Servitium, Ministerium, officium. Gregorius Turon. lib. 5. cap. 3 :

Sigo quoque Referendarius, qui annulum Sigeberti tenuerat, et ab Chilperico Rege ita provocatus fuerat, ut Servitium quod tempore fratris sui habuerat, obtineret, ad Childebertum Regem Sigeberti filium, relicto Chilperico, transivit, resque ejus, quas in Suessionico habuerat, Ansoaldus obtinuit.

Vide Servitus 2.

Servitium, Minister ipse. Malim operam ipsam, Gall. Main d'œuvre, interpretari. Codex Carolinus Epist 72. ubi de Placito ac judicio quodam Pontificali :

Qui residentes una cum Reverendissimo et Sanctissimo Possessore Archiepiscopo,..... simulque nostris adstantibus Servitiis, Theophylacto Bibliothecario, Stephano Sacellario, Campulo Notario, Theodoro Duce, et cæteris pluribus.

Charta Ludovici Pii apud Petr. Chiffletium, de Concilio Neomagensi :

Sed si necessitas exigit, ut de Servitiis vel nostris vel alienis ad hunc ordinem (Presbyterii) aliquis admitti debeat.

Servitium, Officium Ecclesiasticum, Sacra Synaxis, vulgo Service de l'Eglise. Concil. Narbonense ann. 1235. cap. 29 :

Aut Servitio eorumdem (Valdensium) ubi Majore ipsorum librum tenente apertum, per ipsum, quasi sub generali confessione remissionem intelligunt fieri peccatorum ..... affuerunt.

Vita S. Maldegisili n. 6 :

Et cautius attente, quem tibi monstravero locum, in quo tu deinceps dominicum expleas Servitium.

Elmham. in Vita Henrici V. Reg. Angliæ edit. Hearnii cap. 32. pag. 80 :

Et dum naves Anglicæ, divinis tamen Servitiis prius, prout maria sinebant, perfectis, etc.

Translat. S. Medardi tom. 2. Junii pag. 102 :

Ac propterea indicto solenni S. Medardi servitio, etc.

Officium B. M. inscribitur in Breviario Sarisbur. Servitium B. M. Vide Servitus 1.

Servitium, officium ecclesiasticum et annuale pro defuncto, Service, eadem notione dicimus. Charta Margaretæ Comit. Flandr. ann. 1194. apud Miræum tom. 1. pag. 556 :

Quod centum solidi cedent in usus refectorii, quod in anniversario die depositionis meæ, clericis de choro qui Servitio meo intererunt, singulis annis celebrabitur, etc.

Charta Geraldi Abb. Angeriac. ann. 1385. ex Tabul. ejusd. Monaster. :

Item in die qua debet fieri Servitium domini Thomæ Abbatis xiii. panes frumenti.

Instrum. ann. 1399. apud Lobinell. tom. 2. Hist. Britan. col. 869 :

Celebratum officium seu Servicium defunctorum, etc.

Adde Madox in Form. Angl. pag. 260.

Servitium decantare

, in Charta ann. 1366. pro Aquariatu de Talemundo.

Servitium, Redditus, tributum, quævis præstatio, Gall. Redevance. Libertates hominum de Prisseyo ann. 1362. inter Ordinat. Reg. Franc. tom. 3. pag. 597 :

Cum mensura quam dabimus nostris, mensurabitur in dicta villa et ea utetur in villa in mercato ex extra ; ita tamen quod ad antiquam mensuram reddentur Serviciam.

Ubi leg. Servicia monet Cl. Editor. Terrarium Humberti de Villars ann. 1391 :

Confitetur tenere tertiam partem prati sub Servitio anno quolibet iii. solid. viii. den.

Vide in Servire 1.

Servitium regulariter accipitur pro quolibet obsequio, quod a vasallis et tenentibus debetur ratione feodi vel tenuræ. Ita Consuetudo Andegav. art. 128. 129. Normanniæ cap. 26. 28. 53. 93. Britanniæ art. 240. etc. De ejusmodi servitio feudali copiose etiam agit Philippus Bellomanerius in Consuet. Bellovacensi MS. cap. 29. Charta ann. 1248. in Regesto Comitum Tolosæ fol. 1 :

Pro prædictis feudis vobis fidelis sxistam, et fidele Servitium faciam, videlicet, guerram et placitum ad commonitionem vestram, vel cujuscunque certi nuntii vestri.

Occurrit ibi crebrius eadem formula. In Charta Villelmi Regis Siciliæ ann. 1177. apud Jo. Bromptonum,

concedere in domanio, et concedere in Servitio

opponuntur. Priori formula intelligitur nude proprietas, posteriori proprietas cum onere servitii. Tabularium S. Vitoni Virdunensis :

De alia terra quæ est in Servitio, etc.

Infra :

De his mansis sunt 7. ad Servitium 5. ass. etc.

Charta ann. 1095. apud Lobinell. tom. 2. Hist. Britan. col. 182 :

Hoc concedi absque perditione Servitii sui.

Charta ann. 1223. ex Tabular. S. Medardi Suession. :

Et nomine Servitii recepit a nobis.

Charta apud Madox Formul. Anglic. pag. 137 :

Reddendo inde annuatim unam rosam ad festum S. Johannis Bapt. pro omnibus Serviciis et sæcularibus demandis.

Eadem leguntur in Charta ann. 1429. ibid. pag. 146.

Servitium, Quodvis munus. Observantiæ Regni Aragon. lib. 9. pag. 40. v. de Suprajunctariis :

Si receperint Servitia, ut prorogarent pignora quæ facere debebant, etc.

Pag. 41 :

Si receperint Servitia faciendo justitiam, etc.

Servitium Annuum, Quod quotannis præstatur domino : Service annuel, in Consuetud. Andeg. art. 129. 395. Cenom. art. 141. Pictavensi art. 176. etc. Bracton. lib. 5. tract. 1. cap. 1. § 1 :

Fit etiam aliquando Servitium annuum, et servitium Militare simul, et pro eadem terra, et tunc in brevi proponendum est Servitium annuum, sic : per liberum Servitium 10. solidorum per annum, et tunc dicatur, et per Servitium unius feodi Militis : quia si hæc determinatio per annum postponeretur huic ultimæ clausulæ, sic videretur referri ad totum præcedens, et ita sequeretur inconveniens, quia Servitium militare non est annuum.

Servitium Antiqui Dominici, Est illud quod præstant feudatarii de antiquo Regis dominico tenentes : antiquum enim Regis dominium est omne feudum quod a sancto Edwardo Rege, vel etiam a Guillelmo Conquestore tenebatur, et in libro quem Domesday vocant, descriptum habetur. Maneria quippe quæ illic Regi adscribuntur, antiquum dominicum Angli appellant quia nimirum ab antiquo Regis fuerunt. Servitium igitur per quod hi Regis feudatarii tenebant, Socagium dicitur. Jo. Cowellus lib. 2. Instit. tit. 3. § 25.

Servitium Aquense. Vide Bos Aquensis.

Servitium Cacipulci. Vide supra in Cacepollus.

Servitium Calcarium, Quo quis calcaria domino præstare quotannis tenetur. Charta apud Madox Formul. Anglic. pag. 76 :

Duo ferlingi terræ et dimidius in Fremintona Hugoni de Secchevill per Servicium quorumdam calcarium deauratorum per annum.

Alia ejusmodi servitia ibidem recensentur quæ pro dominorum libitu a vassallis et tenentibus exigebantur.

Servitium ceræ, cumini, piperis, salmonis, etc

.

Servitium Castelgardum. Vide Castelgardum.

Servitium Christianitatis, Sacramenta, aliave officia, quæ Christianis ab ecclesia exhibentur. Charta Roscel. vicecom. Cenoman. in Chartul. Cluniac. :

Omnes homines monachorum ibi accipient omne Servitium Christianitatis, tam in vita quam in morte ibique sepelientur.

Servitium de Cibo, Quod quis pro pascendo aliquo vel pro quavis procuratione debet. Tabular. Dervense :

Servitia prandiorum vel hospitiorum, quas Receptiones vocant.

Ordinationes factæ in Curia Generali Catalaniæ Montissoni sub Alphonso Rege Aragon. ann. 1289. MSS. cap. 2 :

Statuimus quod aliquis Officialis non audeat recipere Servitium ab aliquo, nisi solum de cibo, et de eo parum : quod si fecerit, amittat incontinenti officium, et quod imputetur sibi sicut furtum.

Tabularium Eleemosynæ S. Pauli Viennensis :

Feudum quod Petrus de Rives ab ipsis tenebat en plans, (ad medium plantum) retinentes quod si aliquando super ipsos venerint, de Cibo suo servire debeant eis, ut consuetudo fenatorum requirit.

Tabularium Ecclesiæ Gratianopolitanæ sub Hugone Episcopo fol. 28 :

Et debent illud pratum secare homines de Fontanis, videlicet 16. debent esse sectores, et pratum debet habere illam magnitudinem, ut per 3. dies jugiter 16. sectores operentur sine aliquo lucro, sed Cibum debent habere communiter et potum de domo Comitis, et de domo Episcopi.

Hinc

Servitium, Ferculum, Missus, Mès, service. Ita porro appellatum postmodum ferculum extraordinarium quod Monachorum mensæ apponebatur in statis festivitatibus. Conradus de Fabaria de Casib. S. Galli cap. 4 :

Iste villicatus tres in Tiufenbach, in Roschach, in Heohst Monasterio voluntate et auxilio Abbatum cum requisisset, tria exinde fratribus instituit Servitia, in Dedicatione scilicet, in festo Thomæ, et in suo Anniversario.

Infra :

Ecclesiam item S. Oswaldi et B. Thomæ meritis constructam dedicari et festive celebrari constituit, duobus exinde Servitiis institutis.

Ephemerides monasterii S. Galli :

Capellam S. Mariæ, Joannis, Oswaldi, funditus construxit, et præterea 4. Servitia instituit, in anniversario videlicet suo, in dedicatione S. Galli, in festo Oswaldi et Thomæ Martyris.

Burchardus de Casib. S. Galli cap. 7 :

Res Monasterii S. Galli.... in tantum suæ attraxit utilitati, quod infra multos annos neque de vino, neque frumento, neque de aliquibus usuariis fructibus ipsis fratribus nostris ad Servitium, ad pretium unius obuli devenire permisit.

Infra :

Fratres autem rerum harum circumventi penuria, in sui servitii sumptum multa et innumera Ecclesiæ consumpserunt ornamenta.

Chronicon Montis-Sereni pag. 159 :

Cum jamdudum fratrum Servitia, quæ sic vocare consuevimus, anniversariis fidelium, et diebus Sanctorum festivioribus deputata subtraxisset, tunc etiam quotidianæ eorum procurationi cœpit detrahere, etc.

Pag. 277 :

Fertur etiam quod familiares suos hortatus fuerit, ut Servitia quæ diebus festis, et anniversariis fidelium exhiberi consueverunt, quæ ipse tamen ante plures annos eisdem negaverat, exigerent, etc.

Charta Ottonis Militis ann. 1297. apud Ludewig. tom. 1. Reliq. MSS. pag. 176 :

Prædictus conventus diem anniversarium mortis meæ in perpetua benedictione recolere debebit, quo die idem conventus ob piam recordationem animæ meæ Servitium bonum habebit cum vino vel medone aut cerevisia Luckowensi, cum triticeo pane, cum recenti butiro, cum ovis, cum piscibus, etc.

Ubi per Servitium non ferculum tantum, sed prandium significatur. Servitium de ovis, in Charta ann. 1366. pro Aquariatu de Talemundo. Charta Lotharii Episc. Leod. ann. 1192. apud Miræum tom. 1. pag. 720. col. 2 :

Excepto quod duo aut tria piscium Servitia, cuicumque voluerit amicorum suorum dominus dari præcipiet.

Historia Episcoporum Virdunensium pag. 272 :

Hic autem alodium de Wo-Sophia cum omnibus appendiciis suis a quadam vidua nobili....... acquisivit, et fratribus S. Mariæ, eo tenore tribuit, ut in die Annunciationis ejusdem Virginis Servitium ex eo haberent, et eam solenniter celebrarent.

Catalogus Episcoporum Frisingensium in Metropoli Salisburgensi tom. 1. pag. 132 :

Nec non in anniversario præfati Episcopi congruum fratribus exhibeat Servitium.

Adde tom. 2. pag. 534. tom. 3. pag. 20. 472.

Servitium Mensæ, Supellex mensaria, nostris Service de table. Charta Christinæ infantissæ, filiæ Bermundi II. Regis, apud Anton. de Yepez in Chron. Ord. S. Bened. tom. 5 :

Et de lectuaria lectos paleos duos : vasos de argenteo quatuor, Servitio de messa integrum, ad ministeria Ecclesiæ cruces 2. argenteas, calices duos argenteos, etc.

Alia Ferdinandi I. Regis æræ 1101. apud eumdem tom. 6 :

Servitium de mensa, id est, salare, inferturia, tenaces, trullone cum cochlearibus 10. ceroferales duos deauratos, agnima deaurata axiotoma, omnium hæ vasa deaurata cum prædicta axiotoma binas habent ansas.

Adde Testamentum Ranimiri Regis Aragonum ann. 1099. Locum vide in Acitara.

Servitium Commune. Vide supra Servitium Cameræ Papæ.

Servitium Corepiscopi, Præstatio, quæ, quolibet anno quarto, Chorepiscopo pensitabatur. Charta Alber. archiep. Trevir. ann. 1135. inter Probat. tom. 2. Annal. Præmonst. col. 620 :

Absolvimus ipsam ecclesiam parochialem,.... a Servitio, quod quarto anno debetur corepiscopo.

Vide in Chorepiscopus.

Servitium Culturæ, Quod debent vassalli in agris domini excolendis. Vita S. Leutfredi sæc. 3. Bened. part. 1. pag. 590 :

Contigit denique aliquando ut ab agricolis die Sabbati secundum consuetudinem legis suæ in cultura terræ debitum Servitium persolveretur.

Servitium Curiæ, Service de Court, in Consuet. S. Quentini art. 82. idem quod Servitium placiti, quo vassalli tenentur ad placita dominorum suorum convenire. Vide Placitum.

Servitium Dei, Vita Monastica, in lib. 5. Capitul. § 255. De his qui ex sæculo ad monasteria converti volunt :

Liberi homines qui ad Servitium Dei se tradere volunt, etc.

Pro Officio ecclesiastico occurrit ibid. lib. 6. § 196 :

Aliud non ibi (in ecclesia) agat (populus) nisi quod ad Dei Servitium pertinet.

Servitium Deportationis Gladii. Chron. Angl. Th. Otterbourne pag. 223 :

Insula de Mandata fuit comiti Northumbriæ tenenda de Rege Angliæ per Servitium deportationis gladii coram Rege in coronatione.

Servitium Dextrariale, Equi scilicet dextrarii, hoc est, majoris et cataphracti. Vide Dextrariale.

Servitium Directum, Quod directe domino debetur. Charta ann. 1317. tom. 2. Hist. Dalphin. pag. 166. col. 1 :

Cessit.... castra, loca, et fortalitia... cum suis territoriis,... utilibus et directis Servitiis, servitutibus realibus et personalibus, etc.

Servitium Dominicum, Quod domino debetur, qualecumque sit ; quod alias Regale dicitur. Capitul. 1. ann. 805. cap. 8. et lib. 5. Capitul. cap. 142. al. 245 :

De his qui seculum relinquunt propter Servitium dominicum impediendum, et tunc neutrum faciunt, ut unum e duobus eligant,..... aut pleniter secundum canonicam, aut secundum regulæ institutionem vivant, aut servitium dominicum faciant.

Servitium Echutum, Præstatio ex delicto. Comput. ann. 1342. tom. 1. Hist. Dalphin. pag. 94. col. 2 :

Ex computo Guillelmi de Briordo.... de censibus, Servitiis echutis, obventionibus, expensis, etc.

Nisi forte vocem echutis, a servitiis dividendam censeas, idemque sit quod Escaeta. Vide in hac voce et mox Servitium de Eschaeta.

Servitium Episcopale. Tabularium Ecclesiæ Gratianopolitanæ sub Hugone Episcopo fol. 51 :

In mandamento de Jeyra dedit Artaldus Episcopus parentibus Dalmatii Boni-filii 3. mansos. Postea prædictos mansos dedit Pontius Claudus Episcopus Pontio de Domena. Dalmatius habet Servitium Episcopale. Et in parochia de Monte Aimonis dedit Artaldus Episcopus mansos 3. parentibus Galterii de Domena. Postea prædictos mansos dedit Pontius Claudus Episcopus Pontio de Domena. Servitium Episcopale habet Gualterius de Domena.

Vide Auxilium Episcopi.

Servitium Equi, Quo vassallus equos præstare debet in obsequium domini, quod alibi Auxilium equi dicitur. Vide in hac voce pag. 514. col. 3. Chartul. S. Vincentii Cenoman. fol. 74 :

Et feodum Pagani....... quod dictus Paganus ad equi Servitium tenebat ab eodem Philippo.

Tabul. Abbatiæ Villæ-novæ :

Exceptis hominagiis quæ retinui in manu mea ad Servitium meum cum equis et arraus faciendum.

Vide infra Servitium de Roncino.

Servitium de Eschaeta, Præstatio ex hæreditate, quæ vassallo obvenit. Reg. S. Justi fol. 153. v°. col. 2 :

Willelmus de Frenoxe tenet dimidium feodum apud Frenoxe, unde debet Servitium de eschaeta. Guillelmus de Touit tenet dimidium feodum militis de eschaeta.

Vide supra Servitium Echutum.

Servitium Fallitum, de eo qui deficit in servitio militari quod domino debet. In Foris Aragon. :

Propter Servitium fallitum, Rex potest et quilibet nobilis privare aliquem suis cavalleriis, per se datis, etiam propria auctoritate, et sine causæ cognitione.

Ibidem :

Cavallerias nobiles et Milites tenentes, si deficiunt in Servitio per unam diem illius anni in quo servire debent, perdunt totam solidatam illius anni.

Vide Observantias Regni Aragon. lib. 7. tit. 1.

Servitium Feodale et prædiale, Quod non est personale, sed tantum ratione tenementorum et prædiorum. Ita Bracton. lib. 2. cap. 16. § 7. Charta ann. 1315. tom. 2. Hist. Dalphin. pag. 153 :

Servitium propterea curiæ nostræ debitum... præstare ipsi curiæ teneantur, quotiens feudale Servitium Baronibus et feudatariis per eamdem curiam generaliter indicetur.

Servitium Fiscale, et Servitium fisci. Vide in Fiscus.

Servitium Forinsecum, Quod non ad dominum capitalem, sed ad Regem pertinet : ita dictum, quia fit et capitur foris, sive extra Servitium quod fit domino capitali : unde vocatur etiam Servitium Regale, quia specialiter pertinet ad dominum Regem, et non ad alium. Ejusmodi est quod Scutagium vocant. Ea vero servitia persolvuntur ratione tenementorum, et non personarum, quia ex tenementis proveniunt. Monasticum Anglic. tom. 1. pag. 179 :

Terras etiam Militum qui dominicum Abbatis tenent ad defendenda omnia scutagia, et alia omnia Servitia Forinseca, Deo et Ecclesiæ S. Albani concedimus, etc.

Adde tom. 3. pag. 48. 62. 92. Bractonum lib. 2. cap. 7. § 3. 4. cap. 16. § 7. cap. 35. § 1. Fletam lib. 3. cap. 14. § 7. etc. Seldenus autem in Analectis lib. 2. cap. 4. servitium istud esse existimat Expeditionem, pontis arcisve constructionem.

Servitium Foraneum, Eadem notione. Charta Henrici de Clintona in Monastico Anglic. tom. 2. pag. 117 :

Liberam et quietam ab omni servitio de me et hæredibus meis in perpetuum ab omni exactione, salvo Foraneo Servitio.

Servitium Forense. Idem Monasticum Anglic. tom. 2. pag. 48 :

Cum omnibus libertatibus suis et pertinentiis, salvo Forensi Servitio.

Servitium Generale, Idem quod Forinsecum. Ordericus Vitalis lib. 6. pag. 605 :

Eosque penitus sic absolvit, ut sibi nil ab eis exigat, nisi generale Comitis Normanniæ Servitium.

Quod vero illud fuerit, sic paulo ante declarat pag. 604 :

Omnino absolvit ut nullam sibi coactivam exhibeant servitutem, nec eam nisi in generalem principis Normanniæ expeditionem.

Servitium Gratuitum vel Fortiatum, Quod gratis et sponte, vel ex debito exhibetur. Consuet. Catalon. MSS. cap. 8 :

Et si ipse vassallus....... aliquod Servitium gratuitum vel fortiatum acceperit ab hominibus castri, domino tenente potestatem, non intelligetur vassallus plene dedisse potestatem.

Servitium Humanum, Mundanum. Capitul. lib. 7. § 185 :

Ut clerici nullo fiscali aut publico subdantur officio ; sed liberi ab omni Humano Servitio, Ecclesiæ deserviant.

Servitium Jesu Christi, Expeditio Hierosolymitana. Testament. Guigonis Andreæ ann. 1236. tom. 1. Hist. Dalph. pag. 60. col. 2 :

Item legavit triginta millia solidorum Viennensis monetæ ad Servitium Jesu Christi, de quibus quindecim Milites transmittantur Cruce signati in exercitum transmarinum.

Servitium Inhonestum, Vile, rusticum. Vide mox Servitium prati.

Servitium Intrinsecum, Quod a vassallis, solis dominis præstatur, apud Bractonum lib. 2. cap. 16. § 2. et in Fleta lib. 3. cap. 14. § 7. Vide Servitium Forinsecum.

Servitium Juvenis. Charta ann. 1234. ex Chartul. Cluniac. :

Jozerannus le Merle... abbati et ecclesiæ Cluniacensi obligavit pignori...... quicquid juris habet vel potest habere apud Monnet, apud Valles et apud Cortiz, in Servitio Juvenis et aliis rebus.

Vide in Junior.

Servitium Liberum, Quod homines liberi debent, diversum a servitio servili, vel villano. Bracton. lib. 5. Tract. 1. cap. 2. § 1 :

Et notandum est quod in servitio Militari non dicitur per Liberum Servitium, et ideo quia constat quod tale feodum liberum est.

Infra :

Fit etiam aliquando feoffamentum sic, et breve sic : Quod clamat tenere de te per Liberum servitium inveniendi tibi unum servientem equitem ad eundum tecum in exercitum in Walliam ad custum suum, vel custum tuum, pro omni servitio. Vel sic : Per Liberum Servitium sequendi curiam tuam, vel portandi brevia tua infra regnum Angliæ, etc.

Similia habet Radulphus de Hengham in Summa magna cap. 1. pag. 6. 7. Leges Willelmi Nothi cap. 55 :

Volumus etiam ut omnes liberi homines totius monarchiæ regni nostri prædicti habeant et teneant terras suas... libere ab omni exactione injusta, et ab omni tallagio : ita quod nihil ab eis exigatur vel capiatur, nisi Servitium suum Liberum, quod de jure nobis facere debent, ut facere tenentur, et prout statutum est eis, etc.

Adde cap. 58. et Leges Edw. Regis cap. 25.

Servitium Liberum Armorum. Vetus Rentale manerii Southmalling in agro Sussexiensi, apud Somnerum in Tractatu de Gavelkind pag. 56 :

Godefridus Wallensis tenet 3. feodos Milit. in tenementis de Malling, et quartam partem unius feodi apud Terring, per liberum Servitium armorum suorum. Willelmus de Brausa tenuit apud Adburton unum feodum Militis per liberum Servitium armorum suorum.

Servitium Litterarum, Quo vassallus literas domini sui perferre tenetur. Reg. forestæ de Broton. ex Cod. reg. 4653 :

Iste debet portare litteras, quæ veniunt ex parte domini capitalis, scilicet feodus Lamberti Cauvet.

Vide supra Summagium in Sagma.

Servitium Majus et Minus. Charta Berchtoldi Episcopi Babenbergensis ann. 1259. in Metropoli Salisburg. tom. 3. pag. 31 :

Quia viri venerabiles fratres Monasterii in Osterhoven nobiscum et cum nostris fecerunt expensas sumptuosas, nos ad recompensationem ipsis fratribus faciendam, concessimus eis ut duos mansus, de quibus pensionem seu censum annuum nobis solvunt, teneant a festo Nativitatis Domini nunc instanti per 4. annos continuos ab omni censu, pensione, et Servitio majori et minori quietos, a minori vero servitio perpetuo sint quieti.

Charta sequens ejusdem Episcopi :

Concedimus ipsis, ut de duobus mansis, quos sub censu annuo et servitiis tenent certis minora Servitia sibi retineant, et ab ipsorum præstatione perpetuo sint immunes, majoribus Servitiis nobis remanentibus in statu debito et consueto.

Servitium Malum, Quod Corveias vulgo vocant. Tabular. S. Petri Generensis apud Marcam lib. 4. Hist. Beneharn. cap. 19. § 2 :

Villam B. Petri... ingenuam ac liberam ab omni Servitio malo, ea scilicet ratione, ut ab illa die amplius a nemine cogerentur habitatores illius facere aliquod opus in Cadelionensi Castro, vel in alio loco, etc.

Servitium Manuale, Eadem notione. Capitul. lib. 5. § 886 :

Visum est nobis... statuere ut quicunque... cum suis animalibus seniori suo pleniter unum diem cum suo aratro in campo dominico aret, et postea nullum Servitium ei Manuale in ipsa hebdomada a seniore suo requiratur.

Servitium Meliorare. Tabularium Vindocinense Thuanum Ch. 47 :

Domnus autem Abbas donavit suo homini 10. sol. dimissis illis 30. et palefridum 20. solidorum pro Meliorando scilicet suo Servitio.

Servitium Immeliorare, Perficere, in Capitul. 2°. ann. 813. cap. 19 :

Ut villicus bonus, sapiens et prudens in opus nostrum eligatur, qui sciat rationem Misso nostro reddere et Servitium perficere... Detur illis silva ad stirpandum, ut nostrum Servitium immelioretur.

Servitium Militis, Service de Chevalerie, apud Littletonem, sect. 48. 95. 103. etc. Service de Chevalier, tom. 2. Monast. Anglic. pag. 23. Vide Feudum Militare.

Servitium Minuere. Vide Feudum minuere.

Servitium pro Moneta, Præstatio, quæ domino monetæ penditur ex monetariæ fusionis et signaturæ proventibus, Gall. Seigneuriage. Charta Gaufr. episc. Meld. ann. 1208. ex Chartul. Campan. fol. 184. col. 2 :

Nos cum domina Blancha comitissa Trecensi super moneta Trecis, Pruvini et Meldis, cum locus fuerit, fabricanda, societatem inivimus..... tali modo, scilicet quod ubicumque fuerit fabricatum, sive Trecis, sive Pruvini, sive Meldis, dicta comitissa de omni monetagio, et de Servitio quod fiet pro moneta, et de omnibus proventibus, qui inde provenient, quocumque modo proveniant, duas partes habebit et nos tertiam habebimus.

Vide supra Segnoria 4.

Servitium Nativitatis, Præstatio, quæ ad Natale Domini exsolvitur, quæque in placentis maxime consistebat. Charta ann. 1270. in Chartul. eccl. Lingon. ex Cod. reg. 5188. fol. 172. v° :

Erardus de Ortis, domicellus,... recognovit se imperpetuum concessisse Guidoni episcopo Lingonensi.... quartam partem.... Servitiorum Nativitatis Domini, censuum, etc.

Chartul. Cluniac. :

Vendo..... decem Servitia in Nativitate Domini.

Servitium Naturale, Quod jure exigitur. Capitul. pro Monast. S. Crucis Pictav. apud Mabill. tom. 1. Analect. pag. 300 :

Colonus autem vel servus ad Naturale Servitium, velit, nolit, redeat.

Servitium Nummorum, Illud appellatum, quod in pecunia ac nummis pro impensis bellicis, aliisve, domino a vassallis ac tenentibus exsolvebatur. Consuetudines Tolosæ :

Si aliqui tenuerint in feudum.... aliquem honorem, pro quo debeat feudatarius servire domino feudi aliquas oblias nummorum, vel Servitium nummorum, etc.

Joan. Bracton. lib. 2. Tract. de acquirendo rerum dominio tit. 35 :

Est etiam aliud genus tenementi, ejus scilicet, quod tenetur in socagio libero, et ubi fit Servitium in denariis, capitalibus dominis, et nihil inde omnino datur ad scutum et servitium Regis.

Idem Bracton. lib. 5. Tract. 1. cap. 1. § 1 :

Per Servitium tot denariorum, quando duæ marcæ vel 20. solidi capiuntur de scuto, etc.

Charta Mauritii D. Credonensis Hugonis filii, in Tabulario Abbatiæ de Rota fol. 197 ;

Mauricius Credonensium dominus filius Hugonis perrexit in exercitum Regis Angliæ ad Thoars (ann. 1158.) et quando castrum fuit captum, venit Credoni, et mandavit suos Milites, et fecit eis talliatam pro dispendio, (depence) quod fecerat in exercitu : et Milites quæsierunt a Michaele Abbate talliatam de terris, quas ipse tenebat in suis feodis, etc. Respondit Abbas, quod Dom. Reginaldus Allobrox, nobilis fundator Ecclesiæ de Rota, dederat ei omnes talliatas, et omnia Servitia, quæ ad suum servitium pertinebant, tam de nummis, quam de avena et omnibus aliis servitiis, etc.

Ejusmodi vero nummorum servitium interdum et sæpe nude Servitium dicitur. Idem Tabularium fol. 90 :

Petrus Bullum motus in via Hierusalem dedit Ecclesiæ S. Mariæ de Rota, et Canonicis absolute in eleemosyna 9. denar. quos habebat de Servitio, in terra, quæ fuerat Bernardi Baxun.

Charta anni 1186. in Tabul. Vindocinensi fol. 277 :

Dederunt 5. sol. de Servitio, quos habebant super terra Joan. de Parineio.

Tabularium Eleemosynæ S. Pauli Viennensis :

De ipsa vero terra in vercheria dedit domnus R. G. 4. sexterias, ex quibus faciet G. quæ facere voluerit, de quibus debet in Servitium 2. sol. ministro vero nostro 6. den. et nihil amplius Domnus R. accipiat.

Historia Abbatiæ Condomensis pag. 473 :

Donationem scilicet.... totius Ecclesiæ, et terras, quæ ad eam attinent, nec non duo Servitia 4. denariorum, et unam vineam juxta Ecclesiam.

Adde pag. 467.

Servitium Placiti. Vide supra in Placitum.

Servitium Planum, Census seu præstatio ex fundo talliæ et aliis quibusvis servitiis non obnoxio. Charta ann. 1344 :

Confitetur prædictas res esse taillabiles ad omnimodam voluntatem dicti domicelli, exceptis 4. denariis qui sunt de Servitio plano.

Alia ann. 1371 :

Sub Servitio plano et sine tallia pro ultimo prato confinato 5. sol.

Charta ann. 1465 :

Humbertus de Saxo absolvit fundos Anthonii Brodier ab omnibus talliis, corvatis, complentis, recognitionibus, et aliis juribus, et eos reducit ad planum Servitium cum laudibus et vendis secundum usus patriæ.

Servitium Plenarium. Vide Plenarium 1.

Servitium Plenum, Convivium plenarium, quod Monachis statis diebus ex fundatione præbetur. Caroli Crassi Imper. Commemoratio apud Augienses :

Cum omni abundantia plenum Servitium pro anima Imperatoris perficeretur.

Occurrit rursum infra. Charta ann. 1207. apud Goldastum tom. 2. Alamannicor. pag. 190 :

Ut ex perceptione redituum ipsius officii 10. solidorum adminiculo per prædictæ homines curiæ exhibito, per eum fratres in festo Thomæ Pontificis et Martyris, circulariter annorum facta revolutione, pleni Servitii recipiant consolationem.

Alia ibidem pag. 195 :

Lutoldus Decanus ad remedium animabus Diethelini Constantiensis Episcopi, et omnium parentum suorum in festo S. Blasii, quousque vixerit, plenum servitium instituit ea conditione, ut ipso mortuo ad anniversarium suum redeat idem Servitium de Vinea in Tufenbach, cujus ipse fundator a primis fuit radicibus.

Servitium Plenum, quod et Corrodium Regale dicitur, Procuratio, convivium, quo Rex excipitur. Anonymus Hasenrietanus de Episcopis Eystetensibus de Henrico Imp. :

Mandavit huic Episcopo nostro,.... ut plenum sibi in via Ratisponensi daret Servitium, Archiepiscopo cuilibet non nihil formidandum. Cui cum Regius Legatus singulatim, quæ danda essent magnifice enumeraret, tandemque ad immensam vini mensuram ventum esset : Pessime, inquit, dominus tuus insanit. Unde deberem sibi tantum Servitium dare, qui ne memetïpsum satis queo pascere ?

Speculator lib. 4. part. 3. de Feudis :

Vassalli Comitum et Baronum Imperii tenentur dominis suis obedire et servire propter feuda, quæ ab eis recipiunt primo pro exercitu Imperatoris,... secundo pro Corredo Imperiali, ut videlicet, quando Imperator transierit per illum locum, contribuat in sumptibus ejus, et in his duobus casibus servit vassallus pro curia, in 4. vero sequentibus servit pro utilitate domini sui, etc.

Servitium Præposituræ, Service de Prévosté, in Consuet. Norman. Vide in Præpositi.

Servitium Prati, Quo vassallus ad falcandum pratum domini sui, aut fœnum ex eo colligendum obnoxius est. Consuet. Norman. part. 1. cap. 26. ex Cod. reg. 4651 :

Liberum autem dicimus feodum, quod servitiorum inhonestorum obtinet libertatem, ut de prati Servitio, etc.

Servitium Publicum, Idem quod Regale. Vide infra. Excerpta ex Lege Longobard. cap. 20 :

Non a Comite vel aliquo ministro illius ad ullam angariam seu Servitium publicum vel privatum cogantur vel compellantur.

Vide Angariæ 3.

Servitium Recognoscibile, Quod ad quamlibet domini, vel tenentis mutationem ratione recognitionis præstatur. Charta D. Barbarelli ann. 1407 :

Illud cornerium vineæ.... sub servitio 9. den. ex una parte et unum denarium de cremento, adeo quia ipsum cornerium vineæ erat de manso taillabili dicti domini qui remittit ad Servitium recognoscibile.

Servitium Regale, Idem quod Forinsecum : Servitium militare, quod Regi debetur a subditis et vassallis. Regale obsequium, in Capitulari 4. ann. 805. cap. 13. Ita in Capitul. ad Legem Salicam tit. 3. § 10. et apud Bractonum lib. 2. cap. 35. § 1. 6. Præceptum Ludovici Pii Imper. pro Monasterio S. Columbæ Senonensi :

Quasdam villas, quæ priscis temporibus ad usum fratrum ibidem Deo famulantium fuerant destinatæ, segregavit, ut absque Regali aut publico Servitio, vel quolibet Abbatis dono aut exactione usibus eorum perpetuo deservirent.

Judicium datum sub Ludovico Pio Imp. in Vita Aldrici Episcopi Cenoman. n. 47 :

Et propterea inde fuit modo alienatum, quod Franco Episcopus prædictæ Ecclesiæ suo propinguo Adelgiso illud inpetraverit, ut pro eo illo Regalia Servitia et itinera faceret, quæ ille pro sua infirmitate et senectute facere non valebat.

Synodus Germiniacensis sub Carolo C. tom. 6. Vitar. SS. Ord. S. Benedicti pag. 250 :

Et a cunctis Regalibus Servitiis et publicis vectigalibus immunem fecerat.

Charta ejusdem Caroli pro Barcinonensibus apud Diago lib. 2. cap. 4 :

Servitia tamen Regalia intra Comitatum, in quo consistunt, faciant.

Fori Aragon. lib. 7. pag. 129. v° :

Si aliquis sit in possessione infancioniæ, et non fecerit Servitutem Regalem in tota vita sua, etc.

Idem in Foris apud Exeam ann. 1265 :

Sint de cætero infantioniæ franchæ et liberæ ab omni Regali Servitio.

Servitium Regis, in Capitul. Lotharii tit. 3. cap. 32. et 33. Charta ann. 1073. apud Kennett. Antiquit. Ambrosd. pag. 60 :

Quæ Ecclesia S. Georgii data fuit fratribus Osen. et habet ibidem visum franciplegii et totum Regale Servitium.

Charta apud Madox Formul. Anglic. pag. 181 :

Excepto Regali Servitio, scilicet undecimam partem militis.

Servitium Scuti. Vide Scutagium.

Servitium Temporale, in Capitul. pro Monaster. S. Crucis Pictav. apud Mabill. tom. 1. Analect. pag. 299 :

Ut a nemine temporale Servitium exterius ullo modo quæratur, nisi tantum ab eis quæsivi, postquam eas sub regulari norma vivere constitui.

Infra :

Ut temporale Servitium in opere femineo ab eis ad partem dominicam nullatenus quæratur.

Ubi dona et militiam recte intelligit Mabillonius.

Servitia Thelonearia, Tributa, vectigalia, in Charta Rob. march. Fland. ann. 1087. ex Tabul. Tronchin.

Service Trespassé. Vide Stabilimenta S. Ludovici lib. 1. cap. 99.

Servitium Vicinale, quod a vicinis seu civibus præstari solet. Libertates concessæ Barcinonensibus a Petro Rege Aragon. ann. 1283. MSS :

Item concedimus Capitulum, quod quilibet civis Barcinonensis solvat et contribuat partem sibi contingentem in Servitiis vicinalibus, et inde non excusetur ratione alicujus privilegii.

Vide Vicinus.

Servitium Villanum. Vide Lambardum in Paganus.

Servitium Usuale, Quod ex usu et consuetudine præstatur. Charta ann. 1093. inter Instr. tom. 6. Gall. Christ. col. 432 :

De isto vero honore, quem retineo, laudaverunt et convenerunt michi consobrini mei Raimundus Raimundi de Durfort et Ugo Raimundus et omnes filii eorum, ut nunquam in vita mea, nec post mortem meam, quicquam tollant aut anparent, excepto usuali Servitio, quod in relico honore S. Martini habent. Hoc est autem Servitium, quod retinent fratres mei et consobrini mei omnes jam dicti, in isto et in reliquo honore S. Martini, receptum quale pater meus Fulco et avunculus meus Raimundus Tedomari habuit in ipso honore, etc.

Servitium Warde et relevii, Idem quod Servitium Militare : quia, ut ait Littleton. sect. 103.

tenura per servitium Militis, trahit ad se wardam, maritagium, et relevium, etc

. Vide præterea sect. 48. et Skenæum ad Regiam Majestat. lib. 2. cap. 21.