio, ipsisque prædictis confero, et ipsos per Annulum meum investio.
Per Baculum. Tabular. Longipontis in diœcesi Paris. :
Quod donum misit Henrico Priori per quendam Baculum, quo se sustentabat.
Vide quæ supra observamus.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Per Beretam et Birretum. Vide utramque vocem suis locis.
Per Berillum. Vide in hac voce.
Per Bibliothecam, seu Biblia. Charta ann. 843. in Tabulario S. Mauri ad Ligerim :
Donum autem confirmat Bibliotheca veteris ac novi Testamenti.
P. Carpentier, 1766.
Per Bipennam. Charta Guisc. Beljoac. dom. ann. 1118. inter Instr. tom. 8. Gall. Christ. col. 317 :
Acta et firmata sunt hæc in Tyronensi cœnobio per traditionem præsentium et meæ Bipennæ super magnum altare.
P. Carpentier, 1766.
Per Breviarium. Tabul. Pontis Otranni :
Hanc quoque elemosinam concessit Guillelmus de Turre, Landrici frater, saisivitque de illa domnum abbatem Oliverium apud portam monasterii cum Breviario portarii.
P. Carpentier, 1766.
Per Calamum. Charta ann. 1356. ex Bibl. reg. :
Joannem emptorem præsentem et recipientem de dicta re vendita per traditionem unius Calami manualiter investivit.
Per Calicem. Tabular. Absiense fol. 95 :
Et de his Investivit ipsum Abbatem cum Calice, quo Communionem acceperat.
Charta Aldrici Episcopi Cenoman. in ejus Vita pag. 74 :
Per librum quatuor Evangeliorum nobiliter ornatum, et auro ex parte conscriptum, seu per Calicem unum aureum cum patena sua, desuper Episcopis et Sacerdotibus manus eorum imponentibus,..... tradiderunt, etc.
Per Cambutam Episcopi investitur Abbas apud Ordericum Vitalem lib. 3. pag. 477. et pag. 481. Charta Amati Archiepiscopi Burdegal. ann. 1098. in Tabular. Angeriacensi fol. 178 :
Ipsum eundem Abbatem Ansculfum, Virga [] nostræ auctoritatis superinvestivimus.
Tabularium S. Dionysii de Novigento :
Huberto Comes Rotrocus Baculum in manu dedit, et curam Monasterii commisit.
Per Candelabrum. Tabul. Leprosariæ Pontis Audomari :
Robertus de Auvillers per unum Candelabrum super altare hanc donationem posuit.
Tabularium Prioratus S. Nicasii fol. 35 :
Et dona obtulit super altare prædicti Martyris per unum Candelabrum multis assistentibus.
Histor. MS. Beccensis Monasterii pag. 464. n. 18 :
Gilbertus de Sanceio septem acras terræ cum uno hospite concedens eas in perpetuum possidendas Beccensibus, Candelabro pro more illius temporis (12. sæc.) super altare posito, et sigillo suo confirmat.
P. Carpentier, 1766.
Per Candelabrum Deauratum. Charta ann. 1122. ex Chartul. Miciac. :
Beatrix, annuente filio suo Alberico, necnon et filia sua Agnete,... ad opus Miciacensium fratrum per Candelabrum deauratum in manu nostra dereliquit, etc.
Canum Venaticorum Apprehensione. Tabul. Casauriense ann. 1140 :
Reinvestivit S. Clementis Ecclesiæ ipsemet Timo Apprehensione Canum Venaticorum, quos educebat venatu, in loco, qui Cusianum vocatur, de præfata Ecclesia S. Nicolai.
Per Capellum Prioris, in Tabul. Monast. Longipontis, diœces. Parisiens.
P. Carpentier, 1766.
Per Capucium. Charta ann. 1323. in Reg. 62. Chartoph. reg. ch. 77 :
Castrum de Olonzaco, cum omnibus suis juribus et pertinentiis ipsius, dicto Raymundo Durbano... per traditionem cujusdam Capucii restituerunt.
Alia ann. 1304. in Lib. rub. Cam. Comput. Paris. fol. 176. r°. col. 1 :
Ipsum dominum Galdum induci fecimus in possessionem vel quasi cum. Capussio ipsius domini locumtenentis, eidem domino Galdo in locum possessionis tradito.
P. Carpentier, 1766.
Cum Cereo et Lapide. Charta ann. 1107. inter Instr. tom. 6. Gall. Christ. col. 297 :
Præfatum abbatem Casæ-Dei cum Cereo, quem tenebat in manu sua, refutare fecit, et ipsemet papa (Paschalis II.) suscepta eadem refutatione, illico Anianensem abbatem et monachos cum eodem Cereo et quodam lapide revestivit.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Per Chartam Super Altare. Tabularium S. Michaelis in periculo maris :
Ego Clamarochus dedi Deo et S. Michaeli unam tesuram, id est piscatoriam in mari. Ut autem hoc per labentia tempora custodiatur firmius, placuit mihi hanc Cartam ponere super altare S. Michaelis et signum meum facere.
Per Chirothecam. Charta ann. 1087. ex Tabular. S. Florentii :
Fecitque inde donum per quasdam Cyrothecas in manu Haimonis Monachi.
Vide Chirotheca. Grimm. pag. 152. Handschuh.
Per Claves Ecclesiæ. Charta Adæ Abbatis S. Dionysii ann. 1114 :
Dedimus, et manu nostra per Claves Ecclesiæ super altare posuimus ad dotem Ecclesiæ.
Tabul. Vindocinense :
De eodem dono dominum Fromandum cum una Clave investierunt.
Tabularium Brivatense fol. 193 :
Per traditionem libri et specialiter per traditionem Clavium Cortilis, seu plateæ de Challes.
Vide tom. 8. Ughelli pag. 189. Grimm. pag. 176. Schlüssel.
Per Clocas Ecclesiæ. Vita Aldrici [] Episcopi Cenoman. pag. 126 :
Plenam et legalem vestituram per Clocas et ostia senioris ipsius Monasterii Ecclesiæ,... et per portas ipsius Monasterii jamdicto Aldrico Episcopo, multis coram testibus in ipso monasterio solemniter (traditionem) fecerunt.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Per Coclear de Turibulo. Tabul. S. Vincentii Cenom. :
Quidam miles Albericus nomine cum uxore sua donum decimæ quam habebat apud Atheiam posuit super altare per Coclear de Turibulo.
Per Colonnam. Tabular. Casauriense anno 24. Ludovici II. Imp. :
Et investierunt per demandationem ejusmodi Augusti per Colonnam de ipsa curte.
Per Communionem. Liber Ordinis S. Victoris Parisiensis MS. cap. 22 :
Quædam Monasteria hanc consuetudinem tenent, ut sæculares in suam societatem ac fraternitatem, omnino sicut oportet, statim ingressuros per Investituram Communionis tam corporaliter, quam spiritualiter suscipiant : et post talem plenariam susceptionem sine præfixo termino conversionis, quantum libuerit, in sæculo permanere sinunt. Hoc tamen in ejusmodi hominum tali conversione indubitanter periculosum esse consideramus, quod sæpe tales non voto religionis, sed defensionis suæ causa in fraternitate religiosorum adscripti volunt videri, non ut ipsi ad religionem conversi meliores fiant, sed ut in nequitia persistentes, sub patrocinio et tutela Ecclesiarum maneant tutiores. Propter quod sæpe gravem maculam atque infamiam puritati religionis inferunt, dum eos, qui in religione constituti sunt, ad patrocinandas causas turpes et ignominiosas, pro sua defensione, quasi ex debito compellunt, etc.
Vide Jacob. Hommey. Supplem. Patrum pag. 497.
Per Coronam. Chronicon Moissiacense ann. 813 :
Ludovicum filium suum constituit Imperatorem secum, ac per Coronam auream tradidit ei Imperium.
Adde ann. 816. 817.
Per Corrigiam. Tabularium Deiparæ Santon. :
Fecit idem donum cum una Corrigia S. Mariæ et S. Juliano, et imposuit super altare.
In eodem Tabulario :
Willelmus Comes Pictav. fecit donum super altare S. Mariæ cum Corrigia cervi cultellum continente, accipiens 30. sol. charitatis ab eodem Conventu.
Fol. 55 : Helias Comes Petricor.
suum donum posuit super altare S. Mariæ cum Corrigia, nodo suo facta in ipsa.
Tabular. S. Hilarii Pictav. :
Signo suæ manus, et Corrigia suæ cincturæ firmavit an. 1128.
Tabularium Angeriac. fol. 39 :
Omnia ista annuit dominus meus Hugo de Surgeriis, de quo feodaliter teneo ; nam cum facerem donum per unam Corrigiam in manu D. Ansculfi Prioris, iste Hugo ab una parte tenens Corrigiam, nutu suo firmabat, volens istud proficere sibi in futurum.
Tabularium S. Hilarii Magni Pict. :
Hanc paginam cum Corrigia cincturæ meæ super altare posui.
Ibid. :
Cum Corrigia mei bautei
(baltei.) Denique Charta alia ex eodem Tabulario :
Ego Guillelmus de Villario dimitto B. Hilario et Canonicis suis medietatem alodi de Presciaco, quam injuste tenebam, cum hac Corrigia cincturæ meæ, et hanc dimissionem prius feceram in manu Guillelmi Pictaviensis Episcopi : et feci concedere istud filium meum majorem Goscerandum cum Corrigia cincturæ suæ, Capitulo B. Hilarii, et dimissionem, quam feci in manu Episcopi jam dicti, ad opus B. Hilarii[] et Capituli sui feci. Corrigia cincturæ meæ cervina est, Corrigia filii mei vaccina est.
Tabulis adsutæ etiamnum binæ istæ corrigiæ cernuntur. Vide Probat. Hist. Castaneor. pag. 181.
Cum Crocia Abbatis. Vetus Charta in Hist. Monasterii S. Nicolai Andegavens. pag. 24 :
Et donum hujus beneficii factum est cum Crocia Abbatis, et a Berlaio et uxore ejus in manu ipsius positum est.
Alia Fulconis Comitis Andegavensis ann. 1092. ibidem pag. 49 :
Baculum itaque justitiæ et misericordiæ, qui Crocia dicitur, in manu... Abbatis pro confirmatione doni pono.
Gassendus in Notitia Eccl. Diniensis ad ann. 1430 :
Venerabilis et religiosa domina Brianda Trimonda recepta fuit in Abbatissam Monasterii S. Catharinæ civitatis Dignæ... per traditionem Crossæ, osculando altare, et deinde sedendo in choro, in cathedra majore cum Cantico
Te Deum laudamus.
P. Carpentier, 1766.
Per Cultellum Flexum. Contract. matrim. inter Petrum Infant. Aragon. et Constant. Sicil. ann. 1262. inter Probat. tom. 3. Hist. Occit. col. 556 :
Per Cultellum flexum et per hoc præsens scriptum... tradimus vobis D. Constantiæ dilectæ uxori nostræ in dotarium et pro dotario civitatem Gerundæ integre.
Alius ann. 1358. apud Salern. :
Quia dos data donationem propter nuptias habere meretur, contemplatione et causa matrimonii supradicti, sponte et pacifice coram nobis, sua propria, libera et gratuita voluntate, in facie dictæ majoris Salernitanæ ecclesiæ per Cultellum Flessum, secundum morem magnatum, comitum et baronum regni hujus, viventium prædicto jure Francorum, ex nunc promisit.... domicellæ Johannettæ uxori suæ in dodarium et terciarium.... annuas uncias auri ducentas viginti.
Vide supra Per cultellum plicatum.
Per Cultrum, vel Cultellum. Chronicon S. Sophiæ Beneventanæ pag. 718 :
Per unum Cultrum, quem manu tenebam, dedi, etc.
Adde pag. 741. August. du Pas in Stemm. Tinteniacensi pag. 572. Notas ad Vitam B. Roberti de Arbrisello pag. 234. Historiam Guinensem pag. 338. etc. Grimm. pag. 170. Messer.
Per Cupam Auream. Vide Bodinum lib. 1. de Republ. cap. 9. pag. 130.
P. Carpentier, 1766.
Per Cuppam Argenteam. Charta ann. 1207. apud Murator. tom. 1. Antiq. Ital. med. ævi col. 614 :
Et idem dominus papa (Innoc. III.) investivit dictum comitem de dictis castris, comitatu et terris coram omnibus per Cuppam argenteam.
Alia ann. 1108. apud Cenc. inter Census eccl. Rom. :
Dominus autem papa investivit eum de gratia sua cum Cuppa argentea deaurata.
Eadem rursum occurrunt ibidem in Charta ann. 1208.
Per Denarios. Tabularium Majoris Monasterii Charta 182 :
Quod donum ejusdem census continuo, dum matutinalis Missa cantaretur, posuit super altare dominicum per octo Denarios, in præsentia multorum.
Tabularium Vindocinense Chart. 206 :
Quibus omnibus ille gratanter assentiens, donum simul et auctoramentum, manu propria super altare imposuit per unum Denarium Andegavinum, et unum cultellum, quem ad hoc ipsum donavit quidam homo S. Trinitatis.
Grimm. pag. 178. Munze.
Per Digitum, vel Digito. Vide Digitus. Grimm. pag. 137. Hand und Finger.
Per Dextrum Pollicem. Charta [] ann. 1242. ex Archivis Cartusiæ Montisrivi :
Nobilis vir Burgundionus dominus de Trilis... investivit per Pollicem Dextrum Hugoni de Miramars Priori Cartusiæ Montis-rivi.
Tabul. Eccl. Gratianopolitanæ sub Hugone Episc. fol. 37 :
Et hæc datio facta fuit primo gradu scalæ Gotafredi in Castro Bocoroni, et investitus fuit Aldebaldus in Dextro Pollice ex hoc honore.
Per Eleemosynariam, hoc est, marsupium. Charta Simonis de Balgentiaco ann. 1149. in Tabulario S. Evurtii Aurelian. :
Et super altare ipsius Ecclesiæ per Eleemosynariam meam lapidem berillum intus habentem propria manu imposui.
Per Ferulam Pastoralem, apud Ughellum tom. 5. Ital. Sacræ pag. 403. Charta ann. 898. apud Chorier tom. 2. Stat. polit. Dalph. pag. 227 :
Sed more decessorum suorum regum Ferulam accipiens tradidit ei Viennensem ecclesiam.
Vide Ferula 3.
P. Carpentier, 1766.
Per Festucam. Vide supra Festuca. Grimm. pag. 121. Halm.
P. Carpentier, 1766.
Per Fimbriam Vestimenti. Charta ann. 1386. apud Murator. tom. 3. Antiq. Ital. med. ævi col. 1236 :
Donamus et concedimus in feudum ac te pro te et hæredibus tuis, ut præfertur, per Fimbriam vestimenti nostri investimus præsentialiter de eisdem, cum suis juribus et pertinentiis universis.
Grimm. pag. 158. Rockschoss.
Per Floccillum Capillorum. Tabular. Absiense fol. 83 :
Hoc dono investivi Rainerum Abbatem cum Floccillo capillorum meorum.
Grimm. pag. 146. Haar.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Per Folium. Madox Formul. Anglic. pag. 92.
Per Folium Nucis. Tabular. S. Hilarii Pictav. fol. 77 :
Hoc donum cum Folio nucis recepit.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Per Forfices. Tabularium S. Martini Pontisar. :
Odo Comes de Corboilo concessit Deo et S. Germano Pontisariensi quandam vieriam quam habebat in terra Morissarti, deprecante matre sua Comitissa de Croceio, cum Forficibus quas in manu tenebat, cum quibus Forficibus Robertus Monachus reinvestivit eum de beneficio loci. Quibus etiam Forficibus statim idem Comes totondit quendam armigerum Walterii Tosardi.
Grimm. pag. 171. Schere.
Per Fosilem Chartæ Inhærentem, apud Beslium pag. 524.
Per Funes, seu Chordas campanarum Episcopos et Abbates dignitatibus suis investitos, colligere est ex Hariulfo lib. 4. cap. 2. Baldrico lib. 1. Chron. Camerac. cap. 9. Ademaro Cabanensi apud Labbeum pag. 176. Innoc. III. PP. lib. 1. Ep. pag. 177. Edit. Venet. Ægidio Aureæ-Vallis Monacho in Episc. Leod. cap. 20. etc. Adde Ughel. tom. 3. pag. 35. et Rollandin. in Summa Notariæ cap. 15. Exstant præterea hujusce ritus exempla complura in veteribus Tabulis. Tabul. Belliloc. Ch. 154 :
Garnulfo Abbati vel ad ipsos Monachos, qui cum eo fuerunt per Cordam signi et per hostium domo ipsas res, sicut in charta testamenti continetur... tradidit. Act. an. 3. Caroli Imp.
Ch. 164 :
Tunc veniens ipse Ebrardus intravit in ipsam Ecclesiam, et veniens ad ipsam villam per Cordam de signo ad hostia de domo et cespitem de terra, sive ramum de arboribus missis S. Petri tradidit.
Tabularium Casauriense :
Investivit... per ipsas Funes de ipsis campanis.
Idem Tabularium anno 1. Caroli C. Imp. :
Investierunt A. et Allonem Advocatum [] ipsius per annulum de Campana Ecclesiæ S. Desiderii de ipsa curte.
Charta ann. 1122. ex Archivis Majoris Monast. :
Quo peracto, cum tertia die in Ecclesiam S. Petri prædictam venissemus, dictus Jacob et filius ejus per Cordas signorum in manu nostra eandem Ecclesiam reddiderunt et nos prædictum Abbatem et Monachos per ipsas signorum Cordas de eadem Ecclesia plenarie investivimus, qui susceptis de manu nostra Cordis, signa illa protinus sonaverunt et per hoc investituram suam de eadem Ecclesia omnibus qui aderant innotuerunt.
Tabularium Dunense :
Eidem Monacho Ecclesiam ipsam per Cordam signi tradidit, Monachusque suscipiens cordam traxit et signum insonuit, quod parrechia omnis audivit et vidit.
Tabul. Kemperleg. :
Signorum ipsius ecclesiæ Cordis coadunatis, coram Principe et filio suo fratrem suum Benedictum Abbatem idem Præsul propria manu libentius investivit de Ecclesia prædicta.
Grimm. pag. 184. Seil.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Per Furcam Ligneam. Tabularium S. Vincentii Cenom. :
Ipse vero libenter annuit et donum patris confirmans, investivit de eo Monachos per quamdam Furcam ligneam quam in manu sua tenebat.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Per Gantum. Charta ann. 1187. ex Archivis Abb. Buzeii :
Radulfus itaque de Chameriaco saisivit memoratos fratres de his omnibus in manu mea cum Ganto suo dextro in Ecclesia B. M. de Prugniaco ante altare, et ego Mauricius Nannetensis Episcopus investituram ipsam tradidi cum eodem Ganto venerabili Maino Abbati.
Alia ejusd. ann. ex Archivis S. Melanii :
Idem Petrus de Chaune hanc eleemosynam posuit in præsentia nostra per Gantum suum in manu mea et ego inde Gervasium Abbatem per eumdem Gantum investivi.
Grimm. pag. 152. Handschuh. Vide per Chirothecam.
Per Gladium regna collata, auctor est Otto Frising. lib. 2. de Gestis Freder. cap. 5 :
Est enim consuetudo Curiæ, ut regna per Gladium, provinciæ per vexillum a Principe tradantur, vel recipiantur.
Guntherus lib. 1. Ligurini :
Ergo ubi vexillo partem quam diximus ille,
Hic autem Gladio regnum suscepit ab ipso,
(Hunc etenim longo servatum tempore morem
Curia nostra tenet) posito diademate Petrus
Regali dextra tulit alti Principis Ensem,
Præcessitque sacram brevius diadema coronam.
Dudo lib. 2. de Morib. Normann. :
Regnum, quod mihi ultro dedisti, per hunc Mucronem, 12. libras auri habentem, reddo tibi. Per Spatham regno revestire,
in Annalibus Francorum Bertinianis ann. 877. et apud Continuatorem Aimoini cap. 36. Per traditionem Ensis evaginati, Comitatus erectionem et investituram factam, observare est in Charta ann. 1161. apud Guichenonum in Probat. Hist. Bressensis pag. 133. Adde Thwroczium in Andrea Rege Hungar. cap. 44. Vide Gladius. Grimm. pag. 165. Schwert.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Per Gladium, Capam et Circulum aureum. Literæ ann. 1557. apud Rymer. tom. 15. pag. 462 :
Ipsumque Thomam Baronem Perey hujusmodi statu, gradu, stilo, titulo, honore et dignitate per cincturam Gladii, et unius Capæ honoris et dignitatis et Circuli aurei super caput suum positionem insignimus, investimus et realiter nobilitamus, habenda et tenenda nomen, statum, gradum, stilum, titulum, honorem et dignitatem Comitis Northumbriæ.
[] Eadem formula occurrit ibid. pag. 497.
Per Grana Incensi. Charta Agnetis Ducissæ Aquitan. ann. 1048. qua Angeriacense oppidum Monasterio S. Joannis confert :
Et ut firma in perpetuum maneant, ponimus singuli in testimonium veritatis singula Grana incensi super altare S. Joannis, oblationem Deo in odorem suavitatis.
Beslius pag. 430.
Per Haspam. Vide in voce Haspa.
Per Hastam. Ditmarus lib. 6. pag. 60 :
Cumque Hasta signifera Ducatum dedit.
Grimm. pag. 163. Speer.
Per Herbam et Terram. Vide supra.
P. Carpentier, 1766.
Per Infulam. Charta ann. 1215. apud Cenc. inter Cens. eccl. Rom. :
Per Infulam capitis sui eos nomine ipsius ecclesiæ investiens, etc.
Per Juncum. Tabularium Vindocinense Charta 268 :
Tunc inclinavit se Comes, et accepit viridem Scirpum ; nam domus recenter erat juncata, sicut solemus facere, quando aliquem personæ potentis, vel dominum suscipimus, vel amicum. Tunc Junco ipso non tam donum faciens, quam restaurationem dedit, etc.
P. Carpentier, 1766.
Per Lanceam et Confanonum. Charta ann. 1195. apud Murator. tom. 1. Antiq. Ital. med. ævi col. 621 :
Dominus Henricus... imperator... et rex Siciliæ cum Lancea et confanono, quam in manu sua tenebat, investivit honorifice.... consules communis civitatis Cremonæ, nomine ipsius communis de hoc, quod in privilegio ipsius communis Cremonæ continetur.
Exstat eadem Charta tom. 1. Cod. Ital. diplom. col. 395.
Per Lapidem. Tabularium Brivatense ann. 1262 :
Et ad opus Capituli cum quodam Lapide investio, et in possessionem, vel quasi, induco.
Charta alia apud Perardum pag. 140 :
Dedit Ecclesiæ S. Stephani per unum Lapidem, in manu prædicti Abbatis, quidquid habebat in decimis, etc.
Instrum. ann. 1394 :
Investivit eum per traditionem unius parvi Lapidis, ut moris est.
Grimm. pag. 181. Stein.
Per Lapillum. Tabular. S. Flori in Arvernis ann. 1276 :
Sed devestiens de prædictis omnibus cum quodam Lapillo in manu nostra, voluit et rogavit nos, ut dictum Hugonem investiremus.
Adde Chartam ann. 1386. apud Rocchum Pirrhum in Notitia Ecclesiæ Cephalitanæ pag. 485.
Per Librum. Tabularium S. Cyrici Nivernens. Ch. 108 :
Donum consensu ac favore uxoris suæ confirmatum super altare S. Cyrici cum Libro obtulit.
Charta Hugonis Autisiodor. Episcopi ex Tabulario Pontiniacensi :
Quod donum per Libri donationem et osculi susceptionem in manu mea est confirmatum.
Alia in Chronico Besuensi pag. 667 :
Hanc donationem... Hugo filius, Haimo frater ejus, et uxor ejus, propriis manibus Librum super altare ponentes, laudaverunt.
Alia ibid. pag. 675 :
Hoc donum... tenentes ambo Librum, per quem hanc donationem ... super altare posuerunt.
Pag. 676 :
Per impositionem Libri super altare confirmaverunt.
Charta ann. 1123. ex Tabul. S. Nicolai Andegav. :
De hoc dono revestivit Quimarhocus et duo filii ejus Gradelonem Monachum S. Nicholai cum uno Libro in ecclesia S. Petri Nannetensis, et osculati sunt eum de hac donatione per fidem ; Librum quoque quo revestierunt Monachum posuerunt pro signo super altare S. Petri.
Alia ann. 1164. ex Archivis S. Sulpitii Bituric. :
Niva Abbatissa [] et Herbatus Prior tenentes Librum ex una parte, præfatos prædictæ eleemosynæ datores ex altera parte Librum tenentes, de beneficio Abbatiæ investierunt, et in participationem orationum ejusdem Abbatiæ receperunt.
Instrum. ann. 1205. ex Archivis Fontis Danielis :
Has omnes eleemosynas ipse Juhellus de Meduana et Isabel mater ejus et Gervasia uxor ipsius Abbatiæ Fontis Danielis quam fundaverant dederunt, et cum Libro super altare posuerunt.
Adde Chron. Besuense pag. 680. 688. 689. 696. Ordericum Vitalem lib. 5. pag. 590. 594. Innocent. III. PP. lib. 1. Epist. pag. 238. Edit. Venet. Ditmarum lib. 3. pag. 27. Chronicon Mauriniacense lib. 3. pag. 386. Rocchum Pirrhum tom. 1. Notitiæ Sicil. pag. 477. Probat. Histor. Drocensis pag. 225. 234. Prædictis hæc addo ex Libro ordinis S. Victoris Parisiensis MS. cap. 33 :
Si aliquis se orationibus nostris petierit commendari, finitis clamoribus adducatur, et de ipsis orationibus per Librum investiatur.
Similia habent Statuta Ordinis Præmonstrat. distinct. 1. cap. 5. Vide supra per Bibliothecam et per Communionem.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Per Librum Manualem. Tabularium Majoris Monast. :
Simon filius Judicaelis de Peregrino donavit nobis talliatam, et corucam et bannum, etc. de domo nostra de Peregrino et de his omnibus cum quodam Libro qui Manualis appellatur, quem de manu Presbyteri qui ad eum visitandum venerat, accepit coram testibus, Priorem hujus domus investivit.
Tabular. S. Vincentii Cenoman :
Donumque hujus rei per Librum Manualem in quo ægram Episcopus absolverat, ambo in manibus prædicti Abbatis miserunt.
Per Librum Missalem. Charta Amedei Episcopi Lausannensis ann. 1150 :
Librum Missalem, in quo, vel per quem divinum celebratur mysterium, in manibus sumpsit, super altare posuit, etc.
Charta ann. 1161. ex Tabul. Kemperleg. :
Facta donatione in claustro S. Amandi cum Libro Missale eam super altare ibidem obtulerunt.
Liber Chirographorum Absiæ fol. 7 :
Investierunt Abbatem Absiæ... cum Missali ejusdem Ecclesiæ.
Tabularium S. Stephani Divion. apud Perardum pag. 119 :
Fecerunt hæc in manu Girardi Eleemosynarii, qui dono et concessione per Librum Missalis revestitus est.
Adde Marcam l. 5. Hist. Beneharn. cap. 12. n. 4. cap. 15. n. 5. cap. 25. n. 8.
Per Librum Collectarium. Tabularium S. Stephani Divion. apud Perardum pag. 139 :
Et super altare S. Stephani per Librum Collectarium guirpiendo deposuit.
Per Librum Evangeliorum et Calicem, in Vita Aldrici Episc. Cenoman. pag. 74. tom. 3. Miscell. Baluzii.
Cum Libro Regulæ, et Cum Regula. Chronicon Besuense pag. 631 :
Et propria manu donum roboravit super altare per Librum, qui vocatur Regula sancti Benedicti.
Tabularium Vindocinense :
Donum cum Regula super altare dominicum, etc.
Fol. 271 :
Donum super altare cum Regula obtulit.
Tabul. S. Vincentii Cenoman. :
Qua de re unam marcham argenti loco caritatis habuit ; et de dono prædicto in eodem capitulo cum Libro Regulæ domnum Abbatem Robertum et Capitulum saisivit.
Vide Gauffridum Vindocin. lib. 1. Epist. 6. et Paulum Diac. lib. 4. Chronici Casin. cap. 1. Liber Chirographorum Absiæ fol. 99 :
Et ad majus altare accedentes, in præsentia [] Dominici corporis, cum Regula S. Benedicti de his abbatiam investierunt, ac deinde beneficium spiritale postulantes acceperunt.
P. Carpentier, 1766.
Per Librum Regulæ novus abbas instituebatur. Charta ann. 1127. inter Instr. tom. 12. Gall. Christ. col. 29 :
Ut novus abbas... a conventu B. Johannis electus, in capitulo nostro (Senonensi) per Librum Regulæ a præposito nostro de ratione abbatiæ investiatur.
Per Lignum. Tabularium Vindocin. ann. 1077. Ch. 264 :
Dedit quartarium vineæ situm apud Olonam per rescisuram Ligni, quam misit in manu Abbatis, qui revestivit eum statim de orationibus et beneficio loci.
Ch. 488 :
Dimisit hanc calumniam, mittens frustum cujusdam Ligni ob testimonium hujus concessionis super altare.
Tabul. Abb. Deiparæ Longipontis :
Hoc autem donum fecit supradicta domina in castello, quod vocatur Pons, et per Hertendum Monachum loco testimonii frustulum Ligni sambuci super altare S. Mariæ transmisit.
Tabularium S. Martini de Campis :
Et donum posuit super altare per Lignum, in quo posuerat annulum aureum.
Charta ann. 912 :
In civitate, quæ vocatur Ticinensium Rex Leoprandus Rex Lambardorum et Italiæ dispensator per Lignum, quod in sua tenebat manu, investivit Lanfrancum... ratione feudi, qui ambo professi sunt ex natione, lege Curiæ Lombardorum, etc.
Hinc colligitur, cur ejusmodi concessiones, quarum fiebant investituræ per frustulum ligni, quod primum occurrebat, lignea dona dicantur in aliquot veteribus Chartis. Tabular. Vindocin. ch. 229 :
Post acceptum beneficium, tulit Donum Ligneum super altare.
Ch. 237 :
Perrexit ad altare, et posuit Donum Ligneum super illud, recitans ibi rationem doni, quod fecerat.
Ch. 295 :
Sumptumque Ligneum Donum tradiderunt illud, etc.
Grimm. pag. 174. Span.
Per Linteum. Tabularium S. Maxentii in Pictonibus :
Aimericus per unum Linteum satis optimum dedit S. Maxentio, etc.
Per Lini Portiunculam, in Historia Durdanensi pag. 38.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Per Malleolum. Tabularium S. Vincentii Cenoman. :
Porro ad hujus rei confirmationem posuit Gaufridus filius Hugonis de Alvor Malleolum quendam super altare S. Vincentii.
Grimm. pag. 162. Hammer.
P. Carpentier, 1766.
Per Malleolum Capituli. Tabul. S. Sergii Andegav :
Cum malleolo capituli fecerunt inde donum in manu domni Petri abbatis, quem postea ad majorem ipsius rei auctoritatem tulerunt super altare.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Per Manicam. Instrumentum ann. 907. apud Lobinell. tom. 2. Hist. Britan. col. 66 :
Comes vero per Manicam suam terram supradictam in manu Catluiant Abbatis graffiavit.
Tabular. Rothonense :
Erispoe dedit illam villam quæ vocatur Chaer et insulam quæ vocatur En Aleis... ad fabas Monachis S. Salvatoris, tradens per Manicam suam in manu Conweion Abbatis in loco Cancell.
P. Carpentier, 1766.
Per Manicias, hoc est, Chirothecas. Placit. ann. 820. apud Murator. tom. 1. Antiq. Ital. med. ævi col. 463 :
Sic de præsenti ipse Hucpold comes per Manicias suas de manu ejusdem Bonifritus a parte præfati monasterii revestivit.
Charta ann. 936. apud eumd. tom. 2. col. 135 :
Per hanc præsentem paginam vendicionis, et per duas Manicias hac tradere visus sum, et corporaliter facio tibi investituram[] venditionis justa legem meam Alegmanorum.
Vide Per Manicam.
P. Carpentier, 1766.
Cum Manubrio Cultri, in Charta inter Probat. Hist. Brit. tom. 1. col. 430. bis :
Dedit autem ista concedente Orguen in claustro S. Martini castelli Goscelini cum Manubrio cultri per manum Galonis episcopi.
P. Carpentier, 1766.
Per Manus infra manus alterius positas. Charta ann. 1238. apud Cenc. inter Cens. eccl. Rom. :
Dominus Nicolaus investivit dominum camerarium, nomine ecclesiæ Romanæ, de bonis supra scriptis, mittens Manus suas infra manus ejus.
P. Carpentier, 1766.
Manu ter apposita cum libro super altare, in Charta ann. 1205. ex Chartul. Mont. S. Mart. ch. 53.
Per Mappulam. Chronicon Farfensis Monasterii pag. 661 :
Per jussionem ipsius, dante eo mappulam suam (son mouchoir) Advocato suo, revestivit Leonem, etc.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Cum Marmore. Tabularium S. Vincentii Cenom. :
Acharius filius Hamelini de Bana concessit decimam S. Petri de Noviomo de Rupe Odonis, quam pater suus dederat, et donum hujus rei super altare S. Petri cum Marmore ipsius altaris misit.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Per Particulam Marmoris. Charta Landrici de Praiaco pro Monasterio Fontismensi in agro Eduensi, ann. 1118 :
Venit ad nos prædictus Landricus cum uxore sua Helisabet et tribus filiis suis.... et accipiens in manibus suis Particulam marmorei lapidis, quæ ibi forte reperta est, venit cum ea ante altare, et tenentes eam omnes simul... obtulerunt eam super altare, ita dicentes : Nos pro salute animarum tam nostrarum quam antecessorum nostrorum damus Deo et huic altari, etc.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Per Marsupium De Pallio. Charta ann. 1133. ex Tabul. Rothon. :
Monachos de prædicto dono investivit ante altare Pirricensis ecclesiæ et pro ea re Marsupium de pallio Herveo Abbati et Conventui misit.
Per Martyrologium. Charta Ulgerii Episc. Andegav. :
Hoc autem fecit positis clavibus præfatæ Ecclesiæ S. Joannis in manu mea, et postea super dominicum altare S. Mauricii cum Martyrologio.
Vide Hist. Monast. S. Nicolai Andegav. pag. 87.
Per Unam Mitram, Decimæ molendinorum investitio exstat in Tabulario Chirographum Absiæ fol. 62.
Per Nodum. Tabularium S. Severini Burdegal. :
Sibi in alodio concessi, et ut auctoritate propria sæpe fieri solet, concessæ hæreditatis Modum priorem manibus propriis colligavi, secundum Geraldus Miles, tertium Ramundus de Ulnico : quo facto Nodum super altare pro meis debitis, et pro meis delictis, et pro defunctorum parentum criminibus obtuli, etc.
Per Notulas. Charta Philippi Regis Francor. ann. 1317. apud Argentreum in Hist. Armoricana lib. 5. cap. 34 :
Possessionem ipsius Comitatus... in manu dicti Episcopi Mimatensis per traditionem quarumdam Notularum, quas in manu tenebat, posuit per eundem Episcopum dictæ Ducissæ tradendum, etc.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Per Osculum. Tabularium Vosiense fol. 60 :
Hoc autem factum est in villa de Chanzaz in manu domini Rainaldi Abbatis quem propter hoc ipse Deosculatus est, videntibus et audientibus Bernardo Vicecomite, etc.
Tabular. S. Albini Andegav. :
Maino filius Gualonis, annuente Eudone filio et Vieta uxore sua, dedit Deo et S. Albino terram de Brilchiot, pro cujus doni confirmatione Walterium Monachum [] pater et filius in fidei nomine Osculati sunt. Uxor autem illius, eo quod a femina Monachum Osculari inusitatum habemus, Lambertum quemdam præfectum S. Albini, jubente Walterio Monacho, eadem sententia Deosculata est.
Per Ostium Domus. Tabularium Casauriense ann. 951 :
Ideo constat me Alexander filius quondam Ardemandi, ex natione Bajubaria, secundum meam Bajubariorum legem, per festucam et guazonem et andelaginem, et per ramos de arboribus, et per Ostium domorum vendidi, et manibus meis tradidi, atque investivi tibi, etc.
Bracton. lib. 2. cap. 18. § 2 :
Fieri debet traditio per Ostium, et per haspam vel annulum.
Lib. 5. tract. 4. cap. 15. § 14 :
Sed præsentes fuerint, ubi saisina facta fuerit donatario per Senescallum, vel per nuntium, per fustim, vel per baculum, vel per haspam, et quod donatarius inductus fuit in vacuam possessionem, etc.
Vita S. Pardulfi MS. :
Et cum claustra Monasterii, et omnis fabrica ipsius, vel omnia loca inhabitabilia perfecta, vel consummata fuissent, supradictus Lautarius per Ostium cellulæ ipsius viro Dei tradidit ad regendum.
Vide Anaticla, Haspa. Grimm. pag. 174. Thür.
P. Carpentier, 1766.
Per Unum Ozilium, id est, Per ramulum vimineum. Chartul. S. Joan. Angeriac. fol. 183. r° :
Feci autem hoc donum prius in manu Letardi præpositi monachi et Gilberti cellerarii per unum Ozilium, subtus unum ulmum veterem, qui est in cimiterio.
Vide Osella.
Per Palam, seu Pallam ex serico, apud Ordericum Vitalem lib. 3. pag. 474.
Per Pallium, seu Pallam. Charta Ademari Vicecomitis Lemovic. ann. 1074 :
Accedens autem cum duobus filiis meis Helia et Petro, ad hoc sacrum altare Pallium obtuli : quod Pallium mecum tenentibus ipsis, hunc, de quo sermo est, mansum semel sub testibus donavi.
Infra :
Hic tantum commemorasse sufficiat, quod eodem Pallio donacionem firmavi meam de aquæductu, etc.
Vita S. Virgilii Episcopi Saltzburgensis cap. 16 :
Per Pallium altaris Virgilio Episcopo ipsam Ecclesiam... tradidit.
P. Carpentier, 1766.
Per Paleam Apostolicam. Charta offic. Trec. ann. 1258. ex Chartul. Campan. fol. 535. col. 2 :
Ipsos mercatores investivit de prædictis bonis, ipsius regis nomine, per traditionem cujusdam Apostolicæ Paleæ, secundum quod in tradendis possessionibus de consuetudine in istis partibus observatur.
Vide Palla 2.
P. Carpentier, 1766.
Cum Palmis Hierosolymitanis. Charta Rotroci comit. Pertic. ann. 1190. ex Chartul. S. Dion. de Nogento :
Adjutorium et defensionem de omnibus repromisit, atque donum istud cum Palmis, quas de Hierosolymis asportavit, super altare sancti Dionysii posuit.
Per Panem et Librum. Charta Henrici Abbatis S. Mariæ Stampensis ex Tabulario Prioratus S. Martini de Campis :
Eam (Ecclesiam) in manibus meis per Panem et Librum reddidit, et ego consequenter similiter per Panem et Librum in manibus Vener. Theobaldi Prioris de Campis eam seposui, et... contradidi.
Parvum Pastorale Ecclesiæ Parisiensis cap.
Quid faciendum sit in vacatione Præbendæ, in Ecclesia Parisiensi ; Si Episcopus in diœcesi Parisiensi fuerit, tenetur vocare Decanum, vel Decano absente Cantorem,... et de manu illius accipiet Episcopus cum Libro et Pane Præbendam vacantem, sub his verbis, Reddo vobis Præbendam, quæ fuit N. etc.
P. Carpentier, 1766.
Per Pannum vel Pennam Mantelli. [] Charta ann. 1101. tom. 1. Probat. Hist. Brit. col. 505 :
Venit Conanus filius meus ad eamdem civitatem, qui etiam ipsum donum fecit et concessit per Pannum mantelli sui in manu Guillelmi prioris.
Alia ann. 1167. in Access. ad Hist. Cassin. part. 1. pag. 263. col. 2 :
Eundem abbatem inde per Pennam mantelli præsentialiter investire fecit.
Per Pannum Sericum, unde facta est casula, in Monastico Angl. tom. 1. pag. 527.
Cum Penna et Calamario investitos Tabelliones observat Rollandinus in Summa Notariæ cap. 5. extremo : quod etiam habetur in Constitutione Ruperti Imp. ann. 1401. apud Goldast. tom. 1. pag. 382.
P. Carpentier, 1766.
◊ Commis. tabellion. inter Form. Mss. Instr. fol. 78. v° :
Per pennam, calamarium atque cartam, quam in vestris manibus tenebitis, investiatis de officio antedicto
(tabellionatus.) Occurrit ibi non semel.
Per Pergamenum. Charta Aimerici de Ranconia apud Beslium pag. 492 :
Dedi... in manu Abbatis Fulcherii per quemdam Pergamenum super altare signatum crucibus, videntibus multis.
Alia Willelmi Ducis Aquitan. ex Tabulario Angeriacensi :
Per hoc Pergamenum hoc donum... super altare B. Joannis posui.
Cum Duobus Phylacteriis, in Tabulario Monast. Longipontis in diœcesi Paris.
P. Carpentier, 1766.
Per Pilaria Claustri. Cæremonias in investituris prioratuum aliquando adhibitas pluribus exponit Charta ann. 1421. ex Chartul. priorat. Belleval. :
Dominus Therricus abbas Mediani monasterii... dominum Desiderium in corporalem, realem et actualem possessionem dicti prioratus (de Bellavalle) induxit et investivit præsentialiter de eodem per traditionem magni hostii ecclesiæ dicti prioratus ejusque clavium, cordarum campanarum, cornuum magni altaris, piscinarum ac calicis, nec non albæ et cinguli, aliorumque ornamentorum ecclesiasticorum. Quibus acceptis per eumdem dom. Desiderium et indutis, idem dominus abbas ipsum dom. Desiderium possessione sua semper investiendo et eam continuando et adimplendo, cruce Salvatoris nostri sursum erecta præeunte, processionem per claustrum dicti prioratus faciendo letaniamque Sanctorum cantando, quatuor principalia pilaria quatuor angulorum claustri ipsius sibi tradidit et investivit de eisdem. Quibus præmissis sic actis, præfatus dom. Desiderius possessionem hujusmodi sic sibi traditam et per eum habitam, captam et adeptam tenendo, servando et manutenendo missam B. Mariæ Virginis ipsiusque in honorem atque signum realis, corporalis et actualis possessionis habitæ et adeptæ, alta voce, coram populo ibidem astante, denarios in offertorio per sibi subditos et alios, tamquam vero et indubitato priori dicti prioratus oblatos, pacifice et quiete, absque aliqua contradictione ac impedimento quocumque, aut opponente seu contradicente quocumque interveniente, capiendo et recipiendo, cantavit et celebravit.
Per Pileum. Rogerus Hovedenus pag. 724 :
Ricardus Rex Angliæ in captione Henrici Romanorum Imperatoris detentus, ut captionem illam evaderet, consilio Alienor matris suæ, deposuit se de regno Angliæ, et tradidit illud Imperatori, sicut universorum domino, et investivit eum inde per pileum suum. Sed imperator statim reddidit ei.... et investivit eum inde [] Imperator per duplicem crucem de auro.
Thomas Walsinghamus pag. 343 :
Eodem anno in Parliamento præscripto dominus Joannes Dux Lancastriæ factus est Dux Aquitaniæ per virgam et Pileum, præbitis manu Regis.
Charta ann. 1258. apud Cenc. inter Cens. eccl. Rom. :
Magister Ubertus nomine et vice Romanæ ecclesiæ, auctoritate sibi commissa, ipsum syndicum, nomine et vice communis Perusii, de dicto comitatu, jurisdictionibus et proventibus ac etiam pertinentiis ejusdem per suum Pilleum investivit.
Grimm. pag. 148. Hut.
Per Pisces. Tabularium Majoris Monasterii :
Testes habuimus legitimos, qui omni lege probare fuerunt parati, quod Hildegardis ad opus emerit, et per Pisces ex ejus piscaria investituram dederit in vita sua Monachis Majoris Monasterii.
P. Carpentier, 1766.
Per Unam Plumam. Charta ann. 1357. ex Bibl. reg. :
Martinum de Serris præsentem et pro se et suis stipulantem et recipientem de prædicta terræ pecia... per traditionem unius Plumæ laudavit et ipsum manualiter investivit.
Per Pollicem. Charta ann. 1097. in Hist. Sabaud. :
Quod donum ipse Comes per digitum proprium, quem Pollicem appellamus, fecit in manu Prioris ipsius loci.
Vide supra Per Dextrum Pollicem.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Per Psalterium. Tabularium S. Petri de Rilleio :
Ego Radulfus Filgeriensis dominus et Frangellus frater meus posuimus super altare S. Petri post Evangelium Missæ, cum Psalterio magistri Hamonis de S. Hilario universa dona antecessorum nostrorum et nostra.
P. Carpentier, 1766.
Per Ramulum Lauri. Chartul. priorat. de Guilcio fol. 18. v° :
Hujus rei donum super altare de Guilcio cum uno Ramulo lauri misit.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Per Ramum Filgerii, apud Lobinell. tom. 2. Histor. Britan. col. 342. Vide initio Per Ramum et Cespitem.
Per Regulam. Vide supra Per librum.
Per Sceptrum. Faustus in Vita S. Mauri Abbatis, de Theodeberto I. Rege :
Dedit ei per Sceptrum regale, quod manu gestabat, quæcunque Florus patruus ejus ex regali possederat dono.
Vide Ottonem Frisingensem lib. 7. cap. 16. et Metropolim Salisburgensem tom. 2. pag. 277. tom. 3. pag. 399.
Per Scyphum. Simeon Dunelmensis lib. 3. de Eccles. Dunelmensi cap. 14 :
In cujus donationis signum etiam Scyphum argenteum obtulit qui in hac Ecclesia servatus æternam illius facti memoriam retinet.
Charta Constantiæ Comitissæ Britan. ex Tabul. Kemperleg. :
Ad hujus quoque memoriam doni corroborandam, meum Cyphum marmoreum ad investituram harum villarum plenarie faciendam prædictis Fratribus attribuo.
Tabularium Majoris Monasterii :
Hujus rei supradictæ misit Archimbaldus donum super altare S. Mariæ per Cyphum S. Macarii.
Occurrit ejusmodi investitura per Scyphum S. Macarii, non semel in Tabulario Monast. Longipontis diœcesis Paris.
P. Carpentier, 1766.
Cum Sella Auro Parata. Charta ann. circ. 800. tom. 6. Anecd. Pezii part. 1. col. 30 :
Et hæc donatio mea facta omni tempore firma et stabilis permaneat cum stipulatione subnixa. Et iterum firmavit cum sua Sella cum auro parata, et suam luricam.
Per Spatæ Capulum. Tabularium Vindocin. fol. 277 :
Ut istud donum firmiter haberetur, et ulterius non cassaretur, super altare dominicum cum ponto [] cujusdam Spathæ ambo fratres posuerunt.
Maistre Vacces en son Roman de Rou MS. :
Au Roi rendi son regne, n'en vout avoir jornée,
Fierement l'en saisi par une soe espee,
El Pont de l'Espée out d'or diz livres pesant,
Vostre terre, dit-il, vous vent par cest mien gant.
P. Carpentier, 1766.
Cum Stola et Libro. Charta ann. 1188. tom. 1. Cod. Ital. diplom. col. 1549 :
Dominus Ugicio S. Romani prior, cum consensu fratrum, investivit marchionem Opizonem cum Libro et Stola, ante altare S. Romani, de advocatia monasterii S. Romani et de omnibus benefactis S. Romani.
Similia habet Charta ann. 1230. apud Murator. tom. 5. Antiq. Ital. med. ævi col. 285.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Per Tellurem. Tabularium Kemperleg. :
Ego Karaduc filius Kentlamen dedi Monasterio S. Crucis villam unam in qua est ecclesia S. Caradoci, et afferens ex ipsa terra mecum Tellurem pro signo concessionis in ipsius pariete Monasterii suspendi.
Per Textum Evangelii. Tabul. Vindocin. fol. 245 :
Donum concesserunt, et super altare cum Textu argenteo et aureo obtulerunt.
Tabul. S. Vincentii Cenoman. :
Radulfus filius Huberti Vicecomitis venit ad Monasterium S. Vincentii ann. mxcv. quo acceperat sororem Widonis de Walle in conjugem, et cum Textu auro et lapidibus parato, accepto de manibus Abbatis Rannulfi, quem super altare posuit, annuit quidquid pater suus dederat.
Tabular. Vosiense fol. 22. v° :
Fecerunt autem donum istud ante altare S. Petri Apostoli Bernardus et Ebbolus filius ejus Textum Evangelii gestantes manibus in præsentia domini Petri Abbatis.
Charta apud Madox Formul. Angl. pag. 241 :
Ut autem prætaxatæ Ecclesiæ donacio cum cæteris supradictis legitime et firmiter fieret... per Textum sancti Evangelii super altare donavi.
Vetus Codex apud Seldenum ad Eadmerum pag. 144 :
Per Textum Evangelii spiritualem causam Episcopatus, per annulum autem Regalium possessionem accepit.
Tabul. Andegav. :
Quitavit libere et quiete super altare cum Textu et cultello.
Tabul. S. Gemmæ Santonensis :
Hoc donum confirmavi... ponens Librum Evangeliorum super altare.
Tabul. Brivat. fol. 193 :
Per traditionem cujusdam libri Textus Evangeliorum cum postibus argenteis et imagine crucifixi præsentialiter investivit.
Adde Ordericum Vital. lib. 5. pag. 577. 591. Chronic. Besuense pag. 610. 616. Tabular. Longipontis diœces. Paris.
P. Carpentier, 1766.
Per Turrim et Portam. Charta Ulrici march. Tusciæ ann. 1170. inter Monum. eccl. Aquilej. cap. 63. col. 606 :
Miserunt eum (patriarcham) per Turrim et portam in tenutam pro castro et omnibus possessionibus superius dictis.
Cum Veru. Charta Garneri de Triangulo, in Tabul. Abbatiæ Deiparæ de Longoponte, et Majoris Monasterii :
Pro hujus doni confirmatione fregit Veru, et portiunculam de ipso bene extersam dedit Henrico Priori, dicens ut auferret, et ex sua parte super altare poneret.
Ubi Veru, pro sude lignea videtur sumi. Tabularium Hospitalis Montis Maurilionis :
Unam quadrigam oneratam de viridi ligno, de redortis, et sudibus, et Verubus.
Per Vexillum provincias a Principe tradi et recipi scribit Otto Frising. lib. 2. de Gest. Frider. cap. 5. Falco Beneventanus pag. 238. de Rogerio Siculo :
Misit præterea domino PP. Honorio munera multa... ut ducatus ei Vexillum et nomen largiretur.
Pag. 308 :
Rainul [] phum... in Ducem elegit, et eo electo Vexillum ad honorem Ducatus Apostolicus et Imperator in conspectu omnium ei tradiderunt.
Idem pag. 332. de Innocentio PP. :
Regi vero (Siciliæ) Rogerio statim Siciliæ regnum per Vexillum donavit, etc.
Charta Alphonsi Castellani Imperatoris, apud Vignerium in Hist. Alsatensi pag. 143 :
Investimus te Ducem et Comitem de quinque Vexillis, in signum quinque dignitatum, quas in feodum ab Imperio tenere debes.
Breviarium Hist. Pisanæ apud Murator. tom. 6. col. 173 :
Anno 1163. Lambertus Consul... Ambasciatores Pisani Communis, ab Imperatore Frederico Vexillum receperunt et spatam pro investione imperatoria super omnes civitates Thusciæ.
Charta Philippi II. Regis Rom. ann. 1207 :
Thomas Comes de Sabaudia... feudum suum... de manu nostra recepit, nosque eum juxta priscam Imperii consuetudinem de universis bonis illis... per tria Vexilla investivimus.
 :
Par une blanche Anseigne li fu li fiez rendus.
Ejusmodi investiturarum per Vexillum exempla passim proferunt Scriptores, Romualdus in Chronico MS. ann. 1060. 1062. 1090. 1115. 1118. 1120. 1127. 1132. 1152. Ditmarus lib. 6. Otho Frising. lib. 2. de Gest. Frider. cap. 32. Chronicon Weingartense cap. 13. Godefridus Monach. S. Pantaleonis ann. 1212. Hist. Australis ann. 1276. Alexander Celesinus lib. 1. cap. 16. lib. 3. cap. 26. Will. Tyrius lib. 12. cap. 4. Conradus Usperg. pag. 302. Historia Landgravior. Thuring. cap. 18. Gunther. lib. 1. Ligur. pag. 31. lib. 5. pag. 125. Gesta Innocentii III. PP. pag. 27. Ægidius Gelenius in Colonia pag. 74. Vide quæ notamus in Dissert. 9. ad Joinvillam. Grimm. pag. 161. Fahne.
P. Carpentier, 1766.
Per Vexillum concessas etiam interdum ecclesias testatur Charta fundat. monast. de Nido avis ex Cod. reg. 9612 :
X. Bernardus de Bulleio concessit et revestivit ipsum episcopum cum Vexillo optimo et hasta nova, vidende omni populo, qui venerat ad altaris consecrationem.
P. Carpentier, 1766.
◊ Aliquando Vexillum armis illius, qui investituram dabat, erat insignitum. Charta ann. 1237. apud Cenc. inter Cens. eccl. Rom. :
Cujus investionem idem judex Arboreæ recepit per manus magistri Alexandri Apostolicæ sedis legati, cum quodam Vexillo, in quo erant duæ claves cum una cruce.
Per Virgam, vel Virgulam. Charta ann. 1120. in Tabular. Monast. Fontis-Ebraldi :
Hanc concessionem feci in manu Petronillæ primæ Abbatissæ Fontis-Ebraldi cum Virga oserii duplicata.
Alia apud Acherium in Notis ad Guibertum pag. 590 :
Cum Virga disciplinali.
Tabularium S. Albini :
De hoc Fulconius Tessart cum quadam Virgula dominum Abbatem investivit, quam ipse manu propria posuit super altare.
Alia ann. 1144. apud Gallandium :
Utque patenti occasione firmatum nihil occultæ forsitan occasionis haberet,...... per oblationem Virgæ, quam manu gestabat, supra sacrum altare B. Lazari de prædicto dono domum et Fratres solenniter investivit.
Adde Epistol. Synodalem Calixti II. in Concilio Tolosano ann. 1119. Ordericum Vitalem lib. 5. pag. 589. Helmodum lib. 1. cap. 70. 71. Notas ad Guibertum pag. 590. Hieron. Rubeum in Hist. Ravenn. pag. 275. et quæ supra de investitura per baculum adnotamus.
P. Carpentier, 1766.
Per Virgam Argenteam, Lit. concessionis[] regni Salonic. dom. Guid. Dalph. baroni Montisalb. per exercitum Franc. ann. 1314. ex Cod. reg. 5456. fol. 29. r° :
Virgam quandam argenteam sæpedicto nobili viro dom. Raymbaldo, nomine et vice dicti nobilis et magnifici viri dom. Guidonis Dalphini, duximus tradendam et concedendam, in signum adepti et adipiscendi dominii et possessionis Salonicensis regni.
P. Carpentier, 1766.
Per Virgam et Cespitem. Charta Petri episc. Attrebat. ann. 1201. ex Tabul. abbat. de Laude :
Alodium.... reddidimus fratribus de Los in liberam ac perpetuam possessionem per Virgam et cespitem, prout mos est ecclesias prædiis investire.
Per Zonam, in Charta fundationis S. Petri Generensis, loco supra allato.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Investitura. Donatio Rostagni Episc. ann. 950. apud Marten. tom. 1. Anecd. col. 77 :
Unoquoque anno recipiant ministerii sanctæ Dei ipsius ecclesiæ Investitura ff. 1111.
Ubi legendum videtur in vestitura ss. 1111. hoc est, in vestitura solidos quatuor. Vide Vestitura.
P. Carpentier, 1766.
Investiturarum Vina, Quæ investituræ seu possessionis adipiscendæ causa ex usu domino capitali præstabantur. Charta Phil. V. ann. 1319. in Reg. 59. Chartoph. reg. ch. 279 :
Item tallias, census, coustumas, vina Investiturarum, etc.
Vide supra Investio 2.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Investitus, Qui de aliquo beneficio Investitus est. Literæ ann. 1299. apud Miræum tom. 2. Diplom. Belgic. pag. 880 :
Et ne præmissa vel aliquid præmissorum a nobis vel ab aliquibus successoribus nostris (quod absit) valeat in posterum calumniari, præsentes litteras prædicto Investito et ejus successoribus contulimus sigilli nostri munimine roboratas.
Charta ann. 1303. apud eumdem tom. 1. pag. 445 :
Ego Jacobus presbyter Investitus de Ghilse, decanus Concilii Bekensis, etc.
Vide Investitum.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Investitutaria, pro Investitura. Charta ann. 1173. apud Miræum tom. 2. pag. 1179 :
Dicimus autem consilio majoris Ordinis Hospitalis Investitutariam Ecclesiæ tenebit, qui curam et providentiam omnium bonorum ad Ecclesiam spectantium tenebit.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Investitutio, Jus quod domino capitali pro Investitura exsolvitur. Literæ ann. 1266. ex Tabul. Calensi :
Vendidit partem suam espoliarum de Jamaco et aliunde, et partem suam cerchiæ de Berron... et partem Investitutionum seu sezinarum.
L. Henschel, 1840–1850.
Investitor, Qui investituram præstat, patronus et collator beneficii ecclesiastici. Charta Reichardi Episc. Herbipol. ann. 1182. apud Haltaus. in Glossar. German. voce Lehnherr, col. 1226 :
Quod Albertus de Hohenloch, liberæ conditionis homo, Investitor cujusdam parrochiæ erat in Steinach.
Vita S. Cunegundis apud Pertz. Script. tom. 4. pag. 821. lin. 60 :
Romanæ vero domus advocatum, ipsum videlicet imperatorem, sine totius exactione servitii, abbatissæ Investitorem, loci defensorem et ubique pium protectorem esse instituit.
© École des chartes.